Steun uit Brussel heeft
iets weg van een loterij
Pinochet wil
blijven zitten
waar hij zit
Kamer maakt eind aan kwestie Rost van Tonningen
,h:
h
EUROPESE REGELS ZELFS VOOR
SUBSIDIOLOGEN INGEWIKKELD
PZC/ opinie en achtergrond 4
ee
Commercieel
Doodseskaders
Economie
Getuigenissen
Uitlaatklep
denkwijzer
1
VRIJDAG 9 SEPTEMBER 1988
fi 3
■dü
Drs L. Pieké van het PNO-adviesbureau in Hengelo.
us
sil
(Van onze verslaggever
Jan Ruesink)
et verbaast me niets als ik lees
y y jl m. dat Nederland weinig gebruik
3; maakt van het Europees Sociaal
3 Fonds. Het is een warboel, met inge
wikkelde regels die bovendien vaak
veranderen". Aan het woord is niet ie
mand die ooit Brussel heeft aange-
S^schreven voor een toevallige ESF-
subsidie, maar een doorgewinterd
-J subsidioloog van het adviesbureau
PNO uit Hengelo. Volgens directeur
10 drs. L. Pieké is het ESF bedoeld om
kansarmen aan een baan te helpen en
werknemers voor te bereiden op nieu-
- we technieken van alle zevenhonderd
subsidieregelingen die hij kent „een
L* van de allermoeilijkste".
De laatste tijd is er veel kritiek geuit
op het feit dat Nederland onvoldoende
gebruik maakt van het ESF. We laten
1 vele miljoenen liggen, terwijl andere
EG-landen de weg in de Brusselse bu-
V reien kennelijk wel kennen, want zij
slepen veel meer geld binnen van het
Europees Sociaal Fonds. Onze ge
meenten. arbeidsbureaus en bedrijven
zouden dus te weinig gebruik maken
van de mogelijkheid op aanvullende
Europese subsidie op allerlei scho-
lings- en werkgelegenheidsprojecten.
Volgens de Vereniging van Nederland
se Gemeenten is die kritiek voor een
groot deel niet terecht. Ook andere
landen „laten geld liggen", omdat er
nogal wat haken en ogen aan de subsi
die-verlening zitten. Volgens een
woordvoerder van de VNG moet een
aanvraag al half augustus van het
voorafgaande jaar worden ingediend.
Dit jaar sloot de inschrijving voor pro-
jecten van 1989 op 15 augustus. Toen
moest de aanvraag in Den Haag zijn.
Het ministerie van sociale zaken be-
_n kijkt de verzoeken, stuurt ze voor
eventuele wijzigingen terug en vervol
gens door naar Brussel. Die beslist er
ling, zodat de ambtenaren de ESF-
voorwaarden erin herkennen".
Als dan de stapel goedgekeurde pro
jecten klaarligt, zo vervolgt hij, gaat
men bekijken welke „budgettaire con
sequenties" dat allemaal heeft. Wan
neer vervolgens geconstateerd wordt
dat er meer gevraagd wordt dan er be
schikbaar is, wordt er een kortingsper
centage op losgelaten. Daarbij worden
trouwens afhankelijk van de pro
ject-opzet verschillende kortingen
toegepast, zodat het ene project er
gunstiger uitspringt dan het andere.
Ook dat laatste is een van de oorzaken
dat Nederland er wat bekaaider af-
n:
komt, omdat arme landen meer voor
keur genieten, aldus Pieké.
Tussenkomst van bureaus als PNO
kunnen het lage Nederlandse aandeel
verhogen, meent hij. Vooral bedrijven
en kleine gemeenten kennen de ESF-
regels onvoldoende om er optimaal
van te profiteren. PNO werkt daarbij
op „no cure no pay" bdfcis. De kosten
van de 15 procent aanvragen die niet
gehonoreerd worden, zijn dus voor het
bureau. Als de aanvraag wel geld ople
vert dient PNO een declaratie in gere
lateerd aan de hoogte van de toege
kende subsidie.
Daarbij moeten de grote bedragen het
verlies goedmaken van de afwijzingen
en van de kleine projecten. In principe
neemt PNO elk project in behande
ling, ook de voor het bureau minder
aantrekkelijke, aldus Pieké. „Maar als
'de aanvraag de 30.000 gulden niet
overschrijd is het de moeite niet
waard", zegt hij. „Er komt een hele ad
ministratie bij kijken en men zal na af
loop van het project ook nog een einde
valuatie moeten opstellen, die weer
door Brussel beoordeeld wordt". Ook
zal PNO adviseren geen aanvraag in te
dienen als het project met geen moge
lijkheid zo te formuleren is dat het vol
doet aan de voorwaarden van het ESF.
Pieké bekent dat ook hijzelf het wei
eens moeilijk heeft met de ingewik
keldheid van het fonds. Daar komt bij
dat de regels volgend jaar waar
schijnlijk weer ingrijpend herzien
zullen worden. De voorwaarden wor
den aangescherpt en de procedures
zullen veranderen. Hoe het nieuwe
ESF er uitgaat zien en of de verande
ringen ten goede zullen zijn, weet Pie
ké niet. Hij hoopt van wel, want bij
zijn verzuchtingen vallen voortdu
rend de woorden „janboel", „puin
hoop" en „warboel". Ja, beaamt hij:
„De regeling heeft al met al iets weg
van een loterij".
pas in april mei van het volgend jaar
over. Dan wordt een deel van de che
que uitgeschreven en later nog eens
een deel. Het uiteindelijke bedrag kan
- overigens veel lager uitvallen dan
waarop de indieners hadden gerekend,
omdat het beroep op het fonds de be-
1 schikbare middelen voortdurend over-
schrijdt. Is het project dan al begon
nen (wat meestal het geval is), dan zit
gemeente, bedrijf of arbeidsbureau
met de gebakken peren als er geen of
veel minder geld komt. „Dat heeft veel
gemeenten begrijpelijkerwijs kop-
1 schuw gemaakt", aldus de VNG-man.
Voor een deel acht hij de kritiek te-
- recht. Sommige gemeenten kennen de
weg naar het ESF niet, weten niet
precies hoe ze de aanvraag het beste
kunnen opstellen of denken in het ge
heel niet aan steun uit Brussel. Ande
re landen scoren wel hoog, omdat ze of
een hogere prioriteit krijgen in Brus
sel (Portugal en Ierland) of omdat de
gemeenten er commerciële bureaus
inschakelen die de weg wel kennen. In
Groot-Brittannië opereert bijvoor
beeld de zogenaamde Planning Ex
change heel succesvol, weet de VNG.
„In Nederland is wel een aantal bu
reaus op dit gebied actief, maar er is
ruimte voor het vaker inschakelen
van dit soort adviseurs".
Een van die bureaus is het Hengelose
PNO, Pecunia Non Olet. Jaarlijks stelt
dit bureau namens gemeenten en be
drijven uit het hele land voor een slor-
"Tdige 20 miljoen aan ESF-aanvragen
9-op. Met succes, als we directeur Pieké
1 mogen geloven, want terwijl aanvra-
- gen uit Nederland gemiddeld niet bo-
ven de 50 procent toekenning scoren,
- wordt 85 procent van de via PNO inge-
- diende verzoeken met financiële steun
gehonoreerd.
Pieké bevestigt dat de langdurige pro
cedures die vooraf gaan aan het mo-
nent dat de cheque binnenkomt een
belangrijke reden zijn waarom niet al
le mogelijkheden worden benut.
„Vooral bedrijven hebben twaalf
maanden tevoren, wanneer je al moet
beginnen te overleggen met het ar
beidsbureau, nog niet het overzicht
over een scholingsproject. Maar op het
formulier dat in augustus naar het mi
nisterie gaat, moet wel het aantal deel
nemers, onderverdeeld naar geslacht
en leeftijd staan".
Een tweede complicatie van de trage
procedure is dat scholingsprojecten
vaak al beginnen in januari, zodat de
eerste maanden voorgefinancierd
moeten worden, met bovendien het ri
sico dat Brussel in mei „nee" zegt.
Het ESF is een potje voor verschillen
de soorten projecten. Het kan bijvoor
beeld gaan om een gerichte scholing
van langdurig werklozen, het bijbren
gen van nieuwe technieken aan werk
nemers of het opnemen van gehandi
capten in het arbeidsproces. Projec
ten die een heel duidelijk sociaal doel
hebben en zonder EG-steun misschien
niet eens van de grond zouden komen.
Voorwaarde is wel dat de overheid in
eigen land ook subsidie geeft. In de
praktijk komt dat erop neer dat het
ESF bij bedrijfsprojecten eenderde
van de kosten voor rekening neemt,
terwijl de nationale overheid en het
bedrijf zelf ook eenderde bijdragen.
Bij gemeentelijke projecten betalen
Brussel en de gemeenten elk de helft.
Hoe de EG wikt en beschikt over de
aanvraag is niet iedereen even duide
lijk, maar volgens Pieké wordt eerst
beoordeeld of de aanvraag in principe
voldoet aan de voorwaarden. Dat lijkt
simpeler dan het is, want volgens Pie
ké is het zaak om „de aanvraag precies
te formuleren in de stijl van de rege-
(Van onze correspondent
in Mexico
Rob Sprenkels)
ij gaat vallen, hij gaat vallen,
de militaire dictatuur". Het
gescandeerde wijsje galmt sinds kort
weer door de straten van de Chileense
hoofdstad Santiago. Studenten
schreeuwen het hardop, met bood
schappen beladen huisvrouwen flui
ten heimelijk mee, menig taxichauf
feur toetert op de maat. Opnieuw lijkt
er een soort van politieke lente uitge
broken in Chili. Maar generaal Au-
gusto Pinochet is nog altijd aan de
macht.
Zondag 11 september is het precies 15
jaar geleden dat hij op bloedige wijze
een einde maakte aan het bewind van
de socialistisch gezinde president Sal
vador Allende. En de dictator is nog
lang niet Van plan om op te stappen.
Het 15-jarige jubileum van Pinochet
wordt overschaduwd door het referen
dum, waarbij de Chileense kiezers op 5
oktober moeten beslissen of de gene
raal aan een nieuwe termijn van 8 jaar
mag beginnen of niet. En juist om dat
referendum tot op zekere hoogte ge
loofwaardig te kunnen maken, heeft
Pinochet de teugels wat gevierd.
Eind vorige maand werden de staat
van beleg en alle andere uitzonde
ringstoestanden opgeheven. Vooraan
staande ballingen worden onder luid
gejuich binnengehaald op het vlieg
veld van Santiago. De politieke oppo
sitie heeft elke dag een kwartiertje
zendtijd op de televisie om het volk
over te halen 'nee' te stemmen in het
referendum; tegen Pinochet dus.
De schijn bedriegt echter. Bijna 200
van de meest bekende ballingen zullen
onmiddelijk voor de rechter worden
gesleept, indien ze naar hun vaderland
terugkeren. Manuel Bustos, de leider
van de recent opgerichte overkoepe
lende vakcentrale CUT, is voor dik an
derhalfjaar verbannen naar het geïso
leerde gehucht Parral. Tegen 31 jour
nalisten van oppositionele publikaties
loopt een proces. Een aantal van hen
wordt regelmatig met de dood be
dreigd.
Ook de ultra-rechtse doodseskaders,
naar verluidt samengesteld uit leden
van de politieke politie, doen weer
van zich spreken. In de verpauperde
arbeiderswijken rond Santiago
wordt vanuit rijdende auto's in het
wilde weg geschoten.
Ook het opheffen van de staat van be
leg is na de eerste grote manifestaties
de laatste door zo'n 400.000 mensen
een wassen neus gebleken. In het
centrum van Santiago zijn opnieuw al
le demonstraties verboden omdat ze
een 'gevaar' zouden betekenen voor
het particuliere bezit.
Volgens het regeringsgezinde dag
blad 'Mercurio,' is Chili, na 15 jaar Pi
nochet, hard op weg om zich als eerste
Latijnsamerikaans land te doen gel
den als een geïndustrialiseerde staat,
vergelijkbaar met bijvoorbeeld Zuid-
orea of Taiwan. De statistieken lijken
dat te staven. Na de grote crisis uit de
jaren 82-83 is er een jaarlijkse econo
mische groei geweest van tussen de 5
a 6 procent. De inflatie is bedwongen
tot een maximum van 20 procent per
jaar en de werkloosheid is, volgens de
officiële cijfers, teruggebracht tot
amper 10 procent.
Pinochet
In de praktijk valt al die welvarend
heid terug te vinden in een onmetelij
ke vloot van Mercedesen en BMW's.
'Lan Chili', de staatsluchtvaartmaat
schappij, vervoert dagelijks welgestel
de Chileense zakenlieden richting New
York met gloednieuwe Boeing 767-toe-
stellen. In het financiële centrum van
Santiago schieten moderne torenflats
als paddestoelen uit de grond.
Maar een overgrote meerderheid van
de Chilenen heeft slechts het toekij
ken. Volgens woordvoerders van de
oppositie leven meer dan 5 miljoen
Chilenen, eenderde van de totale be
volking, in absolute armoede. De ver
pauperde arbeiderswijken rond San
tiago spreken voor zich. Gemeen
schappelijke gaarkeukens in over
vloed, en ook daar is vaak alleen maar
eten te vinden dankzij hulp van de ka
tholieke kerk.
„Om een omelet te kunnen bakken,
moetje eerst eieren breken", zo probe
ren de aanhangers van Pinochet de
harde hand van de dictatuur goed te
praten. Maar aan de zelfkant van de
Chileense maatschappij dwaalt nog
altijd de geest van Salvador Allende.
Niemand is de tienduizenden doden en
vermisten vergeten. En in elk huizen
blok zijn er wel mensen te vinden, die
uit eigen ervaring weten hoe het er in
de martelkamers van het regime aan
toe gaat.
„Ik of de chaos", aldus de lijfspreuk
van Pinochet, ook aan de vooravond
van het referendum. De politieke op
positie heeft zich massaal gemobili
seerd om 'nee' te stemmen. In dat ge
val zou Pinochet volgend jaar vrije
parlements- en presidentsverkiezin
gen moeten organiseren. Alle min of
meer onafhankelijke opinie-peilin
gen wijzen erop dat Pinochet eigen
lijk in geen geval kan winnen. Maar
bijna niemand in Chili gelooft dat de
nu 72 jaar oude generaal zich zonder
slag of stoot via de stembus zal laten
verslaan. Door zich, ondanks felle te
genstand tot binnen zijn eigen gelede
ren, als de enige presidentskandidaat
te laten benoemen, heeft Pinoehet
duidelijk gemaakt dat hij vastbeslo
ten is om te blijven zitten waar hij zit
tot het einde van de jaren negentig.
I IjmI f«g
Anti-Pinochetdemonstranten voeren een spandoek mee, waarop staat „Nee tegen Pinoehet".
(Door René Diekstra)
■4 r maart 1921. In de Hardenberg-
1 U straat te Charlottenburg, vlak
bij Berlijn, vermoordt een Armeense
student, Teilirian genaamd, de ge
wezen Turkse staatsman Talat Pas-
ha. De moordenaar wordt door een
woedende menigte gegrepen, tot
bloedens toe geslagen en ten slotte
aan de politie overgeleverd. Op 2 ju
ni van dat jaar begint het proces te
gen de dader. Daarin wordt ondub
belzinnig vastgesteld dat Teilirian
zijn slachtoffer met voorbedachten
rade om het leven heeft gebracht. De
volgende dag al doet de Berlijnse
rechtbank uitspraak: Teilirian
wordt vrijgesproken.
Door de hele wereld gaat een zucht
van verlichting en het gevoel dat de
engel der wrake deze keer op
rechtvaardige wijze heeft gezege
vierd. Voor Teilirian zelf betekent de
uitspraak niets minder dan een per
soonlijke gedaanteverwisseling
Van een al jaren volslagen ontred
derd, angstig, alles en iedereen wan
trouwend wezen verandert hij vrij
wel op slag in een persoon die weer
vertrouwen in de wereld, in de toe
komst en in zichzelf krijgt. Iets soort
gelijks gebeurt ook met andere Ar
meniërs die tijdens het proces voor
de verdediging getuigd hebben.
Uit recent onderzoek naar effectieve
methoden om mensen te helpen, die
het slachtoffer zijn geworden van
marteling, eenzame opsluiting, ern
stige seksuele mishandeling of die
hebben moeten toezien dat zoiets met
hun dierbaren gebeurde, wordt dui
delijk hoe belangrijk het voor hen is
daarvan voor de buitenwereld getui
genis te kunnen afleggen en te zien
dat daarop wordt gereageerd. In het
geval van Teilirian moet de recht
bank dat intuïtief hebben aange
voeld.
Zijn slachtoffer was tijdens de Eerste
Wereldoorlog minister van binnen
landse zaken van Turkije geweest,
en op zijn bevel was het vraagstuk
van de daar wonende Armeniërs 'op
gelost'. In 1915 werden de Turkse Ar
meniërs van hun bezittingen be
roofd, uit hun woonplaatsen wegge
jaagd en in de meeste gevallen op
beestachtige wijze afgeslacht of via
uithongeringverwaarlozing of mar
teling om het leven gebracht. Nie
mand weet precies hoeveel het er zijn
geweest, maar zeker is dat minstens
600.000 en mogelijk zelfs 1,5 miljoen
Armeniërs zo zijn omgekomen.
Bij een van de slachtpartijen had
men de toen nog heel jonge Teilirian
met een geweerkolf neergeslagen.
Doodgewaand had men later het
zwaar verminkte lijk van zijn broer
boven op hem gegooid. Twee dagen
lang lag Teilirian onder het lijk van
zijn broer zonder zich te durven ver
roeren. In die tijd had hij talloze ma
len naar de wanhoopskreten van
zijn zusters moeten luisteren die
steeds weer op de meest walgelijke
wijze verkracht en uiteindelijk in
stukken gehakt werden.
Als enige overlevende van zijn grote
familie zwierf de jongen jaren door
Perzië en Turkije, totdat hij ten slotte
weer in zijn geboortestad terug
kwam. Van de oorspronkelijk 20.000
Armeniërs daar, waren er nog am
per 30 in leven. Zijn ouderlijk huis
was met de grond gelijk gemaakt.
Slapend op de puinhopen daarvan
was op een keer, zo vertelde hij tij
dens het proces, zijn moeder in een
droom bij hem gekomen en had hem
bevolen zich op de moordenaars te
wreken.
rapie waarin het opmaken van eeJ
proces-verbaal een centrale pfaall
inneemt. De methode bestaat er «1
dat de gemartelden of de concertri\
tiekampslachtoffers eerst hun en J
ringen aan de therapeut vertelled
die op de band opneemt wat ze
gen. Dan bekijken patiënt en thenI
peut uitgebreid de uitgetypte versii
van de band en brengen daarin ail
lerlei veranderingen aan die jl
noodzakelijk achten. Dat doen ze nel
zo lang totdat er een document onll
staat, een getuigenis, waarin de erm
varingen van de patiënt in een ver\
band, een samenhangend, sprekend|
geheel zijn geplaatst.
Door het zo ontstane totaalbeeld /canh
het slachtoffer zijn ervaringen, zijm
lijden en allerlei zaken die daartijl
een rol hebben gespeeld herkennen I
begrijpen en wat misschien wel /iel
belangrijkste is voor de eerste keer|
in zijn of haar leven overzien.
Gianni G., een politieke activist ijl
Chili, 37 jaar oud, werd in twee jamI
vijf keer door de politie gearresteerd
en bij iedere gelegenheid gemarteld I
Zijn tanden werden gebroken, /(ijl
werd ononderbroken geslagen enl
vaak meer dan 15 uur via stroomsto]
ten op zijn geslachtsdelen gepijnigd]
Hij werd aan zijn voeten opgehan I
gen, plastic zakken werden om zijrl
hoofd gebonden en zijn hoofd wen]
regelmatig in immers water of sfronil
gehouden. Hij werd gedwongen oml
toe te kijken hoe zijn broer werd ge l
marteld en zijn moeder door solda l
ten en een hond werd verkracht, opl
het eind was hij zo murw gemaakt]
dat hij zijn beste vriend verraadde
Op een congres over de behandeling I
van slachtoffers van martelinger]
vertelde hij onlangs aan een diepge]
roerde zaal hoe de methode van zijn\
landgenoten hem had geholpen en
waarom. "Op de eerste plaats", zei
hij, "was het opstellen van het pro
ces-verbaal voor mij een soort wif|
laatklep, een manier om tot in
kleinste details te kunnen uitspre I
ken wat dagelijks in mijn herinnerin
gen en dromen terugkwam. Maar het
Mensen met ervaringen als die van
Teilirian zijn psychologisch vaak
moeilijk te helpen. Hun emotioneel
en psychisch functioneren is door de
verschrikkelijke ervaringen vaak
zozeer beschadigd dat traditionele
psychologische hulp bij hen niet ge
makkelijk aanslaat. Maar een toene
mend aantal van hen lijkt baat te
hebben bij een methode die een
groep Chileense psychologen en psy
chiaters min of meer bij toeval ont
dekte. Daarin speelt het afleggen
van getuigenissen een centrale rol.
De groep opende een behande
lingskliniek voor Chilenen die in de
periode na de staatsgreep van 1973,
waarbij Salvador Allende werd ver
moord, om politieke redenen waren
vervolgd en gemarteld. In het begin
vroegen de therapeuten aan sommi
ge van hun patiënten processen-ver-
baal te willen maken van wat hen
was overkomen, eenvoudig om enke
le voorbeelden in bezit te hebben van
de extreme martelingen die zoveel
mensen ondergingen. Maar al gauw
werd duidelijk dat degenen die sa
men met hun behandelaar zo'n pro
ces-verbaal maakten, zich nader
hand beter voelden dan degenen
waaraan dat niet was gevraagd. Bo
vendien bleek de eerste groep ver
volgens toegankelijker voor gebrui
kelijke psychologische behande
lingsmethoden.
Op grond van deze ervaringen ont
wikkelden de behandelaars een the-
was voor mij ook een constructieve
manier om mijn woede, mijn ontzet
tende agressie ten opzichte van de
daders en het regime te kanaliseren.
Ik heb een document gemaakt dat
een aanklacht is tegen de daders en
dat voor de huidige en toekomstige
generaties van waarde is. Het is als
of ik voor een rechtbank sta die mi)
welwillend en begrijpend aanhoort.
Het is mijn manier van wraak ne
men, omdat ik er nu ook dingen in
zeg die ik voor mijn vervolgers ver
zwegen heb. Maar nu helpt het hen
niet, het keert zich tegen hen".
Wat Gianni niet zei, maar wat wel
een uitermate belangrijke rol in zijn
herstel speelde, was het feit dat hij
van iemand die eerst volslagen hul
peloos aan zijn beulen overgeleverd
was geweest en vervolgens evenzo
hulpeloos ten aanzien van zijn
schrikbeelden en nachtmerries was
geweest, door de behandeling had
geleerd dat hij wèl iets kon doen. Dat
hij niet langer hulpeloos was. Net als
Teilirian had hij mede daardoor hei
vertrouwen in zichzelf teruggekre
gen.
Van iemand, die tot in elke vezel van
zijn wezen vernederd was geweest,
die was behandeld als een volslagen
waardeloos ding waarmee men alles
kon uithalen, die niets te zeggen had
en alles te ondergaan, was hij weer
geworden tot een mens die wel waar
de heeft, die een stem heeft, naar wie
wordt geluisterd. Net als bij Teilirian
en de getuigen in zijn proces, was het
vooral daardoor dat hij het vertrou
wen in zichzelf en in anderen had te
ruggekregen.
Het hoeft overigens niet zo te zijn dat
per se de staat of de overheid de beul
of de mishandelaar moet zijn, wil de
'getuigenisbenadering' effect heb
ben. Voor bijvoorbeeld slachtoffers
van ernstig langdurig seksueel mis
bruik kan ze eveneens van grote be
tekenis zijn. Uit een Amerikaans on
derzoek blijkt dat als politie en justi
tie psychologen inschakelen om
slachtoffers te helpen op een bevre
digende manier verklaringen of ge
tuigenissen op te stellen, daarvan
een grote therapeutische werking
uitgaat. Dat blijkt ook het geval te
zijn wanneer slachtoffers op die ma
nier in de media, radio, televisie oj
krant hun ervaringen kunnen ver
tellen. Maar vooral daar is het van
groot belang dat ze geholpen worden
bij het opstellen van hun verhaal op
een zodanige manier dat als ze er
achteraf naar terugluisteren of-kij
ken, er nog vrede mee kunnen heb
ben.
De conclusie: op een constructieve
manier wraak kunnen nemen is voor
sommigen onder ons de enige ma
nier om te kunnen genezen; weer een
'heel' mens te kunnen worden.
(Van onze parlementaire redacteur
Henri Kruithof)
De Tweede Kamer heeft eindelijk
het verstandige besluit geno
men, een eind te maken aan de kwes
tie Rost van Tonningen. De weduwe
van de oud-NSB'er mag haar pen
sioen houden en er komen geen nieu
we initiatieven om alsnog te probe
ren haar het staatspensioen te ont
nemen.
Als weduwe van een oud-kamerlid
heeft mevrouw Rost van Tonningen
recht op een staatspensioen. Om
haar dat te ontnemen is een speciaal
wetsontwerp nodig, waarvoor een
tweederde meerderheid van de Twee
de Kamer vereist is. Die meerderheid
is er niet, was er niet en zal er nooit
komen.
Een deel van de Kamer wil dat het
pensioen van deze weduwe wordt
beëindigd, omdat zij ook nu nog vol
strekt verwerpelijke ideeën heeft
over nazisme en dezo ook uitdraagt.
Het gaat niet aan, zo vinden zij, dat
iemand met zulke standpunten een
staatspensioen geniet, waarmee ze
haar verwerpelijke acties mede-fi
nanciert.
Toen twee jaar geleden, door een arti
kel in een weekblad, de zaak opnieuw
onder de publieke aandacht kwam,
ontstond grote beroering in kringen
van het voormalig verzet. Begrijpe
lijk, want de weduwe Rost van Ton
ningen kreeg aanmerkelijk meer pen
sioen dan vele leden van het verzet
hebben.
De Tweede Kamer besloot een
spoeddebat te houden over deze
kwestie, waarbij al snel bieek dat er
grote verdeeldheid heerste over de
vraag of haar het pensioen ontnomen
moest worden. Die verdeeldheid liep
bovendien dwars door dé «partijen
heen. Eén ding werd al snel volstrekt
duidelijk: de benodigde tweederde
meederheid was niet voorhanden.
De tegenstanders vinden namelijk
dat de ideeën van iemand, hoe ver
werpelijk ook, geen reden kunnen
zijn om iemand verworven rechten te
ontnemen. Als er iets moet worden
gedaan tegen de acties van mevrouw
Rost van Tonningen, dan kan dat via
de strafrechter. Bovendien was ten
tijde dat de pensioenwet voor politie
ke ambtsdragers werd gewijzigd, ook
al bekend dat mevrouw Rost van
Tonningen als NSB-weduwe daar
mede van zou profiteren.
Toch besloten enkele kamerleden
van PvdA, WD en PPR vorig jaar,
nadat er enkele emotionele debatten
in de kamer hadden plaatsgevonden,
een initiatief-wetsontwerp in te die
nen. Het kabinet had al geweigerd
dergelijke wetgeving te maken.
Een groot nadeel van het opnieuw
oprakelen van deze kwestie, is het
feit dat door de discussies en de pu
bliciteit daaromheen, opnieuw emo
ties bij de mensen uit het voormalig
verzet werden opgeroepen. Emoties
die hoger oplaaiden, naarmate dui
delijker werd dat het standpunt van
de kamer niet veranderd was. Ster
ker nog, het aantal kamerleden dat
tegen het beëindigen van het pen
sioen is, is zelfs nog gegroeid.
De eerste initiatiefnemer, het PvdA-
kamerlid Stoffelen, deed woensdag
een dramatische oproep aan de ka
mer zich nog eens goed te bezinnen.
Een oproep die door de leden van het
voormalig verzet, die op de tribune
zaten, met instemming werd begroet.
„Wij beseffen dat velen voor een af
schuwelijk moeilijke afweging staan.
Wij doen een dringend beroep op elk
kamerlid om goed af te wegen welke
consequenties verbonden moeten
worden aan de constatering dat de
wetgever een groot onrecht begaat
dat voor velen onverteerbaar is". Zij
worden daardoor „tot in het diepst
van de ziel" gegriefd en gekrenkt, al
dus Stoffelen. Toch konden Stoffelen
en de zijnen weten dat het niet ver
standig was hun initiatief door te zet
ten. Ook al zou de Tweede Kamer
hun wetsontwerp hebben aanvaard,
dan zou de Eerste Kamer zich er nog
over moeten buigen, met opnieuw
een oplaaien van de emoties. In het
onwaarschijnlijke geval dat de se
naat zich akkoord zou hebben ver
klaard, moesten de Raad van State
en het kabinet zich er nog mee be
moeien. Allemaal momenten waarop
het uiteindelijk toch weer fout zou
(kunnen) lopen.
Het is mooi van de kamerleden dat
ze ten behoeve van het rechtsgevoel
van het voormalig verzet een ultie
me poging hebben gewaagd, de we
duwe van het oud-NSB-kamerlid
haar pensioen te ontnemen. Maar
het heeft op z'n minst de schijn van
een opvoering voor de tribune, om
dat zij wisten dat hun poging kans
loos was. En dat hadden zij, juist om
de gevoelens van de verzetsmensen
te ontzien, moeten voorkomen. In de
politiek wordt vaak op sentiment
gespeeld. Met echte emoties moet
zorgvuldiger worden omgegaan.