ermindering
an risico s
erncentrale
Vrouw in haar woning
te Clinge vermoord
Smog moet overheid
blijvende zorg zijn
Zeeuwse automobilist
weinig smog-gevoelig
•ode bij
itsing in
•osterland
Cassette met
20 mille weg
uit caravan
Smog-waarde in
Zierikzee op 178
Betten - De risico's van de kernenergiecentrale Borssele
weten worden verminderd. Binnen enkele jaren moet door
verheid en energiebedrijf PZEM een serie maatregelen wor-
en onderzocht. Vooral die maatregelen zijn van belang, die
et centralepersoneel bij een ongeluk méér tijd geven om in te
rijpen en die de mogelijkheid tot een doelmatige aanpak ver
roten.
Druk
eiligheidstudie
KINDEREN VONDEN MOEDER DOOD
Getuigenis
Smog en gezondheid
BEDRIJVEN NEMEN MAATREGELEN
Schuldgevoelens
Bedrijven
it adviseert de onafhankelijk com-
lissie reactorveiligheid (CRV) in een
ipport over maatregelen voor de on-
ivalsbeheersing in de kerncentrales
orssele en Dodewaard. Het advies
ram op verzoek van de staatssecre-
iris van sociale zaken,
et gaat de commissie om 'een noe-
enswaardige vermindering' van risi-
's. De maatregelen hebben twee be-
ngrijke doelen: in de eerste plaats
ïgevallen voorkomen en in de tweede
aats de gevolgen van een ongeval be
rken. De commissie hecht grote
aarde aan preventieve maatregelen,
ndat voorkomen nu eenmaal beter is
in genezen.
et ongeval in een Russische kerncen-
ale bij Tsjernobyl (april 1986) was
inleiding voor de regering om nader
onderzoeken hoe ernstige ongeval-
ïin de kernenergiecentrales Borsse-
en Dodewaard beheerst kunnen
orden. Het Westduitse Gesellschaft
Reaktorsicherheit (GRS) heeft
lorstellen gedaan in het kader van de
rie rapporten Herbezinning Kern-
iergie. Óver dat studierapport van
RS gaf de commissie reactorveilig-
■id (waarvan het secretariaat is ge-
stigd bij het Energieonderzoekcen-
im Petten) het advies.
JANSLAND - De 66-jarige A. M.
Jele uit Oosterland is donderdag-
Jrgen om het leven gekomen bij een
lobotsing op de Bredeweg in Sir-
Island. De bestuurder van de ande-
■auto, J. A. B. uit Dreischor, werd
|t ernstige verwondingen aan zijn
te opgenomen in het Zweedse Rode
uisziekenhuis in Zierikzee.
jieed over de Bredeweg in de rich-
Jte van de voorrangskruising met de
Ipsweg. Daar stak de heer Neele in
auto vanuit de Jobsweg zonder
jprrang te verlenen de kruising over.
p auto werd in de flank geraakt. Het
ichtoffer bezweek ter plaatse aan
verwondingen. Beide voertuigen
J vernield.
Marleen van acht uit Middel
burg schreef deze week een
briefje aan een bevriende rela
tie buiten de provincie. Met
ongeveer de volgende inhoud:
Zoals je weet ben ik over drie
dagen jarig. Vrijdag hebben
I we schoolreis. Dan gaan we de
Isrens over, naar de 'zoe' in
Antwerpen. Verleden week
hadden we avondvierdaagse.
!óe, 16e en 17e juni is het bij
°ns braderie. Volgende week
die ik
kerncentrales Borssele en Dodewaard.
Het treffen van maatregelen is derhal
ve een stap die strikt genomen verder
gaat dan op basis van de verleende
vergunningen nodig is. Niettemin
moet dat gebeuren als het met redelij
ke middelen een noemenswaardige
vermindering van het risico oplevert,
vindt de commissie reactorveiligheid.
De eerste verantwoordelijkheid voor
(Slot zie pagina 19 kolom 7)
ernpunt van het GRS-rapport is:
tvoering van een veiligheidstudie
lor Borssele en Dodewaard. Aan de
ind van die studie kunnen zonodig
aatregelen worden getroffen om on-
vallen te beheersen. De commissie
|actorveiligheid vindt de voorstel-
tvan GRS interessant genoeg om te
Ikijken of ze uitvoerbaar zijn en of ze
pissen in de bestaande veiligheids
mannen.
en veiligheidsstudie op waarschijn-
kheidsbasis zal wel enkele jaren in
nemen. Daarnaast is een verge-
king zinvol van de huidige veilig-
|idsplannen met de nieuwe Neder-
ndse spelregels voor toepassing van
ernenergie. Deze regels worden bin-
enkort van kracht.
Verder stelt de commissie voor om in
jrgelijkbare kerncentrales elders te
[kijken hoe daar reeds uitgevoerde of
[orgenomen maatregelen in elkaar
pen en het bestaande veiligheidsni-
au van de beide Nederlandse kern-
ntrales te actualiseren. Maatregelen
i risico's beperken en die direct ge-
|men kunnen worden, mogen vol-
as de commissie niet blijven liggen
[afwachting van de veiligheidstudie,
[rgroting van de veiligheid kost geld.
teveel laat de commissie in het mid-
Dat is een zaak voor de eigenaren
i de kerncentrales, PZEM en GKN.
commissie merkt op dat de veilig-
fdstudie geen deel is van de oprich-
en bedrijfsvergunning voor de
RENESSE - Uit een caravan op een
camping aan de Hogezoom in Renesse
is woensdagmorgen een geldcassette
gestolen. De eigenaar, J. N. T. uit Keu
len (D), was even afwezig en had een
raam open laten staan. Toen hij bij
zijn caravan terugkwam, ontdekte hij
dat de cassette met geld en waarde
volle certificaten verdwenen was.
De totale waarde bedroeg 20.000 gul
den. Diezelfde morgen werd ook inge
broken in een Duitse auto, die gepar
keerd stond aan de Hoogenboomlaan
in Renesse. De buit was een radio-cas
setterecorder.
Rechercheurs bezig met het buurtonderzoek.
CLINGE - De dertigjarige M. M. C. de
Keijzer is donderdagochtend vroeg in
de slaapkamer van haar woning in
het grensdorp Clinge vermoord. De
vrouw bleek door meerdere messte
ken om het leven te zijn gebracht. In
verband met de moord zijn donder
dag de gebroeders B. G. (27), T. G. (21)
en de 32-jarige A. G. (de ex-vriend van
het slachtoffer) in het Noordholland
se Zaanstad aangehouden. De politie
heeft het drietal in de loop van de
middag overgebracht naar het bu
reau in Hulst, waar gisteravond de
verhoren zijn begonnen.
Volgens de rijkspolitie werd mevrouw
De Keijzer rond 4.30 uur badend in het
bloed aangetroffen door haar zevenja
rig dochtertje. Na de ontdekking rende
het meisje samen met nog twee jonge
re zusjes (van één en driejaar) het huis
aan de Ruyterlaan uit, waarna zij hun
toevlucht zochten bij buurtbewoners.
Die alarmeerden de politie, nadat het
oudste kind te kennen had gegeven
dat 'haar mama was doodgemaakt en
een man was weggevlucht'. De politie
trof kort na de melding het stoffelijk
overschot van mevrouw De Keijzer in
de slaapkamer aan.
Tilly de Keijzer was ruim een maand
geleden wegens relatieproblemen met
haar dochtertjes uitgeweken van
Zaanstad naar Clinge. Voor de politie
was dit gegeven aanleiding om het
spoor naar mogelijke verdachten in
Zaanstad op te pakken. De gemeente
politie in die stad hield donderdagoch
tend de voormalige vriend en twee van
diens broers aan. Of de ex-vriend van
mevrouw De Keijzer beschouwd moet
worden als hoofdverdachte wilde de
rijkspolitie niet zeggen.
Over het motief van de moord kon de
rijkspolitie in Hulst nog geen medede
lingen doen. Donderdag werd een uit
gebreid buurtonderzoek ingesteld.
Daarvoor werden twaalf politiefunc
tionarissen ingeschakeld. Maar dit on
derzoek leverde volgens een politie
woordvoerder weinig concrete feiten
op.
Volgens buurtbewoners leidde de
vrouw een teruggetrokken bestaan.
„Ze voelde zich wel door haar Turkse
ex-vriend bedreigd. Mogelijk vreesde
ze voor een ontvoering van haar kinde
ren, want daarvoor is ze een paar keer
op de basisschool geweest," verklaar
de een buurtbewoner. De politie be
vestigde dat het slachtoffer in angst
leefde, maar voegde eraan toe dat
daarover nooit een klacht bij de politie
was binnengekomen.
Aangezien de getuigenis van het oud
ste dochtertje in deze zaak van groot
belang is, werd zij in de loop van de
dag overgebracht naar Amsterdam.
Daar hebben medewerkers van de af
deling jeugdzaken van het korps
rijkspolitie het meisje een video-ver
hoor afgenomen. Voorlichter J. A. C.
Muller van de rijkspolitie in Zeeland
liet gisteren weten dat het hier om een
nieuwe methodiek gaat die in Zee
land nog niet eerder is toegepast.
„Deze aanpak houdt in dat het meisje
uitvoerig gehoord wordt, dat de getui
genis wordt opgenomen op band en
beeldband die later, mocht er een
rechtzitting volgen, gebruikt kunnen
worden. Het meisje in kwestie hoeft
dan tijdens een zitting niet nog eens
haar - traumatische - ervaringen te
herhalen."
Het stoffelijk overschot van mevrouw
De Keijzer werd in de loop van de dag
overgebracht naar streekziekenhuis
De Honte in Terneuzen, waar een pa
tholoog-anatoom van het Gerechtelijk
Laboratorium uit Rijswijk sectie ver
richtte.
De brute moord op de Clingse zorgde
in het dorp voor veel beroering. De
nachtelijke gebeurtenis in het pand
aan de Ruyterlaan was het gesprek
van de dag. „Eén ding staat vast: de
mensen zijn wel geschrokken van wat
er hier gebeurd is," benadrukte een po
litieman.
De dochtertjes van het slachtoffer zijn
op een geheime verblijfplaats onderge
bracht.
wee aan een musical op
de muziekschool.
uni is bij ons de drukste
maand".
ti>at dachten wij al.
Het woord smog is afgeleid van
de Engelse woorden smoke
(rook) en fog (mist). Ouderen ken
nen de verhalen uit Engeland hier
van misschien nog wel. De smog
van Londen veroorzaakte zo een
gordijn dat men soms de overkant
van de straat niet kon zien. Dit
werd veroorzaakt door mist in com
binatie met rook. Ieder huis in Lon
den had meerdere kolenkachels en
deze zorgden voor de rook. Wie met
een oude Londenaar over deze tijd
spreekt, zal onder de indruk raken
van het feit, hoe erg het was. Wan
neer je nu door Londen rijdt, zul je
weinig van rook merken en het uit
zicht is er zeker niet door beperkt.
Het verbod op kolenkachels en de
overgang op gas is er de oorzaak van
dat de winter-smog is verdwenen.
Het is een gezondheidsmaatregel
die veel effect heeft gehad. Tijdens
ernstige smog-periodes stierven er
veel meer mensen dan normaal en
toen dit eenmaal aangetoond werd,
zette dit de autoriteiten aan tot het
nemen van bovenstaande maatre
gel.
De smog waar we momenteel mee te
maken hebben, in tegenstelling tot
de winter-smog, heeft echter een an
dere oorzaak. Deze wordt niet ver
oorzaakt door rook en mist, maar
door de zon, hoge temperaturen en
weinig wind. Onder invloed van het
zonlicht ontstaat uit afvalgassen
van fabrieken (40%) en het verkeer
(60%), namelijk koolwaterstoffen en
stikstofoxydes, het gas ozon. Dit gas
ozon werkt prikkelend op de slijm
vliezen en ademhaling. Iedereen zal
nu direct opspringen en erop wijzen
dat men juist bang is voor aantas
ting van de ozonlaag rondom de aar
de.
Doordat de zon invloed heeft op het
ozongehalte in de lucht worden de
maximale concentraties in de na
middag gemeten. Nu zijn er maxi
male concentraties aangenomen,
waarop er een bepaalde waarschu
wing uitgaat. Boven 120 micro-
gram/m3 gaat de voorwaarschu-
wingsfase in, boven 150 microgram/
m3 de waarschuwingsfase en boven
200 microgram/m3 de alarmfase.
Bovenstaande concentraties hoe
ven niet te betekenen, dat er bij la
gere concentraties geen klachten
optreden. Vanaf een concentratie
van 160 microgram/m3 vermindert
de longfunctie en bestaat er een ho
ger risico op luchtweginfecties. De
longfunctie bestaat in het alge
meen uit de capaciteit van de lon
gen om zuurstof op te nemen per mi
nuut en de maximale hoeveelheid
lucht die kan worden uitgeademd
in een seconde.
Niet alle mensen zullen evenveel
klachten krijgen. We denken eerst
aan kinderen, cara-patiënten (men
sen met chronische luchtwegaan
doeningen), ouderen met hart- en
vaatziekten, personen die heftig rea
geren op ozon (de zogenaamde res-
ponders) en actieve sporters die bij
inspanning meer ozon inademen.
Bij deze laatste groep heeft men dui
delijk kunnen aantonen dat onder
invloed van hogere concentraties
ozon bij inspanning een verminde
ring van de longfunctie optreedt. De
klachten die veroorzaakt worden
door de hogere ozon-concentraties
zijn dus geprikkelde slijmvliezen en
snellere kortademigheid. Deze con
centraties waarover we nu spreken
zullen geen directe dood tot gevolg
hebben. Echter in bovengenoemde
risicogroepen, waarbij meestal al
een verminderde longfunctie be
stond, uitgezonderd de sporters, zou
het wel tot ernstige complicaties
kunnen leiden. Dit zou kunnen ge
beuren indien de conditie van het in
dividu met een verhoogd risico toch
al niet zo goed was.
Wat kan men eraan doen om de ge
zondheidsklachten te verminderen,
wanneer er zich een periode van zo-
mers-smog voordoet. De overheid
hanteert concentraties waarboven
zij acties zal ondernemen. Afhanke
lijk van de fase die afgekondigd is
zal bij bepaalde maatregelen ne
men. Een van deze maatregelen is
om de uitstoot van gassen die oor
zaak van de smog zijn, te verminde
ren. Zij kan derhalve de industrie
verplichten de uitstoot van koolwa
terstoffen en stikstofoxyden te be
perken, het verkeer kan gedwongen
worden minder te rijden. Er wordt er
getwijfeld aan de effectiviteit van
deze maatregel, omdat een deel van
de luchtvervuiling zijn oorsprong in
het oosten van Europa heeft. Tot de
eerste maatregel is de overheid in
middels overgegaan, veertien be
drijven in Zeeland werd gevraagd de
uitstoot van schadelijke stoffen te
verminderen. De overheid kan ook
de bevolking bepaalde adviezen ge
ven. De meest extreme is binnen te
blijven. Het valt te betwijfelen of dit
zin heeft, want men dient de ramen
dan te sluiten en dat heeft op zich
ook weer een verkeerde uitwerking
door de slechte ventilatie.
Een ander advies voor de risicogroe
pen is om af te zien van zware licha
melijke inspanning, zolang de waar
schuwing geldt. Omdat in de namid
dag de ozon-concentraties het
hoogst zijn, zou ook misschien spor
ters moeten worden afgeraden zwa
re lichamelijke inspanning te leve
ren. In het verlengde hiervan zou het
afgelasten van sportevenementen
liggen. Toch moeten we er wel reke
ning mee houden dat sporters tot
een gezonde groep individuen be
hoort in tegenstelling tot de andere
risicogroepen. Nu kunnen we niet al
le klachten aan de smog wijten. We
moeten er rekening mee houden dat
bij dit weertype de hooikoorts- en
astmapatiënten toch altijd al meer
klachten hebben. Het warme weer
zal iedereen ook sneller moe maken,
wat eveneens niet aan de smog ge
weten moet worden. Dit alles maakt
dat er geen duidelijk beeld bestaat,
hoeveel klachten er nu daadwerke
lijk aan de smog geweten moet wor
den. Dit alles maakt dat er geen dui
delijk beeld bestaat, hoeveel klach
ten er nu daadwerkelijk aan deze
smog moeten worden toegeschre
ven.
We hoeven ons bij deze waarden
nog niet echt bezorgd te maken,
maar bij aanhoudend zomerweer
zouden de concentraties onaan
vaardbaar hoog kunnen stijgen.
Wanneer het weer verandert zullen
de hogere concentraties nog even
blijven bestaan. Dit is een naijl-ef-
fect. Voor de overheid dient de
smog-vorming een blijvende zorg
voor de toekomst te zijn.
W. Flipse, arts-epidemioloog
GGD-Zeeland
De rij wachtende auto's voor het veer Vlissingen-Breskens, donderdag
nauwelijks korter dan normaal.
Een politie-auto bij de woning in Clinge (links), waar het drama zich donderdagmorgen vroeg afspeelde
VLISSINGEN - Smog boven de
zuidwesthoek van Nederland. De
provincies Zeeland, Zuid-Holland,
Noord-Brabant, Utrecht en Noord-
Holland hebben bedrijven ge
vraagd de uitstoot van gassen te
verminderen en de inwoners gead
viseerd de auto zoveel mogelijk
thuis te laten. De Zeeuwen lijken
weinig onder de indruk. De meeste
grote bedrijven hebben weliswaar
maatregelen getroffen. De automo
bilisten lijken zich daarentegen
weinig van de waarschuwing aan
te trekken.
De rij wachtende auto's in Vlissin-
gen voor de overtocht naar Bres-
kens is even lang als altijd. Met de
portieren wagenwijd open proberen
de passagiers de wachttijd zo nuttig
mogelijk te besteden. De tint kan al
tijd nog wat bruiner. De man van de
Provinciale Stoomboot Diensten
die het verkeer in goede banen leidt,
heeft niet de indruk dat het rustiger
is dan op andere donderdagen. Jaap
Roodenburg uit het Brabantse
Hank staat vooraan in de rij. Hij is -
volgens zijn visitekaartje - adviseur
bevestigingstechniek en legt weke
lijks 1200 kilometer af.
Roodenburg heeft niet overwogen
zijn auto thuis te laten. „Mijn wagen
ligt vol met spullen. Die kan ik on
mogelijk meesjouwen in de trein.
Bovendien moet ik vandaag naar
Eede en Dow Chemicals in
Zeeuwsch-Vlaanderen en dat is met
het openbaar vervoer wel erg moei
lijk te bereiken." De Brabander pleit
ervoor eerst de vrachtwagens aan te
pakken. Volgens hem zorgen die
voor een enorme walm als ze teveel
kilometers hebben gedraaid. „Daar
na is de industrie aan de beurt. De
multinationals bulken van het geld
en kunnen wel enige tijd stil worden
gelegd."
De Middelburger J. H. Buma, enke
le auto's achter hem, koestert daar
entegen wel schuldgevoelens. Nor
maal gesproken doet hij alles lo
pend of op de fiets. Donderdag
moest hij toevallig voor een af
spraak naar België. „Daarom moest
ik de auto nemen tot mijn grote
spijt. Ik gebruik hem echter hoog
uit één keer per week."
Een vutter uit Oostburg is dat met
hem eens. „De scholieren zouden va
ker de flets moeten nemen in plaats
van die brommer. De hele bevolking
zal een stapje terug moeten doen om
het milieu te redden." Ook hij wil
zijn auto best de deur uit doen, maar
dan moet het openbaar vervoer in
Zeeuwsch-Vlaanderen worden ver
beterd. „Het sluit niet aan op de
boot en de reis duurt te lang. Je kan
het de mensen niet kwalijk nemen
dat ze toch de auto gebruiken. Ei
genlijk mag die waarschuwingsfase
niet voor Zeeuwsch-Vlaanderen gel
den."
De provincie heeft veertien grote
Zeeuwse bedrijven gevraagd de
VLISSINGEN - Het daggemid
delde aan smog is donderdag
op het meetpunt Zierikzee uit
gekomen op 178. Het gaat
daarbij om de concentratie
van ozon/stikstofdioxyde in
microgram per m3. Die waar
de lag hoger dan wat woens
dag in Zierikzee werd gerap
porteerd als daggemiddelde,
namelijk 142 mgr/m3. De
waarschuwingsfase voor ver
hoogde luchtverontreiniging
blijft gelden in Zeeland.
Van het tweede Zeeuwse meet
punt, dat in de Braakman, kon
gisteren geen daggemiddelde
worden gemeld, omdat de ap
paratuur volgens een woord
voerder van provinciale water
staat niet volledig functioneer
de.
uitstoot van koolwaterstoffen en
stikstofoxyde te beperken. De raffi
naderij van Total in het Sloegebied
heeft de meest drastische maatre
gelen genomen. Na de afkondiging
van de waarschuwingsfase woens
dagmiddag is de stookolie in een
aantal fornuizen vervangen door
aardgas, waardoor de uitstoot van
stikstof met dertig procent is ver
minderd. Daarnaast is Total giste
ren overgegaan op een ander type
stookolie die op een lagere tempe
ratuur wordt verbrand. De uitstoot
van koolwaterstoffen is met onge
veer de helft afgenomen. Milieu
technoloog A. H. van der Blonk
noemt dit een aanzienlijke inspan
ning voor het bedrijf. Total moet er
ook financieel op toeleggen. Om
welk bedrag het gaat, wilde hij niet
zeggen.
Dow Terneuzen heeft woensdag een
brief rondgestuurd in het bedrijf
met het verzoek de milieuvervuiling
te beperken. Het overschakelen van
olie op gas is één van de aanbevelin
gen. Een tweede het schoonblazen
van leidingen en andere onder
houdswerkzaamheden uit te stellen.
De 28 fabrieken van Dow hebben
echter een grote mate van zelfstan
digheid. Pr-man Evert van Wijk
weet niet in hoeverre de adviezen
zijn opgevolgd. „Ik verwacht dat
vervuilend werk - indien mogelijk -
wordt uitgesteld. Onze werknemers
wonen tenslotte ook hier in de re
gio."
Ook andere bedrijven stellen onno
dige schoonmaakactiviteiten uit.
De PZEM is nog continu in bedrijf,
maar heeft de uitstoot van stikstofo-
syde teruggedraaid. Hoechst blies
een brandweeroefening af. Eurogas
stuurde een lichter terug die wilde
ontgassen. Ing L. Leynse van de af
deling milieu van provinciale water
staat vindt de getroffen maatrege
len voldoende. „De waarschuwings
fase moet voorkomen dat we in de
alarmfase terechtkomen. Daar ziet
het niet naar uit; anders hadden we
(Slot zie pagina 19 kolom 7f