PZC
meetbus brengt heel nederland in kaart
vrijdagkrant
'IJPEN-
(ABINET
VRIJDAG 24 FEBRUARI 1989 z/\
mdste
button
duur
compleet
computerkaart
heel nederland
rwintig jaar geleden
werden er in een
(valputje aan de
[eizersgracht in Amsterdam
pijpen gevonden. Wat
oen pijpen in een afvalputje?
imsthistoricus Don Duco
reeg de opdracht om te
aderzoeken waar die pijpen
andaan kwamen,
lie geschiedenis gaat als volgt:
het begin van de zeventiende
[uw werd het pijp roken nog
iet geaccepteerd. Pijprokers
eden 't stiekem. Als de pijp
teg was, gooiden ze deze weg
leen afvalputje. Het
aderzoek van Duco leidde tot
m grote pijpencollectie van
rel 10.000 verschillende pijpen,
len groot deel van zijn
erzameling is te zien in het
ijpenkabinet in Leiden.
[et is de grootste en meest
iepgaande collectie kleipijpen
wereld. De bezoeker krijgt
iet alleen vitrines met pijpen
:zien, maar waant zich tevens
leen oude regentenkamer,
iet geheel doet
uiskamerachtig aan: aan de
luur hangen portretten van
[genten uit de zeventiende en
thttiende eeuw. In het midden
an de 'kamer' staat een tafel
iet vier stoelen: langs de kant
naan de wand zijn de
Erschillende pijpen
[ntoongesteld.
Ie oudste pijpen komen uit
uid-Amerika. Dat is ook
jgisch, want daar is tabak een
nheemse plant die al sinds
nervseiiheugenis door de
indianen wordt gerookt.
Pijpekoppen in de vorm van hoofden van vooraanstaande figuren
jitlskort heeft het
Ihjenkabinet één van de
«wiste pijpen ter wereld in
aar bezit: een Zuid-
pierikaanse kleipijp die
ateert van ruim 500 jaar voor
hristus. De pijp is gemaakt
an grijze, korrelige klei en is
evormd in een toelopende
nis van 10 decimeter lang. Op
et wijde uiteinde daarvan is
en gedetailleerd
rouwenfiguurtje geboetseerd,
ooral haar sieraden zijn fraai
litgewerkt: een hoge
oofdtooi, een breed
alssierraad en enorme
orhangers.
tastreeks 1500 is de tabak
iaar Europa getransporteerd.
)e planten werden voor de sier
a de tuin gezet, want de
iuropeanen durfden het spul
log niet te roken,
ii die tijd werden in Nederland
Ie eerste pijpen gemaakt. In
iouda ontstond een bloeiende
ijpenhandel. Er waren
laarliefst 400 bedrijven die
lijpen maakten en de helft van
ie Goudse bevolking leefde van
ieverkoop van pijpen en
abak.
legelmatig komen mensen uit
iet Westen van het land naar
iet Pijpenkabinet met een
lijpekop die ze in hun tuin
[evonden hebben. Ze willen
ian weten welk bedrijf die pijp
weger heeft gemaakt. Aan de
land van het model, een merk
j* 11
De oudste pijp in het Kabinet: een Zuid-Amerikaanse kleipijp die dateert van ruim 500 jaar voor
Christus
of een stempeltje kan de
pijpendeskundige Don Duco
nagaan waar de pijp precies
vandaan komt.
Typerend voor de Nederlandse
pijp is dat ze een hele lange
steel heeft. In een vitrine is een
aantal één meter lange pijpen
uitgestald die afkomstig zijn uit
de zeventiende en achttiende
eeuw. Het is dé trots van het
Pijpenkabinet, want ze zijn nog
helemaal gaaf. De lange pijp
staat bekend als een typisch
prestige object, want ze is te
lang om te gebruiken en de
steel breekt snel af.
De collectie in het
Pijpenkabinet maakt duidelijk
dat een pijp niet alleen een
ding is waarmee je kunt roken.
In Frankrijk had een pijp in de
vorige eeuw dezelfde functie
als de hedendaagse button: je
interesse of politieke voorkeur
kwam tot uiting op de pijp
doordat de pijpekop was
omgevormd in een hoofd van
een vooraanstaande persoon.
Zo waren er pijpen met het
hoofd van Paus Pius IX, de kop
van de schilder Rubens of het
hoofd van Mephisto.
In Afrika hebben de pijpen
weer een andere betekenis: hoe
groter de pijpekop des te
belangrijker de roker is. Zo
rookt een stamhoofd in Afrika
de grootste pijp. Deze tradities
bestaan daar nog steeds.
Ook Nederland kent zijn
pijpentradities: in het Oosten
van het land bestonden in de
vorige eeuw de zogenaamde
bruidegomspijpen. De bruid gaf
op haar trouwdag de
bruidegom een pijp die versierd
was met kunstbloemen. De
bruidegom rookte de pijp één
keer en het kunstwerk
verdween daarna in de
pronkkast. Ook deze
bloemrijke pijpen staan in het
Pijpenkabinet tetoongesteld.
Het Pijpenkabinet is iedere
zondag geopend van 13.00 -
17.00 uur. Oude Vest 159a,
Leiden.
Tegen spotprijzen zijn tij
dens de uitverkoop de wat
verouderde software en de
niet meer zo nieuwe compu
ters van de hand gegaan. De
prijzen die in januari en fe
bruari werden genoteerd
hield men een paar jaar gele
den nog niet voor mogelijk, ze
ker niet van de gevestigde
merken.
In de tussentijd heeft een aan
tal fabrikanten alweer splin
ternieuwe produkten op de
markt gebracht. Wang en Ap
ple verrasten met nieuwe hard
ware. En van Nederlandse bo
dem kwam nieuwe, opmerke
lijke software van de Postbank
en uitgever GB.
Wang Laboratories Ine in de
Verenigde Staten, met ook een
vestiging in Nederland, intro
duceerde een super-minicom-
puter, de VS 1000. Hij is vier
maal zo krachtig als de be
staande minicomputers van
het merk. De kosten zijn maar
1,7 maal zo hoog. De super
mini heeft een nieuw schijfsub
systeem dat 17 miljard bytes
opslagruimte biedt. Toch be
slaat de eenheid maar iets
meer dan een halve vierkante
meter vloeroppervlak.
De nieuwe super-mini zal zijn
toepassing krijgen bij banken,
produktiebedrijven en centra-
Ie- en lokale overheden. De 17
Gigabyte schijfeenheid is voor
al van belang bij het opslaan
van bestanden. Hij is in staat
een stroom van lees- en schrijf-
gegevens tot maximaal 3 Me
gabyte per seconde gelijktijdig
in beide richtingen te sturen.
Dichter bij eindgebruiker
staat de nieuwe Macintosh
SE-30 van Apple. Het is voor
alsnog een hele dure, kleine
computer met een prijs vanaf f
12.000, afhankelijk van de uit
voering. De computer oogt als
de gewone Macintosh. Inge
bouwd zijn echter een 20 of 40
Megabyte schijf en heel een
nieuw moederboard. Daarop
in plaats van de Motorola
68000-microprocessor de veel
nieuwere 68030, in samenhang
met de rekenkundige co-pro-
cessor 68882. De nieuwe Ma
cintosh SE/30 is daardoor drie
tot vier keer sneller dan de ge
wone Mac.
Opvallend is ook de gewijzigde
floppy-disk eenheid. De 'su-
per'drive kan nu ook 1,4 Mega
byte opslaan, nadat men eer
der op 800 K was blijven ste
ken. Ook kunnen met deze
nieuwe drive floppy's volgens
het IBM-formaat tot maxi
maal 1,4 Mbyte worden gele
zen. Dat wil niet zeggen dat in
de Apple nu MS-DOS-pro-
gramma's werken. Alleen dat
men via een Apple-programma
voor bestandsuitwisseling tek
sten en dergelijke uit de IBM-
wereld kan inlezen.
Apple zal in maart nog meer
plannen bekend maken. Alle
nieuwe produkten en program
ma's voor de Macintosh com
puter-familie zullen op 19, 20
en 21 april in de RAI worden
tentoongesteld. Men heeft 250
internationale bedrijven be
reid gevonden om er de nieuw
ste zaken te exposeren. Op
18.000 vierkante meters ver
wacht men ruim 22.000 bezoe
kers. Behalve de tentoonstel
ling wordt er een uitgebreid se
minar in de RAI gehouden. Het
wat grootse motto van de ex
positie, 'MacWorld Expo '89'
misstaat slechts ten dele: men
staat wel garant voor een aan-
'tal Europese primeurs.
De Nederlandse software uit
gever GB (een divisie van Het
Goede Boek in Huizen) heeft
een betrekkelijk goedkoop en
compleet Nederlands pakket
uitgebracht voor ledenadmi
nistraties. Het pakket bestaat
uit handboek en een program
ma voor de (MS-DOS) PC en
kost f 480. Het bedrijf heeft uit
gevogeld dat een groot deel
van de 100.000 verenigingen in
Nederland via een bestuurslid
over een computer kunnen be
schikken. Van de voordelen
van een computer-adamini-
stratie wordt echter (nog)
maar weinig gebruik ge
maakt.
Toch is automatisering een
'must', want het subsidie-be-
leid van de overheid vraagt in
zicht wat betreft de actuele si
tuatie van de vereniging. Ook
vindt men steeds minder men
sen bereid een hele avond ac
ceptgiro's met de hand uit te
schrijven. Het programma
voor deze adminstraties is ge
schreven door een deskundige
uit het verenigingsleven, ter
wijl het begeleidende boek op
naam staat van een manage-
ments-adviseur voor sport
club.
Een andere heel opmerkelijk
Nederlandse software-ontwik-
keling komt van de Postbank.
De Postbank, die met Girotel
een heel eind op weg is om het
'thuisbankieren' voor particu
lieren werkelijkheid te maken,
heeft voor de abonnees op Gi
rotel een PC-pakket ontwor
pen. Het heet 'Girotel Off line'
en ondersteunt de meest ge
bruikte functies van Girotel,
namelijk het raadplegen van
het saldo, het overschrijven en
het raadplegen van het elek
tronische dagafschrift. Voor
alle andere Girotel-functies
moet men nog wel een directe
verbinding met Girotel opbou
wen.
'Off line maakt het mogelijk
om allerlei overschrijvingen
thuis voor te bereiden op de
PC. Daarna kiest men een ver
binding en worden de feitelijke
handelingen versneld afgehan
deld. De Postbank bereikt
daarmee dat de feitelijke 'lijn-
tijd' (telefoonkosten) wordt be
perkt. Het in opdracht van de
Postbank geschreven pro
gramma werkt met de meest
bekende PC's, Operating Sys
tems en hand- en Hayes-mo-
dems.
HUGO VAN DER HEEM
De super-mini kantoorcomputer VS-1000 van Wang heeft viermaal grotere capaciteit als zijn voor
ganger
Het moet niet al te regen
achtig of mistig weer
P, want dan is het zicht te be-
ferkt. Maar verder rijden we
Bder alle omstandigheden",
fat zegt directeur D. H. M. van
lijn van Tele Atlas Nederland
tots als hij Neerlands aller
duurste bestelwagen, de Tele-
#veyor toont.
tóereen die de wagen eenmaal
Keft zien rijden zal dat beamen,
^vallend zijn vier camera's op
<t dak en een elektronisch
®mpas. Verder beschikt de wa
ft over communicatie-appara-
■fur en nauwkeurige wielsenso-
(zichtbaar op de voorwielen)
'te exact de gereden afstand me
en.
n feite is het busje van Tele At-
»s volgepakt met professionele
Weo-apparatuur en een grote
'igital VAX-computer. Daar
mee legt de meetwagen want
W is de Telesurveyor voorna-
telijk tijdens het rijden over
e Nederlandse wegen alle gege-
tns van omgeving vast en be
falt daarbij exact de afstan-
in decimeters nauwkeurig.
)e apparatuur die daarvoor no
te! is kost vele miljoenen. De
leetbus wordt derhalve nooit
®gs de openbare weg gestald,
®ar altijd in overdekte, be-
'aakte garages. Dit ondanks
et feit dat de zeer gespeciali-
®rde apparatuur voor nie
tend bruikbaar zou zijn, want
de Nederlandse meetwagen is
uniek in de wereld. Zo uniek dat
er naar dit voorbeeld voor de
omliggende Europese landen ge
lijksoortige wagens zullen wor
den gebouwd.
Tele Atlas in Den Bosch, die
deze eenling ontwierp en samen-
bouwde, is een elektronische uit
geverij die zich richt op het bou
wen, onderhouden en exploite
ren van gegevensbestanden in
de computer. De gegevens kun
nen worden gebruikt op het ge
bied van verkeer, vervoer, toeris
me, kartografie, bestuurlijke in
formatie en vastgoed.
Tele Atlas werd in 1978 opge
richt met als eerste doelstelling
het vastleggen van afstanden in
kilometers en de kortste routes
in Nederland. In 1984 is men be
gonnen de hele Nederlandse
kaart om te zetten in computer
gegevens. De elektronische
kaart wordt voorzien van aller
lei extra informatie zoals post
code, straat en huisnummers,
maar ook bijvoorbeeld de plaat
sen waar zich een telefooncel,
hotel of parkeergelegenheid be
vindt.
Deze digitalisering van de kaar
ten vindt plaats op computer
werkstations in Den Bosch,
waar de centrale computer
staat. Tele Atlas werkt met be
staand materiaal, dat soms als
enkele jaar oud is en soms ook
niet alle informatie bevat die
men wenst. Om betrouwbare,
actuele informatie op te slaan
moeten medewerkers op pad
worden gestuurd een tijdro
vende en kostbare zaak.
Daardoor kwam de firma enkele
jaren geleden op het idee om een
videowagen te ontwikkelen die
alle mogelijke informatie op
tisch kan vastleggen. Bij verder
onderzoek bleek het mogelijk de
elektronische kaart (ook wel me
trisch bestand genoemd) aan
het optische bestand te koppe
len, middels de Telesurveyor.
Sindsdien rijdt de wagen door
heel Nederland. De te verken
nen route ligt tevoren reeds
elektronisch vast. Tijdens het
rijden (met chauffeur en opera
tor voor de bediening van alle
apparatuur) legt men het tra
ject met vier camera's vast.
Twee camera's kijken voorruit,
twee filmen van opzij het
straatbeeld aan linker- en rech
ter zijde. Automatisch wordt al
les vastgelegd tesamen met de
gereden afstand: tot op de deci
meter nauwkeurig. De operator
legt elk wegenknooppunt dat
men passeert vast, waardoor de
afwijkingen in de kaartgege
vens steeds worden gecorri
geerd aan de hand van wielsen-
soren (afstand) van kruispunt
tot kruispunt.
Met de Telesurveyor inventari
seert men alles tegelijk. Ver
keersborden, viadukten, lan
taarnpalen, bushaltes, hectome-
ter-paaltjes: niets kan zelfs wor
den overgeslagen. Mocht later
blijken dat voor een bepaalde
opdracht alle lantaarnpalen
langs de provinciale weg N273
zouden moeten worden geteld,
dan kan dat alsnog. Ook kan
men het straatbeeld met gevels
links en rechts terugroepen. Op
het hoofdkantoor in Den Bosch
laat men de computer uitzoeken
waar Bloemstraat 63 in Apel
doorn is. De computer geeft aan
welke videoband moet worden
opgezet en een makelaar bij
voorbeeld kan zien hoe de
Bloemstraat eruit ziet en of
Het interieur van de Telesurveyor wordt gedomineerd door elektronica.
nummer 63 een interessant pand
is.
Maar ook de bovenleiding staat
op film, bij de benadering de
breedte van de weg, het aantal
rijbanen, parkeerplaatsen
ANWB-wijzers. Niet alle zaken
worden nu al in de centrale data
bank van TeleAtlas opgenomen.
De firma die onder meer de boe
ken met kilometers van X naar
Y uitgeeft en ook route-adviezen
verleent voor het vrachtvervoer,
geeft natuurlijk wel op de elek
tronische kaarten aan dat het
om een B-weg gaat of dat er een
kanaal of spoorlijn langs loopt.
Het is de bedoeling dat heel Ne
derland door de Telesurveyor
wordt verkend. Dat zal onge
veer drie jaar duren. Is men
daarmee klaar, dan zal men op
nieuw moeten gaan rijden om
de bestanden weer te actualise
ren. De wagen trekt bij zijn ver
kenning sterk de aandacht.
Omdat alle gegevens uiteinde
lijk in elektronische vorm be
schikbaar komen kan men km-
staten en dergelijke bij Tele At
las ook opvragen per computer,
dus bijvoorbeeld per Viditel.
Voorts was de firma een van de
eersten die gebruik maakte van
de zogeheten CD-ROM. Alle ge
gevens over wegen en routes
stelde men op deze wijze ter be
schikking aan onder meer trans
portfirma's. De CD-ROM is een
compact disc die een gigantisch
aantal tekens kan bevatten en
via een speciale speler en een
computer alle gegevens op het
scherm tovert.
Tele Atlas zal in meer landen in
Europa gaan opereren. Men wil
met nevenvestigingen op het
continent op deze wijze heel
Europa in kaart brengen. Meer
dere Telesurveyors worden
daarom op dit moment ge
bouwd. Het verkennen van be
trekkelijk onontgonnen Afri
kaanse landen waar de carto
grafie sterk is achtergebleven
zou met een Telesurveyor ook
veel sneller kunnen gebeuren
dan met vliegtuigen en fotogra
fie.
Ook andere, fantastische moge
lijkheden doemen aan de hori
zon op als men in de auto de CD-
speler gebruikt om een wegen
atlas in de boordcomputer te le
zen. Tijdens de reis, bijvoorbeeld
door Europa, heeft men dan
steeds de meest gemakkelijke
weg voorhanden en kan de CD
uit Den Bosch de weg wijzen. De
Blaupunkt TravelPilot maakt
gebruikt van het materiaal dat
Tele Atlas onder meer verza
meld met deze duurste bestel
wagen van Nederland.
HUGO VAN DER HEEM
