I
Internationale kunst op Neeltje Jans
Plankzeilen op de Grevelingen
langs de
Zeeuwse
randmeren
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
AANTAL TRANSACTIES LAGER
PAGINA 13
Opluistering
NIEUWEGEIN/VLISSINGEN De prijzen van koopwoningen
zijn in Zeeland ten opzichte van het vorig jaar met zeven pro
cent gestegen. Dat is meer dan het landelijk gemiddelde dat
vier procent bedraagt. Een huis in Zeeland kost nu gemiddeld
f 148.700 tegen 138.900 een jaar geleden. Landelijk ligt de
gemiddelde verkoopprijs nu op gemiddeld 159.600 tegen
f 153.400 een jaar geleden. Dat komt neer op vier procent.
\I1L
Excuus
Niets
Museumkoffertje
Vis
f
VRIJDAG 22 JULI 1988
ZEELAND'
NEELTJE JANS Op Neeltje Jans wapperen
volgende maand de vlaggen van vijftig interna
tionale kunstenaars. Het voormalige werkei-
land, halverwege de Oosterschelde-storm-
vloedkering, is de eerste 'etappeplaats' van het
vlaggenproject 'Gran Pavese', dat drie jaar lang
rond de wereld zal reizen.
Toonaangevende beeldend kunstenaars uit tien
landen doen er aan mee. Minister drs N. Smit-
Kroes verricht 23 augustus de openingshande
ling. Neeltje Jans beleeft dan de 'wereldpremie-
re' van wat geafficheerd wordt als 'het grootste
grafiekproject in de geschiedenis van de beel
dende kunst'.
De openluchtexpositie van de vijftig vlaggen
blijft twee weken lang op het voormalige werkei-
land staan. Het Museum voor Moderne Kunst in
Antwerpen en de stad Frankfurt zijn de volgende
pleisterplaatsen die worden aangedaan. 'Gran
Pavese' is bedacht door twee Rotterdamse orga
nisatoren van tentoonstellingen, de oud-Zeeuw
Peter van Beveren en Thérèse Legierse. Ze heb
ben er speciaal een stichting voor opgericht die
samenwerkt met het Haags adviesbureau voor
public relations Winkelman Van Hessen.
Tot de vijftig kunstenaars die elk een vlag heb
ben ontworpen, behoren kopstukken als Robert
Longo, Keith Haring, John Armleder, Barbara
Bloom, Vito Acconci, Alighiero E. Boetti, Jean-
Marc Bustamante, Hanne Darboven, Nicola De
Maria, Bruce Mclean, Narcisse Tordoir en Ben
Vautier. De Nederlandse inbreng komt van Mari
na Abramovic/Ulay, Bidet, J. C. J. van der Hey-
den, Rob Scholte, Ad Schouten, Han Schuil,
Rein Vegt, Peer Veneman en (uit Zeeland) Mari-
nus Boezem.
Gran Pavese is volgens het ministerie van ver
keer en waterstaat bedoeld als bijdrage aan de
opluistering van de gebouwde omgeving en als
een poging moderne kunst op straat te brengen.
Sponsors uit het bedrijfsleven hebben het pro
ject financieel haalbaar gemaakt. Verder wor
den van elke ontworpen vlag tien exemplaren
te koop aangeboden.
In het najaar verschijnt een boek over het pro
ject. De vlaggen zijn gemaakt door twee gespe
cialiseerde bedrijven te Dokkum en Amsterdam,
onder supervisie van de Noord-Hollandse zeef
drukker Zeger Reijers.
De opdracht aan de deelnemende kunstenaars
luidde kort en bondig: ontwerp een vlag van
twee bij drie meter. Volgens mede-initiatiefne
mer Peter van Beveren heeft dat bij de één tot
een traditionele benadering van het verschijnsel
vlag geleid, bij de ander tot nieuwe invalshoeken
met soms verrassende resultaten. Zo'n zeventig
procent van de deelnemende kunstenaars komt
uit het 'bekende internationale museale circuit'.
Voor het overige gaat het om 'jongeren waarvan
wij de verwachting hadden dat ze tot goede re
sultaten zouden komen'.
Koophuizen
in Zeeland
7% duurder
X
Dat valt af te leiden uit per regio uitge
splitste gegevens van de Nederlandse
Vereniging van Makelaars in onroe
rend goed, NVM. Deze organisatie pre
senteerde donderdag op het hoofdkan
toor in Nieuwegein het jaarverslag
ever 1987. Het aantal transacties liep
in Zeeland met zeven procent terug.
Het landelijk gemiddelde geeft een
stijging aan van vijf procent. Dat bete
rent dat er in deze provincie minder
huizen zijn verkocht tegen een wat ho
gere prijs dan vorig jaar.
Volgens de NVM is er in Zeeland spra-
ce van een vertraging in de prijseffec-
£n. Landelijk was de hogere prijsstij
ging al eerder waar te nemen. Het be-
;rof daarbij een inhaaleffect van de ja-
en 1982,1983,1984 toen er sprake was
an het inzakken van de prijzen,
'hans is dat inhaaleffect ook in Zee
and terug te vinden evenals in Lim-
urg.
Uit gegevens over het eerste half jaar
tan 1988 valt te concluderen dat Zee-
|jand met min zeven procent afwijkt
van het landelijk prijsniveau. „Je
leunt zeggen dat de prijzen in Zeeland
feeven procent goedkoper zijn dan het
landelijk gemiddelde", zo zei hoofd pu-
plic relations Th. Stoffer, die er wel de
kanttekening bij maakte, dat deze cij
fers op dit moment moeilijk te inter
preteren zijn omdat pas op langere ter-
nijn de effecten van de prijzen zijn te
:ien. In noordelijk provincies als Fries
land en Groningen is het prijsniveau
$5 procent lager dan het landelijk ge-
niddelde. De provincie Utrecht ligt op
blus twaalf procent en de Flevopolder
Itaat op min tien. Dat geeft aan dat
Soms, wanneer wij weer eens
te laat in de auto zijn gestapt
om nog tijdig op een plaats des
afspraaks te kunnen arrive
ren, denken wij jaloers aan col
lega's wier werkterrein in de
binnenstad van Goes is gesi
tueerd.
Daar namelijk bezorgen im
mer bezette parkeerplaatsen
de laatkomer een snel geac
cepteerd excuus. „Ik kon mijn
auto weer eens niet kwijt",
luidt in Goes de toverformule
waarmee men elke vorm van
irritatie bij een wachtend ge
zelschap kan doen omslaan in
medelijden.
Gemeentebestuurders in Goes
zijn met dergelijke excuses zo
vertrouwd dat ze dit soort
smoezen ook buiten de ge
meentegrenzen zijn gaan han
teren.
Wij ontdekten dat onlangs tij
dens een bijeenkomst in het
stadhuis te Middelburg, waar
bestuurders van grote Zeeuw
se gemeenten bijeen waren
voor het behartigen van geza
menlijke belangen.
Het aanvangstijdstip van de
bewuste vergadering was al
gauw zo'n kwartier verstreken
toen de delegatie uit Goes met
gehaaste pas de plaats van sa
menkomst betrad. Maar de me
dedeling van de delegatielei
der dat het parkeerprobleem
hem parten had gespeeld ont
moette deze keer slechts strak
ke gezichten.
Want er mogeü dan dagen zijn
waarop ook in Middelburg el
ke parkeerplaats bezet is, deze
keer was het plein voor het
stadhuis zo goed als leeg.
Nederland sterk verdeeld is in procen
tuele afwijkingen.
Het aantal keuze-mogelijkheden per
transactie ligt in Nederland gemid
deld op 1 op 6. Dat betekent dat ie
mand die een huis zoekt gemiddeld
uit zes woningen kan kiezen. In Zee
land ligt dat op negen woningen.
Utrecht heeft de krapste markt: daar
is de keuze 1 op 4. Het gaat daarbij om
alle typen woningen bij elkaar, dure
en minder dure woningen, meer- en
eengezinswoningen.
De Nederlandse Vereniging van Make
laars in onroerende goederen stelt dat
woningen in de prijsklasse van twee
tot drie ton gretig aftrek vinden. De
grote vraag naar huizen in deze prijs
klasse is af te leiden uit een aanzienlij
ke stijging van het aantal verkopen.
Via NVM-makelaars worden sinds juli
vorig jaar in deze categorie 14 procent
meer huizen verkocht. Ook de tijd dat
een huis te koop staat liep door de toe
nemende vraag de afgelopen twaalf
maanden terug. Landelijk bedraagt
die teruggang in te koop staan gemid
deld 114 dagen tegen 134 dagen vorig
jaar. Volgens voorzitter Sinke van de
afdeling Zeeland van de NVM ligt dat
cijfer in de provincie Zeeland iets ho
ger. „Wij doen er iets langer over".
De makelaars vinden dat er meer hui
zen in de prijsklasse van twee tot drie
ton moeten worden gebouwd. Dat
komt overeen met de ideeën van
staatssecretaris Heerma van VROM.
In een voorstel aan de Tweede Kamer
pleit de staatssecretaris voor een ge
deeltelijke ontkoppeling van de ge
subsidieerde en ongesubsidieerde wo
ningbouw. De NVM pleit voor een vol
ledige ontkoppeling, omdat dan beter
op de regionale woningmarktbehoef
ten kan worden ingespeeld. De NVM
gaat er dan ook vanuit, dat de Tweede
Kamer instemt met het voorstel van
Heerma en vertrouwt erop dat de lage-
S lot zie pagina 17 kolom 7
Even het surfpak aanhijsen en dan snel met je plank het water op....
BROUWERSDAM - Brouwersdam,
Noordzeeen Grevelingen. Toe
gangspoort van de randstad naar
de Zeeuwse eilanden. Na de afslui
ting van de zee-arm in 1965 maag
delijk gebied. Onbegrensd nie
mandsland tussen Schouwen en
Goeree.
De Grevelingen. Schoonste sop
van Europa Enorm zoutwater-
meer. Maar al jaren bepaald geen
niemandsland meer.
Rust rond de platen en in de na
tuurgebieden. Volop actie langs de
oevers. Legioen damrecreanten.
Rondvaarten en sportvissen. Maar
vèr in de meerderheid: surfers. Een
vloot van wel vijf- of zeshonderd
planken met bonte vanen, daar
waar óók meeuwen en aalschol
vers stijgen.
De Grevelingen plooit zich. Rust
aan de einder. Bosstroken rond
Kabbelaarsbank. Surfïnstructeur
Uwe Lendrusch: „Een unieke om
geving om te surfen. Want waar
vind je nog de rust van een meer als
de Grevelingen voor beginners en
direct nabij tevens de Noordzee
voor de ervaren surfer
Sandrine Allier (13) uit Grenoble
hijst zich met ritmische bewegin
gen in een nauwsluitend plankzeil-
pak. Steuerbord. Backbord. Ge-
fahrenstelle. De instructiebaai van
Uwe is niet dieper dan zo'n tachtig
centimeter. „Ideaal dus om voor
het eerst met je eigen plank het wa
ter op te gaan".
Volgens de met een instructiebus,
theorielessen en video professio
neel op de kennelijke behoefte aan
surf-les inspelende Uwe Lendusch
is windsurfing een geweldige en al
tijd weer boeiende vorm van water
sport. „Steeds ontdek je weer nieu
we manoeuvres. En het is een leuke
sport onder vrijwel alle weersom
standigheden, uitgezonderd mist.
Kun je nagaan: windkracht zes tot
acht is ideaal. Ook regen deert een
surfer niet. Kom hier maar eens kij
ken in het voor- of naseizoen. En
deze slechte zomer natuurlijk.
Want met dit weer wordt er weinig
gezwommen. Maar het wemelt hier
van de planken op het water. En
het is ook een mooie familiesport.
Pa en de kindertjes op de plank. En
ma achter 't scherm op de kant".
Een makkelijke start op de Greve-
lingenbaai. Golfrijden in de bran
ding van de Noordzee.
De zilte Delta-arm versluiert lang
zamerhand. Alweer een sombere
dag. Ook voor plankzeilers. Want
de wind valt weg, zelfs naar minder
dan kracht één. En daar kan zelfs
een beginneling weinig mee begin
nen. „Maar het mag best eens een
keertje stil zijn na al dat ruwe zij
het ideale surfweer" zegt Uwe Len
drusch. Het gaat vast en zeker wel
weer waaien".
MIDDELBURG - Rijkswaterstaat
verwacht dat binnenkort rond de ver
zoete randmeren in Oost-Zeeland een
muggenplaag optreedt. Het gaat om
muggen van een niet-stekende soort,
pluim- of vedermuggen genaamd.
Over de grootte van de plaag en het
precieze tijdstip waarop de muggen
uitzwermen, kan rijkswaterstaat, di
rectie Zeeland, geen voorspellingen
doen.
De omvang van de overlast is sterk af
hankelijk van het weer: wind en warm
te bepalen het moment waarop de die
ren in het Krammer/Volkerak en
Zoommeer uit de poppen komen en
uitvliegen. Drs W. Iedema (integraal
waterbeheer, hoofd biologie) rekent er
op dat de wolken muggen eind juli/be
gin augustus de kop opsteken.
Al eerder dit jaar (april/mei) zorgden
de muggen ze behoren tot de familie
van de chironomiden voor veel hin-'
der langs de nieuwe randmeren, die in
1987 ontstonden in het kader van het
Deltaplan. De dieren zetten zich over
al op vast. Het zicht van automobilis
ten verduisterde; fietsers en wande
laars konden zich nauwelijks meer
voortbewegen zonder muggen te nut
tigen. De plaag was erger dan rijkswa
terstaat had aangenomen. Iedema:
„Dat er veel muggen zouden zijn had
den we verwacht, maar niet in zulke
grote aantallen". Hij wijt dat aan
warm en windstil weer; een ideale si
tuatie voor de insecten.
Drs Iedema erkent dat er sprake was
van een uitermate lastige toestand.
„Als je er rondliep, kropen de muggen
overal in: oren, neus, mond, en derge
lijke". Hij wijst erop dat na de afslui
ting van de Zuiderzee in 1932, langs het
IJsselmeer vergelijkbare muggenpla
gen zijn opgetreden. Ook vandaag-de-
dag is dat, met name rondom Harder
wijk, nog steeds het geval. Daar zijn de
mensen er inmiddels aan gewend. In
Zeeland is dat niet het geval. Erbij
komt dat bij de vorming van andere
Deltawateren, als Veerse Meer, Ha
ringvliet en Grevelingen, geen plagen
voorkwamen. De omstandigheden wa
ren (en zijn) daar voor de muggen on
gunstiger dan in KrammerIV olkerak
en Zoommeer. De dieren houden niet
van zout water, stroming en vervuilde
bodems. Overigens heeft rijkswater
staat na de plaag in het voorjaar geen
schadeclaims ontvangen. „Ik heb ook
niet gehoord dat er ergens schade is
opgetreden", aldus Iedema.
Prominenten fietsen voor musea
GOES - Oud wereldkampioen Jan Jansen, ande
re wielervedetten van weleer en politici gaan
zaterdag 6 augustus op de pedalen voor de
Zeeuwse musea, die in het kader van het natio
naal museumjaar de gehele maand augustus 'in
de schijnwerpers' staan. In de landelijke mani
festatie, die wordt gecoördineerd door het sa
menwerkingsverband Stichting Nederland Mu-
seumland 1988, krijgt elke provincie één maand
speciale aandacht. Het selecte gezelschap gele
genheidsrenners luidt deze actiemaand in met
een tocht van 245 kilometer langs bijna alle
Zeeuwse musea.
Gedeputeerde G. de Vries-Hommes lost even na
achten het startschot bij het Museum voor Zuid
en Noord-Beveland in Goes, dat fungeert als ver
trekpunt en finish. Aan de meet verschijnen
naast Jan Jansen ook oud-wereldkampioene Ke-
tie van Oostenhagen, de vroegere wielerster Jo
de Roo, het WD-kamerlid A. J. te Veldhuis, het
PPR-statenlid C. van Waterschoot en Michiel
Raas, een oudere broer van Jan Raas. Verder
fietsen enkele leden van de ren- en tourclub Theo
Middelkamp mee, onder wie de twee veteranen
J. Fliers (69) uit Vlissingen en J. Zembsch(68)uit
Middelburg.
De tourclub, provinciaal museumconsulent drs
W. H. P. Scholten en de Vereniging Federatie van
Zeeuwse Musea en Oudheidskamers hebben het
wielerspektakel op touw gezet. De route ziet er
als volgt uit: Goes, Hulst, Axel, IJzendijke, Aar
denburg, Heille, Sluis, Vlissingen, Middelburg
(fourageplaats), Arnemuiden, Veere, Oostkapel-
le, Brouwershaven (fourageplaats), Dreischor,
Bruinisse, Zierikzee, Goes. De tocht duurt naar
schatting twaalf uur.
De 38 coureurs moeten zich in deze Tour de Zee-
lande aan een strak schema houden. Ze krijgen
in elke museumplaats slechts vijf minuten pau
ze. De renners zijn herkenbaar aan een blauwe
trui met het logo 'Zeeland Museumland', die ze
als dank voor hun inspanning mogen behouden.
In de 'slipstream' van het peloton volgt een kara
vaan met een materiaalwagen, een volgwagen en
een VIP-bus. Bij elk halte wordt de bus beplakt
met een plastic schakel waarop de naam van het
museum is aangebracht, zodat naarmate de rit
vordert een fietsketting ontstaat.
De verschillende musea zorgen 6 augustus in
hun plaats voor publiekstrekkers. Zo valt in Mid
delburg op het Abdijplein de privécollectie rij
wielen van burgemeester Chr. G. J. Rutten te be
wonderen, terwijl in Vlissingen een jazzband de
aandacht moet trekken. Bovendien is elk mu
seum die dag gratis of tegen gereduceerd tarief
toegankelijk.
Terwijl de équipe IJzendijke nadert, begint in
het Museum voor Zuid- en Noord-Beveland in
Goes om 11 uur een officieel openingsprogram
ma, waarbij het provinciebestuur als gastheer
optreedt. Na een welkomstwoord door K. Eijke-
lenboom, projectleider Nederland Museumland
1988, draagt een vertegenwoordiger van de pro
vincie Friesland het zogeheten Museumkoffer
tje over aan cultuurgedeputeerde De Vries-
Hommes. Dit doorzichtige koffertje bevat het
tot nu toe gebruikte pictogram, een symbool dat
de musea als officiële bewegwijzering willen
instellen.
Kamerlid en voorzitter drs M. Beinema van de
Stichting Nederland Museumland zal tijdens de
bijeenkomst diploma's uitreiken aan museum
medewerkers, die geslaagd zijn voor de cursus
'Omgaan met publiek'.
Drs W. Scholten, tijdelijk provinciaal museum
consulent, licht vervolgens de activiteiten van
Zeeland-museumland toe en de Groningse win
naars van een museumarrangement krijgen hun
prijzen uitgereikt. Het geheel wordt muzikaal
omlijst door de muziekgroep Sint Juttemis die
de speciaal ggecomponeerde Museumsuite ten
gehore brengt.
Via de collectieve expositie Zeeuwse Musea Ten
toongesteld (na Zierikzee nu te bezichtigen in de
Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg, later nog in
Oostburg) en de kleurrijke folder Musea in Zee
land hebben de dertig musea zich al op breder
niveau gepresenteerd. Volgens provinciaal mu
seumconsulent Scholten heeft de overzichtsten
toonstelling, die van 10 juni tot 2 juli in de Zierik-
zeese Nieuwe Kerk was ingericht, 200 tot 250 be
zoekers per dag getrokken. Hij vindt dat een suc
ces.
De Stichting Nederland Museumland 1988 is
ontstaan op initiatief van de Nederlandse Mu
seumvereniging, het Nederlands Bureau voor
Toerisme, de stichting Museumjaarkaart en het
Landelijk Contact van Museumconsulenten. In
de actie werken 552 musea mee om de Neder
landse musea in binnen- en buitenland meer on
der de aandacht te brengen.
Rijkswaterstaat heeft uitvoerig on
derzocht (er is ook advies gevraagd
aan het ministerie van milieu, afde
ling bestrijding dierplagen) wat er te
gen het uitzwermen van de muggen te
doen is. Het antwoord is kort: niets.
„Het beste is een beheer van actief
niets doen", stelt drs Iedema. „Zorgen
voor het zo constant mogelijk houden
van de omstandigheden in de randme
ren, zodat er zo snel mogelijk een even
wicht ontstaat. We gaan ervan uit dat
de aantallen muggen afnemen, naar
mate dat evenwicht is bereikt". Hij
vindt dat de mensen moeten aanvaar
den dat de muggen er enkele weken
per jaar zijn. Verkeersdeelnemers
moeten hun snelheid er maar aan aan
passen. Iedema zegt dat de muggen
niet ver landinwaarts komen (ze heb
ben water nodig om eieren te leggen).
De bioloog ziet ook een voordeel voor
de natuur: dieren als zwaluwen en
vleermuizen varen wel bij de aanwe
zigheid van veel insecten.
Er zijn verschillende mogelijkheden
bekeken om de plagen de kop in te
drukken. Zorgen voor stroming op de
meren is technisch niet mogelijk. De
spuisluizen bij het Volkerak en Bath
hebben onvoldoende capaciteit. Bo
vendien is stroming ongewenst omdat
dan teveel vervuild water uit het Hol-
landsch Diep moet worden ingelaten.
Het gebruiken van bestrijdingsmidde
len is ongewenst. Dan wordt het hele
meer met gif besmeurd en de vraag is
of de larven verdwijnen. Het opnieuw
zout maken van de randmeren is tech
nisch haalbaar. De minister van Ver
keer en Waterstaat heeft echter beslist
dat de meren zoet moeten zijn.
De wielerploeg fourageert 's middags bij museum De Vergulde Gafnaal in Brouwershaven.
Een veel gehoorde mogelijkheid is het
uitzetten van vis, die de larven opeet.
Drs Iedema vertelt dat er dan giganti
sche hoeveelheden vis vooral kar
per en brasem nodig zijn om enig
resultaat te bereiken. Rijkswater
staat is gestopt met berekeningen
over de aantallen.
De vissen die larven eten zijn trouwens
omwoelers van bodems. Daardoor ko
men fosfaten vrij en die veroorzaken
uitbundige algengroei in het water.
Zodoende ontstaat een 'vergroening',
'(Slot zie pagina 17 kolom 3)