het monster van loeh ness kan vliegen
PZC/ week-in sbW26
luier
druk
baby
runa hellinga
clenbuterol
schadelijk
spook
echte werk
rudolph bakker
ZATERDAG 20 AUGUSTUS 1988
Consumenten en kalfsvleesproducenten
zijn het gerotzooi met groeimiddelen
en en andere toevoegingen meer dan zat.
De alarmerende berichten over hoestmix
en hormonen in kalveren en de oproep
van de consumentenbonden om vooral
geen kalfsvlees te eten heeft een ware
stormloop veroorzaakt op alle scharrel- en
biologisch dynamische slagers in ons
land. De boeren kijken met groeiende
bezorgdheid naar de instortende verkoop
van hun kalfsvlees. Zij hebben het echter
niet alleen voor het zeggen. De gang van
zaken in de kalvermesterij wordt vooral
bepaald door de veevoeder- en de
diergeneesmiddelenindustrie. Maar onder
druk van de consumenten- en
overheidsinstanties lijkt het tij te keren.
De keuring van kalveren is sinds 1985 in
handen van de Rijksdienst voor keuring
van Vee en Vlees (RW). De dienst neemt
een steekproef bij iedere partij kalveren die
op het slachthuis wordt aangeboden.
Ongeveer vier procent van alle kalveren
worden door de keurmeesters uitvoerig
onderzocht op zogenaamde spuitplekken,
die aantonen dat een dier een injectie heeft
gehad.
Een spuitplek betekent niet automatisch
dat een dier met hormonen is behandeld.
Kalveren krijgen ook andere, wel
toegestane medicijnen. Als uit nader
laboratoriumonderzoek blijkt dat een kalf
echt behandeld is met hormonen, wordt de
hele partij vernietigd. De keurmeesters
kunnen, volgens de RW, vaak al met het
blote oog zien of een kalf gespoten is.
Hormoonkalveren zijn te zwaar voor hun
leeftijd en vertonen vaak afwijkend gedrag.
Paul Schaap van de stichting Lekker Dier
twijfelt sterk aan het 'goede oog' van de
keurmeesters. „De hormoongebruikers zijn
bijzonder uitgekookt geworden als het er
om gaat spuitplekken te vinden. Ik weet
zeker dat er in de staartpunten wordt
gespoten, net als in de hoefspleten, de
tepels enwathetmeest walgelij ke is wat ik
ooit hoorde: in de oogballen. Dat schijnt
een favoriete plaats te worden om te
injecteren. Want welke keurmeester kijkt
er nog eventjes in de oogballen van een
geslacht kalf?" vraagt Schaap zich af.
Maar volgens R W-directeur JPluimers is
er de laatste jaren sprake van een zeer
positieve ontwikkeling en is het gros van
de aangeboden dieren niet met hormonen
behandeld. In 1985 werden er bij 1640
kalveren spuitplekken gevonden. In 871
gevallen ging het om hormonen. In 1986
werden 500 hormoon-kalveren gevonden,
in 1987 408. Dit jaar is het aantal
hormoonkalveren zeer fors gedaald. Tot 1
augustus werd in 66 gevallen
hormoongebruik aangetoond. Pluimers
wij t die afname aan de verscherpte
controle die begin dit jaar werd ingevoerd.
Naast de gewone controle op spuitplekken
wordt sinds 1 januari de urine van kalveren
gecontroleerd op achttien stoffen, die
volgens EG-afspraken verboden zijn.
Inmiddels zijn 1.000 kalveren volgens deze
methode onderzocht, maar geen enkel dier
is positief bevonden. De extra controle
vloeit voort uit EG-afspraken over gebruik
van hormonen bij de mesterij van dieren.
Sinds 1 januari mag in geen enkele lidstaat
nog met hormonen worden gewerkt.
Bovendien mag geen vlees uit landen
buiten de EG worden ingevoerd dat met
hormonen is opgefokt.
Vanaf 1 september wordt de urinecontrole
naar de boerderijen verplaatst. Dat
betekent dat iedere mester
onaangekondigd bezoek van een RW-
keurmeester kan verwachten. Met een
luier voor de vrouwtjes en een speciale
hengel voor de mannetjes zullen de
ambtenaren ter plekke urine inzamelen,
die vervolgens op het centrale
laboratorium wordt onderzocht op het
DES-hormoon en andere
groeibevorderende stoffen.
Groeihormonen zijn aantoonbaar
schadelijk voor de mens: het sperma van
mannen raakt er onvruchtbaar door en
vrouwen zouden een verhoogde kans op
miskramen hebben.
steeds niet bewezen". Mocht uiteindelijk
blijken dat het hoestmiddel als
groeimiddel geen schadelijke bij-effecten
heeft voor de consument, dan is het niet
uitgesloten dat fokkers officieel
toestemming krijgen hun kalveren op
deze manier op te fokken.
In afwachting daarvan heeft het ministerie
maatregelen genomen om te voorkomen
dat boeren te pas en te onpas naar het
middel grijpen. Tot vorige week mocht
iedere fokker onbeperkte hoeveelheden
clenbuterol in voorraad hebben. Dat is nu
aan banden gelegd. Een boer mag niet
meer van het hoestmiddel in huis hebben
dan hij nodig heeft om zijn zieke beesten te
behandelen. Bovendien moet hij bij
controle een verklaring van de dierenarts
overleggen met daarop de vermelding van
het aantal zieke kalveren, de tijdsduur van
de kuur en de voorgeschreven dosis.
Secretaris B. J. Odinkvanhet
Produktschap voor Vee en Vlees heeft daar
wel een verklaring voor: „Die verhalen lees
je altijd in de zomer". Volgens hem zitten
veehouders in een glazen huis en wordt het
kleinste feit aangegrepen om hen weer in
een kwaad daglicht te zetten. Als
voorbeeld noemt hij de klachten van de
Duitsers over de kwaliteit van het
Nederlandse exportvlees: „Wij krijgen hier
zo 20 tot 40 klachten per jaar, en dat op een
totaal van 40.000 zendingen die jaarlijks
naar Duitsland gaan".
Hormoonschandalen zijn niet alleen
komkommernieuws. De problemen met
hormoonkalveren zijn zo oud als de
kalvermesterij zelf. In 1967 werd Nederland
voor het eerst opgeschrikt door een
hormoonschandaal. Ongeveer de helft van
alle kalveren bleken kunstmatig opgefokt
te worden. Voor de export was de rel
rampzalig. Italië, het grootste kalfsvlees
etende land in Europa, sloot zijn grenzen
voor Nederlands vlees. Italië nam destijds
88 procent van de totale export af.
De controle op hormonen werd verscherpt,
vooral om de economische schade te
beperken. Maar het gebruik van de
verboden stoffen nam daardoor niet echt
af. Om de zoveel tijd duikt er een nieuw
hormoonschandaal op.
In 1985 werden in verband met illegale
hormonenhandel bijvoorbeeld een aantal
medewerkers van het Sittardse
veevoederbedrijf Schils gearresteerd,
tesamen met een dierenarts uit Chaam die
tevens mede-directeur was van de
diergeneesmiddelenfabriek Dopharma, nu
ook weer in opspraak geraakt in verband
met de Duitse affaire. De toenmalige en
huidige directeur van dat bedrijf, De
Bruijn, ontkentin alle toonaarden iets met
illegale handel te maken te hebben. Een
woordvoerder van het ministerie noemt
het wel opvallend dat De Bruijns naam in
iedere affaire met diergeneesmiddelen weer
opduikt.
Veel affaires hangen samen met import
van kalfsvlees uit België. In 19811985 en
1987 raakte het Belgische kalfsvlees in
opspraak. Bijna de helft van de kalveren
waar vorig j aar hormonen in werden
aangetroffen, bleken uit België afkomstig.
Voor de Nederlandse
veevoederfabrikanten is de situatie in
onder meer België altijd het argument
geweest om ondanks alle verboden toch
door te gaan met hormoonverstrekking.
De fabrikanten van kunstmelk zijn in feite
degenen die het in de mesterijwereld voor
het zeggen hebben. Negentig procent van
de mesters is in een of andere vorm
contractueel gebonden aan een
veevoederbedrijf. Vaak zijn de kalveren
eigendom van de fabrikant en krijgt de
boer slechts een vergoeding voor de
verzorging.
„De boeren worden in de criminele hoek
gedrukt'vindt Jo van Oorschot,
zelfstandig kalvermester in het Brabantse
Gemonde en bestuurslid van de
Nederlandse Vereniging van
Kalfsvleesproducenten. „Maar de
kalfsvleesproducenten, die onder contract
van een kunstmelkfabriek werken, moeten
gewoon doen wat het bedrijf wil. Wij zijn
het net als de consumenten meer dan zat
dat er toevoegingen in het voer zitten. Zelf
voeren we kunstmelk, stro en mals. Wij
hebben nooit clenbuterol of hormonen
gebruikt". Hormonen vindt hij gevaarlijk
voor het voortbestaan van zijn bedrijf.
Clenbuterol kende hij niet, omdat zijn
dierenarts iets anders voorschreef tegen de
hoest.
Jo van Oorschot: „Het zal nu jaren duren
voor onze afzet weer is zoals die was voor
het gebruik van clenbuterol aan het licht
kwam. De prijzen worden hierdoor nog
lager dan ze al waren en wie over een week
of drie zijn kalveren voor de slacht moet
aanbieden kan het wel vergeten".
Volgens dierenarts Eikelenboom was
clenbuterol tot een paar maanden geleden
te duur om als groeimiddel te gebruiken.
Er zat toen namelijk nog een patent op.
„Ventipulmin, de naam die uitvinder
Boehringer Ingelheim aan clenbuterol gaf,
kost 1300 gulden per kilo. Clenbuterol van
Dopharma of Hak kost maar 100 gulden
per kilo. Ook wij hebben het aan boeren
gegeven die het wilden hebben om hun
resultaten te verbeteren. Anders hadden ze
het van een handelaar gekocht die het aan
de deur kwam slijten. Wij wezen ze er
tenminste nog op dat kalveren pas tien
dagen na toediening ervan geslacht mogen
worden. We hebben twintig
kalverbedrij ven als cliënt. De helft daarvan
heeft clenbuterol gebruikt", zegt
Eikelenboom.
„Ik heb de boeren ook clenbuterol
verkocht, omdat het heel slecht gaat met
de kalvermesters", vervolgt hij. „En als er
dan een middel is dat is toegestaan, dat
niet schadelijk is voor de gezondheid van
mens en dier en dat ook nog eens de groei
van het kalf verbetert, waarom zou ik het
dan niet verkopen! Ik denk dat een kalf
dat clenbuterol heeft gehad, ongeveer
tachtig gulden meer oplevert dan een kalf
dat het middel niet toegediend heeft
gekregen. De behandeling kost de boer
tien gulden", zegt Eikelenboom.
Eikelenboom hoopt dat andere EG-landen
ook maatregelen tegen clenbuterol nemen.
„Zo niet, dan hoop ik dat na onderzoek
wordt besloten dat het middel wordt
toegestaan. Anders gaan de Nederlands
kalfsvleesbedrijven ten onder aan
oneerlijke concurrentie", zegt hij.
Woordvoerder J. den Hartog van het
Produktschap voor Veevoeder ontkent
niet dat fabrikanten het gebruik van
groeimiddelen stimuleren. „Zolang de
concurrenten in het buitenland dat doen,
moeten mesters en fabrikanten haast
wel", zo verdedigt hij eventuele
wetsovertreders. Volgens hem hebben
boeren zelf ook belangen bij
hormoongebruik. „Een groot aantal krijgt
van de veevoederfabrikant een extra
bonus, wanneer hij door technische
innovatie en verbeterde mesttechnieken
betere mestresultaten behaalt", zegt Den
Hartog.
Hij ziet voor het probleem eigenlij k maar
één oplossing: een algeheel Europees
verbod en Europese afspraken over strenge
controle. Aan dat laatste wil het
produktschap graag meewerken en om die
reden is afgelopen jaar ook 250.000 gulden
uitgetrokken voor onderzoek naar betere
analysemethoden. De fabrikanten zijn
tevreden met de maatregelen die de EG dit
jaar heeft genomen. Alleen op het punt van
controle is Den Hartog nog niet helemaal
gerust. Zolang die niet in alle landen even
streng is, zal het illegaal gebruik van
hormonen doorgaan.
R. A. Norg, secretaris van Vereniging van
Fabrikanten en Importeurs van
Diergeneesmiddelen in Nederland (FIDIN),
zegt dat hij niet weet hoeveel clenbuterol
er in Nederland gemaakt wordt. „We zijn
fel tegen het gebruik van dat soort stoffen,
die niet gecontroleerd zijn en dus ook niet
aangewezen zijn als groeiverbeteraar. Dat
betekent niet dat wij tegen het gebruik van
stoffen zijn die een beter resultaat voor de
boer opleveren", zegt Norg.
Nederlanders zijn geen grote kalfsvlees
eters ze nuttigen niet meer dan 1,8 kilo per
jaar. Ter vergelijking: we eten per jaar 42,6
kilo varkensvlees, 16,8 kilo rundvlees, 0,4
schapevlees en 2 kilo paardevlees. Hoewel
we weinig kalfsvlees eten, heeft Nederland
zich de afgelopen weken massaal druk
gemaakt over de kwestie. Dat hebben de
'alternatieve' slagers gemerkt. Zij kunnen
het extra werk amper aan. „Dit
kalfsvleesprobleem heeft de mensen
wakker geschud", weet slager Marien
Oskam van het Rotterdamse filiaal van de
biologisch dynamische slagerijketen De
Groene Weg.
De Groene Weg zal nooit een lapje
kalfsvlees verhandelen. „Een
onvolwassen dier, een baby nog, kan nooit
voldoende volwaardige voedingstoffen
bevatten voor de mens. Het is verder
algemeen bekend dat er zo gerotzooid
wordt met hormonen, daar beginnen we
absoluut niet aan. Laten we elkaar geen
mietje noemen: al dat bio-vlees is
eigenlijk rot. De beesten in de bio-
industrie worden op de been gehouden
met medicijnen".
A. S. van Everdingen, biologisch-
dynamische boer in Deil, heeft wel
kalveren, maar die worden pas geslacht als
ze twee tot driejaar oud zijn. „Ik houd
koeien,- omdat ik mest nodig heb voor de
akkerbouw. De kalfjes lopen tot ze een half
jaar zijn bij hun moeder in de wei. Daarna
gaan ze op stal, waar ze uiteindelijk
klaargemaakt worden voor de dood, dus
voor de slacht. Zelf gebruik ik uiteraard
geen clenbuterol of andere medicijnen of
toevoegingen in het voedsel die
groeistimulerend werken. Ik heb het ook
niet nodig, want mijn dieren zijn bijna
nooit ziek. Ik denk overigens dat de meeste
boeren die spullen liever niet zouden
gebruiken. Ze kunnen echter niet anders,
omdat ze anders failliet zouden gaan door
de moordende concurrentieslag in de
kalvermesterijDe enige oplossing die ik
zie, is dat alle groeistimulerende middelen,
en dan ook die in het voedsel zitten,
worden verboden".
De keurmeesters kunnen niet controleren
op het gebruik van het hoest- en
groeimiddel clenbuterol, omdat het spul al
binnen 36 uur uit het lichaam van het kalf
verdwenen zou zijn. J. L. Eikelenboom,
dierenarts in het Brabantse Gemert:
„Clenbuterol is geen hormoon. Het middel
behoort tot de zogenoemde beta-agonisten.
Deze stoffen zijn herverdelers, die er onder
meer voor zorgen dat er meer eiwit, dus
vlees, wordt gemaakt dan vet. Clenbuterol
is verwant aan medicijnen tegen astma. Bij
mensen en bij schapen hebben dat soort
middelen soms hartkloppingen als
bijwerking. Bij kalveren is dat nog nooit
aangetoond. Angstaanvallen of andere
bijwerkingen zijn nooit geconstateerd".
Lekker Dier spreekt dit tegen. Al in april
van dit jaar kreeg de stichting een
anoniem Engels rapport in handen met
daarin de resultaten van een uitgebreid
onderzoek naar het gebruik van
clenbuterol bij kalveren. Uit het onderzoek
blijkt dat de kalveren „er een hele hoge
hartslag door krij gen en een hele hoge
temperatuur. De dieren voelen zich onwel
en waarschijnlijk worden ze zelfs geplaagd
door pijn", zegt Lekker Dier, die in mei met
gezwinde spoed met het rapport naar het
ministerie van landbouw en visserij toog.
„Daar was er geen belangstelling voor",
zegt Schaap.
Maar het ministerie van landbouw blijkt
wel degelijk in het voorj aar op de hoogte te
zijn geweest van het oneigenlijke gebruik
van clenbuterol. Als maatregel werd de
definitieve registratie van het hoestmiddel
versneld. Die registratie is nodig geworden
door het in werking treden van de nieuwe
wet op de diergeneesmiddelen in mei vorig
jaar. De RVV moet in feite nog 5500
diergeneesmiddelen testen en goed- of
afkeuren. Clenbuterol is er maar eentje
van.
Een woordvoerder van het ministerie:
„Het probleem is dat je bij een
geneesmiddel eerst moet nagaan of de stof
schadelijk is voor mensen. Dat betekent
dat je moet aantonen dat meneer X ziek
wordt van het eten van vlees met
clenbuterol en dat is heel moeilijk. De
schadelijkheid van het middel is nog
9 CJ pookvliegers schenden 's nachts het
O Parijse luchtruim', meldden de Fran
se kranten woensdag. Eerder deze week
kwam de Engelse krant 'Today' al met dit
bericht en vervolgde met een verhaal over
even komische als vergeefse pogingen
door de politie om de stuntvliegers te pak
ken. Onduidelijk bleef of het om een en de
zelfde vlieger ging.
Toen de Westduitser Mathias Rust zijn
Cessna op het Rode Plein aan de grond had
gezet, wreef iedereen zich hier van vreugde
in de handen. De Franse autoriteiten had
den het moeilijk met de spookvliegers, die
met hun lichte vliegtuigjes in het nachte
lijk duister laag over het Louvre, het presi
dentieel paleis en de Champs Elysees zou
den scheren. Minister van binnenlandse za
ken Joxe, die zelfs bij zijn vrienden niet als
een vrolijke lacher bekend staat, kondigde
strenge maatregelen af.
Na zonsondergang posteerden zich groe
pen van drie politiemannen op hoge gebou
wen als de Tour Montparnasse, de Eifelto-
ren en het hotel Concorde-Lafayette. Met
peperdure nachtkijkers keken ze om beur
ten de glinsterende horizon van de Parijse
zomernacht af. Helemaal op hun gemak
voelden ze zich niet, want ze werden, naast
de vele valse alarmen, door het publiek op
de hak genomen met opmerkingen als:
'Niet teveel naar de meisjes kijken achter
die gordijnen daar'. In totaal 300 man poli
tie werd ingeschakeld voor dit ondankbare
werk, terwijl op militaire vliegvelden rond
de hoofdstad helikopters en straaljagers
klaar stonden.
'Today' meldde zelfs te weten wie de piloot
wel was. Het zou gaan om een zekere 'ba-
leiders ook maar iets had gezien dat zou
duiden op een licht vliegtuig. Korzelig
merkten de leden van de Algemene Direc
tie voor de Burgerluchtvaart tenslotte op:
„Wij zijn er om de veiligheid te waarborgen
van de verkeersvliegtuigen en niet om naar
de een of andere 'Fantomas' op jacht te
gaan".
Afgelopen woensdag zijn de Franse minis
ters weer van hun vakanties naar Parijs
teruggekeerd en in de hoofdstad zijn de
Nieuwcaledonische delegaties aangeko
men die respectievelijk de vrijheidslie
vende 'Kanaken' en de behoudzuchtige
'Caldoches' vertegenwoordigen, om er te
komen praten over het zoveelste nieuwe
'Statuut' voor het eilandenrijk binnen de
Franse 'Gordel van Smaragd'. Met dat al
neemt het slaperige vakantiebestaan in de
Franse hoofdstad weer een serieuze wen
ding. En is het niet uitgesloten dat het
'vliegende Monster van Loch Ness' als bij
toverslag uit de Parijse hemelen de af
tocht blaast, zodra de Fransen weer met
hun neus op het taaie bestaan van de dage
lijkse politiek worden gedrukt.
De 'hooggeplaatste' politiemannen, die nu
nog nachten lang met hun verrekijkers de
ogen laten wijden over wat hen het aan
trekkelijkst lijkt, kunnen dan weer worden
ingezet bij het oplossen van de verkeers
chaos op de grond, als straks alle Parijze-
naars weer luid toeterend, scheurend, snij
dend en dwars op de stoep parkerend, van
hun vakantie uitgerust en ontspannen op
hun werk zijn teruggekeerd.
ron Guillaume', die op een kasteel zou wo
nen op enkele tientallen kilometers buiten
de stad. Het blad publiceerde een grote fo
to van de baron naast zijn vliegtuig. En het
was weer 'Today', eigendom van kranten
magnaat Rupert Murdoch, die woensdag
toegaf het hele verhaal over de stuntvlie-
gende baron zelf te hebben verzonnen. Als
een grap tijdens de komkommertijd.
De Franse politie houdt vol dat in de afgelo
pen weken wel degelijk vliegtuigjes 's
nachts heel laag boven Parijs hebben ge
vlogen. Nog afgelopen weekeinde was het
geronk van een sportvliegtuigje boven de
daken van Parijs te horen, maar de politie-
helikopters hadden de jacht moeten opge
ven 'omdat bepaalde veiligheidsregels be
langrijker zijn dan het vinden van de da
der'.
Het satirische weekblad 'Le Canard En-
chainé' lanceerde de grap dat premier Ro-
card er toe was overgegaan zijn minister
van binnenlandse zaken Joxe en diens col
lega van defensie Chevenement te ont
slaan, omdat ze de spookvlieger(s) niet had
den kunnen vinden. In feite is er zoals
meestal als het om competenties en verant
woordelijkeden gaat ruzie over de vraag
wie de taak heeft de spookvlieger(s) te ar
resteren.
Niet het departement van binnenlandse za
ken, maar dat van transport heeft tot taak
de veiligheid in het Franse luchtruim te be
waken. In dit verband vond op het vlieg
veld Orly een vergadering plaats van de Al
gemene Directie van de Burgerluchtvaart.
Op die vergadering werd duidelijk ge
maakt dat de kleine 'blips' op radarscher
men zoals die kunnen worden veroorzaakt
door een sportvliegtuigje, evengoed tal van
andere oorzaken kunnen hebben. En men
stelde er vast dat niemand van de verkeers
Kalvermester Jo van Oorschot bij zijn dieren
foto michael kooren
