Ketting-families
Het belastingstelsel gaat ondersteboven
Aangiftebiljet
PZC/ opinie en achtergrond
Explosieve groei
Kennismaking
Partij kiezen
denkwijzer
Eindeloos gepraat
Handelaars
Kennedy-ster
Drie tarieven
Basis-aftrek
Uitzonderingen
VRIJDAG 22 JULI 1988
Door René Diekstral
Stuur ik de tweede vrouw van
mijn ex-man een kadootje
voor haar baby of niet? Voor haar
kan het me niks schelen, maar het
lijkt me niet juist de geboorte van het
nieuwe halfbroertje van mijn doch
ter straal te negeren".
„Nodigen we de kinderen van de
nieuwe vrouw van onze zoon, naast
onze echte kleinkinderen, nu wel of
niet uit voor onze 45-jarige bruilóft?
En horen ze wel of niet op de familie
foto die we dan willen maken?"
„Hoe moet ik mijn dochtertje de
vriend, waarmee mijn ex-man en dus
haar vader nu samenleeft, laten noe
men?"
In een tijd waarin scheiden prak
tisch even gewoon is als huwen zijn
dit een paar (en echt nog maar een
paar) ingewikkelde familieproble
men, waarvoor veel mensen zich ge
steld zien. Of zich binnenkort gesteld
zullen zien. Volgens een recent rap
port van het Bureau voor Bevol
kingsvraagstukken van de Verenig
de Naties in New York zullen in de
jaren '90 in veel westerse landen
meer partners deel van een tweede
dan een eerste huwelijk vormen. Eén
op de 5 a 6 kinderen zullen dan bij
een stiefvader of -moeder wonen. Tal
van kinderen zullen 'deel uitmaken'
van twee gezinnen. Ze zullen een deel
van de week of het jaar in het ene,
een ander deel in het andere gezin
doorbrengen.
In beide gezinnen zullen de ouders
niet alleen een ex-partner hebben,
maar ook ex-schoonouders, ex-
schoonzusters en -zwagers en nog
een heel assortiment van andere ex-
familie. Duizenden grootouders zul
len het contact met hun echte klein
kinderen zien verminderen of ver
dwijnen en van het een op het andere
moment opa of oma worden van kin
deren met wie ze biologisch geen en
kele band hebben. En alsof dat alle
maal nog niet genoeg is zullen er
zelfs heel wat oudere echtparen zijn
die in één klap voor de eerste keer
'grootouders' zullen worden.
Terwijl al vele jaren allerlei echte en
minder echte geleerden zich zorgen
maken over het kleiner en onstabie
ler worden van gezinnen en het in
eenstorten van het familieleven, laat
het rapport een heel ander geluid ho
ren. Het is juist als gevolg van het
verschijnsel echtscheiding dat - zij
het op een hele andere manier dan
we gewend waren - tal van mensen
een explosieve groei van verwant
schapsrelaties meemaken. Ieder
van ons zal door een ketting van
scheidingen en nieuwe relaties op de
een of andere manier met een hele
boel andere mensen verbonden zijn.
Wat bijvoorbeeld te denken van dat
oudere echtpaar met 'maar' één
zoon en drie schoondochters, van
wie twee ex- en vier kleinkinderen,
van wie twee 'echt'. En met allemaal
is er min of meer regelmatig contact!
Maar eenvoudiger wordt het familie
leven er bepaald niet op door die
warwinkel van relaties. Daar komt
nog bij dat deze situatie nog geen ge
neratie oud is, zodat de meeste men
sen onzekere nieuwelingen zijn op
zoek naar een etiquette die nog ge
schreven moet worden. Nodig je je
halfbroers en halfzusters (van je kin
deren of van jezelf) net als echte
broers en zussen nu wel of niet uit
voor verjaardagen? Vraag je ze op
bezoek te komen? Wat is een beleefde
manier van omgaan met ex-schoon
familie? Hebben ex-minnaars het
recht om je kinderen te zien, die zo
lang met ze hebben geleefd dat er een
soort ouder-kind-relatie is ontstaan,
ook al is er geen enkele biologische
band tussen hen?
Zelfs de eenvoudigste activiteiten
kunnen in deze poel van verwarring
waanzinnig ingewikkeld worden.
Neem bijvoorbeeld een kennisma
king. „Dit is mijn dochter uit mijn
eerste huwelijk, en dit is ons kind,
dat wil zeggen: het kind van mijn
tweede vrouw en mij". Zoiets riekt
naar een soort relatie-biecht en lijkt
onnodig ingewikkeld. Maar als ie
mand in plaats daarvan zegt: „Dit is
onze zoon en dit is onze dochter",
kan het gebeuren dat de andere
tij reageert met „Zo ik had
idee datje vrouw oud genoeg wc
al een tiener te hebben. Jullie he
beslist een hele tijd gewacht me
tweede te krijgen". En daa
wordt eigenlijk een volledige bi
tenis uitgelokt, waardoor wat
gewikkeld was nog ingewikk
wordt.
Uit studies door Doris Jacobsc
collega's aan de Universiteit va:
lifornië in Los Angeles blijkt
vooral kinderen, en met name je
re kinderen, verstrikt kunnen r
in de ingewikkelde gevolgen vc
echtscheiding van hun ouder:
komen voor problemen te staa?
hoe de nieuwe partner van hu:
der of moeder te noemen, hoe n
om te gaan zonder zich schulc
voelen ten opzichte van de ene
andere ouder. Zij kunnen te m
krijgen met halfbroers of -zustere
veel meer tijd met een ouder ku
doorbrengen dan zijzelf.
Behalve kinderen zijn het ook
de ouders van gescheiden par
die in al die ingewikkeldheden
strikt dreigen te raken. Het begt
met de vraag hoe zich op te st
ten opzichte van de schoondo
of -zoon die door hun eigen kind
steek wordt gelaten. De meeste
ders hebben begrijpelijk, i
niet erg verstandig de neiging
tij te kiezen voor hun eigen kind
al is dat degene die 'de huur hee
gezegd'. Ze vallen soms ope:
maar vaker nog in stilte de ex-
getrouwde af. Als er kleinkind
zijn kan dat uitermate ernstig
volgen hebben. Zoals het wegho:
van kleinkinderen uit wraak o,
stratie over wat als een ontei
partij trekken wordt gevoeld. Bc
dien zullen de kleinkinderen, a
wat ouder zijn, de grootouders d
vallige houding ook vaak gaan
wijten en het contact met hen i
vermijden.
Ouders komen helemaal in
merkwaardige positie als ze
een nieuwe relatie van hun gesi
den kind instant-grootouders
den. Uit een onderzoek van Si
Auerbach bleek dat zoiets voo
meeste ouders als een echte si
komt. Ouders wier kinderen troi
met iemand die kinderen heeft,
ken vrijwel zonder uitzonderin
volgende reacties te vertonen: c,
schrik, angst en bezorgdheid ov
keuze van partner door hun kin
Vaak zijn er ook gevoelens van l
heid. Die nog onbekende k\
vreemdelingen over wie niet oj
niet als kleinkinderen wordt
dacht kunnen betekenen dat j
echte kleinkinderen de stamb
zullen voortzetten. In bepaalde
vallen zijn grootouders ook banc
ouderlijke liefde door hun e
kleinkinderen gedeeld moet wo:
met halfbroers en -zusters.
En wat te dénken van het moi
dat de kleine vreemdelingen
het eerst ontmoet gaan worden,
ke houding verwacht de nie
schoondochter of -zoon van de gi
ouders? Zijn het aardige kind
en zullen de kinderen hun 'groc
ders' aardig vinden? Hoe goed b
partijen zich ook op die eerste
moeting voorbereiden, e'e'n i
kunnen ze niet voorkomen. Dc
dat er altijd een zekere mate van
legen onhandigheid in het spel
zijn. Die is vooral sterk op mome
dat de kinderen een naam voo
nieuwe grootouders moeten vei
nen. "Opa" of "Oma" kan als
schok komen, waarbij de zo aa
sprokenen vaak even moeten
ken en zich ongemakkelijk voelt
Het kost tijd de 'naamkwestie' U
gelen, net zoals het tijd kost ov
relatie op te bouwen. Soms mo*
beide partijen zelfs accepteren dc
altijd een zekere mate van het
ongemakkelijk voelen in het con
blijft. De sleutelwoorden voor
nieuwe tijdperk van -verw
schaps-explosies zijn geduld en
draagzaamheid. Maar niemand
precies kan zeggen hoe het vei
moet, want op dit gebied zijn we c
maal eenvoudige pioniers.
Randverschijnselen van
Amerikaanse conventie
Presidentskandidaat Dukakis en zijn echtgenote.
(Van onze correspondent
Henk Dam in Atlanta)
Met een gezicht alsof hij zojuist
heeft gehoord dat zijn jongste
dochter is weggelopen met een rood
harige drugsverslaafde, zegt gouver
neur James Thompson van Illinois:
„Rookgordijnen en vage beloften.
Meer is hun verhaal niet". „Hun"
slaat op zijn aartsvijanden, de Demo
craten. Want Thompson is Republi
kein en is daar verdraaid trots op ook.
Dus wat doet hij in een klein zaaltje in
de Marriott Tower, in het hartje van
het tijdelijk geheel door de Democra
ten overgenomen Atlanta?
Gewoon, de andere kant van het ver
haal laten horen. „We hebben het één
keer eerder ook gedaan, vier jaren ge
leden". zegt hij. als een sceptische ver
slaggever wil weten waarom hij en nog
wat hooggeplaatste partijgenoten met
hun aanwezigheid en een persconfe
rentie het feestje van de Democraten
komen verstoren.
En dan komt Thompson, die is geze
gend met gelaatstrekken die van natu
re boosheid uitstralen, los. Dat hele
verkiezingsprogramma dat de Demo
craten hebben aangenomen, is een
vod. Het papier niet waard waarop het
geschreven is.
„De Amerikanen in de echte wereld
begrijpen het gewoon niet. Er worden
maar liefst 30 voorstellen gedaan die
samen miljarden dollars aan uitgaven
betekenen. En waar moet al dat geld
vandaan komen? Dat zeggen ze niet".
Maar de gouverneur raakt pas echt
aardig op dreef als hij over de leiders
van de vijand mag praten. „We hebben
dus nu hun presidentskandidaat, mis
ter Dukakis. En dan heeft hij een vice-
president, Lloyd Bentsen. en dan ei
genlijk nog een soort vice- president, of
misschien wel hoger dan een vice-pre
sident. Dat is Jesse Jackson".
„En dus", zegt Thompson met goed ge
timede stemverheffing, terwijl hij zo
recht mogelijk in elf camera's tegelijk
probeert te kijken: „Gaat Dukakis
naar het gefluister in zijn rechteroor
van Bentsen luisteren? Of naar dat in
zijn linkeroor van Jackson? Wat wil hij
eigenlijk? Wat wil de Democratische
partij eigenlijk?".
„Wat doe jij hier eigenlijk?", mompelt
een Amerikaanse verslaggever naast
me, maar zijn woorden vallen in het
kleine maar propvolle zaaltje niet op.
Dan bergt hij z'n aantekenboekje
zuchtend op, en kijkt op z'n lijst waar
hij nu weer naar toe moet.
Want de Democratische conventie be
staat niet alleen bij de gratie van de
avondvullende partijvergaderingen
in het Omni Colisseum. Daaromheen
zit een dikke rand van persconferen
ties van alle mogelijke groepen, van
feestjes, protesten, commercie en na
tuurlijk eindeloos gepraat in de wan
delgangen.
Een conventie is zo gezien een gecom
pliceerd sociaal gebeuren met z'n ei
gen regels en codes. Voorbeeld: extre
me groepen doen zo extreem mogelijk,
want anders vallen ze niet op. Ander
voorbeeld: om uitnodigingen voor wat
in jargon heet „de beste parties" wordt
door vooraanstaande Democraten be
schaafd maar verbeten gevochten.
Zo hebben alle aanwezigen hun kleine
triomfen en teleurstellingen die niets
met de politiek te maken hebben. De
gedelegeerde Laura Elizabeth Downs
uit Louisiana had dinsdag haar mo
ment in het brandpunt van de belang
stelling, want toen stond ze als „een
van de beste geklede conventiegan-
gers" met een foto in de lokale krant,
The Atlanta Constitution".
En het is vooral voor de beroemdhe
den van de Democratische partij, de
VIPs, een belangrijke vraag of ze nog
wel voldoende meetellen. Jackson en
Dukakis en Bentsen, die hoeven zich
natuurlijk nergens zorgen over te ma
ken.
Maar Walter Mondale, de man die nog
maar vier jaar geleden door de Demo
craten tot hun presidentskandidaat
werd aangewezen? Hij is nu de man
waar alle cameraploegen langs rennen
als ze in de verte Jesse Jackson zien.
En Gary Hart, tot z'n peilloze diepe val
in de armen van Donna Rice dé grote
man bij de Democraten? Hij schrijft
een column voor een keten van 300
Amerikaanse kranten, en doet tv-ver-
slagen voor Italiaanse. Britse en Cana
dese omroepen.
Bruce Babbitt, ooit ook een concur
rent van Dukakis? Doet nu radiover
slagen. „Soms heb ik wel een beetje
Alles wat hierboven staat mag tot de
rand van de Democratische conventie
behoren, niets bevindt zich zo ver aan
de rand als de groep van 227 hande
laars die op de conventie gouden za
ken hadden willen doen, in de meeste
gevallen door souvenirs te verkopen.
Ze hadden, voor bedragen van 750 tot
1500 dollar, ruimten gehuurd in het
conventiecentrum. Maar dat centrum
is enorm groot, en de ruimte waar de
stands mochten worden ingericht, be
vonden zich in een kelder, in een hoek
waar zich bovendien verder niets af
speelt. Niemand komt dus kijken. Cin
dy Weagley, die leren portefeuilles,
tassen en dergelijke aan de man tracht
te brengen: „Ik had gedacht 30.000 tot
50.000 dollar om te zetten. Weetje wat
ik tot nu toe verdiend heb? 32 dollar!"
Het leidde tot een uniek protest. In
een lange rij trokken de handelaars,
in vele gevallen met hun souvenir-t-
shirts, bekers en dergelijke in de
hand, naar het mediacentrum. Daar
lazen ze een hele boze verklaring
voor. Ze lazen 'm nog eens voor om
ook de laat aangekomen cameraploe
gen een kans te geven. En ze dreigen
de Democratische partij nu met een
kort geding. De eis: een schadevergoe
ding van ten minste 1,7 miljoen dol
lar.
heimwee als ik naar de kandidaten op
het podium kijk", zegt hij. „Maar dit is
ook wel aardig, 't Zou alleen beter be
taald moeten worden".
Een oude, nog steeds volop de aan
dacht trekkende ster is senator Ed
ward Kennedy, die in een zure rede vi
ce-president Bush verweet nooit iets
te weten van allerlei schaftdalen bin
nen de regering-Reagan. Met z'n
steeds maar herhaalde vraag: „Waar
was George?" lanceerde hij een klas
sieker.
Een nieuwe ster is John F. Kennedy
Jr., zoon van president Kennedy. De
27-jarige student introduceerde zijn
oom Edward, en dat deed hij zo aar
dig, dat hij nu „het volgende hoofd
stuk van de Kennedy-legende" wordt
genoemd.
En een nieuwe superster is Kitty Du
kakis, de vrouw van de beoogde presi
dent. Zij schrijft dagelijks een column
in de kleur-krant USA Today. Een ci
taat: „Michael en ik dansten gisteren.
Dat was voor het eerst sinds lange tijd.
Toen dansten we op een vliegveld, in
Californie geloof ik, en een reporter be
trapte ons. We doen dat soms, om een
beetje gek te doen. Muziek hoeft dan
niet eens".
(Van onze parlementaire
redacteur Carel Goselingi
Zicht op eenvoud" heet het rap-
f f port dat de commissie-Oort
op 22 mei 1986 het licht deed zien.
Weliswaar vormde het geen totale
herziening van het belastingstelsel,
maar toch waren de voorstellen in
grijpend genoeg. De commissie, op
20 september 1985 ingesteld door het
eerste kabinet-Lubbers, concludeer
de dat ,de koningin der belastingen",
zoals zij de inkomstenbelasting
noemde, al geruime tijd ernstig ziek
was. De belasting was te ingewik
keld geworden. In een streven om
het een ieder naar de zin te maken
was de belasting voortdurend aan
gepast met nieuwe bepalingen en
uitzonderingen voor weer een ande
re groep belastingbetalers of weer
een nieuwe situatie.
De commissie-Oort kreeg als op
dracht de loon- en inkomstenbelas--
ting te vereenvoudigen. Daaraan vol
deed men met verve. Op 22 mei 1986
presenteerde haar voorzitter, ABN-
topman dr. C. J. Oort (WD), de vol
gende ideeën:
- inkomstenbelasting en premies
volksverzekeringen moeten tot één
heffing op het loon worden samenge
voegd.
- de negen verschillende belasting
tarieven moeten teruggebracht wor
den tot drie of vier schijven.
- voor alle burgers moet er één gelij-
Ke belastingvrije som komen; de zo
genaamde basisaftrek.
- het aantal aftrekposten voor de be
lastingen moet radicaal worden be
perkt.
De voorstellen mochten netto niets
kosten. Nadat de plannen waren ge
presenteerd, is er langdurig over be
raadslaagd, zowel binnen als buiten
de politiek. Vooral de financiering
van de voorstellen vormde een heikel
punt, zeker nadat was besloten dat
met de voorstellen wel degelijk spra
ke moest zijn van een netto belas
tingverlaging. Waar moest immers
het geld vandaan komen? En wat nog
ingrijpender was: welke aftrekposten
moesten vervallen? Moesten koop
krachteffecten als gevolg daarvan
wel of niet worden opgevangen, en zo
ja, in welke mate?
Inmiddels is het kabinet er met be
hulp van de fractieleiders van CDA
en WD, De Vries en Voorhoeve, uit
gekomen. De nieuwe structuur van
de loon- en inkomstenbelasting staat
vast. Geplande ingangsdatum: 1 ja
nuari 1990. Wat gaat er nu precies
veranderen?
Op dit moment bestaan er negen be
lastingtarieven uiteenlopend van
veertien procent voor belastbare in
komens tot 9652 gulden per jaar tot
72 procent voor inkomens boven
229.625 gulden per jaar. Deze negen
tarieven worden gebundeld tot drie.
Het laagste tarief wordt circa 35 pro
cent. Het exacte percentage zal eind
1989 worden bepaald in de belas
tingplannen voor het volgende jaar.
Afgezien van de nieuwe basisaftrek
vallen onder het laagste tarief alle be
lastbare inkomens tot 41.500 gulden
per jaar. Na het tarief van circa 35
procent komt er een tweede tarief
van 50 procent. Dit geldt voor alle be
lastingplannen. Immers, het laagste
belastingtarief wordt circa 35 pro
cent, terwijl dit nu op circa 27 procent
ligt voor inkomens tot 41.500 gulden.
Toch is dat niet zo, omdat de premies
volksverzekeringen in het belasting
tarief zal worden opgenomen. Het
gaat dan om de premies AOW (nu
11,5 procent) en AWW (nu 1,3 pro
cent). Beide premies betalen werkne-
Inkomstenbelasting 1QQD
Premies volksverzekeringen I w/v/l/
lastbare inkomens boven 41.500 gul
den per jaar tot een maximum van
83.000 gulden. Daarboven komt dan
het derde belastingtarief, tevens het
maximum, van 60 procent. Dit geldt
voor alle belastbare inkomens boven
83.000 gulden per jaar.
Op het eerste gezicht lijkt het erop
dat vooral de lagere inkomensgroe
pen worden benadeeld door die be
mers over een loon van ten hoogste
65.250 gulden.
Behalve de premies AOW en AWW
worden met ingang van 1990 nog
twee andere premies volksverzeke
ringen in het belastingtarief ver
werkt. Het betreft de premies AWBZ
en AAW. Deze premies worden tot nu
toe door de werkgevers opgebracht.
Tesamen belopen zij 10,75 procent
van het loon. Voor het overnemen
van deze premies krijgen werkne
mers echter een extra toeslag op het
loon zodat er netto geen negatief ef
fect van de operatie ontstaat.
Een derde premie volksverzekerin
gen die werkgevers nog betalen, de
AKW, telt in het hele zaakje niet
meer mee. Met ingang van 1989 gaat
de Staat deze premie immers beta
len.
Er gaat echter nog meer gebeuren.
Voor elke belastingbetaler komt er
één belastingvrije som: dat deel van
het loon of inkomen waarover geen
belasting wordt berekend. Deze zo
genaamde basisaftrek is vastgesteld
op 4500 gulden per jaar.
Voor iemand die met zijn of haar loon
een heel gezin onderhoudt, wordt de
basisaftrek 9000 gulden per jaar. Het
gaat dan om de zogenaamde alleen
verdieners. Statistisch gezien zijn
dat in ons land nog altijd mannen.
Verdient ook de vrouw in het gezin,
en komt haar inkomen boven de 4500
gulden bruto per jaar, dan daalt de
basisaftrek voor de man meteen naar
4500 gulden.
De basisaftrek moet opgeteld wor
den bij de inkomensgrenzen waar
over straks de nieuwe belastingtarie
ven gaan gelden. Met de invoering
van de basisaftrek vervallen alle be
lastingvrije sommen, zoals die tot nu
toe in het belastingstelsel zijn opge
nomen. Dat zijn:
- tariefgroep 1 (7392 gulden), twee
verdieners en allen die niet in de ove
rige groepen vallen,
- tariefgroep 2 (11.088 gulden), onge-
huwden ouder dan 27 jaar zonder kin
deren, de zogenaamde alleenstaan
den,
- tariefgroep 3 (14.784 gulden), ge
huwde alleenverdieners en onge
huwd samenwonenden waarbij de
partner geen inkomsten heeft,
- tariefgroep 4 (13.306), alleenstaan
de ouders.
Met het nieuwe systeem wordt de ba
sisaftrek voor tariefgroep één 4500
gulden, tariefgroep twee verdwijnt,
voor tariefgroep drie in principe 9000
gulden (tenzij de vrouw ook werkt, zie
boven) en voor tariefgroep vier 4500
gulden plus een nader vast te stellen
vergoeding.
Ook vervallen de inkomenstoeslagen
die nu nog binnen de belastingen gel
den. Het betreft dan de arbeidstoe-
slag (411 gulden), de aanvullende ar-
beidstoeslag (794 gulden) alsmede de
aanvullende alleenstaande-ouder-
toeslag (4468 gulden). De aanvullen
de arbeidstoeslag wordt omgezet in
een nieuwe subsidieregeling voor de
kinderopvang waarvoor 125 miljoen
gulden is uitgetrokken.
In het nieuwe systeem zoals dat met
ingang van 1 januari 1990 moet gel
den, worden nog uitzonderingen ge
maakt voor vier groepen belastin)
plichtigen. Ten eerste de bejaarde
(65 plussers) die, net als nu, geen pri
mie AOW-AWW verschuldigd zijl
Voor hen wordt deze last dus ni<
verwerkt in het nieuwe belastingt;
rief. Het laagste tarief van circa 3
procent wordt daarom voor bejaai
den ongeveer 18,3 procent.
De tweede groep waarvoor een sp(
ciale regeling wordt ontworpen, zij
de zelfstandige ondernemers. Ee
bestaande regeling waarbij zij zij
vrijgesteld voor het betalen van sc
ciale premies, of daarvoor een redui
tie krijgen, vervalt. Omdat deze regf
ling echter gekoppeld is aan de hoo)
te van de belastingvrije som voor zei
standigen zou daardoor een nadee
voor deze groep ontstaan.
De derde groep waarvoor nog iets en
tra's wordt gedaan zijn de al genoeir
de alleenstaande verzorgende oi
ders. Zij krijgen bovenop de nieuw
basisaftrek van 4500 gulden nog ee:
nader te bepalen toeslag. Tenslott
zijn er nog de buitenlandse belasting
plichtigen die in ons land wonen. Al
zij niet onder de volksverzekeringei
vallen, wordt voor hen alleen belas
ting geheven.
De belastingplannen kosten de Staa
6,4 miljard gulden. Van dat bedrai
wordt 2,3 miljard opgebracht doo
beperking en afschaffing van aftrek
posten bij de belastingen en doo
maatregelen die belastingontdui
king moeten tegengaan. Een volgen*
artikel gaat daarover.
Demonstratie tijdens de Democratische Conventie
