'ZC
[edische stress kost ra
Vergrijzing is gevaarlijk
voor hoogte pensioen
CDA en VVD houden
winstdelingsboot af
Leiden lokt proces
schoolgrootte uit
Amerikanen melden 'mijlpaal'
in onderzoek ontstaan heelal
binnen- en buitenland
HADECLAIM VAN 100 MILJOEN
Verkrachter
loet 10 mille
:talen aan
slachtoffer
Holland en
Brabant op
zwart zaad
Overheid kan
doelmatiger
werken
Zeeuws
orkest
5
KRITIEK OP PVDA-PLAN
Haken en ogen
KIND TOEGANG GEWEIGERD
Geen keus
RUSSISCH SUCCES KOUDE KERNFUSIE
Lange machine
VRIJDAG 14 APRIL 1989
jfpnieuw flinke
[denwinst voor
}V-bonden
Wageningen moet muizen verwijderen
Hedenavond
VLISSINGEN - Scheldekwartier, 20 uur
HET
1888-1988
MALCOLM FRAGER
JjfjV IGPD)- Ziekte en lichamelijke klachten kunnen al
iden tot stress, de zogenaamde medische stress. Men-
Brafce" geïrriteerd en gefrusteerd omdat de klachten
tsnel verdwijnen of omdat een operatie nodig blijkt.
T niet alleen de patient zelf, ook diens familieleden, art-
7t verpleegkundigen hebben last van medische stress,
vorm van stress kost de maatschappij jaarlijks vele
rden guldens. Dit zei prof dr. HM. van der Ploeg in zijn
\e bij de aanvaarding van zijn hoogleraarschap op het
d van stress in de medische situatie aan de Rijksuni-
iteit Leiden.
Medische stress ontstaat volgens Van der Ploeg als een pa
tiënt een hele dag in bed moet liggen zonder ook maar enige
vorm van afleiding te hebben. „Voor een patiënt kan het
echter ook heel frustrerend zijn als artsen moeilijke woor
den gebruiken om iets uit te leggen. Als artsen de indruk
geven niet te luisteren of onvoldoende vertellen over de
aard van de ziekte".
Hij pleit er dan ook voor meer voorlichting aan de patiën
ten te geven. Duidelijke en doelgerichte informatie kan bij
zowel patiënt als arts en verpleegkundige stress voorko
men of verminderen.
oces tegen Staat
paspoortaffaire
N HAAG (GPD) De banken, betrokken bij het vastgelopen paspoortproject, drukkerij
a en de curatoren van de failliete paspoortfabrikant KEP dienen een schadeclaim van ruim
miljoen gulden in tegen de Staat. De eisers stellen minister Van den Broek (buitenlandse
en) verantwoordelijk voor het mislukken van het paspoortproject.
I Nederlandse Middenstands Bank
[B) en de Nationale Investerings
k (NIB) wensen de geleden finan-
schade van 60 miljoen op de
it te verhalen. Drukkerij Elba sluit
waarschijnlijk bij de door de ban
aangespannen procedure aan en
maximaal 54 miljoen gulden. De
■toren van het failliete KEP leggen
vordering van 7 miljoen op tafel,
tanken menen dat Van den Broek
J rechtmatig heeft gehandeld door
Samenwerkingsovereenkomst met
5 in november 1988 eenzijdig op te
ten. In een verklaring stellen de
(ken de afgelopen maanden diverse
jen te hebben aangeboden een
Ikking te treffen met de minister,
fcde minister van een schikking niet
[weten, zijn de banken „tot de con-
fie gekomen dat hen thans geen an-
e weg meer openstaat dan een pro
line tegen de Staat gericht op de
Voeding van de door de banken ge
in schade" te beginnen. De zaak
dt volgende week donderdag bij de
mdissementsrechtbank in Den
aanhangig gemaakt. De ver
ging is dat de procedure enkele
in in beslag zal nemen,
itiek Den Haag heeft zware druk
I ie NIB uitgeoefend om van gerech-
1 jke stappen af te zien. De NIB is
r vijftig procent eigendom van de
at. De bank valt formeel onder de
^antwoordelijkheid van minister
ling (financiën).
Jjfeister Van den Broek liet bij de op-
|ging van het contract weten een
gntueel door de banken aan te span-
i procedure met vertrouwen tege-
RECHT (GPD) Een Zeistenaar
I drie jaar geleden een vrouw uit
Ijk verkrachtte, moet zijn slachtof
fer en schadevergoeding van 10.000
Jlen betalen voor geleden immate-
le schade. De Utrechtse arrondisse-
ptsreehter heeft dat bepaald. De
Idachte, O.J. van der G. uit Zeist,
ïd driejaar geleden al veroordeeld
I twee jaar en negen maanden. In
ter beroep werd hijtotvierjaar ge-
Igenis veroordeeld. De financiële
Igoeding is het resultaat van een
Jr de vrouw aangespannen civiele
leedure.
(advocate van de vrouw, mr. A. Len-
fc uit Utrecht, had in eerste instan
tie 3.000 gulden geëist, alsmede ruim
pend gulden voor werkelijk geleden
lade. De vrouw zou nog steeds de ge
lgen van de verkrachting ondervin-
en opnieuw therapeutische hulp
Pig hebben. De rechtbank vond die
leen 'alleszins redelijke' vergoeding
Jar hield bij haar vonnis ook reke-
|g met de materiële positie van de
Eer.
IA. Lenting vindt het belangrijk dat
luwen deze procedure kennen en er
r gebruik van maken. „Ik ben blij
|t de uitspraak maar vind het jam-
|r dat de rechter het schadebedrag
Itde helft heeft verlaagd".
1 toekenning van een schadebedrag
F immateriële schade als gevolg
h verkrachting (en ongewenste inti-
teiten) is in ons land nog vrij uniek.
■987 veroordeelde de Amsterdamse
Inter een man die terecht stond we-
F ongewenste intimiteiten, tot be
ing van 15.000 gulden. In datzelfde
V veroordeelde de Alkmaarse recht-
F een 29-jarige man tot betaling
10.000 gulden wegens verkrach-
[■STERDAM (ANP) - De FNV-bon-
hebben in het eerste kwartaal van
laar opnieuw een flinke leden-
Pst geboekt. Het aantal leden is
|t 15.000 gegroeid tot ruim 947.000.
■geheel 1987 en 1988 werden respec-
e 'Jk 10.000 en 20.000 nieuwe leden
Beschreven.
F-voorzitter Stekelenburg maakte
I leuwste cijfers donderdag bekend
1 et congres van de Industriebond
r ln Amsterdam. De groei was in
l ^ste kwartaal het hoogst bij de
lhr> lp*us 5-300), gevolgd door
Lf!Uu"en houtbond (2.600) en de in-
C 'obond (2.100). Middelgrote bon
tin dienstenbond, vervoers-
I A„™edingsbond, Druk en Papier
pd led ^roe'den elk met zo'n dui-
moet te zien. Aangezien KEP niet in
staat was een fraudebestendig pas
poort naar Europees model te leveren,
heeft de firma volgens de minister
wanprestatie gepleegd.
KEP verdedigde zich tegen die opvat
ting door te stellen dat Buitenlandse
Zaken steeds met nieuwe eisen kwam
die de fraudebestendigheid van het
paspoort moesten verbeteren.
In een schriftelijke verklaring meldt
Van den Broek dat de advocaten van
de banken begin maart hebben ge
vraagd om een minnelijke regeling. De
minister is daarop niet ingegaan, om
dat „thans niet valt in te zien dat dit
tot een voor alle betrokken partijen,
waaronder ook de overige crediteuren
van KEP, aanvaardbaar resultaat zou
kunnen leiden".
SEOUL RTRIUPI- Na de arrestatie van de Zuidkore-
aanse dissident Moon Ik Hwan zijn donderdag in ver
schillende steden in Zuidkorea gevechten uitgebroken
tussen de politie en duizenden studenten en dissiden
ten. Moon Ik Hwan werd donderdag in Seoul gearres
teerd, toen hij terugkeerde van een illegale reis naar
Noordkorea.
Dissidente groeperingen hadden een duizend mensen
tellend verwelkomingscomité voor Moon gevormd. De
regering zette op haar beurt 17.000 politie-agenten in
rond de universiteit en het vliegveld in Seoul om demon
straties te voorkomen.
De 71-jarige presbyteriaanse dominee Moon wordt be
schuldigd van het ontvangen van instructies van een
anti-Zuidkoreaanse organisatie tijdens zijn bezoek aan
Noordkorea. Dit betekent dat hij de doodstraf kan krij
gen wegens het overtreden van de wet op de staatsvei
ligheid. Moon heeft sinds 1979 in totaal zeven jaar vast
gezeten wegens openlijke oppositie tegen de Zuidkore-
aanse regering.
DEN HAAG (GPD) -
Staatssecretaris De
Graaf van sociale zaken
erkent het gevaar dat de
pensioenen over een
aantal jaren niet langer
gelijk op kunnen gaan
met de ontwikkeling
van de lonen.
Dat is het gevolg van de
vergrijzing van de bevol
king, alsdus de bewinds
man in een brief aan de
Tweede Kamer. De
Graaf schrijft dat pen
sioen, aow en uitkering
van het bedrijfspen
sioenfonds in de toe
komst wellicht lager uit
vallen dan 70 procent
van het laatstverdiende
loon, zoals nu het geval
is. Eerder al berekenden
de bedrijfspensioen
fondsen dat een gemid
delde werknemer straks
8000 gulden per jaar
meer moet gaan betalen
voor een oudedagsvoor
ziening die vergelijkbaar
is met de huidige. De
Graaf vindt dat wat pes
simistisch, maar ook hij
onderkent dat een gro
ter aantal gepensioneer
den, ten opzichte van
het aantal werkenden,
de prijs voor de oude
dagsvoorziening zal op
drijven. De bewindsman
oppert ook de mogelijk
heid om de aow'ers zelf
mee te laten betalen aan
financieringsproblemen
van de aow.
DEN HAAG (GPD) - De regeringspar
tijen CDA en VVD hebben zeer scep
tisch gereageerd op een door PvdA'er
BONN (DPA-AFP) - De Westduitse bondskanselier Hel
mut Kohl heeft donderdag de grootste kabinetswijzi
ging in zijn bijna zeven jarige bewind bekendgemaakt.
De verandering omvat acht ministersposten van de
christendemocratische partijen CDU en CSU. De be
windslieden van Kohls coalitiepartner, de liberale FDP,
bleven buiten de wisseling.
De belangrijkste wijziging betreft het ministerie van fi
nanciën. De leider van de Beierse CSU, Theo Waigel,
neemt de leiding van het minsterie over van de CDU-er
Gerhard Stoltenbetg, die minister van defensie wordt.
De voorganger van Stoltenberg Rubert Scholz (CDU)
verlaat na een ambtsperiode van ruim een jaar het ka
binet.
Foto: Kohl op weg naar de persconferentie waar hij de
verschuivingen bekendmaakte.
Vermeend ingediend wetsvoorstel
om winstdeling fiscaal aantrekkelijk
te maken. Beide fracties hebben een
groot aantal inhoudelijke vragen aan
Vermeend voorgelegd.
De afhoudende reactie van beide rege
ringspartijen komt voort uit het feit
dat men liever ziet dat het kabinet met
een dergelijke regeling komt. Beide
fracties hebben daar een maand gele
den al op aangedrongen. Het kabinet
slaagt er door interne onenigheid ech
ter niet in snel met een voorstel te ko
men. Door hun afhoudende reactie op
het PvdA-plan proberen CDA en WD
tijd te winnen.
Namens hun fracties stellen de ka
merleden De Leeuw (CDA) en De Gra
ve (VVD) dat zij voor een vorm van
winstdeiing te zijn. Dit kan een bij
drage leveren tot loonmatiging ter
wijl werknemers bovendien meer bij
het eigen bedrijf worden betrokken.
De Leeuw en De Grave menen echter
dat er nog te veel haken en ogen aan de
voorstellen-Vermeend zitten. Zo wil
len beide kamerleden weten hoe de
nieuwe regeling gezien moet worden
nu er al drie fiscale regelingen bestaan
die een soort winstdeling beogen. Het
gaat dan om premiespaar-, winstde-
lingsspaar- en spaarloonregelingen.
Voorts willen CDA en VVD weten welk
begrip „winst" Vermeend hanteert
voor zijn plannen. Ook over de concre
te inhoud van het voorstel - uitkerin
gen in geld tot 1000 gulden per jaar per
werknemer worden fiscaal ontzien
door een tarief van 15 procent terwijl
de werkgever ze belastingvrij mag ge
ven - stellen De Leeuw en De Grave tal
rijke vragen. Zo willen beide fracties
weten waarom vermogenstitels (aan
delen bijvoorbeeld) niet in het voorstel
zitten.
Een andere klemmende vraag van bei
de regeringspartijen vormen de kosten
van het PvdA-voorstel. CDA en VVD
hebben overigens ook kritisch gerea
geerd op een kabinetsvoorstel om
werknemers de kans te geven onder
bepaalde voorwaarden opties op aan
delen in het eigen bedrijf belastingvrij
te krijgen. Het zou dan mogen gaan om
maximaal 750 gulden per jaar. De rege-
ringspartijnen zijn het niet eens met
het voorstel dat werknemers de be
trokken aandelenopties niet mogen
verkopen aan derden om het belas
tingvoordeel te kunnen genieten.
DEN HAAG (GPD) De provincies
Noord- en Zuid-Holland en Noord-
Brabant eisen een hogere uitkering
uit het Provinciefonds. De drie pro
vincies hebben de staatssecretarissen
De Graaff-Nauta (binnenlandse za
ken) en Koning (financiën) een rap
port van het Instituut voor Onder
zoek van Overheidsuitgaven (IOO)
aangeboden. In dat rapport wordt een
voorstel gedaan om te komen tot een
rechtvaardiger verdeling van de één
miljard gulden die jaarlijks aan de
provincies wordt uitgekeerd.
Het is niet de eerste keer dat de drie
provincies om een groter deel van het
Provinciefonds vragen. Eerder was al
uit onderzoek gebleken dat Zuid- en
Noord-Holland en Noord-Brabant sa
men 52 procent van de Nederlanders
herbergen maar slechts 37 procent van
de jaarlijkse uitkering krijgen. Vol
gens berekeningen krijgen de drie pro
vincies jaarlijks 37 miljoen gulden te
weinig: Zuid-Holland 18 miljoen,
Noord-Holland 15 miljoen en Noord-
Brabant 4 miljoen.
De staatssecretarissen en ook de
Tweede-Kamercommissie voor bin
nenlandse zaken erkennen de finan
ciële problemeji van de drie provin
cies, maar willen die oplossen via een
wetswijziging. Dat duurt de drie veel
te lang. „Wij dringen aan op een snelle
verbetering van onze financiële positie
omdat we met de rug tegen de muur
staan", aldus de provincies bij de over
handiging van het rapport.
DEN HAAG (GPD) Overheidsdien
sten kunnen aanzienlijk goedkoper en
toch doelmatiger werken. Als er in be
jaardenoorden, bij de politie, in open
bare bibliotheken en bij het algemeen
voortgezet onderwijs meer op de pro-
duktiviteit wordt gelet, kan jaarlijks
een bedrag van 2,9 miljard gulden
worden bespaard. Dit staat in de stu
die 'Doelmatig dienstverlenen' van
het Sociaal en Cultureel Planbureau
(SCP).
Het SCP vindt dat er te weinig aan
dacht wordt besteed aan de vraag in
hoeverre dezelfde dienstverlening kan
worden verleend met minder midde
len dan wel de dienstverlening kan
worden verbeterd met dezelfde midde
len. Zo blijkt uit het onderzoek naar de
vier genoemde voorzieningen bijvoor
beeld dat de grootte van de instelling
zeer van invloed is op de verhouding
tussen opbrengsten en kosten. Middel
grote korpsen van gemeentepolitie
verzetten procentueel meer werk dan
de kleine. Kleine openbare bibliothe
ken doen het beter dan grote. Ook de
middelgrote bejaardenoorden blijken
produktiever dan de kleine en grotere
tehuizen. In het voortgezet onderwijs
werken de grootste scholen het meest
doelmatig.
LEIDEN (GPD) „Om puur financië
le redenen kunnen veel kinderen niet
het onderwijs krijgen waarop ze recht
hebben". Dat betoogden de ouders
van de Leidse jongen Bert Kemper
donderdag tijdens het 'proefproces'
dat de gemeente Leiden heeft uitge
lokt tegen een bezuiniging in het spe
ciaal onderwijs.
Bij deze bezuiniging is bepaald dat
scholen niet meer leerkrachten mogen
hebben dan ze op 1 januari 1987 had
den. De toevloed van kinderen naar
deze scholen gaat echter nog altijd
door. Inmiddels zijn de scholen over
vol geraakt, en wordt het steeds moei
lijker om verantwoord les te geven.
De gemeente Leiden heeft nu, in over
leg met de ouders, een kind de toegang
geweigerd tot de Dr. Van Voorthuij-
senschool, een school voor moeilijk le
rende kinderen. Met steun van de ge
meente zijn de ouders tegen het be
sluit in beroep gegaan bij de Raad van
State. De gemeente Leiden hoopt nu
dat de Raad van State de gemeente
Leiden ongelijk geeft, waardoor ze van
het rijk kan eisen de bezuinigings
maatregel te herzien.
P. Peters, hoofd van de directie onder
wijs van de gemeente Leiden, betoog
de voor staatsraad P. Kapteijn dat de
gemeente geen andere keus had dan
de jongen te weigeren. „We hebben in
de wijde omtrek gezocht naar een an
dere school voor hem, maar alle scho
len zaten vol. We hebben zelfs een plek
voor hem gezocht in een bijzondere
speciale school, hoewel de ouders hun
kind daar niet naar toe willen, maar
ook daar konden we niet terecht".
De raadsman van de ouders, mr. B.K.
Olivier, verklaarde dat het rijk er in be
ginsel voor moet zorgen dat er vol
doende openbaar speciaal onderwijs
is. Door de bezuinigingsmaatregel
wordt dat onmogelijk gemaakt.
Staatsraad Kapteijn doet dinsdag uit
spraak.
LOS ANGELES - Een Amerikaanse
deeltjesversneller heeft voor het eerst
een Z-deeltje geproduceerd. Met deze
ontwikkeling is een mijlpaal bereikt
in de wetenschappelijke speurtocht
naar het ontstaan van het heelal en de
fundamentele samenstelling van ma
terie, zo hebben Amerikaanse weten
schappers verklaard.
Z-deeltjes zijn voorzover bekend de
zwaarste elementaire deeltjes van de
materie. Aangenomen wordt dat zij 20
miljard jaar geleden ontstonden, bij de
geboorte van het heelal. „We hebben
een Z-deeltje. Het is dinsdagochtend
geproduceerd en we hebben het
woensdagochtend ontdekt", zei fysi
cus Michael Riordan van het Stanford
Linear Accelerator Center dat verbon
den is aan de Californische Stanford
universiteit.
„Dit deeltje vormt de sleutel tot het
begrip van het ontstaan van het uni
versum. Het helpt ons inzicht te krij
gen in de krachten die materie binden
en uiteen laten vallen", aldus Riordan.
Z-deeltjes zijn zo zwaar dat zij slechts
kort kunnen hebben bestaan na het
onstaan van het universum. Nu pro-
duktie van de deeltjes mogelijk is en in
hun proces van weer uiteenvallen kun
nen worden bestudeerd is volgens
Riordan een belangrijke nieuwe stap
gezet in de studie naar het ontstaan
van het heelal.
Het Z-deeltje is gemaakt een lineaire
deeltjesversneller, een 4,8 kilometer
lange machine die elektronen en posi
tronen met een snelheid, die die van
het licht benadert, tegen elkaar aan
laat botsen. Het apparaat heeft 125
miljoen dollar gekost.
De Amerikanen zijn heel tevreden met
het na twee jaar geboekte resultaat,
vooral omdat de deeltjesversneller
van Stanford slechts eenachtste heeft
gekost van de prijs van die van de
CERN, in Geneve. Bij het Europese
Laboratorium voor Deelfysica staat
een versneller die een miljard dollar
heeft gekost en naar verwachting in ju
li van dit jaar zijn eerste Z-deeltje zal
afscheiden.
Het Sovjetpersbureau Tass meldt dat
onderzoekers van de Universiteit van
Moskou een zogeheten koude kernfu
sie hebben uitgevoerd bij kamertem
peratuur. Dergelijke proeven zijn eer
der in de VS en Groot-Brittannië uit
gevoerd. TASS meldde dat de proef
was uitgevoerd onder leiding van
professor Roenar Koezmin, een fysi
cus verbonden aan de Moskouse uni
versiteit.
Volgens Koezmin hadden de onder
zoekers elektroden - een anode en een
kathode - aangebracht in een beker
deuterum. De elektroden waren ge
maakt van titaan en palladium. Ver
volgens werd elektrische stroom door
de elektroden geleid, totdat het water
het kookpunt bereikte. Op dat mo
ment werd met behulp van een dectec-
tor het vrijkomen van neutronen waar
genomen, aldus Koezmin. Hij zei dat
de onderzoekers geen pogingen had
den ondernomen om de kracht van de
vrijgekomen energie te meten.
WAGENINGEN (GPD) De Landbouwuniversiteit Wageningen moet alle
genetisch gemanipuleerde muizen voor aanstaande maandag uit het
haar laboratorium verwijderen. Dat heeft het College van benw aan het
universiteitsbestuur laten weten. De muizen moeten worden overgebracht
naar het Zodiac-complex buiten de stad. Daar kan het onderzoek worden
voortgezet, zo stelt b en w. In januari van dit jaar bleek dat de Landbouw
universiteit de beestjes in bezit had, zonder de vereiste vergunning.
„Onmogelijk, hier moet sprake zijn van een misverstand", reageert een
verbaasde woordvoerder P. Aben van de Landbouwuniversiteit. „De
milieuambtenaar treft precies dezelfde situatie aan als drie maanden ge
leden". Het Zodiac-complex heeft geen geschikte ruimte en de mensen die
er werken hebben geen feeling voor het werken met deze diersoort, stelt
Aben.
Wij willen de muizen op termijn overbrengen naar het instituut voor Dier
fysiologie. Dan nog moeten we een ruimte voor 100.000 gulden aanpassen,
maar dat sluit het beste aan op de bestaande accomodatie en de mensen
die er werken". Zolang daar nog geen hinderwetvergunning voor is afge
geven blijven de muizen zitten waar ze zitten in het Centrum voor Kleine
proefdieren.
Advertentie
werken van Berlioz, Kodaly Andriessen en
het majestueuze 2e pianoconcert van
Brahms.
Solist is de wereldberoemde Amerikaan
se pianist
