PZC Geen broek Hoe lang kan Kohl zich nog in Bonn handhaven?! Boze zeilvliegers komen in actie tegen Rijks Luchtvaartdienst opinie en achtergrond DONDERDAG 13 APRIL 1989 Psychologen TRIJFEL Nico Scheepmaker Mild Zwijgen Geen euthanasie Simpel Personeel Weens ziekenhuis is kapot van moord op patiënten (Van onze verslaggeefster Runa Hellinga) In de warme Weense voorjaarszon lijkt het Lainz-ziekenhuis aan de rand van de stad niet direct een plaats waar vier verpleegsters zo'n zes jaar lang in koelen bloede minstens 49 moorden konden begaan en daarmee de grootste naoorlogse massamoord in Europa op hun geweten hebben. Het in 1913 gebouwde ziekenhuis met zijn vele paviljoens rondom een grote tuin oogt vriendelijk. In de met bloe men omzoomde grasperken dutten talloze patiënten in de zon. Een jonge vrouw zit op een bankje een boek te lezen, terwijl een infuus langzaam in haar ader druppelt. In een café-restaurant op het zieken huisterrein zitten bezoekers, patiën ten en verplegend personeel gezamen lijk achter hun koffie, hun pilsje en hun Wiener schnitzel. Ze praten, lachen en kloppen opa in z'n invalidekarretje op z'n hand. Ook bij paviljoen 5, waar de vier „engelen des doods" - zoals ze in de krant worden genoemd - hun werk deden en waar twee getroffen afdelin gen inmiddels wegens personeelsge brek zijn gesloten, lopen de mensen rustig in en uit. Een echtpaar dat op weg is naar de va der van de man, reageert gelaten: „Nee hoor, we maken ons geen zorgen. Weet u, zoiets kan overal gebeuren. Het mag niet, maar het kan. Daar moet je de rest van het personeel niet op aankij ken". En zo reageren ook andere be zoekers al wil er wel eentje kwijt: „Beesten zijn het, beesten. Ik kan er niets anders over zeggen". Het leven in Lainz-ziekenhuis lijkt z'n gewone gang te hebben hervat na de schokkende arrestaties afgelopen weekeinde en de berichten dat moge lijk zelfs 70 en volgens de boulevard bladen zelfs 100 patiënten door de vier verpleegsters om het leven werden ge bracht. Maar schijn bedriegt. Het verplegend personeel van paviljoen 5 staat op de rand van de overspannenheid. Verzoe ken om een interview met de maandag kersvers benoemde geneesheer-direc teur dr. Friedrich Gschnait worden door een hysterisch klinkende secreta resse afgehouden: „We hebben hier zondag en maandag zoveel pers gehad, dat patiënten en personeel er gek van werden. De afdeling stort ineen. De verpleegsters zijn compleet gebroken door het nieuws". Een zuster op het ziekenhuisterrein reageert geschokt op de hele zaak: De hoofdingang van het Lainz-ziekenhuis in Wenen „Het is een afschuwelijk idee datwe ja ren zij aan zij met moordenaars heb ben gewerkt". Ze maakt zich, net als de verantwoordelijke autoriteiten van de gezondheidszorg in Wenen, grote zorgen over de gevolgen die de gebeur tenis voor de vertrouwensrelatie tus sen patiënten en personeel zullen heb ben. Uit een enquête die vorig jaar werd gehouden bleek dat 97 procent van de patiënten in de Weense zieken huizen tevreden was over de behande ling. „Dat zullen er nu wel minder zijn", verzucht ziekenhuiswoordvoer der Zimo. Om artsen en verpleegkundigen bij te staan, heeft de Weense wethouder voor gezondheidszorg, de arts Alois Stacher, een team van psychologen de ziekenhuizen ingestuurd. „We kunnen alleen maar proberen de zusters met alle middelen te helpen deze zware tijd door te komen", zegt Charlotte Stau- dingen, hoogste baas van alle Weense verpleegsters. Wie wil, kan overplaat sing krijgen. De meeste aandacht gaat k vond het een ontroerend pro gramma. Waarom is niet precies aan te geven, hoewel. Als-ie niet zo groot en schonkig was geweest, zou het al 10 procent minder ontroe rend zijn geweest. En als-ie niet het hoofd had gehad van F-side-sup- porter maar van een manager, dan zou het nog weer 10 procent minder ontroerend zijn geweest. En als-ie niet 28 jaar was geweest maar 48, dan zou er weer 10 procent van aj zijn gegaan. En als-ie niet in zijn jonge jaren politieagent was ge weest en toen twee dagen voor kerst (tot later ongenoegen van zijn supe rieuren) alle mensen die hij voor 110 gulden op de bon had geslingerd niet had opgebeld om te zeggen dat ze hun bon maar moesten verscheu ren en voor het uitgespaarde geld een kalkoen moesten kopen, dan zou dat ook weer 10 procent ge scheeld hebben. En als-ie niet tot een uur voor de aanvang temidden van al die aangetakkeboste heer tjes in snelle pakken gewoon in een shirtje met korte mouwen en een spijkerbroek was blijven rondlo pen, dan zou ook dat weer 10 pro cent gescheeld hebben. Hoeveel procent hebben we nu nog over? Vijftig procent, dan kan ik nog even doorgaan. Want het zou ook 10 procent in ontroering ge scheeld hebben als hij gewoon wel geweten had dat je eerst de burge- meester, dan de commissaris van de koningin, en dan pas het konink lijk huis mag uitnodigen. We zitten nu nog op 40 procent. Het zou ook zeker 10 procent gescheeld hebben als hij niet zichtbaar verbaasd was geweest over zichzelf en het karwei waar hij mee bezig was. "Ongelooflijk he?", verzucht te hij op een gegeven moment. En het zou 10 procent in ontroering ge scheeld hebben als we hem, een uur voor aanvang, niet onder de douche hadden zien staan, telefone rend ("Ik zit met een luxe probleem") om een tandenbor stel en wat shampoo. Nu hebben we nog maar 20 procent over. Wat doen we daar mee? De broek? De broek bewaar ik nog even. Die was trouwens wel 90 pro cent waard. Kijk, het ontroerende zat in diepste wezen in het feit datje iemand bezig zag boven zijn macht te grijpen, maar dat je toch merkte dat het hem zou lukken. Wat is ont roerender dan een klein kind te zien dat nog maar net kan lopen, zich op haar tenen staand uitrekt naar een beertje dat bovenop een kast staat, net te hoog voor de grijpende vin gertjes, maar opeens heeft ze het beertje toch te pakken,- je snapt bij god niet hoe! Dat is ontroerend. Waarom? Omdat ze er eigenlijk nog niet groot genoeg voor was, maar door hard zwoegen het gestelde doel toch wist te bereiken. Zo was dat ook met Leo van der Helm, die in het VPRO-programma 'Belevenissen' op de voet gevolgd werd als organisator van het Frank Sinatra-spektakel. U zult misschien zeggen: waarom kom je daar nu pas mee, maar eergisteren pas ont moette ik de dichter Jan Kal, die al le songs van Frank Sinatra in son netten vertaald heeft. In plaats dat zo'n gesjochten dichter door een ty coon met een achtstoelentafel wordt uitgenodigd in plaats van mi nister De Korte! Nu moest hij tot het laatste nippertje wachten tot hij een tot 175 gulden afgeprijsde plaats te pakken kon krijgen. Hij vertelde dat hij met samengeknepen tenen naar zijn idool Sinatra had zitten luisteren, die aan zijn voeten, een beetje a la Wim Kan, een aantal mo nitoren had staan waarop de tek sten van zijn songs regel voor regel werden afgedraaid, wat Sinatra niet belette in een van de songs een regel over te slaan, waar hij zich overigens knap uitredde,- vertelde Jan Kal, die blijkbaar de enige is ge weest die dit, als herdichter van de songs, heeft gemerkt. Toch leuk om even te vertellen. Bovendien heb ik gisteren pas de vi deoband afgedraaid, waarop we Leo van der Helm met dat grote li chaam in een onderbroekje ongelo vig naar zijn bestelde smoking zien staren, die op een haakje aan de wand hangt. Het is dan een uur voor de aanvang van het concert. De broek blijkt er niet bij te zijn. Een twee koppen kleinere medewerker biedt hem dan zijn broek aan. Dit is de uiterste test- case. Leo trekt zijn wenkbrauwen op. Alles heeft hij tot in de perfectie geregeld. Het Uur U is daar. Hij heeft zich fris gedou- ched. Nu hoeft hij alleen nog de ge huurde smoking aan, die door een medewerker is opgehaald. Maar de broek zit er niet bij. Wat doe je dan, als oud-politieman? Ieder normaal mens pakt dan een stoel en begint daarmee om zich heen te slaan: rui ten, spiegels, medewerkers. "Is de broek er niet bij?" vraagt de interviewer naar de bekende weg. De camera richt zich op dat grote lichaam in dat witte onderbroekje. Leo antwoordt niet. Hij heeft de blik op oneindig en strijkt alleen met zijn hand langs zijn mond... Ontroerend! Alsof Evert van Ben- them, met grote voorsprong op de finish afgaand, 100 meter voor de fi nish nog door het ijs zakt. De broek, las ik later, is toch nog net op tijd per taxi aangevoerd. Wat een op luchting! uit naar de directe collega's van de vier gearresteerden. Maar ook elders krijgt het personeel steun. Bovendien heb ben alle artsen, verpleegsters en pa tiënten in de Weense ziekenhuizen een brief gekregen in een poging de gebro ken vertrouwensrelatie weer te helen. De patiënten reageren overigens ver rassend mild op de gebeurtenissen. Weliswaar heeft een aantal van hen direct na de arrestaties van de vier verdachten medicijnen en injecties geweigerd. En ook zijn op het zieken huisterrein autobanden doorgesne den en is het ziekenhuis tweemaal met een bommelding bedreigd. Maar over het algemeen hebben de meeste patiënten vooral medelijden met de rest van het personeel. Woordvoerder Zimo omschrijft de reacties over het algemeen zelfs als „lief en zeer mee gaand". Er is ook een zeker ongeloof. „Die vrouwen hebben me gewassen, gezalfd en mijn verbanden ver nieuwd", zegt een man die met een le- vercirrose in paviljoen 5 verblijft. „Ik kan haast niet geloven dat ze tot zoiets in staat waren". De afgelopen dagen is wel druk gebeld naar de Weense ziekenhuis-ombuds man. Daar kunnen familieleden van overledenen terecht met hun twijfels over de dood van hun dierbaren. In het totaal hebben tot nu toe zo'n 350 men sen gebeld. Honderd van die tips zul len binnenkort uitvoeriger worden na getrokken. Ondertussen vragen ziekenhuis en stadsautoriteiten zich verbijsterd af hoe de afschuwelijke gebeurtenissen zolang konden voortduren zonder dat iemand het merkte. Hoe konden vier vrouwen die niet eens bevoegd waren, medicijnen verstrekken (het ging om ongediplomeerde ziekenverzorgsters), tal van mensen doden met het slaap middel rohypnol en met insuhne-injec- ties, zonder dat zoiets opviel? Hoe kon de belangrijkste verdachte, de 30-jarige Waltraud Wagner 39 men sen om het leven brengen en volgens eigen bekentenis 22 slachtoffers zoveel water in hun keel gieten dat zij er uit eindelijk in stikten? Hoe konden de moorden doorgaan, terwijl een andere ziekenverzorgster al een jaar geleden meldde dat ze had gehoord dat een pa tiënt overleden was na een overdosis slaapmiddelen? Vooral dat laatste heeft voor op schudding gezorgd. Volgens de politie is het onderzoek indertijd stukgelo pen „op een muur van stilzwijgen in het ziekenhuis". De Chileense ver pleegster die het voorval toen meld de, is nu een welkome kroongetuige in de moordzaak, die voorlopig alleen maar bewezen kan worden aan de hand van de bekentenissen van de verdachten zelf. Inmiddels heeft zich ook een tweede getuige gemeld, een patiënt die gezien heeft hoe verpleegster Wagner iemand een slaapmiddel toediende. De 86-jari- ge man overleed dezelfde nacht, nadat hij door Wagner en een arts van de af deling was gehaald. De naam van de patiënt schijnt voor te komen op de dodenlijst die Wagner zelf aan de poli tie heeft gegeven. In dat geval zouden er ook artsen bij de hele kwestie be trokken zijn. Een suggestie, die nieuwe onrust wekt. Of er iets van waar is, zal pas blijken als de politie openheid van zaken geeft. Voorlopig bewaart politiechef Bögl, die persoonlijk de perscontacten op zich heeft genomen, zoveel moge lijk het stilzwijgen. In het belang van het onderzoek, zo zegt hij zelf al, voelen ziekenhuisautoriteiten zich door deze houding ernstig buitenspel gezet. De aard van de afdeling heeft er zeker aan meegewerkt dat de moorden zo lang verborgen konden blijven. De pa tiënten in paviljoen 5 zouden in Neder land nooit in een gewoon ziekenhuis liggen. Het gaat om langdurig zieken, vaak demente en gemiddeld zeer oude mensen. Daardoor sterven ook veel patiënten in paviljoen 5. Jaarlijks pas seren er zo'n 2000 patiënten de 95 bed den en daarvan overlijden er gemid deld 400 tot 450. Een paar doden extra zijn simpelweg niet opgevallen. Bovendien zijn de ver pleegsters slim geweest. Water in de longen is een hele natuurlijke zaak bij oude mensen die aan een hartstilstand overlijden. Insuline is na een paar uur al niet meer in het lichaam terug te vinden. Dat de verpleegsters zijn ge snapt, is in feite stom toeval. Vorige week werd een patiënte die met insuli ne was ingespoten, net op tijd gered. In haar bloed werden sporen van de stof gevonden. Voor de chef-arts van pavil joen 5, dr. Franz Pesendorfer, was dat de reden de politie te waarschuwen. De vier verpleegsters sloegen, een maal door de politie ondervraagd, zeer snel door en gaven hun daden toe. On dertussen is dezelfde Pesendorfer bloot komen te staan aan forse kritiek, omdat hij degene zou zijn die bij het eerste geval een jaar geleden zijn mond dichthield. Dat de vier verpleegsters brute moord op hun geweten hebben, staat voor iedereen vast. Alleen al de wrede methode van verdrinking sluit eutha nasie uit medeleven met de patiënten uit. Bovendien hebben ze zelf toegege ven dat ze patiënten om het leven heb ben gebracht, omdat ze te lastig wa ren of gewoon, omdat ze teveel verzor ging nodig hadden. De discussie over euthanasie die ook in Oostenrijk speelt, wordt dan ook door niemand opgerakeld. Behoudende Oostenrijkse politici zien in de moorden in het Weense Lainz-zie kenhuis overigens wel een reden een pleidooi te houden voor een sterker ge zinsleven, waarbij de familie de zorg voor ouderen niet afschuift naar be jaardentehuizen of ziekenhuizen. De vakbond ÖGB dringt er daarentegen op aan meer en beter opgeleide ver pleegsters in de ziekenhuizen in te zet ten, omdat de begeleiding van het per soneel volgens de organisatie tekort schiet. Wethouder Stacher ontkent de perso neelsproblemen niet. Maar hij betwij felt of meer toezicht op de medicamen- tenkast de moorden had kunnen voor komen: „Als de artsen iedere spuit zouden moeten voorbereiden en zelf zouden moeten toedienen, dan hebben ze voor de patiënten helemaal geen tijd meer". Bovendien: in lang niet alle gevallen zijn medicijnen gebruikt. En een moord met water is volgens Stacher alleen te voorkomen door naast ieder bed een verpleegster te zetten. De Duitse bondskanselier Helmut Kohl Van onze correspondent Hans Hoogendijk in Bonn) In Bonn circuleert het scenario met de drie 'k's'. Ze staan voor ka binetshervorming, koersverande ring en kanselierswissel. Zo ging het vroeger, en waarom zou de af loop nu anders zijn? Pessimisten in het christen-democratische kamp aarzelen niet een stap verder te gaan. Zij hebben het over een vierde 'k', de kabinetsondergang. 'Het is als bij de Titanic. De kapel speelt, maar het lek geslagen schip gaat ge garandeerd ten onder'. Nog is het niet zo ver, maar het schip van Helmut Kohl maakt gevaarlijk slagzij. Krijgt de CDU bij de aan staande Europese verkiezingen weer een dreun en halen de rechts-extre- mistische Republikeinen dan tussen vijf en acht procent van de stemmen - zoals vrijwel alle opiniebureaus voorspellen - wel, dan lijken de da gen van kapitein Kohl geteld. Een CSU-politicus: „De kabinetshervor ming is Kohls voorlaatste kogel. Gaat het bij de Europese verkiezin gen weer mis, dan heeft hij de laatste voor zichzelf'. Met de reorganisatie van de minis tersploeg heeft Kohl veel meer pro blemen dan hij aanvankelijk had verwacht. Sinds weken circuleren in het kleine Bonner wereldje de na men van potentiële slachtoffers en opvolgers. Maar voor Kohl zelf zijn het vragen waarop hij het antwoord nog niet schijnt te weten: „Ik zal op het geëigende moment mijn besluit bekend maken". Naar alle waar schijnlijkheid is dat volgende week dinsdag. Maar wat Kohl er ook zal gebneuren, de kabinetshervorming is zeker geen teken van kracht. Daar zijn vriend en vijand het over eens. Het hoofdprobleem voor Kohl is en blijft de opmars van de rechts-ex- tremisten onder de demagoog Franz Schönhuber, - en die stop je niet met een paar nieuwe gezichten. In sim pele, dus ongenuanceerde, bewoor- T/. dingen slaat deze door de wol ge- V leUgelS verfde journalist en ex-SS'er als een prijsbokser op de christen-dl craten in. Schönhuber heeft het makkelij! profielloze CDU nodigt gewool tot aanvallen. De partij is voor* gen verscherping van de abort J geving, voor en tegen duikvluci voor en tegen meer atoomrakel voor en tegen onbegrensde c. van buitenlanders. Schönhuberl de krenten eruit, lardeert die mei nationaal herenigings- en antil sausje en scoort volle punten. De christen-democraten machteloos. Ze weten dat dezel ma's het gesprek zijn in de pari sis, aan de Stammtisch en on werk. En Kohl heeft geen antwl „De Republikeinen moeten wol bestreden, we moeten hun kiezel rug winnen. Wij moeten uit di| komen". Maar hoe? Zijn eerste pogingoml tij strateeg Heiner Geissler kwl raken - met zijn pleidooien vooj multi-culturele samenleving meen gezien als het kwaad achtl rechts-radicale doorbraak - is! lukt. Geissler heeft nog de steurl de meeste regionale bestuurder! wil alleen minister worden alsh het partijcongres in septemberl secretaris-generaal blijft. De si jezuitenleerling wil niet zonder! macht staan als het er op of erol gaat. En hij zal deze nodig heb[ want Geissler heeft het gevaar! rechts zwaar onderschat en dal is hij een belasting voor Kohl ge| den. Met verbale aanvallen op de 'ral vangers', dacht hij het getrouw! zersvolk weer aan de christend) cratische kar te binden. Een g onderschatting. De Republikel zijn nu eenmaal niet te bestrif met dezelfde anti-naziparolen mee de neo-nazistische NPD aal wand kon worden gespijkerd, H| niet voor niets dat Schönhuber (F ke verkiezingsbijeenkomst Geil zijn beste helper noemt: „Inelkf gengebed bid ik onze lieve Heer) keer dat hij deze man nog 1 ons mag behouden". (Van onze verslaggever Anje Romein Wij mogen helemaal niets, ter wijl we heel serieus bezig zijn. We vliegen met erkende brevet ten, die je pas na een pittige opleiding krijgt. Maar de Rijks Luchtvaart dienst stuurt ons al jaren met een kluitje in het riet. Ze discrimineren ons". Het zit de zeilvliegers of delta vliegers hoog. Ze pleiten al jaren voor toestemming voor thermiek-vliegen. De vlieger maakt daarbij met zijn vleugel gebruik van warme lucht waardoor hij een hoogte van omtrent 300 meter kan bereiken. Zweefvliegers mogen hier wel gebruik van maken, maar deltavliegers, na twintig jaar, nog steeds niet. „En juist dat thermiekvliegen is de belangrijk ste essentie van onze sport", zegt Pier re Bish van de actiegroep 'Zeilvliegen gelijkwaardig aan zweefvliegen'. De ongeveer 500 zeilvliegers in Neder land moeten voor hun sport altijd uit wijken naar het buitenland. Vliegen in Nederland is er niet bij tenzij er een hoogte van 100 meter in acht genomen wordt. Bish: „Zelfs in het op dit terrein strenge gereglementeerde Westduits- land en in Rusland is meer toegestaan. En juist laag vliegen brengt risico's met zich mee". Volgens Bish is er ruim te genoeg in het luchtruim, vooral bo ven heidevelden in Zuid-Nederland. Morgen (vrijdag) houden de zeilvlie gers een demonstratieve optocht - compleet met deltavleugels - in Den Haag. Daarbij bezorgt de actiegroep een petitie bij de Rijks Luchtvaart dienst met het dringende verzoek hen eindelijk de ruimte te geven. De zeilpiloten eisen een duidelijk re gelgeving vóór 1 januari 1990. Zeilvlie gers willen vliegen op dezelfde hoogte als hun 'sportbroeders' de zweefvlie gers. Die hoogte ligt op 300 meter. Ver der willen ze gebruik maken van zweef- vliegterreinen (vaak militaire terrei nen) en willen ze toestemming om met een Ultra Licht Vliegtuig te worden op gesleept. zweefvliegers. Zeilvliegen is boven dien vliegen in pure vorm. Het is vliegen met je lichaam en bovendien nog milieuvriendelijk ook. We leggen dezelfde afstanden af als zweefvlie gers en hebben gelijkwaardige bre vetten. Een gemiddelde piloot doet er twee a drie jaar over om zelfstandig te mogen vliegen. Kortom: we zijn echt geen stelletje cowboys, maar heel be wust bezig". „Qua sport is er geen verschil met de Bish vindt dat de Rijks Luchtvaar- dienst de zeilvliegers niet serieus neemt. „Ze schuiven het probleem op de lange baan, maken er een 10-jaren- plan van en komen niet met argumen ten. Ze hebben er gewoon geen ver stand van". Een woordvoerder van de Rijksluchtvaardienst erkent dat het probleem nooit serieus is bekeken. „Maar we zullen er nu met een positief oog naar kijken. We wijzen de grieven van de actiegroep niet van de hand. Er moet alleen wel bekeken worden of er ruimte voor hen is. Er wordt toch al ge klaagd dat het in de luchtvaart steeds drukker wordt". En over de 'discriminatie' van de zeil vliegers: „Ze worden anders bena derd omdat een deltavleugel niet ge zien wordt als luchtvaartuig. Daarom zijn voor hen nooit regels opgesteld, maar alleen beperkingen". In de ogen van de deltavliegers is dit geen inhou delijk argument. „Wij willen gezien worden als een groep waaraan ge werkt moet worden". Het CDU begint langzaam maal ker te beseffen dat 40 jaar na opi ting van de Bondsrepubliek het gerlijk-conservatieve kamp in weging is gekomen en zich mee re vleugels als zelfstandige part willen profileren. De tijd wa twee grote volkspartijen elkaa de regering afwisselden en mei hulp van de kleine FDP de di| uitmaakten, lijkt voorgoed Nadat de SPD eind jaren '701 moest stellen dat de partij er nil was geslaagd de linkervleugel) latere Groenen, te integreren, i nu de CDU ten opzichte van uj rechts tot dezelfde slotsom kol Na een langdurig, vaak pijnlijk,! ces zijn de sociaal-democraten n) ver dat ze samenwerking mef Groenen niet langer uitsluiten, De CDU staat pas aan het begin) deze martelgang en weet zich f raad. Sneller dan gevreesd kan 4 de Republikeinen nodig hebben) aan de macht te blijven. En alf chisten-democraten in de Geissler de club van Schönta| blijven verketteren, is zo'n sai werking in de toekomst zon enorm gezichtsverlies niet moge) Schönhuber weet dat: „Als zevrf hun banen en geld te verliezen! men ze vanzelf. Wij zijn de aanhef bruid". Een harde confrontatieis) vrijwel onmogelijk. Binnen het CDU-kamp wordenl voor niets stemmen luider, die IT ten voor een landelijk operere) CSU om de Republikeinen de v uit de zeilen te nemen. Maat Beierse partijtop voelt daar niet voor. Ze vreest niet alleen straks stemmen aan de Republikeins verliezen, maar dan ook nog in eigen bolwerk te worden gecont teerd met de CDU. En dat bete het einde van de alleenheerschar De ondergangsstemming CDU-kamp is bijna tastbaar. De] publikeinen komen en de g] volkspartij ziet machteloos toe j ze de rechterkant kaal vreten, kan het tij nog keren? Zes eneer.I jaar geleden nam Helmut Kolk Reus uit de Pfalz, het schip vans over. Hij beloofde een geestelijk- rele Wende. Nu lijken zijn dage teld. h Zijn Wende heeft intussen iets' anders opgeleverd: een veran partijenlandschap. De Gr0( groeien als kool, extreem-r komt hoogstwaarschijnlijk 111 parlement, de twee tradition volkspartijen hebben veel moeten laten. En als het een tegenzit verdwijnt de FDP, tijd een van de twee groten meerderheid hielp, van het p ke toneel.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1989 | | pagina 4