Salman Rushdie Hilversum kan commerciële omroep voorlopig niet aan Bijbelse landbouw is terug in Israël opinie en achtergrond TRIJFEL Nico Scheepmaker DINSDAG 21 FEBRUARI 1989 AVRO-affaire Veronica: solist Terrassen Beloofde land Ontkennen zal weinig baten, want het staat zwart op wit: ik heb ooit met Salman Rushdie ge sproken! Ik heb de kans gehad hem te vermoorden en daardoor schat rijk te worden, maar ik heb het niet gedaan. Tot mijn verontschuldi ging kan ik aanvoeren dat onze ont moeting een jaar of drie geleden al plaatsvond, toen niemand nog weet had van zijn 'Satanische verzen'. Rushdie was in Nederland om zijn vorige roman, 'Schaamte', te pro moten, ik woonde de lezing bij die hij gaf, en na afloop daarvan heb ik hem naar zijn eerste herinnering gevraagd. Die staat nu zwart op wit in een boekje vol eerste herinnerin gen: 'De eerste herinnering', dat drie maanden geleden uitkwam, maar tot nog toe aan boekverbran ding en wereldwijde opschudding heeft weten te ontkomen. De eerste herinnering van Salman Rushdie luidt als volgt: „Het was op 15 augustus 1949 in ons huis in Bombay in India. Ik was ja rig, ik was twee jaar geworden, en mijn ouders hadden mij heel mooi aangekleed. Ik kreeg een cake met marsepeinen figuren erop, en holde naar de deur omdat er gebeld werd. Toen viel ik plat voorover, maar ik heb niet gehuild, omdat ik jarig was en zo mooi was opgedirkt." Twee jaar later vroeg ik de Ameri kaanse schrijfster Marilyn French naar haar eerste herinnering. Ik ci teer nu uit bovengenoemd boekje: „Ze aarzelde eerst even met ant woorden, omdat die vraag haar wel eens eerder was gesteld en de vra gensteller vervolgens een hele psy choanalytische verklaring van haar verdere levensloop aan die eerste herinnering had opgehan gen. Nadat ik haar plechtig verze kerd had dat ik 's mensen eerste herinnering alleen maar noteerde, niet analyseerde, omdat er niets te analyseren valt hoewelwaarom onthoud je het ene wel en het ande re niet?) verwees zij mij naar twee echte herinneringen die zij in 'Haar moeders dochter' had beschreven Het is dus in strijd met mijn eigen beginselen als ik nu toch probeer die eerste herinnering van Salman Rushdie te duiden in het licht van zijn recente ervaringen met 'The Satanic Verses'. Het is feest, het boek dat Salman als zijn belang rijkste beschouwt is verschenen, het wordt voorgedragen voor de prestigieuze Booker Prize die hij eerder kreeg voor 'Midnight's Children'), die krijgt hij weliswaar niet maar hij krijgt wel de bijna even belangrijke Whitbread Prize, dat zijn de marsepeinen figuren op zijn cake, ha, daar wordt gebeld, hij rent naar de voordeur niet wetend dat ayatollah Khomeini voor de deur staat met het doodvonnis in zijn hand), valt in zijn haast op zijn neus (krijgt het lid op de neus), maar hij houdt zich flink omdat het nog steeds feest is... Ik had mijn informatiecentrum vo rige week verplaatst van Broek in Waterland naar Parijs, waar ik vijf dagen lang als een gek alle kranten heb gekocht die ik lezen kon. Je bent immers een bofkont als je als jour nalist, geïnteresseerd in literatuur, uitgerekend in het jaar leeft waarin voor het eerst in het bestaan van de mensheid een auteur met langeaf- standsbediening ter dood veroor deeld wordt door een geestelijk lei der van vele miljoenen gelovigen wegens een boek waarin een passa ge staat die deze gelovigen zou kwetsen als zij haar zouden lezen. Ik moet zeggen dat de Engelse en Franse kranten er meer aandacht aan hebben besteed dan de Neder landse kranten. Zes pagina's in 'Li beration' bijvoorbeeld, grote lap pen tekst van 'The Satanic Verses' in Le Figaro, vier pagina's in de Sunday Times. Zelden zal een be gaafd schrijver een zo schitterend en huiveringwekkend plot in de schoot geworpen hebben gekregen als Salman Rushdie, zelden ook zal iemand dit gegeven zo van binne nuit kunnen schrijven,- als hij tijd van leven krijgt! Rushdie zou in fei te niet door Scotland Yard be schermd moeten worden, maar door PEN International, door zijn collega-schrijvers, die hem in open brieven en ingezonden stukken al te hulp zijn geschoten: Anthony Bur gess, Arnold Wesker, Annie Cohen- Solal, Milan Kundera, Francoise Mallet-Joris, Anne Philippe, Harold Pinter, Claude Roy, Francoise Sa- gan, Philippe Sollers,- om enkele van de bekendste te noemen. Ik zie het voor me. Koningin Eliza beth biedt de schrijver en zijn vrouw een suite aan in Buckingham Pala ce, waarvan we even aannemen dat het het best bewaakte gebouw in Groot-Brittannie is. In het midden van de suite staat een Chippendale- schrijftafel, waaraan Rushdie ijve rig zit te schrijven aan zijn nieuwe roman: „Het gesubsidieerde dood vonnis", goedkeurend gadegesla gen door Anthony Burgess, Anne Cohen-Sollal, Milan Kundera en Francoise Sagan (alle vier tot de tanden toe bewapend!), die zich na na vier uur weer laten vervangen door andere, goed gescreende, schrijvers. Uit zo'n situatie moet een prachtige roman kunnen ko men, want elke schrijver weet: je schrijft het beste onder druk... Directeur Rob Out is woedend over de manier, waarop de twee collega- omroepen de schuld van een drei gende mislukking van het commer ciële avontuur van de drie omroe pen naar Veronica proberen te schuiven. „Ik ben van nature een loyaal mens. Maar ook aan mijn loyaliteit is een grens. En die grens komt nu in zicht". De Veronica-directeur heeft zich ge stoord aan berichten uit ATV-krin- gen, als zou Rob Out een ziekelijk, bij tijd en wijle onbenaderbaar mens zijn. ,JZe zijn bezig de persoon Rob Out te beschadigen en ik weet best uit welke hoek dat komt", zegt hij. Tijdens het wekelijks ATV-beraad heeft Out zijn partners maandag morgen in het vooruitzicht gesteld, dat hij hen voortaan niet meer in het Veronica-gebouw wenst te ontvan gen. „Ik heb ze al die tijd gastvrij heid verleend en naar al die verha len geluisterd, maar ik heb er nu geen trek meer in. Waar we volgen de iveek vergaderen, weet ik niet. Ik zal contact opnemen met mijn dage lijks bestuur om af te spreken, hoe we er nu mee verder moeten", aldus Out. Volgens Veronica zal een gezamen lijke commerciële ATV-omroep drastisch moeten saneren op het personeel. AVRO en TROS spreken dit tegen. worden. Hij zou op zijn beurt bij de ra dio moeten worden opgevolgd door Chiel van Praag, maar in feite is Vero nica daar nog niet klaar voor. Als het moet, dan kan alles bij de VOO snel ge beuren, ook de opvolging van Rob Out, maar liever niet. En al helemaal liever niet zonder Robs medewerking. Kortom, Veronica zit niet te wachten op spoedige, onzekere avonturen. nen, is er hoop. Maar als het kabinet die hoop de bodem in slaat, dan slaat de wanhoop toe. Een hoge TROS-functionaris vreest twintig of meer van zijn beste mensen kwijt te raken als de omroep in het hui dige bestel moet blijven zitten. Men sen die mismoedig worden, en die met meer succes terecht kunnen bij Joop van den Ende-achtige instellingen en produkties. De kwaliteit van het TROS-aanbod zal hoe dan ook achter uit gaan, vreest hij, en dat beschouwt de TROS-leiding als een somber per spectief. Zo bezien is toetreding tot een com mercieel bestel, waarin ledenaanwas niet meer zo belangrijk is, voor de TROS van vitaal belang. Dat weet de Hilversumse concurrentie. En omdat de TROS in een lichtgrijs verleden weinig zachtzinnig is omgesprongen met de belangen van de concurrentie, vindt menigeen het eigenlijk niet zo erg, als de vroegere REM-piraat nu een gevoelige klap oploopt. Sterker nog, geestverwante politici krijgen in Den Haag nogal eens te horen, dat het uit blijven van een commercieel bestel in derdaad slechts één slachtoffer zal op leveren, de TROS, en dat de rest van Hilversum geen tranen met tuiten huilt, als het omroepbestel niet wordt opgeblazen. Veronica bijvoorbeeld heeft helemaal geen haast. Weliswaar heeft de VOO nooit last gehad van de TROS, omdat ze pas laat tot de gevestigde orde is toegetreden, maar de behoefte om de concurrentie van dienst te zijn is er minimaal. Bovendien, waarom zou den ze haast hebben? Veronica is ver reweg de grootste omroep met een kleine kern-organisatie, niet ouder wets gestructureerd zoals al die oude omroepen, met een financieel inko men dat de uitgaven verre overstijgt. Geld zat. Veronica is altijd een solist geweest, als piraat, en later ook. Eigenlijk moe ten ze daar niets hebben van die ATV- samenwerking. Al die onervaren part ners, dat zijn alleen maar blokken aan het been. Als er dan toch iets samen gedaan moet worden, dan liever met. internationale organisaties, die een commercieel verleden hebben. Zoals bij de plannen om vanuit Luxemburg via een satelliet iets uit te zenden on der de naam Radio Télévision Véroni- que (RTV). Trouwens, ook Veronica wil zich pas in avonturen storten, als de topstructuur gereed is. Rob Out is geen blijvertje. Dat stond al geruime tijd vast, al was het maar omdat hij het zelf heeft aan gekondigd, maar nu lijkt het helemaal onontkoombaar. Het ontbreekt er aan ordentelijke leiding. Beslissingen blij ven niet zelden twee weken liggen, om dat Out niet eerder beschikbaar is voor het doorhakken van een knoop. Radiodirecteur Lex Harding zou, over twee jaar, de nieuwe topman moeten De AVRO trouwens ook niet. Die om roep ligt momenteel min of meer in duigen. De affaire-Wibo van de Linde is daar keihard aangekomen, en de na weeën zullen nog lang pijn blijven doen. Het beleid van de achterliggen de jaren zal vermoedelijk ingrijpend worden veranderd, nu blijkt dat inte rim-directeur De Vicq niet voor de poes is en bovendien vastbesloten om geen onduidelijkheden achter te la ten. In de komende week zal De Vicq tegen over het algemeen bestuur van de AVRO uiteen zetten wat hij in de ko mende vier, vijf maanden nog tot stand wil brengen, voordat hij als „honderd-dagenpaus" zal opstappen. Hij zal een nieuwe directeur achterla ten, een compleet nieuwe bedrijfs structuur, een nieuwe programme ring, en ingrijpende aanbevelingen voor de verhouding tussen vereniging en bedrijf. De AVRO zal na De Vicqs wervelende aanwezigheid niet meer dezelfde zijn als vroeger. Na de intensieve gesprekken, die de tussenpaus met ondernemingsraad en kader heeft gevoerd, is te verwachten dat de AVRO veel meer amusement zal brengen. De hoeveelheid informa tieve programma's, ooit het stokpaard van Wibo van de Linde en diens onder geschikte Fons van Westerloo, zal aan zienlijk worden teruggebracht. De af deling jeugd zal worden opgekrikt, evenals de sector sport. Echter, de AVRO beschikt niet over een hoofd amusement. Kees Buurman is als zodanig mislukt en na op last van voorzitter Wallis de Vries „sjiek" te zijn behandeld, overgeplaatst naar een nog onbestemde radiotaak. Sport- deskundige Ruud ter Weijden neemt hem waar. Voorts beschikt de AVRO over een be schadigd hoofd informatieve program ma's. Adjunct-directeur Fons van Westerloo heeft deze week de luwte op gezocht van een jaarlijkse tv-beurs voor actualiteiten in Monte Carlo, mede om even op adem te komen. Zijn negatieve uitlatingen over zijn vorige chef Van de Linde zijn hem in eigen kring zeer kwalijk genomen, hetgeen hem tijdelijk de status van paria heeft opgeleverd. Zijn invloed is danig afge nomen, en directeur van de AVRO zal hij in geen jaren worden. Hij presideert over een afdeling, die de komende maanden alleen maar mag inleveren. De afdeling jeugd - ooit een parade paard van de AVRO - lijdt tegenwoor dig een kwijnend bestaan. De afdeling, die ongetwijfeld een wezenlijke functie gaat krijgen binnen het pakket waar mee de AVRO-nieuwe-stijl voor de dag gaat komen, zal van de grond af opge bouwd moeten worden. Tenslotte de sport: ook voorbestemd om nieuwe taken te krijgen en meer zichtbaar te worden, maar momenteel geknakt in frustratie. Opgeheven, weer in ere hersteld, en opgezadeld met een minimaal aandeel in de huidi ge programmering. Aan goede wil zal het niet ontbreken, maar zo'n sportaf- deling functioneert net als een sport man: wie ver wil springen, heeft een lange aanloop nodig. Dat is de AVRO bij de aanvang van 1989: midden in een operatie, uitge voerd door een weinig kieskeurige chi rurg die beter met messen dan lancet ten kan omgaan. Aan herstel is men voorlopig nog niet toe. De interim-directeur zal het bestuur, zo verluidt, naar de zijlijn verwijzen, waar voldoende nuttige taken over blijven, maar mogelijk te weinig om zich full-time functionarissen te ver oorloven. Voorzitter Wallis de Vries te rug naar 'af, en wellicht zelfs helemaal weg. Met zo'n AVRO in wanorde, met zo'n oncomfortabel Veronica, moet de TROS daarmee de uitdaging van de commercie te lijf? Het is een onmoge lijke start, bij voorbaat gedoemd om te mislukken. Het kabinet kan straks rustig ja zeggen tegen een commer cieel bestel. Als de randvoorwaarden ook maar een beetje strak zijn, en dat is stellig het geval, zeggen de ATV-om- roepen al gauw nee. Ze zijn al uitgeput voor ze eraan beginnen. En de zwarte piet - dat is voor Lubbers c.s. het aardi ge - ligt dan in Hilversum, en niet in Den Haag. De heren uitgevers en reclamema kers schrokken vorige week een beetje. Ze kwamen naar Hilversum om in de kamer van Veronica-direc- teur Rob Out een intentieverklaring met het oog op een commerciële zen der te ondertekenen. Iedereen was er, ook de heren van de TROS en de AVRO. Alleen Rob Out ontbrak. En toen hij tenslotte alsnog kwam bin nenwandelen, was er nauwelijks met hem te communiceren. Een soort affaire-Vredeling? Als er be langrijke defensiecontracten moesten worden ondertekend, dook de toenma lige minister onder in de Haagse bin nenstad. Nee, het is erger, menen Outs omstanders. Mr. Veronica lijkt zijn be langstelling voor de Hilversumse om roepwereld bij tijd en wijle volledig te zijn kwijtgeraakt. Het ene moment spreekt hij nog vol vuur over zijn plan nen en ideeën, om vervolgens plotse ling ongeïnteresseerd te raken. De collega's van AVRO en TROS - die samen met Veronica het ATV-team vormen - zijn er langzamerhand aan gewend geraakt, maar ten opzichte van de uitgevers en de adverteerders die wel willen meedoen aan het com- merciële-omroepavontuur voelen ze zich toch wel een beetje gegeneerd. Laat staan dat ze vertellen over die collega, die met Out mee naar huis reed maar onverrichterzake weer in zijn auto stapte, toen bleek dat de Ver- onica-man thuis op de bank ging lig gen en onmiddellijk in slaap viel. Is dat de dynamiek van het commerciële avontuur? Binnenkort valt het voorlopige besluit over de commerciële televisie. Volgens het regeerakkoord mogen twee of meer omroepen samen met commer ciële omroep beginnen, als ze na an derhalfjaar in staat zijn om zichzelf te bedruipen en als de achterblijvende omroepen daardoor niet in gevaar worden gebracht. AVRO, TROS en Veronica zeggen geïnteresseerd te zijn. Het kabinet zal uiterlijk op 6 maart bekend maken, dat ATV de kans krijgt, maar onder dusdanige voorwaarden, dat het drietal wel nee moet zeggen. Bij de TROS kunnen ze dan wel hui len. Maar Veronica laat het onverschil lig, en de AVRO heeft andere zorgen aan het hoofd. Reusachtige zorgen zelfs. De TROS maakt zich zorgen over de sfeer binnen de eigen gelederen. Al Veronica dreigt uit de samenwer- kings combinatie met TROS en AVRO voor de invoering van com merciële omroep (ATV) te stappen. Veronica-directeur Rob Out ruim vier jaar lang maken ze daar de best bekeken en gewaardeerde pro gramma's, ieder kwartaal opnieuw. En toch is er een einde aan de groei. Een tijdlang heeft de TROS zelfs aan hang verloren. En ofschoon vorig jaar aan die tendens een einde kwam, is de rek eruit. Waar doen we het dan voor, vragen „de makers van de TROS" zich af. Zich uit de naad werken, goede rapportcijfers halen, maar een enorme ledenaanwas, ho maar. Zo lang er uitzicht is op een compleet nieuw bestel, waarin het suc ces zal worden afgemeten aan de gre tigheid van adverteerders om in en rond TROS-programma's te verschij- Nog geen bruisende activiteiten van commerciële tv in Hilversum. Terrassen van bijbels landbouivbedrijf Sataf (Van onze correspondent Ad Bloemendaal in Tel Aviv) Gvraagd of er met bijbelse land bouw wat te verdienen valt, moet Gidi Bashan (31) smakelijk la chen. „De moderne Israëlische boe ren klagen al steen en been", zegt hij, „laat staan dat wij met die primitie ve landbouw winst maken. Als ik rijk had willen worden, was ik hier nooit aan begonnen". We zitten voor Bashans bescheiden onderkomen in Sataf, de plaats waar hij vier jaar geleden samen met Cha- nuch Zoref (34) is begonnen aan wat officieel heet 'de reconstructie van antieke berglandbouw'. Maar ieder een, Gidi en Chanuch inbegrepen, spreekt kortweg over 'de bijbelse boerderij'. Want het doel van het pro ject is landbouw bedrijven zoals de Israëlitische boeren dat deden in de tijd van de Bijbel. Jeruzalem, nog geen tien kilometer van Sataf verwijderd, was toen al een grote stad, waarvan de inwoners voor hun voedselvoorziening waren aan gewezen op wat de boeren in de om geving verbouwden. Het land was toen wat het nu nog is: bergachtig, droog en bezaaid met stenen. Antieke landbouw doet vermoeden dat het gaat om een cultuur die lang geleden is uitgestorven. Maar zo is het niet helemaal. Een snel slinkend aantal Palestijnse boeren op de Westelijke Jordaanoever werkt nog altijd volgens de duizenden jaren oude methode. Gidi en Chanuch heb ben het werk van hun Arabische col lega's nauwgezet bestudeerd. Maar de Palestijnse opstand heeft aan die onofficiële landbouwcursus abrupt een eind gemaakt. „Ik ga er niet meer heen, het is mij te gevaarlijk", zegt Gidi met spijt. Een officiële agrarische opleiding hebben de twee 'boeren' van Sataf nooit genoten. Gidi is van huis uit bioloog en Chanuch geograaf. Voor het soort landbouw dat zij bedrijven, bestaat trouwens geen opleiding. Gidi: „Je kunt met lof afstuderen aan een landbouwschool, maar dan heb je nog niet geleerd hoe je moet ploe gen met een handploeg achter een ezel". De bijbelse boerderij ligt op een zuidoostelijke berghelling ten wes ten van Jeruzalem, ongeveer hon derd meter boven het dal. Het totale oppervlak is 500 dunam (een dunam is 1000 m2), verdeeld over een aantal terrassen. De terrassen waren er al, want Sataf was ooit een Arabisch landbouwdorp. Tijdens de Israëli sche onafhankelijkheidsoorlog van 1948 vluchtten de bewoners en daar na raakte de plaats in verval. „Toen we hier vier jaar geleden kwa men, was het een jungle", vertelt Gidi. De restauratie van het irrigatie systeem was de eerste zorg. Het berg gebied in de omgeving van Jeruza lem kent een jaarlijkse gemiddelde neerslag van minder dan 600 mm en alle regen valt tussen november en begin april. Natuurlijke bronnen zijn er niet en dus moesten de boeren in Bijbelse tijd zelf water zoeken. Ze wisten dat kleilagen het door het kalksteen sijpelende water tegen hielden. Een andere aanwijzing vormde de aanwezigheid van veel water consumerende planten als munt en bepaalde bessensoorten. Om het water te bereiken, moest de boer een gat uitbikken, verticaal in de bodem of horizontaal in de rots wand. Die laatste techniek is ge bruikt bij het aanboren van de beide meer dan 2000 jaar oude bronnen van Sataf. Vanuit de bron brengt een tunnel het water naar twee bassins boven de ter rassen, elk met een inhoud van dui zend liter. Die opslagplaatsen, vroe ger mogelijk ook gebruikt voor het kweken van vis, zijn voorzien van een afvoer, die leidt naar de landbouw gronden. Daar zorgt een stelsel van kanalen en lage aarden dijkjes voor de distributie. Het irrigatiesysteem is verre van ide aal. Gidi: „Je moet telkens stukken land helemaal onder water laten lo pen. De bovenlaag wordt dan kei hard, waardoor de onderlaag te wei nig zuurstof krijgt. Je blijft dus bezig met het openwerken van de grond". Het is heel goed mogelijk om met ongeveer dezelfde middelen, maar met een wetenschappelijk verant woorde methode, de bedrijfsvoering Olijfhof (Van onze rtv-redacteur Wim Meiners) Gidi Bashan effectiever te maken. Maar dat is de bedoeling niet. „We willen het laten zien zoals het er toen uitzag", zegt Gidi. Bij de restauratie van de terrassen kregen Gidi en Chanuch hulp van Arabische vaklieden. Die weten de keien zonder gebruik van metselspe cie zo te stapelen dat de muren niet instorten. De twee moderne bijbelse boeren hebben hun bedrijf van de grond af moeten opbouwen. Maar dat gold ook voor de oude Israëlieten, die on der leiding van Mozes vanuit het vruchtbare Nijldal in Egypte ver trokken naar het Beloofde Land, „vloeiende van melk en honing". Bij de keuze van hun gewassen heb ben Gidi en Chanuch zich laten lei den door het bijbelboek Deuterono- mium (8:8), waar staat geschreven: een land van tarwe en gerst, van wijnstokken, vijgebomen en granaat appelen; een land van olierijke olijf bomen en honig „Die geen bijenhoning", weet Gidi, de zoete vrucht van de dadelpalm'| De zeven bomen en gewassen van de bijbel spreekt, gedijen in cipe ook zonder Maar extra water zorgt voor een re kwaliteit en in sommige voor meer oogsten per jaar. Op 67 tensief geïrrigeerde dunams de boeren van Sataf kruiden en cerijen die in de Bijbel worden noemd, zoals tijm, peterselie, md lavendel, kamille en hysop. De boerderij heeft vooral een wijskundige functie. In het pen jaar kwamen er meer dan derdduizend bezoekers, vooral pen schoolkinderen. Er zijn kleine volkstuinen, die worden huurd aan mensen uit de stad die groenten en kruiden willen „Tomaten en komkommers nergens in de Bijbel voor", ze „maar dat zien we door de Dat er in Sataf alleen organis mest de grond in gaat, spreekt zelf.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1989 | | pagina 4