AAL IN DE
BIO-INDUSTRIE
mestpaling
verdringt wilde
soortgenoot
ijdagkrant
de vrij(e)dagkrant
10 rokkenjager
10 snacks
11 banden
11 m-m-motor
12 gilles
13 film
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
-
J
Jroef
klein beginnen
pootaal
groeiverschil
parasiet
Nieuwe machine is een meester in
het schillen van uien.
De fritestent is toe aan een nieuw
imago.
De bandenfabriek Vredestein is te
rug op het (economisch) gezonde
pad.
Mager-mengsel-motor van Toyo
ta loopt soepel en zuinig op 'half
volle' brandstof.
Jan Decleir speelt de grote schurk
'Gilles'.
Cleese-komedie A Fish Called
Wanda toont boeiende Ameri
kaans-Engelse tegenstellingen.
n Oenkerk leert men
jmlingen een kunstje te
m. Een circusattractie zal
iet niet worden, maar het is
wel een opmerkelijke
P8niiine. De voorstelling
jegint tegen etenstijd. Boven
iet h -sin waarin de palingen
iij honderden rondzwemmen,
^ftt de voerbak met in de
lintvormige onderkant een
stalen pen, die tot net in het
water reikt. Als de voerbak
plttld wordt, komen de
ialingen vliegensvlug naar
loven en zwemmen tegen de
lenaan. Daardoor wordt het
He in de tuit van de
Bbak geopend en rollen er
korreltjes voer uit. Het kunstje
B telkens worden herhaald
^■e voerstroom op gang te
houten.
Het levert een bijzonder
Huwspel op. De palingen
ioelen op precies dat plekje
H de voerkorrels in het
^Hr vallen. Ze rollen over
elkaar heen om maar de eerste
te zijn en soms vertoont zich
een hele kluit tot boven het
wateroppervlak. Een
onverwachte beweging van de
toeschouwer en ze zijn
verdwenen, maar na een
kwartiertje komen de grootste
durfal, terug en begint de
voorstelling opnieuw.
Aletiézijn bodem vissen die zich
in de natuur niet aan de
^Brvlakte vertonen. Maar in
^ngenschap leren ze dat
ptuurlijke gedrag blijkbaar
akkelijk aan. In Oenkerk
It men er in elk geval geen
iilemen mee. Het scheelt
■turlijk wel, dat de jonge
Bigen die daar gemest
Ben, in gevangenschap zijn
Bvoed. Ze zijn als glasaal
fflde zeekant gevangen en
Sddels aan de
Hbruikelijke wijze van
Bagering gewend geraakt.
idc praktijkschool voor de
Bouderij en het
HBebedrijf in Oenkerk, zoals
instelling officieel heet (en
J| zou langzamerhand de
gteelt bij moeten), is eind
jaar de proef met het
f&sten van aal begonnen. Het
de particuliere onderneming
gnjle gebroeders Douwe en
[effer Oberman uit Dokkum
de Aalzumer Wietze
iiijjstra. Het driemanschap
loet het vooralsnog in de vrije
■jd, u ant alle drie hebben ze
Jen andere baan. De ene broer
(Oberman zit in de handel, de
Ir is econoom en lesgever.
Terpstra werkt
eens in het onderwijs met
lecialisatie chemie en
jigie. De taakverdeling in
ifzamenlijke onderneming
us voor de hand. De
tijkschool verleent
Mak en begeleidt het
•iment.
stallatie die in een oude
al van de praktijkschool is
xiuwd, komt uit
^^Tmarken. In dat land heeft
menr ime ervaring met de
visteelt en daar bestaan
inmiddels bedrijven, die een
produktie van vijftig ton en
ffleer hebben. Die in Oenkerk
«Ben ton leveren, waarvoor
dan wel 200.000 gulden is
geiiivesteerd.
Hoofdbedrijfsleider Jan
Cnossen toont in de
aangrenzende ruimte een heel
wat eenvoudiger installatie, die
met 10.000 gulden al betaald is
en toch nog een produktie van
vierhonderd kilo paling heeft.
De visteelt vraagt
vakmanschap. Wie het wil
leren, doet er verstandig aan
niet meteen in het groot te
beginnen, adviseert Cnossen.
Hij heeft intussen ervaring
opgedaan met de meerval, een
teelt die eenvoudiger is en een
veel kortere mesttijd vraagt.
Maar de afzet is een probleem.
Hoe smakelijk die vis ook is,
de consument wil er nog niet
aan. Wat de paling betreft is de
vraag echter vele malen groter
dan het aanbod. Vandaar dat
er in Nederland veel wordt
ingevoerd. En hoewel het een
dure vissoort is, is de afzet
geen enkel probleem. Als
'tweede tak' op de boerderij
lijkt het dus wat te kunnen
worden. Daarom is de
praktijkschool er ook mee
begonnen.
Tot nu toe durft overigens
geen enkele Friese boer het
avontuur aan te gaan. Ook
geen akkerbouwer en in die
sector kijkt men hier en daar
toch wel uit naar een wat
Het mestbassin wordt drooggelegd en Douw Oberman voert de paling af voor selectie.
De voerautomaat. De palingen duwen tegen de pen, waardoor de klep wordt geopend en de voerkorrels
in het water vallen.
betere broodwinning.
De gebroeders Oberman en
Terpstra, die hun belangen
hebben ondergebracht in de
BV De Visserstoren, hebben
goede moed dat hun initiatief
toch navolging zal vinden. Zij
vertegenwoordigen in
Nederland de Deense fabrikant
van de kant-en-klare
installaties en doen daar
ondertussen zelf de nodige
ervaring mee op. Onlangs
hebben ze de eerste
vierhonderd kilo paling
afgeleverd. De paling was
vooraf door fijnproevers
gekeurd en van uitstekende
kwaliteit bevonden.
In het naburige restaurant De
Klinze staan ze op het menu,
gebakken, gestoofd of gerookt.
De mesters beurden 18 gulden
per kilo en volgens de econoom
van het trio blijft daar 5
gulden van over. Wanneer de
gehele capaciteit van de
installatie van tien ton wordt
benut, moet er dus een
inkomen van 50.000 gulden
mee te verwerven zijn.
De mester heeft er geen
dagtaak aan. Tweemaal per
dag kontroleren of alles goed
gaat, de voerautomaten
bijvullen en dergelijke kleine
bezigheden, daar kan het mee
toe. Het systeem is ook nog
uitgerust met een
alarmstallatie zodat
calamiteiten tijdig ontdekt
worden. Bij het selecteren en
afleveren van het produkt is
het natuurlijk wel aanpakken.
In Oenkerk begint men met de
zogeheten pootaal, die uit
Denemarken wordt
aangevoerd. Het zijn palinkjes
van tussen de zeven en vijftien
gram per stuk, die uit glasaal
zijn opgekweekt. De glasaal is
een palinkje dat nauwelijks
groter is dan een stopnaald,
doorzichtig van kleur en
kwetsbaar. Omstreeks deze
tijd van het jaar trekt het
nietige visje uit zee het
binnenwater in. In Friesland
kan men die trek waarnemen
in de sluizen bij
Kornwerderzand. De glasaal
wordt in ragfijne netten
gevangen en in kweekbakken
ondergebracht. De opfok
luistert nauw; het is vooral
moeilijk om de glasaal in
gevangenschap aan het eten te
krijgen. Tijdens dat
opvoedingsproces sterft soms
de helft of meer.
Er gaan al gauw een
vierduizend glasaaltjes in een
kilo, zodat er altijd nog een
tweeduizend overblijven. En als
die tot wasdom geraken en
uitgroeien tot palinkjes van een
gram of tien, de pootaal, dan
leveren ze bij de mesters goed
geld op. De prijzen voor uit
Denemarken geïmporteerde
pootaal liggen op het ogenblik
boven de 200 gulden per kilo.
Het komt erop neer, dat ze per
stuk op zeker drie kwartjes
komen. Daarna moet de mester
er palingen van maken die bij
aflevering tenminste 150 gram
wegen. Als er gemiddeld zes in
een kilo gaan, brengen ze dan 3
gulden per stuk op.
In de vrije natuur duurt het
meestal jaren voordat een
pootaaltje is uitgegroeid tot
een volwassen paling van een
paar ons. Het is afhankelijk
van de voedselrijkdom in het
water waar hij rondzwemt,
maar vier tot vijf jaar staat er
in elk geval voor. In de
mesterij duurt het korter. Het
water wordt er tot bijna 25
graden verwarmd en dat is de
ideale temperatuur om de
paling snel te laten groeien. In
Oenkerk waren de eerste na
een maand of zeven al op
gewicht. De minder snelle
groeiers doen er een jaar over,
de erg trage een maand of
zestien. En bij het afvissen van
de bassins treft men dan ook
nog exemplaren aan, die
amper zwaarder zijn
geworden. De groeiverschillen
zijn erg groot en daar is niets
aan te doen.
Nog niet tenminste, want er
wordt wel aan gewerkt. In
Japan is het gelukt van
paarrijpe palingen hom em kuit
te winnen en in gevangenschap
glasaaltjes te kweken, maar ze
overleven die kunstmatige
ingreep in het
voortplantingsproces tot nu toe
niet. Mocht het ooit lukken,
dan kan er geselecteerd worden
op snelle groei. En wie weet wat
er dan via genetische
manipulatie nog meer mogelijk
is. Voorlopig zijn de mesters
nog aangewezen op 'wilde'
glasaal en daar zitten naar de
regels van de natuur zwakke en
sterke broeders bij.
Pootaal is ook in eigen land
verkrijgbaar en dan
aanzienlijk goedkoper, maar
die is in de Nederlandse
binnenwateren gevangen en
dus aangetast door de parasiet
die zich in de blaas van de
paling heeft genesteld. Er
wordt in de vrije natuur
weinig aal meer gevangen die
vrij is van deze parasiet. Er is
enkele jaren geleden voorspeld
dat het hele Nederlandse
palingbestand eraan zou gaan.
In de praktijk blijkt het mee te
vallen; de aal lijdt er in elk
geval minder onder dan men
verwachtte. Maar bij het
mesten van besmette paling is
het risico van sterfte of
stilstand in de groei te groot.
Vandaar de dure import uit
Denemarken.
Er komt nog wat bij. Wilde
paling neemt bij het zoeken
naar voedsel nogal wat giftige
stoffen op. Vooral het
kwikgehalte is de laatste jaren
hoog. Sommige biologen
beweren dat de ondergang van
de otter, welk dier bij voorkeur
paling eet, daaraan te wijten is.
De consument laat zich tot nu
toe niet weerhouden, maar de
vraag naar een produkt met
minder schadelijke stoffen zal
wel toenemen. De
palingmesters kunnen er een
goed verkoopargument aan
ontlenen.
Tenslotte zijn er de steeds maar
dalende vangsten van paling in
de Nederlandse wateren. Het
IJsselmeer, de belangrijkste
leverancier, is al zo goed als
leeggevist. Op de plassen,
rivieren en kanalen wordt nog
maar een schijntje gevangen
van wat er een jaar of dertig-
geleden boven water werd
gebracht. Daar staat een
toenemende vraag tegenover.
In dat licht bezien kan het
haast niet anders of er moet
voor de palingmesters een
goede toekomst zijn weggelegd.
RINK VAN DER VELDE
mmm
redactie
PZC-bijlagen
i?* advertentie en
I Vlissingcn
IjPostsouburgseweg 10
«Postbus 18
ï'380 AA Vlissingen
Tel. 01184-84000
ËMiddelburg
■Markt 51
1331 LK Middelburg
I Pel. 01180-81000
Goes
ïrote Markt 2
461 AJ Goes
Pel. 01100-31800
Oostsouburg seweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. 01184-84000
administratie
Terneuzen
Nieuwstraat 22
4351 CW Terneuzen
Tel. 01150-94457
Hulst
Steenstraat 6
4561 AS Hulst
Tel. 01140-14058
Zierikzee
Oude Haven 41
4301 JK Zierikzee
Tel. 01110-15380
opening kantoren
'an maandag t/m vrijdag van 08.00 tot 17.00 uur.
MHHHHHHHHHHHHHHI
HHBSHHHHH9HHH
Jan Decleir als Gilles de Rais, vanavond te zien
in de stadsschouwburg in Middelburg.
