'De mensen kiezen vaak
een show- of modehond'
in beeld
...dat doet zeerzo'n Duitse
auto op de begraafplaats...
KMS voelt niets
voor samenwerking
van marinewerven
P. de Kok zeventig
jaar vakbondslid
Veilingen moeten
met Alar behandeld
fruit apart houden
HERDENKEN
provincie
TER ONTLASTING KEMPEN
Glasexpositie in
het Zeeuws Museum
I
Individueel
Herinnering
Begraafplaats
WOENSDAG 3 MEI 1989
Schelde
STUDIE BIJ MINISTERIE
Fregatten
Buitenland
RISKANT BESTRIJDINGSMIDDEL
Controle
Het Kloetingse echtpaar Hans en Riek Bilius: „Een goede relatie tussen mens en dier staat bij ons voorop."
KLOETINGE - Bent u van nature
een goede lobbes, dan kan uw eerste
huisdier beter geen bouvier of rott
weiler zijn. Deze twee eigengereide
honden nemen direct de leiding in
huis over, als de baas niet voldoen
de domineert. Gevolg: de aanvan
kelijk toch zo leuke viervoeter is
niet meer te handhaven. Een peper
dure rashond blijkt soms de mis
koop van de maand. Het jonge, niet
commerciële Dierenadviesburo
Keep Going van het Kloetingse
echtpaar Hans en Riek Bilius helpt
daarom bij vragen over de aan
schaf, verzorging en opvoeding van
huisdieren. „Mensen kiezen vaak
een show- of modehond. Dikwijls
pakt dat verkeerd uit.'"
Natuurlijk, geeft Riek Bilius toe,
vaste richtlijnen zijn er niet. Maar
het oudere echtpaar dat een krappe
bejaardenwoning' bewoont, is duide
lijk beter af met een volwassen, rus
tig, niet al te fors hondje. ,,Een pup
moet je tenslotte opvoeden." De fa
milie Bilius trekt zich het lot van de
dieren aan. Het begon eigenlijk tien
jaar geleden met het hondje van
schoonpa en -mama. Het beestje
was nauwelijks in de hand te hou
den. Later bleek, na raadplegingen
met de Kynologenclub Zeeland, dat
het hondje geplaagd werd door een
tumor. Het dierengedrag, dat intri
geert het Kloetingse echtpaar. In
middels hebben Hans en Riek zo
veel ervaring met honden opge
daan, dat besloten werd wat meer te
doen met die kennis. In het bos van
adviesinstellingen, platforms, hulp
groepen, ondersteunende organisa
ties en informatiecentrales was nog
een open plek: de huisdierkeuzebe-
geleiding.
Keep Going wil de gevestigde kyno-
logenclubs absoluut niet in de wie
len rijden. Bilius en Bilius beper
ken zich tot individuele adviezen
en trainingen. „Het bureau heeft
vooral een adviserende taak. Ge
vallen die op het terrein van de die
renarts, het asiel, de rasvereniging
of de trimsalon liggen verwijzen we
zonodig door."
Volgens Riek, overdag de vraag
baak, vormen de oefeningen voor
wedstrijden in behendigheid en ge
drag en gehoorzaamheid nog een
witte vlek in Zeeland. In Hansweert
beschikt het echtpaar over een flink
trainingsveld. „Honden die bijles
nodig hebben, kunnen we daar een
paar keer onder handen nemen. Dat
kan ook een voorproefje op nieuwe
cursussen zijn. Een hond moet
voortdurend begeleid worden. Ge
beurt dat niet, dan kunnen ook ge
hoorzame dieren langzaam weer
brutaal worden."
Waar Hans excelleert in behendig
heidstraining, schittert Riek in het
specialisme gedrag en gehoorzaam
heid. Ze heeft ruime ervaring. Ze
volgde cursussen voor instructrice,
gaf les bij de Kynologenclub Zee
land en is nu bezig met een cursus
dierengedrag bij de Leidse Onder
wijs Instellingen. Dus zit thuis de
wind eronder. De zwarte Flatcoated
Retriever weet dat hij zijn hok pas
mag verlaten als de baas arriveert.
Hij houdt zich koest. Ernaast snurkt
een bouvier, terwijl een exotische
mix van Tervurense/Mechelse her
der en bouvier nurks grommend -
„daar bedoelt-ie niks mee" - maar
op gepaste afstand het gesprek
volgt.
„Ach", verwoordt Riek het initia
tief, „het is puur hobby. Voor ons
staat een goede relatie tussen mens
en dier voorop. Het moet geen 'busi
ness' worden. Bovendien is in deze
branche toch geen goud te verdie
nen." Angstbijters, verwende
schoothondjes of weglopers: het
dierenadviesbureau weet beslist
raad. Riek verwacht via Keep
Going een hoop honden voor het
asiel te behoeden. Zeker, het advies
zal ook wel eens negatief uitpak
ken. „Ik ken mensen die een Golden
Retriever hadden. Dat is toch een
makkelijke lieve hond. Maar ze
werkten allebei en het beest was de
hele dag alleen. In zo'n geval kies ik
voor een goudvis in een kommetje."
RENESSE - Donderdag 4 mei. Ne
derland herdenkt de slachtoffers
van de Tweede Wereldoorlog. Een
dag die vooral via de televisie in de
vorm van speelfilms en documentai
res zijn schaduw vooruit werpt. Op
het moment dat de gruweldaden van
de nazi's worden herdacht, bevinden
zich traditiegetrouw veel Duitse
toeristen in ons land. Zeker in Re-
nesse, een badplaats met een voor
Duitsers grote aantrekkingskracht.
In datzelfde Renesse werden 10 de
cember 1944 tien mannen vermoord,
nadat ze waren gepakt bij een poging-
naar het al bevrijde Noord-Beveland
te vluchten. Na hun arrestatie op 7
december werden ze in een huifkar af
gevoerd en drie dagen later opgehan
gen.
I-Iet is al weer 45 jaar geleden en tij
den veranderen. Het gros van de
Duitse toeristen in Renesse en ande
re vakantieoorden is jonger dan 45
jaar en mag niet verantwoordelijk
worden gesteld voor wat in de oorlog
gebeurde. Daar komt bij dat het aan
tal nabestaanden van de oorlogs
slachtoffers afneemt. Dat leidt weer
tot het plaatsen van vraagtekens bij
de zin van herdenkingen.
Voor de ouderen die de oorlogsjaren
aan den lijve hebben meegemaakt
bestaan die vraagtekens niet. Zij zijn
van mening dat de oorlogsmisdaden
niet vergeten mogen worden, al was
het alleen maar als een waarschu
wing voor de toekomst. Ontwikke
ling rond het neo-nazisme, met name
ook weer vanuit Duitsland, en allerlei
vormen van discriminatie in de hui
dige maatschappij sterken hen in die
gedachte.
Mevrouw L. W. de Oude-Padmos uit
Renesse denkt er ook zo over. Ze
heeft daar reden toe; haar broer was
één van de tien mannen die op 10 de
cember 1944 werden opgehangen.
„Het slijt inderdaad wel in de loop
van de jaren, maar vergeten doe je
het nooit", legt ze uit. Voor haar zijn
het niet alleen televisiebeelden die
haar naar het verleden terugvoeren.
Op onverwachte momenten wordt
ze in het dagelijks leven op een vaak
pijnlijke wijze aan haar broer herin
nerd. Bijvoorbeeld als ze huifkar
ren, tegenwoordig een toeristische
attractie in Renesse, door het dorp
ziet rijden.
„Dat kun je die mensen niet kwalijk
nemen. Het hoort er nu eenmaal bij in
een vakantiedorp en het is leuk voor
de kinderen. Maar op zulke momen
ten zie ik dat beeld van 45 jaar gele
den weer voor me."
Mevrouw De Oude is zich bewust van
het feit dat de Duitse vakantiegan
gers van nu andere zijn dan de bezet
ters van toen. Toch kost haar dat
moeite. Toen ze nog een zomerhuisje
verhuurde, weigerde ze Duitse klan
ten. Ook al stonden die wel eens bij
haar op de stoep en wilden ze er des
tijds goed voor betalen. „Vroeger was
het erger. Dan stond je in de winkel
en werd je door zo'n Duitse bierbuik
opzij geduwd. Op zulke momenten
had ik het wel eens te kwaad en dacht
ik: jullie hebben mijn broer ver
moord. Natuurlijk kun je ze niet alle
maal over één kam scheren, maar je
bespeurt bij veel Duitsers toch een
zekere mentaliteit die niet altijd even
goed overkomt. Als je alleen al de
toon hoort waarop ze praten. Ze vra
gen iets niet vriendelijk, ze eisen het"
Vanuit haar keuken kan mevrouw
De Oude op de begraafplaats van Re
nesse kijken. Ze ziet in de winter
door de kale bossen heen zelfs het
graf van haar broer. „Ook dat kan tot
pijnlijke momenten leiden. Zoals de
auto van een Duitse toerist die op de
weg voor de begraafplaats wilde ke
ren. Het lukte de chauffeur niet goed
en hij opende het hek van het kerk
hof om er een stukje achteruit te
kunnen steken. Zo'n Duitse auto op
de begraafplaats, dat doet zeer.
„Toen jaren geleden de eerste Duitse
toeristen hier kwamen moest ik er
niets van hebben. Als ze de weg naar
het strand vroegen, gaf ik geen ant
woord. Dat slijt. Maar er zijn ook
Duitsers, die hebben zo'n dikke huid.
Dan kun je je niet voorstellen." En ze
vertelt van dat Duitse echtpaar dat
enkele jaren na de oorlog in een van
de Renesser hotels logeerde. De Duit
ser liet aan iedereen die het horen wil
de, weten dat hij tijdens de oorlog in
de omgeving gelegerd was. En als
toppunt van onbeschaamdheid
maakte hij tal van foto's op het plaat
selijke kerkhof.
René Schrier
Smeerpijp in
België weer
ter discussie
ANTWERPEN/HULST - De discussie rond het al dan niet in
gebruik nemen van de afvalcollector Tessenderlo-Antwerpen
is in België in alle hevigheid opnieuw losgebarsten. Er gaan
stemmen op om de omstreden 'smeerpijp', waarmee afvalwa
ter van Tessenderlo Chemie in de Belgische Kempen recht
streeks op de Schelde kan worden geloosd, toch in gebruik te
nemen.
De afgelopen jaren werd tegen de mo-
gelijke ingebruikneming van de
i smeerpijp fel geprotesteerd door de
milieubeweging Greenpeace, de
Zeeuwse Milieufederatie (ZMF), als
mede de gemeente Hulst, Oostburg en
Antwerpen. Twee jaar geleden kon de
voorgenomen ingebruikneming van
de smeerpijp via enkele rechtszaken
worden voorkomen.
Aanleiding tot de hernieuwde discus
sie in België vormt recent onderzoek
naar de vervuiling van de riviertjes de
Laak en de Nete. Medewerkers van de
universiteiten van Brussel en Gent
hebben onomstotelijk vastgesteld dat
de bodems en oevers van de beide ri
vieren dusdanig verontreinigd zijn
met zware metalen, arsenicum, fosfa
ten en radio-actieve stoffen dat sane
ring van de onderwaterbodems drin
gend noodzakelijk is. Na sanering zou
den de landerijen aan de oevers van de
waterstromen voor tientallen jaren
niet meer gebruikt mogen worden om
gewassen op te verbouwen.
De bevindingen van de Brusselse en
Gentse onderzoekers kwamen aan de
orde tijdens een studiedag in Laakdal
over de vervuilingsproblematiek in de
Belgische Kempen. De bron van alle
kwaad is volgens de onderzoekers Tes
senderlo Chemie, een conglomeraat
van verschillende fabrieken in en nabij
de gelijknamige plaats.
Naar aanleiding van de onderzoeksre
sultaten en politieke druk vanuit de
Agalev-fractie heeft de Vlaamse deel-
regering inmiddels een saneringspro
gramma laten samenstellen. De be
doeling is dat het meest verontreinig
de slib van de minder vervuilde sedi
menten wordt gescheiden en vervol
gens geborgen. De milieugroep
Zuiderkempen is fel gekant tegen dit
plan, omdat het veel te duur is - 7,2
miljoen gulden - en de gemeenschap
voor de helft voor de kosten moet op
draaien. De andere helft wordt door
Tessenderlo Chemie betaald.
De milieugroep en Agalev vinden dat
de Vlaamse deelregering een dringen
de sanering bij de bron moet afkondi
gen en dat de chemiegigant niet alleen
de saneringskosten zelf moet ophoes
ten, maar ook nog eens eventueel ge
dupeerden van de vervuiling schade
loos moet stellen. Voorts moet direct
een onderzoek worden ingesteld naai
de effecten van de ernstige verontrei
niging van Laak op de grondwater
stromen en de grasculturen in het ge
hele gebied.
Andere milieugroeperingen in de
Kempen die de jarenlange verontrei
niging van de riviertjes meer dan beu
zijn, pleiten de laatste tijd steeds va
ker voor het in gebruik nemen van de
afvalcollector Tessenderlo-Antwer
pen. De milieuverstoring in de Kem
pen zou met de ingebruikname van de
smeerpijp een halt worden toegeroe
pen, omdat dan het afvalwater van de
chemische fabrieken regelrecht kan
worden afgevoerd naar de Schelde.
Het Vlaamse milieuministerie koes
tert momenteel weer plannen om de
afvalwaterleiding toch in gebruik te
nemen. Ondanks het feit dat de collec
tor, die in de jaren '70 grotendeels op
staatskosten werd gebouwd, in zeer
slechte staat van onderhoud verkeert.
Het laatste is gebleken uit een studie
van de Universitaire Instellingen in
Antwerpen, die in opdracht van het
milieuministerie werd gemaakt en
werd onthuld in het Belgische milieu
maandblad 'De Groenen'.
t
VLISSINGEN - De Koninklijke Maat
schappij De Schelde voelt niets voor
samenwerking met de twee andere
marinewerven in Nederland, de Rot
terdamse Droogdok Maatschappij
(RDM) en Van der Giessen-De Noord
in Alblasserdam. Drs A. B. A. Smit, al
gemeen directeur van De Schelde,
meldde woensdag dat samenwerking
in de politiek heeft gespeeld, maar dat
wat betreft de KMS daarvan geen
sprake is.
Senior-beleidsmedewerker R. van der
Graaf van de afdeling scheepsbouwbe-
leid bij het ministerie van economi
sche zaken was minder zeker. Hij gaf
woensdag aan dat op één of andere
vorm van samenwerking wordt gestu
deerd. Naar zijn oordeel is het nog te
vroeg daarover uitspraken te doen.
Na het debacle rond het concern Rijn-
Schelde-Verolme is tussen drie
scheepswerven een politieke verdeling
gemaakt van het werk voor de Ko
ninklijke Marine. Het eerste kabinet-
Lubbers besloot in 1984 dat de Vlis-
singse KMS oppervlakteschepen
mocht bouwen, de RDM onderzeebo
ten en Van der Giessen-De Noord mij-
nenjagers. Wilton-Feijenoord werd bij
deze verdeling buiten spel gelaten. De
eerste onderzeeër in de Walrus-klasse
heeft ondertussen het dok van RDM
verlaten voor een proefvaart. Die
scheepswerf heeft nog tot 1991 werk
aan twee andere gélijksoortige onder
zeeboten. Van der Giessen-De Noord
heeft de mijnenjagers afgeleverd en is
bezig met bouw van landingsvaartui
gen voor het Korps Mariniers. Die fa
briek mag ook nog, samen met België,
mijnenvegers maken. De Schelde
staat er van de drie werven het beste
voor dankzij de opdracht tot de bouw
van acht M-fregatten waarvan de laat
ste in 1995 in de vaart moet komen.
Het materieel van de Koninklijke Ma
rine is na de afronding van die projec
ten de komende twintig jaar niet
meer aan vernieuwing toe. W. F. R.
van Leeuwen, medewerker marine
voorlichtingsdienst in Den Haag, gaf
te kennen dat alleen de geleide wa
penfregatten binnenkort nog aan ver
vanging toe zijn. De schepen zijn
twintig jaar oud. Ook het bevoorra
dingsschip Poolster moet uit de vaart
worden genomen. Nederland werkt
met Spanje aan de bouw van een
nieuw bevoorradingsschip. Acht lan
den die lid zijn van de NAVO, zijn
voorts bezig met het project 'NAVO
Fregat Jaren Negentig'. Van Leeuwen
stelde vast dat samenwerking een
zaak van de werven zelf is. Hij achtte
het echter 'niet onverstandig' dat zij
gaan nadenken over dat onderwerp.
Voorlichter C. de Geus van de RDM
toonde zich niet bij voorbaat tegen
stander van samenwerking. „Gesprek
ken hierover vinden met een zekere re
gelmaat plaats, maar er valt echt niets
concreets te melden. De drie scheeps
werven beoefenen verschillende tak
ken van sport. De vraag is of daartus
sen logische verbanden kunnen wor
den gelegd. We staan positief tegen
over samenwerking als er mogelijkhe
den zijn." De RDM-woordvoerder legt
in tegenstelling tot marinevoorlichter
Van Leeuwen het vraagstuk samen
werking of niet bij de rijksoverheid.
„Politici opperen zo nu en dan e^n
bundeling van krachten, met oog op
het wegvallen van grenzen in de Euro
pese Gemeenschap eind 1992. Samen
werking kan mogelijk op verkoopge-
bied plaatsvinden, maar overheveling
van voorzieningen voor de produktie
kan zeer zeker niet."
De Schelde en de RDM hebben na het
RVS-debacle hun kaarten op meer
dan één troef gezet. De helft van de
1500 werknemers bij de RDM werkt in
de scheepsnieuwbouw. Sinds 1984 is
ook 1500 man afgevloeid. Van de 3500
mensen die nog bij De Schelde hun
brood verdienen, zitten er 1000 in de
scheepsnieuwbouw. Van der Gradf
van het ministerie van economische
zaken onderkende dat de twee voor
malige RSV-werven hun risico's heb
ben gespreid. Hij stelde dat de sprei
ding van activiteiten nog goed in beeld
moet worden gebracht. „De marine
werven in Nederland moeten een effi
ciënt bouwprogramma aan kunneji,
ook naar de buitenwereld toe".
Zowel de RDM als de KMS azen op or
ders in het buitenland. De Schelde is
in voor een Australische-Nieuwzeé-
landse order met een waarde van acht
tot negen miljard gulden. Het werk
moet wel, aldus een eis van Australië,
voor zeventig procent in eigen land
worden uitgevoerd. KMS-directeiir
De Smit verwachtte dat de regering
in Canberra in juni of juli beslist of zij
een Duits of Nederlands fregat wil
hebben. De RDM is op de markt mét
het exportontwerp Morray van de
Walrus-onderzeeër, maar heeft daar
mee tot nu toe geen succes kunnen
boeken.
Het monument voor de oorlogsslachtoffers in Renesse.
MIDDELBURG - In het Zeeuws Mu
seum in Middelburg wordt van 13 mei
tot 9 juli de expositie 'Vormen in glas'
gehouden. De tentoonstelling is be
doeld als overzicht van de hedendaag
se Nederlandse glaskunst.
In de expositie is werk opgenomen van
zestien kunstenaars. Daaronder zijn
objecten van A. D. Copier die in 1987
onderscheiden is met de David Roëll-
prijs. De expositie wordt vrijdag 12
mei om 14 uur geopend door de nieuwe
directeur van het museum, mevrouw I.
Spaanders.
P. de Kok: altijd vakbondsman gele
ven.
LEWEDORP - Zeventig jaar lid van
de vakbond. Daar zijn geen speldjes
voor. P. de Kok in Lewedorp, sinds
1919 lid van een christelijke vakbond,
kreeg daarom dinsdag van districts
bestuurder T. van Rijssel van de
Hout- en Bouwbond CNV een puzze
lencyclopedie en een grote fruitmand.
„Mensen als De Kok, die in de beginpe
riode lid werden van de bond, moeten
we het meest dankbaar zijn. Zij vor
men de fundamenten van het vak
bondswerk. We moeten niet vergeten
dat het lidmaatschap in die tijd een
uurloon kostte en dat werkgevers hele
maal niet dol waren op vakbondsle
den", memoreerde Van Rijssel in een
kort toespraakje.
van de de landarbeidersbond naar de
Hout- en Bouwbond CNV.
De Kok is altijd een vakbondsman ge
bleven. Hij verhuisde van Nieuwdorp
naar verzorgingstehuis De Kraaijert in
Lewedorp, waar hij gisteren een recep
tie hield. Velep, medebewoners en vak
bondsmensen van de jongere garde,
kwamen hem gelukwensen.
De heer De Kok werd in 1919 lid van de
Nederlandse Christelijke Landarbei
dersbond. Hij werkte op het land in
Nieuwdorp en was 21 jaar. In hetzelfde
jaar werd de Arbeidswet ingevoerd, de
eerste wet die een heel klein beetje ar
beidsvoorwaarden regelde voor de
slechtbetaalde arbeiders die tot dan
toej^naar willekeur konden worden
aangenomen, afgebeuld en weer ont
slagen. De Kok werd lid toen de
christelijke vakbond nog maar nauwe
lijks tien jaar bestond en bleef dat tot
1960
In die tijd was de mechanisatie in de
landbouw ver gevorderd en er bleef
weinig werk over voor de landarbei-
ders. Op zijn 62ste stapte De Kok over
1 naar de bouw. Hij ging vooral grond-
werk doen in het Sloegebied, dat toen
juist werd ontwikkeld tot industriege
bied Vanzelfsprekend stapte hij over
Vooral appelmoesfabrikanten maken
zich ongerust, omdat resten van Alar
bij verhitting worden omgezet in ver
bindingen die mogelijk nog schadelij
ker voor de gezondheid zijn. Deze ver
werkende industrie koopt vanaf nu al
leen nog gegarandeerd Alar-vrij fruit
in, aldus de geplaatste brief van het
Centraal Bureau.
Het bestuur van het CVZ volgt het be
sluit van het Centraal Bureau om met
Alar behandeld en Alar-vrij fruit ge
scheiden van elkaar te verkopen. Over
enige tijd moeten alle telers opgaVe
doen of het door hen geleverde fruit» al
dan niet Alar-vrij is. Ter controle van
de juistheid van deze opgave, neemt
het Centraal Bureau van de Tuin
bouwveilingen steekproeven. Onjuis
te opgave kan leiden tot zware boetes
voor de betrokkene. Wanneer bij de af
nemers sehade ontstaat door een valse
opgave, dan zal deze schade worden
doorgespeeld naar de betrokken teler.
De brief vermeldt verder dat het mi
nisterie van volksgezondheid nog
geen aanleiding heeft gezien om het
gebruik van Alar te verbieden. Ook
bereidt het geen toepassingsverbod
op het bestrijdingsmiddel voor.
-»
zondheid. Bij de proefmuizen trad
verhoogde tumorvorming op na inna
me van Alar. Het Centraal Bureau
schrijft dit in een brief aan de fruitte
lers. De Coöperatieve Tuinbouwvei
ling Zeeland (CVZ) plaatste deze brief
in het mei-nummer van haar bulletin
CVZ Nieuws.
De brief vermeldt dat het openbaren
van dit onderzoeksresultaat zowel bij
consumenten als bij de handel in de
Verenigde Staten grote onrust heeft
veroorzaakt ten aanzien van Alar-res-
ten op fruit. In Engeland zijn enkele
grootwinkelbedrijven gestopt met de
verkoop van appelen. Een Nederlands
grootwinkelbedrijf beraadt zich mo
menteel over de situatie.
KAPELLE - Het Centraal Bureau van
de Tuinbouwveilingen in Nederland
heeft besloten de fruitveilingen voor
te schrijven om met Alar behandeld
fruit apart van het andere fruit te ver
kopen. Volgens een onderzoek in de
Verenigde Staten blijkt dat resten
van dit bestrijdingsmiddel op fruit
schadelijk kunnen zijn voor de ge-
