Vrouwen
verdedigen
zichzelf
Timman welgemoed naar
Antwerpen
week-in
ZATERDAG 28 JANUARI 1989
Rammen
Onbehagen
Knietje
Opmerkelijk
Zelfverdediging, v., verdediging
van eigen lijf, eerbaarheid of
goed, noodweer: uit zelfverdediging
iemand verwonden; - ook oneig.:
zelfverdediging tegenover een hem
toen reeds bekruipende angst voor
het verlies van de volledige
beheersing over zijn geest (G.
Knuttel);
Cursusleider Johan van Schaik (rechts) en zijn assistent Tonnie Kruysse worden in de mangel genomen.
Zo hard mogelijk wegrennen
is de beste verdediging...
Vooral de edele delen moeten het ont
gelden. Trappen, slaan of desnoods
hard knijpen. Wee degene, die het ooit
waagt één van de deelneemsters aan de
cursus zelfverdediging lastig te vallen.
Voor hem is in het gunstigste geval niet
meer weggelegd dan de rol van sopraan in
een mannenkoor. „Daar moet je hem ra
ken", roept cursusleider Johan van
Schaik, terwijl zijn assistent Tonnie
Kruysse wijdbeens voor hem staat. Het
'daar' laat zich gemakkelijk raden. Het is
de plaats waarop de 'aanvaller' het kwets
baarst wordt geacht. Van Schaik, die op
treedt als verdediger, gaat dan plotseling
in het offensief. Hij doet een schijnaanval
en Kruysse valt jodelend ter aarde. Een
enkele cursist giechelt hoorbaar.
Johan van Schaik 50), judo- en jiu jitsu-le-
raar in Oost-Souburg, heeft bij het opzet
ten van de cursus zelfverdediging voor
vrouwen zijn fantasie af en toe de vrije
loop gelaten. Met beperkte middelen pro
beert hij de werkelijkheid te benaderen.
Om dat te bereiken wordt het licht in de
zaal van de judovereniging Kiai een enke
le keer gedimd, omdat van aspirant-aan
randers wordt verondersteld dat zij er in
het duister op uit trekken. „En in het don
ker is het gelijk een stuk moeilijker om je
te verdedigen", verklaart Van Schaik.
Coby Janse (54) uit Middelburg, die de
cursus al voor de vijfde keer volgt, weet
zelfs te vertellen dat de groep ooit naar
buiten gestuurd werd in de veronderstel
ling dat het een trainingsrondje betrof.
„Maar plotseling werden we aangevallen
door een paar mannen en dan moet je
maar zien dat je je redt". Haar trainings
partner Addle van Schaik (45): „Want ze
vertellen natuurlijk niet wat ze van plan
zijn...".
Uitgaande van slechte bedoelingen kun
nen de heren aanvallers rekenen op een
koekje van eigen deeg. In voorkomende
gevallen zullen de dames er flink op los
rammen, al heeft geen van de deelneem
sters de oefeningen van Van Schaik ooit in
de praktijk hoeven te brengen. „Je zoekt
het niet op ook natuurlijk", merkt Addie
van Schaik gekscherend op. „Je moet niet
denken dat ik 's avonds donkere, afgele
gen weggetjes zoek en daar wacht tot er
een vent uit de bosjes komt. Het is gewoon
een geruststellende gedachte dat je die
cursus gevolgd hebt. Je kunt jezelf red
den".
Cursusleider Johan van Schaik: „Het is
natuurlijk niet de bedoeling dat de vrou
wen, die hier geweest zijn, thuis moeten
gaan zitten met alle deuren en ramen
open. Ik zeg ook altijd: de beste verdedi
ging is zo hard mogelijk wegrennen. Maar
je kunt natuurlijk wel eens in de omstan
digheid komen dat wegrennen niet kan".
Het gevoel je te kunnen verdedigen geeft
zelfvertrouwen. Coby Janse durft nu op de
flets naar de cursus, terwijl ze in het begin
uit veiligheidsoverwegingen koos voor de
auto. Johan van Schaik geeft ook voor
beelden van vrouwen, die amper alleen
thuis durfden te zijn als hun man de deur
uit was. „Zelfvertrouwen", zegt Johan van
Schaik, „is bepalend voor je hele leven. Je
kunt aan alles merken of iemand zelfver
trouwen heeft of niet. Je ziet mensen tij
dens de cursus (drie maanden, red.) veran
deren. Als je je bewust wordt van wat je
met je lichaam kunt doen, waartoe je in
staat bent, dan verander je".
Dinie Langebeeke (26) uit Middelburg be
aamt dat. Ze is bezig aan haar tweede cur
sus en heeft van haar allereerste sessies al
veel profijt gehad. „Ik durf nu meer voor
mezelf op te komen. Ik durf sneller iets te
zeggen en thuis zit ik een stuk rustiger. Als
ik vroeger 's avonds alleen thuis was, brak
het zweet me uit". Haar schoonzus Corneli
Langebeeke (19) loodste haar mee naar de
cursus. Ze nam het initiatief, omdat ze
buitenaf woont. Dat gaf een gevoel van on
behagen. „Bij ons is het zo donker, er zijn
geen lantaarnpalen en ik wilde mezelf
kunnen redden, mocht ik ooit lastiggeval
len worden".
Johan van Schaik en Tonnie Kruysse
doen de oefeningen levensecht voor.
„Kom", moedigt Van Schaik zijn cursis
ten aan, „geef er eens een schreeuw bij".
Compleet met oerkreten wordt assistent
Kruysse die avond voor de zoveelste keer
geveld. Het wordt dan inderdaad wat ru
moeriger in de hal, maar het gegiechel
voert nog steeds de boventoon. Coby Jan
se en Addie van Schaik zijn duidelijk een
stuk verder dan de overige cursisten. Zij
gaan elkaar onvervaard te lijf en schrik
ken soms van hun eigen agressie.
„Die mannen", grapt Johan van Schaik,
doelend op de enige twee toeschouwers in
de zaal, „zijn speciaal nu gekomen, omdat
dit nog maar de tweede les is. Na vijf les
sen durven ze hier niet meer binnen".
Toch proberen Van Schaik en Kruysse de
zaken zo serieus mogelijk te benaderen.
„Ik vertel ze in het begin altijd dat ik wel
van een geintje hou, maar dat ik wel ver
wacht dat er gewerkt wordt. Een uur is
tenslotte zo om".
De fors gebouwde Tonnie Kruysse werpt
zich week in week uit op als aanvaller en
dus als 'slachtoffer', want in de cursus van
Johan van Schaik komt de verdediger al
tijd als winnaar uit de strijd. Kruysse laat
zich keer op keer gewillig vloeren door de
cursisten-in-het-nauw. „Hij benadert de
realiteit goed", zegt Van Schaik. „De da
mes rammen soms lekker door en dan
krijgt hij wel eens een klapje".
Toch is Van Schaik nog steeds niet tevre
den. Hij wil de werkelijkheid nog dichter
benaderen en daarom ontwerpt hij op dit
moment een pak voor assistent Kruysse,
waar voldoende bescherming in zit om
'echte' dreunen op te vangen. „Die meiden
moeten eens een knietje, of een echte trap,
tussen de benen kunnen plaatsen", ver
klaart Van Schaik. Hij heeft inmiddels een
studiereis ondernomen naar Roosendaal,
waar in sportcentrum Leysdream ijshoc
key gespeeld wordt. „Ik denk aan een
soort bescherming zoals bij het ijshockey,
maar ik ben er nog niet helemaal uit, het
heeft nog wat tijd nodig. Maar ik hoop dat
pak bij de net gestarte cursus nog te kun
nen gebruiken".
Tegen die tijd is het afgelopen met de in
gehouden trappen en slagen. Dan kunnen
de dames voluit gaan en alle agressie op
de assistent van Johan van Schaik botvie
ren. „Ik moet ze nu steeds duidelijk ma
ken dat ze op tijd moeten stoppen. Anders
krijgen we ongelukken. Maar dan vraagje
je wel af, wat ze zouden doen als ze echt in
zo'n situatie terecht zouden komen. Dan
moeten ze doorrammen en dan moet het
in één keer gebeurd zijn...".
Van Schaik is inmiddels bezig aan de vijf
de cursus. Elke cursus duurt drie maan
den en omvat twaalf lessen. Hij heeft naar
zijn eigen schatting al ongeveer 150 meis
jes en vrouwen de eerste beginselen van
de verdedigingskunst bijgebracht. Ze ko
men in alle leeftijden variërend van 16,17
jaar tot in de 50. „Ik houd in principe reke
ning met mensen, die nog nooit aan sport
hebben gedaan. Als ik van meet af aan als
een gek tekeer zou gaan, dan zou ik bin
nen veertien dagen iedereen kwijt zijn.
Het gaat er af en toe natuurlijk fel aan toe.
Je hoort wel eens een gilletje, maar ze hoe
ven echt niet in met een mitella naar
huis".
Van Schaik en Kruysse demonstreren ver
volgens een nieuwe oefening. De cursisten
van die avond trachten het voorbeeld met
Zwitserse precisie te kopiëren. „Doe het
nou ook eens van rechts", maant Van
Foto Lex de Meester
Schaik zijn leerlingen, ,je kunt straks
moeilijk iemand vragen: kunt u mij niet
van links aanvallen, want van rechts heb
ik het nooit geleerd".
„De oefenstof moet simpel, hard en effec
tief zijn", verklaart Van Schaik. „Het be
langrijkste is het verrassingseffect. De
aanvaller verwacht een gewillig slachtof
fer. Omdat je bang bent, sla je meestal
dicht. Daarom is je opstelling al belang
rijk. Je kunt vol zelfvertrouwen laten zien
datje er niet van gediend bent. Dat maakt
de aanvaller onzeker". Addie van Schaik:
„Ik zal nu echt niet stil blijven staan als ik
aangevallen word. Ook al komt er iemand
met een mes op me af, dan weet ik nog hoe
ik het beste kan reageren". Coby Janse:
„Voordat ik deze cursus had gedaan, zou
ik dichtgeslagen zijn, maar nu weet ik wat
ik moet doen".
Afgezien van het nut van de cursus vindt
het gros van de cursisten het belangrijk
om „lekker bezig te zijn". Coby Janse:
„Eén cursus is niet voldoende, je zou de
cursus een paar keer moeten doen. Wij
vinden het zó leuk dat we doorgaan tot er
niemand meer komt en de cursus niet
meer bestaat". Van Schaik: „Sommigen
krijgen ineens de smaak te pakken en be
sluiten dan om door te gaan. Aan de ande
re kant zie je er ook wel eens vrouwen tus
sen die talent hebben. Van die echte sport-
meiden, die het na één cursus wel voldoen
de vinden en weer iets anders gaan doen".
„Eigenlijk is het natuurlijk jammer dat er
zo'n cursus gegeven moet worden, maar
het is noodzakelijk. Je merkt aan veel din
gen dat vrouwen zich vaak niet meer vei
lig voelen. Ook scholen hebben inmiddels
belangstelling getoond. De drempel blijkt
trouwens nogal hoog te zijn. Dat merk je
ook als je een nieuwe groep hier binnen
krijgt. Er wordt dan snel gelachen, maar
dat is meestal gauw weer over", aldus Van
Schaik. De cursusleider laat vervolgens
nog even een arm-overstrekking zien met
Kruysse weer als lijdend voorwerp. Voor
de verandering wordt de actie bekroond
met een nekslag. De noodkreet van
Kruysse klinkt als een waarschuwing aan
het adres van aanranders-in-spé.
Koen Mijnheer
De weg naar de wereldtitel schaken is
uiterst smal, heel glibberig en zit vol
valkuilen. Jan Timman heeft het al vele
keren ondervonden. De Amsterdamse
grootmeester strandde keer op keer in
zijn streven om de uitdager te worden
van 's werelds beste schaker. Nederland
se zwartkijkers (realisten?) menen dat
Timman de klasse mist om zich serieus
te mengen in de strijd tussen Karpov en
Kasparov. De sterkste speler van het va
derland legt zich echter niet neer bij de
ogenschijnlijke suprematie van de twee
K's.
Ongeveer een jaar geleden ontdeed Tim
man zich in het Canadese Saint John van
de Sovjetrus Valeri Salov. Voor de vol
gende hindernis hoeft hij het vliegtuig-
niet in. Antwerpen is op 31 januari de lo
catie waar de kwartfinale begint tussen
Timman en de Hongaar Lajos Portisch.
Beide spelers hebben een teleurstellend
jaar achter de rug. Zowel Timman als
Portisch kende één hoogtepunt. De
schaker uit de hoofdstad won met onge
kende overmacht het toernooi van Lina
res, terwijl Portisch tijdens de vorige
maand gehouden Olympiade prima voor
de (iag kwam.
De uitschieter van Portisch ligt heel wat
verser in het geheugen, maar Timman
meent dat daaraan geen conclusies kun
nen worden verbonden. „Nee, zo'n match
als in Antwerpen staat op zichzelf. Het
gaat veel meer om de specifieke voorbe
reiding. Waar liggen de zwakke en sterke
punten bij je tegenstander? Je kunt echt
niet zeggen dat Portisch favoriet is om
dat hij net in Thessaloniki zo goed heeft
gespeeld".
In Griekenland deed de uitgeweken Rus
Boris Spasski een opmerkelijke uit
spraak. De momenteel voor Frankrijk
uitkomende schaker meende dat Por
tisch In vorm kansloos is zelfs wanneer
Timman niet in goeden doen zou zijn. „Ik
heb dat inderdaad ook vernomen", aldus
Timman. „Ik weet dat Spasski mij nog
steeds de beste westerse speler vindt.
Toch is het een beetje een krasse uit
spraak. Kennelijk heeft Spasski niet zo'n
hoge dunk van Portisch. De meeste insi
ders denken dat ik licht favoriet ben. We
zullen het allemaal we) zien in België. In
totaal hebben Portisch en ik ongeveer
dertig keer tegenover elkaar gezeten. De
balans slaat op dit moment iets uit in
mijn voordeel". De Engelse topschaker
Tony Miles daarentengen schat de kan
sen van Jan Timman uiterst laag In:
„Portisch is een realist, die bovendien
momenteel veel beter In vorm is dan
Timman", zo oordeelde de Brit.
Timman is de eerste om toe te geven dat
1988 een teleurstellend jaar is geweest
voor hem. „Het is heel moeilijk om pre
cies aan te geven hoe dat komt. Mis
schien heeft het wat te maken gehad met
mijn overladen programma. In Linares
ging het geweldig, terwijl het Worldcup-
toernooi in Belfort desastreus verliep.
Daarna heb ik me wel weer wat hersteld,
maar de topvorm is niet meer gekomen.
Of die nederlaag tegen Tal in de KRO-
tweekamp lang heeft doorgewerkt? Het
was vervelend en onnodig. Onnodige
verliespartijen zijn over het algemeen
een bron van ergernis. Je raakt dat nare
gevoel echter eerder kwijt dan bij een
kansloze nederlaag. Die kunnen weer na
delige gevolgen hebben voor je ego".
De match tegen Portisch omvat zes par
tijen. Eigenlijk een te korte tweekamp,
meent ook Timman. „Ik zou veel liever
over tien partijen spelen. Een eventuele
achterstand is nu bijna niet meer te repa
reren. Je zag het vorig jaar in Saint John.
Alleen Kortsjnoj heeft toen een achter
stand kunnen wegwerken. Voor de rest
gold: wie voor kwam, won de match. Na
tien onderlinge duels vind ik dat je een
eerlijker beeld hebt van de krachtsver
houdingen".
Timman zal in Antwerpen terzijde wor
den gestaan door twee oude bekenden:
Ulf Andersson en Vlastimil Hort. De laat
ste moest in verband met trombose in
het been verstek laten gaan tijdens het
Hoogovens-toernooi, maar is inmiddels
voldoende hersteld om als secondant op
te treden in Vlaanderen. De openings
partij in Antwerpen wordt op 31 januari
om 15.00 uur gespeeld. Om 19.00 uur is de
eerste tijdscontrole, twee uur later de
tweede. De tweede tot en met de zesde
ronde vallen op 1, 3, 4, 6 en 8 februari.
Plaats van handeling is het Pullman
Park-hotel. Mocht Timman zich plaat
sen voor de halve finale, dan is de Brit
Jonathan Speelman zijn volgende oppo
nent. Speelman schakelde ruim een half
jaar geleden zijn landgenoot Nigel Short
uit.
Gijs Moerman
Timman en Portisch kennen elkaar al
sinds jaar en dag. Vorig jaar speelden ze
nog samen in het Interpolistoernooi in
Tilburg. Timman (links op de achter
grond) be,kijkt de partij tussen Portisch
(rechts) en Karpov.
mwm
