Nachtelijke terreur
'Zaak-H' schaduw over Belgische verkiezingen
PZC/opinie en achtergrond 4
Rotte vis
Echte vent
Vitaal
Ogen
Laotianen
Vijf stappen
denkwijzer
Niet bewijzen
Geïsoleerder
.1
(Van onze correspondent
Henk Dam in Washington)
Drie Amerikaanse presidentsver
kiezingen geleden, in 1976, ging
de race tussen de Democraat Jimmy
Carter en de Republikein Gerald
Ford. Op 6 oktober van dat jaar werd
een tv-debat tussen de twee mannen
gehouden dat achteraf mede beslis
send voor de uitslag van de verkiezin
gen bleek te zijn.
Ford zei tijdens dat debat: „Er is geen
Sovjet-overheersing van Oost-Euro
pa". Foutje natuurlijk, waar alle jour
nalisten direct overheen vielen. En de
Democraten waren bovendien zo slim
om de partijgenoten van Oost-Europe-
se herkomst grote stampei te laten
maken.
Ford maakte een tweede vergissing
door vol te blijven houden dat hij het
bij het rechte eind had gehad. Zo ver
loor hij niet alleen het tv-debat maar
ook de nasleep daarvan. Het was een
van de redenen waarom Carter een
maand later won.
Alle Democraten hopen vurig dat de
geschiedenis zich aanstaande zondag
gaat herhalen. In een universiteit in de
staat Noord Carolina houden Bush en
Dukakis dan hun eerste tv-debat.
Daarvan zal er nog maar één volgen,
medio volgende maand in Los Ange
les.
Bush staat erom bekend dat hij rare
dingen kan zeggen. Een van z'n meer
befaamde missers kwam toen hij een
paar jaar geleden een Duits concentra
tiekamp bezocht. „Tjonge", zei hij te
gen z'n gastheren, „ze waren wel goed
in cremeren, he"?
Nog maar een paar weken geleden
noemde hij, uitgerekend voor een ge
hoor van oorlogsveteranen, 15 septem
ber „Pearl-Harbourdag", terwijl die
dag (waarop de aanval van Japan op
Pearl Harbour wordt herdacht) op 15
december valt. Vorige week zei hij dat
zijn Republikeinse Partij „altijd anti
semitisch" is geweest, enzovoorts, en
zovoorts.
Het hele kamp van Dukakis bidt nu
dat de Republikeinse voorman zondag
weer zo'n fraai voorbeeld van 'Bush-
speak' ten beste geeft. Want dan wordt
Dukakis bijna automatisch tot win
naar uitgeroepen, en dat kan hij goed
gebruiken ook.
Dat laatste is een understatement.
Dukakis móét als de duidelijke over
winnaar uit de twee tv-eonfrontaties
met Bush naar voren komen, want an
ders zouden z'n kansen op het Witte
Huis wel eens definitief verkeken kun
nen zijn.
Want de stand van zaken is als volgt.
Bush leidt in de peilingen met zo'n
acht procent. Dat heeft hij groten
deels te danken aan de op zichzelf be
denkelijke strategie dat hij Dukakis
weken achtereen voor rotte vis heeft
uitgemaakt.
Elke avond weer zag Amerika op het
tv-nieuws de klappen die Bush uit
deelde: Dukakis wil onze defensie ver
kwanselen; hij zal de belastingen ver
hogen; hij vervuilt het milieu; hij be
grijpt niets van buitenlands beleid; hij
is niet vaderlandslievend.
Dukakis liet zich dat aanvankelijk
aanleunen. Pas de laatste weken, na
de terugkeer van z'n agressieve topme-
dewerker John Sasso, is de Democraat
in de tegenaanval gegaan. Maar de pei
lingen wijzen uit dat het weinig effect
sorteert.
Waar Bush kennelijk in is geslaagd, is
twijfel bij de kiezers over Dukakis zaai
en. Tot de Republikeinse conventie
stonden die kiezers in meerderheid
achter Dukakis. Dat deden ze meer
omdat ze hem het voordeel van de twij -
fel gunden, dan omdat ze het met hem
eens waren.
Want Dukakis was ook na de Demo
cratische conventie nog relatief onbe
kend. Wat Bush heeft gedaan, is knap
inspelen op die onbekendheid door
steeds maar weer te vertellen: Kijk, dit
is nou gouverneur Dukakis. Hij houdt
niet van zijn land. Hij wil onze defensie
verzwakken.
Tegelijk slaagde Bush erin zich te ont
doen van het imago dat hij een slappe
ling zou zijn. Op het tv-nieuws was
een Bush te zien die in de aanval ging,
die stoere, conservatieve taal uitte,
een echte vent, helemaal niet meer die
weke nummer twee van Reagan.
Pogingen van Dukakis om ook een
echte vent te lijken, liepen op een fias
co uit. Vorige week liet de Democraat
zich fotograferen en filmen terwijl hij,
gekleed in gevechtskledij en een helm,
in een tank rondreed. De boodschap
daarvan: ik ben voor een sterke defen
sie.
Maar de tv-beelden waren weinig flat
teus. Het stond gewoon niet, die kleine
Dukakis met z'n hangende schouders,
en dan met zo'n grote helm op z'n
hoofd. Hij was ook zichtbaar niet op
z'n gemak. Bush schnierde een dag la
ter in een toespraak: „Dukakis in die
tank gezien? Die paste 'm niet, he?"
En dus, samenvattend: de situatie aan
de vooravond van het eerste tv-debat
tussen Bush en Dukakis is, dat twijfels
over Bush' karakter (met name de
vraag of hij wel sterk genoeg is) zijn af
genomen. De twijfels over Dukakis
(met name rond de vraag of hij niet een
soort Jimmy Carter is die de economie
en de landsverdediging naar de knop
pen gaat helpen) zijn toegenomen.
Nadere analyses van de peilingen ma
ken duidelijk dat Bush juist heeft ge
wonnen bij de groepen die vitaal voor
hem zijn: jongeren, de zogenaamde
'blue collar workers' (arbeiders),
mannen, kiezers in het zuiden van het
land. Dat zijn de groepen die Reagan
in 1980 en 1984 van de Democraten
wist los te weken. Als Bush die weet
te behouden, dan is hij verzekerd van
zijn plaatsje in het Witte Huis.
Om dat te doen, hoeft Bush bij de ko
mende tv-debatten niet veel meer te
doen dan redelijk overeind te blijven
tegen Dukakis (die de reputatie heeft
een betere debater te zijn) en al te gro
te stommiteiten te vermijden.
Dukakis heeft het moeilijker. Hij vecht
niet alleen tegen Bush, maar meer nog
tegen het beroerde imago dat hij,
dankzij alle Republikeinse aanvallen,
in het land heeft gekregen.
De Democraten vestigen hun hoop op
de door de peilingen onderschreven
wijsheid, dat Bush weliswaar een voor
sprong heeft, maar dat veel stemmen
voor de huidige vice-president 'soft'
zijn, met andere woorden: niet uit een
grote innerlijke overtuiging bij de kie
zers voortkomen.
De meest optimistische inschattingen
van de Democraten houden het erop,
dat 40 procent van alle stemmen nog
'soft' is, en dat een duidelijke overwin
ning voor Dukakis bij het komende de
bat een wijziging in de stemverhoudin
gen van zo'n 10 procent kan opleveren.
Het debat van zondag gaat anderhalf
uur duren en wordt door alle grote
netwerken (ook NBC dat voor Ameri
ka de alleenrechten voor tv op de
Olympische Spelen heeft) uitgezon
den. Journalisten zullen de vragen
aan de twee presidentskandidaten
stellen.
Zowel Bush als Dukakis zullen elk zo'n
20 vragen te beantwoorden krijgen.
Veel van die vragen zijn natuurlijk van
tevoren te bedenken, en dus is er in de
kampen van de twee mannen de afge
lopen dagen al flink gerepeteerd.
Zelfs hebben de adviseurs van Duka
kis en Bush hun broodheren ongetwij
feld nog eens verteld dat ze niet al te
veel hun ogen heen en weer moeten be
wegen. Nixon deed dat in 1960 tijdens
een debat met Kennedy. Hij leek daar
door niet op z'n gemak, oneerlijk mis
schien zelfs, en verloor.
Kleur van de pakken, kleur van de
das, belichting, hoogte van het
spreekgestoelte, alles telt mee. Niets
wordt aan het toeval overgelaten. En
met reden, want de prijs van de quiz
van zondag is tenslotte niet mis: het
Witte Huis.
Door René Diekstra)
Ongeveer een op de vijf mensen
wordt regelmatig 's nachts ge
terroriseerd. De daders verschuilen
zich in hun eigen geest, in die van
hun bijslaap of van hun kinderen.
Een paar voorbeelden: een man
wordt af en toe 's nachts wakker
doordat hij met zijn blote voeten op
de koude keukenvloer staat en
merkt dan dat hij al een tijdlang be
zig is met het broodmes te slijpen
voor die vermeende dief in zijn huis.
Een vrouw wordt regelmatig 's
nachts gewekt door haar man die
vloekend en tierend onder het bed
tegen denkbeeldige vijanden aan
het vechten is.
Een echtpaar schrikt een paar maal
per week wakker door het wanhopi
ge geschreeuw en gesnik van hun uit
Zuidoost-Azië geadopteerd dochter
tje dat in haar dromen vroegere oor
logsverschrikkingen opnieuw be
leeft. En een arts wordt af en toe ba
dend in het angstzweet wakker om
dat hij droomde, dat hij een afschu
welijke behandelingsfout heeft ge
maakt, voor de rechter wordt ge
sleept en veroordeeld wordt. Met een
zucht van verlichting constateert hij
vervolgens dat het allemaal maar
een droom was.
Nachtmerries, zoals we dit soort
nachtelijke kwellingen noemen, ko
men voor in allerlei soorten en ma
ten. Ze komen heel vaak bij kinderen
voor, maar ook volwassenen kunnen
er geregeld last van hebben. Vooral
nadat ze een ingrijpende gebeurtenis
hebben meegemaakt, als ze onder
grote stress staan en als er bepaalde
dingen in hun leven mis dreigen te
gaan.
Nachtmerries hebben meestal geen
ergere gevolgen dan gestoorde slaap
voor een beperkte tijd, want de
meeste mensen kunnen kort daarna
vaak weer inslapen. Maar in bepaal
de gevallen kunnen nachtmerries
wel ontwrichtend werken. Een kind,
dat vaak nachtmerries heeft, kan op
den duur angst krijgen om in slaap te
vallen, daardoor aan slapeloosheid
gaan üjden en zo de eigen gezond
heid, maar ook die van ouders onder
mijnen.
De partner van iemand, die regelma
tig nachtmerries heeft, kan daardoor
op den duur zelf aan slaaptekort
gaan lijden, wat tot spanningen
overdag aanleiding kan geven. Vol
gens één theorie worden bepaalde
sterfgevallen die tijdens de slaap
plaats hebben, veroorzaakt door de
spanningen die de overledene tij
dens een nachtmerrie te machtig
werden.
Dit zogenaamde 'Oriental Nightma
re Death'-syndroom werd naar ver
luidt voor het eerst geconstateerd
bij gezonde Laotianen die naar de
Verenigde Staten waren gevlucht
en in hun slaap stierven. Volgens
hun familie waren ze tijdens een he
vige nachtmerrie overleden. Zelfs
het vermaarde tijdschrift Science
wijdde in 1981 een artikel aan dit
verschijnsel. Tot op heden is echter
onopgehelderd gebleven in hoever
re nachtmerries inderdaad voor
nachtelijke sterfgevallen verant
woordelijk kunnen zijn.
Nachtmerries komen voor in twee
soorten. De ene categorie zijn angst
dromen, waarin de dromer de meest
verschrikkelijke dingen kan meema
ken. Hij kan schreeuwen, praten, om
zich heen slaan en zelfs de slaapka
mer 'verbouwen' zonder zich daar la
ter ook maar iets van te herinneren.
De andere categorie zijn angstdro
men, waarin precies hetzelfde kan
gebeuren, maar de dromer herinnert
zich de inhoud van de droom wel de
gelijk.
Voor de behandeling van nachtmer
ries is dit verschil belangrijk. 'Night
terrors', zoals de eerste categorie ook
wel wordt genoemd, zijn vaak eerder
een probleem voor de omgeving, zo
als een partner, dan voor de persoon
in kwestie. Het lukt meestal ook niet
om zulke angstdromen direct aan te
pakken.
Verandering van eet- of drinkge
woonten (geen opwekkende stoffen
kort voor het slapen) wil nog al eens
helpen omdat de 'night terrors' voor
al in de eerste twee slaapuren optre
den. Het kan ook nuttig zijn de dro
mer zo snel als mogelijk (maar zon
der geweld) wakker te maken en hem
of haar de droom te laten herinneren
of opschrijven. Dat betekent natuur
lijk wel even een paar nachten wat
minder slapen voor de partner, maar
het loont. Nachtmerries die herin
nerd worden, blijken over het alge
meen namelijk goed te behandelen.
Wezenlijk voor een nachtmerrie is de
angst om controle te verliezen over
ons nachtelijk lot. Het doel van de
meeste effectieve behandelingen is
daarom de dromer te helpen zijn f
voel van controle in de droom terug
te krijgen. Onderzoek laat zien, dat
dromers hun dromen kunnen beïn
vloeden door zichzelf overdag of kort
voor het slapen gaan gerichte in-
structies te geven hoe in hun dromen
te werk te gaan.
Een voorbeeld: een jong meisje had
een steeds terugkerende nachtmer
rie, waarin ze van een rots afviel en
dan gillend wakker werd. De sugges
tie, die haar gegeven werd was een
voudig: 'vlieg'. Toen ze eenmaal het
beeld van zichzelf als van de rots
vliegend in plaats van vallend helder
voor de geest kon krijgen, verdween
de nachtmerrie.
De tegenwoordig als effectiefst be
schouwde behandeling van nacht
merries bestaat uit de volgende vijl
stappen die ook gemakkelijk aan
kinderen kunnen worden geleerd:
Stap 1: formuleer zo nauwkeurig mo
gelijk de gewenste oplossing of af
loop van de droom. Schrijf zo kort er
helder mogelijk op watje graag in df
droom wilt laten gebeuren. Bijvoor
beeld: 'Ik wil graag ophouden mei
dromen over een ongeluk met mijr
auto. Ik wil mezelf in mijn auto veilig
voelen en met het volste vertrouwer
een lange reis maken. Ik zou vóór mi
willen zien dat ik in iedere gevaarlij
ke situatie op de juiste manier rea
geer'.
Stap 2: Doe overdag iets dat verbant
houdt met de inhoud van de nacht
merrie. In ons voorbeeld, maak eei
korte, ontspannende rit in je auto
Test de remmen, de claxon, he
stuur, enzovoorts. Stel je zelf gerus
datje auto in een goede conditie ver
keert en dat je er goed mee om kun
gaan. Parkeer je auto ergens, sluit ji
ogen ontspan je zo goed mogelijk, ei
verbeeldje datje in je droom je aufc
zonder problemen en veilig rond
rijdt.
Stap 3: Lees de suggesties, die j
hebt opgeschreven (stap 1) een paa
keer per dag door en verbeeld je ho
je inderdaad in je droom de zaak or
der controle houdt. Maak er aantt
keningen over, praat er over tege:
anderen en maak er eventueel een t<
kening van. Het idee is dat je zo d
suggestie van een goede afloop va
de droom zo levendig mogelijk houd
en er je aandacht op blijft richten.
Stap 4: Doe regelmatig, en voon
vlak voor het naar bed gaan, on'
spanningsoefeningen (kom ik vo
gende week op terug).
Stap 5: Doe regelmatig verbee
dingsoefeningen. In ons voorbeek
stel jezelf in je verbeelding voor da
je je voorbereidt op een autorit, da
je je huis verlaat, naar de auto loop
de auto start, 'm in de versnelling ze
enzovoorts. Geef jezelf steeds levei
dige beelden, doe dat langzaam e
ga er mee door totdat je je tenslott
de hele rit zonder problemen in j
verbeelding kunt zien maken.
Wat een werk voor een paar nach
merries, hoor ik de meesten al dei
ken. Zonder een bepaalde mate va
inspanning lukt het inderdaad nif
de loop van uw dromen te beïnvloi
den. Maar de meeste mensen die zie
die inspanning getroosten, hebbe
na een paar weken al effect. En d:
effect beperkt zich niet alleen t(
hun angstdromen. Want wie zij
geest 's nachts beter in de hand ka
houden, doet ook overdag mindi
vaak stomme dingen.
(Van onze correspondent
Hans de Bruijn in Brussl)
Terug van - nooit - weggeweest.
Na een paar maanden stilte staat
'de zaak-H' weer bovenaan de poli
tieke agenda in België. Op 9 oktober
gaan de Belgen naar de stembus
voor het kiezen van nieuwe gemeen
teraden en iedereen vraagt zich af
wat dat voor gevolgen zal hebben
voor Jose Happart.
Toen dit voorjaar het achtste kabi-
net-Martens aantrad, leek het er op
dat de grote partijen eindelijk een op
lossing hadden gevonden voor het
probleem van de Voerense ex-burge-
meester die weigert Nederlands te
spreken en door die houding vorig
jaar zelfs aan de basis stond van de
val van het vorige kabinet-Martens.
Maar pas de komende maanden zal
moeten blijken hoe sterk het vredes-
akoord is dat de huidige regerings
partijen (de Vlaamse en Waalse chris
tendemocraten en socialisten en de
Vlaamse Volksunie) eerder dit jaar
sloten. Wordt Jose Happart op 1 ja
nuari al dan niet weer tot burgemees
ter van Voeren benoemd? Dat is de
vraag waar alles om draait.
Op grond van het regeerakkoord lijkt
dat nauwelijks mogelijk. Daarin is af
gesproken dat een politieke functio
naris de taal moet beheersen van het
landsdeel waartoe zijn gemeente be
hoort, Voeren ligt in Limburg en dus
in Vlaanderen en daar moet een bur
gemeester of wethouder Nederlands
spreken.
Bovendien is afgesproken dat het feit
dat iemand wordt benoemd of voor-
José Happart marcheert onder be
scherming door de straten van Voe
ren.
gedragen voor zo'n functie vanzelf
betekent dat hij of zij aan die eis vol
doet. Bij een gekozen functionaris,
zoals een wethouder, valt daar ook
niets tegen te doen. Blijkt die achter
af toch onvoldoende Nederlands te
spreken, dan is dat jammer voor zijn
tegenstanders.
Maar voor benoemde functionaris
sen is een andere regeling getroffen.
Die moet kunnen aantonen dat hij de
taal beheerst, bijvoorbeeld door de
gemeenteraadszittingen keurig in
het Nederlands te leiden en stukken
in het Nederlands op te stellen. Bij
twijfel kan de minister van binnen
landse zaken, alvorens hij de betrok
kene ter benoeming bij de koning
voordraagt, een bewijs vragen.
En daar wringt hem de schoen. Hap
part - die zo goed als zeker door de
Franstalige meerderheid in de Voe
rense gemeenteraad zal worden voor
gedragen voor het burgemeester
schap - weigert zich op zijn kennis
van het Nederlands te laten testen.
Er rest de minister van binnenlandse
zaken, de Vlaamse socialist Louis
Tobback, dus niets anders dan hem
niet voor te dragen.
De gemeenteraad kan Happart dan
alsnog tot eerste wethouder kiezen,
en in die functie kan Happart weer
waarnemend burgemeester spelen
tot de koning een nieuwe burgemees
ter zou benoemen, en daar kunnen
weer vele maanden overheen gaan.
Het hele Happart-circus begint dan
weer van voren af aan.
Tot zover lijkt het nog een meer be
stuurlijk probleem ware het niet dat
de leider van de Waalse socialisten,
Guy Spitaels, olie op het vuur gooi
de. Hij riep twee weken geleden uit
dat Happart niet hoeft te bewijzen
dat hij Nederlands spreekt. Volgens
Spitaels is het genoeg dat de recalci
trante Voerenaar 'niet zegt dat hij
geen Nederlands spreekt'.
Een omkering van de wetstekst die
de Vlaamse coalitiepartners in het
verkeerde keelgat is geschoten. Zij
herinneren eraan dat Happart enkele
jaren geleden, toen hem daar officieel
om gevraagd werd door de toenmali
ge minister Nothomb, verklaard
heeft geen Nederlands te kennen. Die
verklaring staat nog steeds overeind
tot hij het tegendeel bewijst, zo is hun
redenering.
De Vlaamse politici riepen dan ook
meteen in koor dat Happart 'nooit
meer' burgemeester kan worden. Is
het niet op formele gronden, dan wel
op morele. Omdat hij, zoals Volksu
nie-voorzitter Jaak Gabriels het zei,
aangetoond heeft niet over de morele
eigenschappen te beschikken om het
hoge ambt van burgemeester naar
behoren uit te oefenen.
De Parti Socialiste zit intussen in het
moeilijkste parket. Bij de parle
mentsverkiezingen van december
vorig jaar schaarden Spitaels c.s. zich
eensgezind achter Happart. Dat le
verde de partij een hoop stemmen in
Wallonië op. Maar in de loop van de
lange kabinetsformatie liet de PS
Happart weer even goed vallen om te
kunnen meeregeren.
Uit de opiniepeilingen bleek dat de
Waalse kiezers dat de PS niet in dank
hebben afgenomen. Dat Spitaels nu
Happart weer in de armen sluit lijkt
dan ook veeleer ingegeven door elek-
torale motieven. De PS - de grootste
partij van Wallonië - kan een neder
laag in de gemeenteraadsverkiezin
gen niet gebruiken.
Heel wat waarnemers menen dat de
regeerlust van de PS het ook na de 9e
oktober wel weer zal winnen van de
trouw aan partijgenoot Happart. In
de kabinetsformatie zijn immers niet
alleen afspraken over Happart ge
maakt, maar ook over de staatsher
vorming die van Belgie een federale
staat moeten maken met meer auto
nomie en meer geld voor Vlaanderen
en Wallonië.
De meeste Brusselse politici zijn
duidelijk niet meer bereid om het
veel grotere belang van de autono
mie van hun landsdelen te laten on
dermijnen door een een wezen onbe
duidende bomenkweker uit een gat
met maar 6000 inwoners.
Happart komt dan ook steeds geïso
leerder te staan. Ook de Waalse chris
tendemocratische PSC, die hem vo
rig jaar zo hardnekkig steunde dat
het tot de val van het kabinet leidde,
wil het Hapart-boek het liefst sluiten.
'Er moet een nieuw feit komen om
Happart te kunnen benoemen', zei
PSC-voorzitter Gerard Deprez vorige
week.
En dat nieuwe feit kan alleen maar
het bewijs van Jose Happarts kennis
van onze taal zijn. Zelf zegt hij 'een
klein beetje Nederlands te begrijpen',
en voegt er aan toe dat de wet niet
voorschrijft hoeveel Nederlands hij
zou moeten kennen. 'Bovendien leidt
ik al jaren de gemeenteraden in het
Nederlands', aldus Happart, maar
daarvan hebben de Vlaamse raadsle
den tot nog toe bitter weinig ge
merkt.
Michael Dukakis maakte deze week een ritje in een nieuwe tank van GeneraWynamics. Hij maakte van gelegenheid gebruik en verzekerde de werknemers van het bedrijf dat hij oog heeft voor de
defensiebelangen.
George Bush toont zijn toehoorders brokstukken van een vernietigde Pers
hing-raket.
