Kerk in Nood: 'Ceausescu
met Genocide bezig'
Kamer op vakantie;
nu kabinet nog
Gezichtheffen
Oeververbinding: klucht of treurspel?
PZC/°Pinie en achtergrond
Geen pasjes
'Bosgor
Niets te eten
Weggeven
Verkiezingen
Ontevredenheid.
Nieuw uiterlijk
denkwijzer
Schimmig
VRIJDAG 1 JULI 1988
Van onze verslaggeefster
Wilma van Meeteren)
Zo'n 30.000 Hongaren gingen deze
week de straat op uit protest te
gen het bewind van Ceausescu, de
leider ven het buurland Roemenië.
Het was de grootste onofficiële de
monstratie sinds de Hongaarse op
stand van 1956. De Hongaren zien
met lede ogen hoe het Roemeense
staatshoofd de Hongaarse minder
heid in zijn land het leven steeds
moeilijker maakt. Sommigen ma
ken zelfs een vergelijking met Hit-
Iers massamoord op de joden. Het
land wordt sinds kort ook over
stroomd door Roemeense vluchte
lingen, vooral van Hongaarse af
komst. en met hen komen de griezel
verhalen. Directeur J.G. Orban van
de stichting Kerk in Nood in 's-Her-
togenbosch stelde zich op de hoogte
van hun lot.
„Wat het meest in het oog springt, is
de nood. De mensen smeekten me ge
woon iets te doen voor de achterge
blevenen in Roemenië. Zij zijn er er
ger aan toe dan wij, zeiden ze". Orban
heeft een emotionele reis achter de
rug. Tot tweemaal toe bezocht hij
Roemeense vluchtelingen in Honga
rije. die sinds februari massaal het
buurland binnenstromen.
„De eerste keer dat ik er kwam. eind
april, spraken de kerkelijke instan
ties nog over 20.000 vluchtelingen, in
mei waren dat er al 40.000 en de Hon
gaarse televisie noemde zelfs het cij
fer 50.000. Het wordt steeds erger".
De laatste maanden komen de mees
ten Hongarije illegaal binnen, zonder
paspoort en andere uitreispapieren.
Het zijn vooral inwoners van de
grensgebieden, die de streek goed
kennen.
Orban: „Vluchten is een heel gevaar
lijke onderneming. De grensgebie
den zitten vol moerassen. Ik heb een
echtpaar gesproken dat de streek
niet kende en met zijn kinderen da
genlang heeft rondgezworven. Ze
hebben zich zelfs schuil moeten hou
den op een kerkhof. Op den duur wa
ren de kinderen zo vermoeid dat de
vader ze één voor één heeft gedragen,
tot ze de grens over waren. Ze kwa
men volkomen uitgeput in Hongarije
aan".
Aanvankelijk leek het erop dat de
Roemeense autoriteiten de vlucht
van de Hongaarse minderheid
zo'n twee miljoen mensen stimu
leerde. Op de Roemeense staatstele
visie was er zelfs een bericht dat Bu
dapest Roemeense Hongaren op
nam. Op Paaszaterdag was de grens
bijna onbewaakt zodat grote groe
pen konden vluchten. „Maar," zegt
Orban, „er zijn nu vooral berichten
die het omgekeerde bevestigen.
Sinds kort worden geen 'kishatri
lép' meer verstrekt. Dat zijn pasjes
voor grensbewoners die een kort be
zoek aan Hongarije willen brengen.
Volgens vluchtelingen kunnen al
leen nog mensen boven de veertig
een paspoort krijgen".
„Bovendien wordt er op vluchtelin
gen geschoten. Er moeten er al tien
tallen zo omgekomen zijn. En dat is
nog een voorzichtige schatting. Hon
gaarse grensposten en vluchtelingen
melden geregeld salvo's gehoord te
hebben. Twee jongens vertelden me
dat een vriend van hen door de grens
wacht is gepakt. Met gescheurde nie
ren en gebroken ribben werd hij op
genomen in een ziekenhuis en hij is
vervolgens verdwenen. Zo'n verdwij
ning is niet ongebruikelijk in Roeme
nië. Een organisatie van Hongaarse
jongeren, die illegale transporten van
goederen naar Roemenië verzorgt en
een informatieroute heeft opgezet,
meldde mij ook dat de Roemenen
hun grenzen inmiddels aanzienlijk
hebben versterkt".
Ook al vorig jaar bleven er Roeme
nen in Hongarije achter, toch kwam
de grote stroom vluchtelingen pas in
februari op gang. De positie van de
Hongaren in Roemenië is nooit
rooskleurig geweest, maar de discri
minatie heeft volgens de vluchtelin
gen nu ernstige vormen aangeno
men. Orban: „Het zou begonnen zijn
na de opstand in Brasov. Daaraan
zouden nogal wat Hongaren hebben
meegedaan. Sindsdien worden de
nog bestaande Hongaarstalige scho
len systematisch gesloten. Hongaar
se kinderen worden lichamelijk ge
straft als ze in de klas Hongaars of ge
brekkig Roemeens spreken. Op
straat en in openbare gelegenheden
is het verboden Hongaars te spreken.
Overal wordt men uitgescholden
voor 'Bosgor', landloper. Vanaf 1
april mogen ouders hun kinderen
geen Hongaarse namen meer geven.
Hongaarse familienamen en plaats
namen worden geromaniseerd".
„Velen zijn gelovig en worden alleen
om die reden vervolgd. Vooral katho
lieke kerken worden de laatste jaren
systematisch gesloten en geslooDt.
Hongaren worden dubbel gepakt,
omdat ze Hongaar zijn en omdat ze
gelovig zijn. En nu heeft partijleider
Ceausescu weer het plan opgevat om
duizenden dorpen, vooral in Trans-
sylvanië waar de Hongaren wonen,
met de grond gelijk te maken en de
dorpsbewoners in flats te stoppen.
Een demonstratie in Budapest tegen het Roemeense beleid.
Volgens berichten zijn er al een tien
tal afgebroken. Die Ceausescu is be
zig met culturele genocide. Hij pro
beert zich hardhandig te ontdoen
van een minderheid".
„Daarbij komen nog eens de econo
mische problemen. Er is bijna niets
te eten. Je hoort van veel vluchtelin
gen dan ook: Discriminatie en ver
volging is nog te dragen, maar als je
dat met een lege maag moet doen,
dan wordt het erg moeilijk. Het zijn
beslist geen avonturiers. Ze vluch
ten uit pure nood. Ik heb een jonge
vrouw ontmoet die zeven maanden
zwanger was. Als je in zo'n situatie
besluit te vluchten, dan moet de
nood toch erg hoog zijn".
„Ze hebben lange tijd onder druk
moeten leven. Velen hebben een deel
van hun gezin achter moeten laten.
Dat brengt psychische problemen,
het drijft sommigen tot zelfmoord.-
Anderen hebben last van depressies,
oververmoeidheid en... angst om de
achtergeblevenen. Het is zeker dat
met de vluchtelingen ook de Securi-
tate, de Roemeense veiligheids
dienst, Hongarije is binnengekomen.
Er zijn verschillende agenten her
kend".
Tot nu toe worden de vluchtelingen
uit Roemenië redelijk opgevangen,
al zijn de meesten ondergebracht in
een oude, vochtige kazerne zonder
wasgelegenheid en totaal onge
schikt voor opvang van gezinnen.
Vooral de kerken en het Hongaarse
Rode Kruis proberen te helpen. De
regering in Budapest heeft 300 mil
joen forint beschikbaar gesteld voor
de vluchtelingen, maar bij de hulp
organisaties is daarvan nog maar
weinig terechtgekomen.
4
Van onze parlementaire
redacteur Henri Kruithof)
Een druk en zenuwachtig politiek
seizoen loopt ten einde. De Twee
de Kamer is deze week formeel met
vakantie gegaan. Alleen de vier leden
van de enquêtecommissie paspoorten
moeten nog de hele zomer koortsach
tig doorwerken om het eindrapport
tijdig klaar te hebben. Het kabinet
vergadert traditiegetrouw nog veer
tien dagen door over de begroting
voor volgend jaar.
Voor het eerst in de zes jaar dat pre
mier Lubbers het land bestuurt wordt
er nogal ontspannen gedaan over de
begrotingsvoorbereiding. In vorige ja
ren waren de crisisdreigementen van
verschillende ministers niet van de
lucht. Dreigementen die overigens
nooit waar zijn gemaakt, maar die in
sommige gevallen wel tot het gewen
ste effect hebben geleid: minder bezui
nigen dan penningmeester Ruding
wilde.
Van een dergelijke opwinding is dit
jaar niets te bespeuren, aangezien Ru-
ding geen extra bezuinigingen vraagt.
Het gaat goed met 's lands financiën,
moet zelfs de zuinige minister erken
nen. Het financieringstekort valt aan
merkelijk lager uit dan was verwacht,
vooral door gigantische meevallers bij
de belastinginkomsten.
Er liggen weliswaar nog wat kleine be
zuinigingen die al wel afgesproken,
maar nog niet helemaal ingevuld zijn,
maar niemand verwacht dat het kabi
net daarvoor de messen zal trekken.
De ministers gaan op 15 juli met
vakantie, maar wie weet kunnen ze al
wel een paar dagen eerder.
Die wélverdiende rust zullen de minis
ters overigens hard nodig hebben, om
weer fris aan het tweede deel van de
begrotingsklus te kunnen beginnen:
het zogeheten dekkingsplan. Waar
moet al het geld vandaan komen, dat
volgend jaar uitgegeven gaat worden,
is de vraag die dan beantwoord moet
worden.
Eind augustus zijn opnieuw twee we
ken uitgetrokken om over het dek
kingsplan te praten. Het zal voor de
veertien ministers even wennen wor
den, maar ze moeten voor het eerst be
slissen over het weggeven van miljar
den guldens. Wie denkt dat dat ge
makkelijker zal zijn dan beslissen
over bezuinigingen komt echter be
drogen uit.
Door de meevallende ontwikkelingen
in de economie en de overheidsfinan
ciën is er voor de komende jaren nogal
wat geld beschikbaar voor mooie doe
len als belastingverlaging. Het pro
bleem dat zich daarbij echter zal voor
doen is, dat de coalitiepartners CDA
en VVD het absoluut oneens zijn over
de aanwending van al dit geld.
Persoonlijke belangen van de verschil
lende ministers spelen in dit proces
vrijwel geen rol, in tegenstelling tot vo
rige jaren toen alle ministers voor hun
eigen departement vochten als leeu
wen. Maar het feit dat de scheiding der
geesten nu nauwkeurig tussen de coa
litiepartners loopt, maakt het voor
Lubbers niet eenvoudiger. Zelfs CDA-
fractievoorzitter Bert de Vries en mi
nister van financiën Onno Ruding zijn
het roerend met elkaar eens. Dat is
weieens anders geweest.
Het conflict gaat om de hoogte en het
tijdstip van een eventuele lastenver
lichting. De WD vindt dat elke gulden
belasting die extra in de schatkist
vloeit, zo snel mogelijk weer aan de be
lastingbetalers moet worden terugge
geven. Al die meevallers die Ruding de
laatste tijd bekend heeft gemaakt,
moeten dus worden vertaald in belas
tingverlaging.
Het CDA doet het liever wat rustiger
aan. In 1990 moet een gigantische wij
ziging in ons belastingstelsel worden
doorgevoerd. Dat heeft voor enkele
groepen in de samenleving nogal nega
tieve gevolgen. Het CDA wil het geld
dat nu beschikbaar is, nog maar even
in de schatkist houden. In 1990 kan dat
mooi gebruikt worden om de inkomen
sachteruitgang als gevolg van de be
lastinghervorming op te vangen.
Maar dat is niet het enige. Als er niets
tussenkomt is 1990 ook het jaar waar
in verkiezingen gehouden zullen wor
den. Het CDA denkt dat het electoraal
gezien beter is als 'leuke dingen voor
de mensen' kort voor de verkiezingen
Een kabinetsvergadering
kunnen worden gedaan. „Laten we
het grote sinterklaasfeest nog maar
even uitstellen", zei CDA-fractievoor-
zitter De Vries in een interview in de
ze krant. Met andere woorden: als de
kiezers in januari zien dat ze netto
meer overhouden van hun bruto-sala-
ris, zijn ze dat in maart, als verkiezin
gen gehouden moeten worden, nog
niet vergeten. Dat kan alleen maar
gunstig zijn voor de coalitiepartners.
De discussie die eind augustus in het
kabinet gevoerd moet worden kan dus
nog knap moeilijk worden wanneer
beide partijen strak aan hun stand
punt vasthouden. Lubbers zal vermoe
delijk proberen al de komende weken
de geesten rijp te maken om wat water
in de wijn te doen. Dan kunnen de par
tijen in hun vakantie al vast een beetje
wennen dat er na de zomer een com
promis gesloten moet worden.
Zoals zo vaak zal het" compromis uit
eindelijk toch wel gevonden worden.
Het gaat over geld en niet over princi
pes. Als de ene partij (het CDA) ko
mend jaar nog weinig of geen belas
tingverlaging wil, en de andere (de
WD) de koopkracht met een procent
wil verbeteren, moet het al raar lopen
als ze elkaar niet op ongeveer een half
procent ontmoeten.
Maar daarvoor moeten de hoofdrol
spelers eerst even uitrusten. Door alle
conflicten en ruzietjes zijn de irrita
ties de afgelopen weken hoog opgelo
pen. En met geïrriteerde gesprek
spartners is het slecht zaken doen.
Vandaar dat Lubbers er verstandig
aan doet de druk voor de vakantie
niet al te hoog op te voeren. Na vier
weken rust kijken de ministers er
waarschijnlijk wat soepeler tegen
(Door Renê Diekstra)
TT oe wordt iemand een superstar?
Li Antwoord van Michael Jack
son: Alleen met behulp van tech
niek lukt het je op het podium te ko
men en dan boven de gewone sterren
uit te stijgen". Het is niet de zang- of
danstechniek waarover Michael het
hier heeft, het is de techniek van ap
paraten. Apparaten als de doodskis
tachtige ozonbak waarin hij zijn
nachten doorbrengt. Of de elektros
hockmachine waarmee hij dagelijks
zijn lichaamscellen in slagorde laat
zetten. Of de 200.000 watt muziekin
stallatie waarmee alle voordelige
kanten van zijn stem perfect kunnen
worden versterkt en de nadelige
weggefïlterd.
En het is vooral de techniek van de
plastische chirurgie waarvan hij ge
bruik maakt om het zijde-gladde,
jeugdig onschuldige gezicht van een
godenzoon, een vleesgeworden Peter
Pan, tevoorschijn te toveren. In
MoonWalk, zijn autobiografie, ont
hult de nu 29-jarige dat hij bezeten is
van het verlangen om als symbool,
als belichaming van eeuwige jeugd
en van onverwoestbare vitaliteit ge
zien te worden. Alles dat ook maar
enigszins wijst op veroudering moet
daarom, koste wat kost, worden
voorkomen of weggeopereerd.
Te oordelen naar Michaels populari
teit maakt het zijn fans blijkbaar
weinig uit dat wat ze op het podium
zien en horen niet een gerijpte artiest
is maar een kloon. Een samenflansel
van technische foefjes, dat zonder
die trucs vermoedelijk niet meer dan
een middelmatig uitziende en preste
rende popzanger zou zijn. Een illu
sie, gebracht als werkelijkheid. Toch
is het onjuist Michael Jackson alleen
maar als een bijzonderheid, een cu
riositeit te zien. Hij is eerder een
overdreven uitgave van wat tal van
mensen, jonge maar ook oudere, te
genwoordig willen zijn.
Nog geen 40 jaar geleden zou ie
mand, die net als Michael zeven oj
meer keer plastische chirurgie wilde
ondergaan, voor ernstig geestelijk
gestoord of in ieder geval neurotisch
zijn doorgegaan. In een wetenschap
pelijk artikel uit die tijd werd over
mensen die een neus- of ooglidcor
rectie door een chirurg wilden laten
verrichten het volgende geschreven:
„Een paar uitzonderingen daargela
ten zijn de meeste patiënten die zich
voor plastische chirurgie aanmel
den psychiatrisch gezien ziek".
Diagnoses als grootheidswaanzin en
neurotische eigenliefde waren het
meest gebruikelijk.
Rond 1950 werden in de Verenigde
Staten naar schatting zo'n 12.000
plastisch-chirurgische operaties uit
gevoerd, meestal bij mensen na een
ongeval of een verminkende ziekte.
Schoonheidscorrecties waren be
trekkelijk uitzonderlijk. Maar in de
jaren zeventig begon de houding ten
opzichte van plastische chirurgie te
veranderen.
Onderzoek, met name in Westduits-
land uitgevoerd, toonde aan dat de
meeste mensen die een schoonheids
operatie willen, betrekkelijk nor
maal zijn. Vrouwen die een borst-
verkleiningsoperatie wilden onder
gaan werden vergeleken met vrou
wen met meer dan gemiddeld grote
borsten en met vrouwen met meer
dan gemiddeld kleine borsten. Tus
sen de drie groepen werd geen ver
schil gevonden in geestelijke gezond
heid. Uit een andere studie bleek dat
vrouwen, die een borstcorrectie-ope-
ratie vergroting of verkleining) on
dergaan, alleen van andere vrou
wen verschillen in het belang dat ze
hechten aan uiterlijk en, logisch, in
de mate waarin ze ontevreden zijn
met hun borsten.
Interessant is dat die ontevreden
heid mede beïnvloed wordt door wat
partners op borstgebied aantrekke
lijk vinden. Met de verandering in
houding ten aanzien van schoon
heidscorrecties is ook het aantal in
grepen enorm toegenomen. Naar
schatting is het aantal van zulke in
grepen in Westduitsland per jaar
ruim 100.000 en in de Verenigde Sta
ten ruim 500.000.
Het zijn trouwens bepaald niet al
leen maar vrouwen die onder het
mes willen. Ongeveer een kwart tot
eenderde van de patie"nten is van
het mannelijk geslacht. De meest
voorkomende ingrepen zijn face-lift
(letterlijk gezichtheffen), borstcor-
rectie, vetverwijdering, ooglidcor
rectie, neuscorrectie en buikcorrec
tie. Bij de meeste andere chirurgi
sche ingrepen gaat het zo dat een
dokter het probleem vaststelt en de
ingreep aanbeveelt om het leven te
verlengen, de kwaliteit ervan te ver
beteren of pijn te verlichten.
Maar bij plastische chirurgie is het
de patiënt die het probleem vaststelt,
het onder de aandacht van een chi
rurg brengt en een oplossing vraagt.
De redenen voor een schoonheids-in
greep zijn daarom bijna altijd psy
chologisch en niet medisch. Die psy
chologische redenen kunnen uiteen
lopen van de wens om het eigen ui
terlijk nog meer te verfraaien via
minderwaardigheidsgevoelens over
een inderdaad niet zo aantrekkelijk
uiterlijk, tot het terug willen hebben
van een lichaamsvorm die doorziek
te verloren is gegaan. Voorbeeld van
het laatste is de vrouw die na een
borstamputatie een borstprothese
wil.
Of een kosmetische ingreep inder
daad succesvol is of niet is dus ook
vooral een psychologische kwestie.
Voelt de patiënt zich inderdaad be
ter, aantrekkelijker met het nieuwe
uiterlijk? Voor nogal wat mensen be
tekent zo'n ingreep beslist een posi
tieve verandering in hun leven. Ie
mand, wiens ogen bijna constant
dicht zitten vanwege doorhangende
oogleden kan heel terecht en realis
tisch van een chirurgische ingreep
een positief effect verwachten. Maar
er zijn ook veel mensen die met psy
chologische problemen worstelen en
ten onrechte van een kosmetische in
greep de oplossing verwachten.
Neem een vrouw die aan sociale ang
sten lijdt, die niet met andere mensen
en vooral niet met mannen durft te
praten en die merkt dat, als ze dat al
eens doet, het contact meestal op
niks uitloopt. Als ze bijvoorbeeld
vindt dat haar borsten te klein zijn,
kan ze het idee ontwikkelen dat na
borstvergroting het opeens wel
storm zal lopen wat mannen betreft.
Of neem een man, die zijn hele leven
al sterke minderwaardigheidsi
deeën heeft gehad, en zich zo sterk
op zijn uiterlijk is gaan fixeren dat
hij van het wegnemen van puisten,
van het corrigeren van zijn neus en
het mannelijker maken van zijn kin
ook een definitieve verfraaiing van
zijn zelfrespect verwacht. Zulke
mensen zijn na een plastische in
greep vaak nog even ongelukkig als
tevoren.
Een plastisch chirurg doet er daar
om goed aan patiënten duidelijk te
maken dat psychologische proble
men op de eerste plaats een psycho
logische operatie vereisen. Een com
plicatie is nog dat patiënten die een
kosmetische ingreep ondergaan, bij
voorbeeld een facelift, zich de eerste
tijd na de operatie vaak depressiej
voelen. Twijfels als 'wat heb ik nou
gedaan?, komt het echt wel goed?
steken sterk de kop op. Ze moeten
vaak erg wennen aan hun nieuwe ge
zicht. Gelukkig verdwijnt de depres
sie na een paar weken meestal wel
weer, en maakt plaats voor tevre
denheid.
Maar niet altijd. Vooral niet bij dege
nen met ernstige psychologische
problemen. Er is zelfs een groep pa
tiënten die vanwege psychologische
problemen een soort plastisch-chi
rurgische verslaving ontwikkelt. Het
zijn meestal mensen met een lage
dunk van zichzelf en met gevoelens
van minderwaardigheid in hun per
soonlijke, seksuele en werkcontac-
ten. Kenmerken die we ook bij ande
re soorten verslaafden vinden. De
plastische verslaafden lijken nooit
genoeg te krijgen van steeds andere
kosmetische ingrepen, soms 5, 10 oj
meer over een periode van niet meer
dan hetzelfde aantal jaren. Ze lijken
een kick te krijgen van alle aan
dacht die ze van de medici krijgen en
van de complimenten over de veran
dering in hun uiterlijk.
Toch blijven ze meestal ontevreden
over hun uiterlijk. Waar het in
werkelijkheid natuurlijk om draait
is dat ze een ander mens zouden wil
len zijn. Net als wij allemaal trou
wens. Inclusief Michael Jackson, die
volgens zijn eigen woorden een su
permens zou willen zijn. Gelukkig
gaat dat niet. Niet met gewichtheffen
en niet met gezichtheffen.
B. M. J. Hennekam
(Van onze Haagse redacteur
Jan-Dirk van Scheyen)
Wat zou het leven toch ontroe
rend eenvoudig zijn als minis
ters vaker ja of nee zeiden in plaats
van ja, mits en nee, tenzij. Maar zo
werkt het politieke bedrijf niet. Het
deze week gehouden Kamerdebatje
over de Westerschelde-oeververbin-
ding (WOV) illustreerde dat weer
eens. Het gekibbel ging natuurlijk
over duiten, maar dan wel 'op de
vierkante millimeter', zoals het Ka
merlid Gert Schutte (GPV) terecht
opmerkte. Hoeveel moet het rijk nu
bijdragen aan het Zeeuwse project?
Maximaal dertig miljoen? Minimaal
dertig miljoen? Misschien is 28 mil
joen tóch voldoende? Of houden
we het op 32 miljoen? En ondertus
sen bezweken in Afrika tientallen
pasgeborenen aan voedselgebrek.
Er is een tijd geweest dat de Kamer
zich druk maakte over andere bedra
gen, die toevallig ook betrekking
hadden op een Zeeuws project: de
stormvloedkering in de Oosterschel-
de. Toen ging het om acht miljard
gulden.
Langzamerhand kan men zich afvra
gen of het niet veel eenvoudiger was
geweest als minister Smit-Kroes van
verkeer en waterstaat destijds luid
en duidelijk tegen de bij de WOV be
trokken exploitatiemaatschappijen
had gezegd: u krijgt 34 miljoen per
jaar van mij. Zoals u wenste. Het zou
kras geweest zijn als dit tot het bank
roet van de BV Nederland had geleid.
Maar een bewindspersoon zegt niet
graag ronduit ja. Er bestaat nog
zoiets als een politiek spel. Dat dit
kan uitmonden in een treurspel in
nogal wat bedrijven - of een klucht
(het is maar hoe je er tegenaan kijkt) -
bewijst de WOV.
Het spel werd deze week in ieder ge
val met verve gespeeld. Natuurlijk
houd ik mijn belofte en krijgt Zee
land de toegezegde dëftig miljoen
gulden per jaar, klonk het gedeci
deerd «vanachter de regeringstafel.
Maar de bewindsvrouw moest nog
wel een besluit nemen over die belof
te. Want, tsja, er wachten ons nog zo
veel procedures... Het zou best eens
kunnen dat de uitkomsten daarvan
over een aantal maanden een heel an
der financieel licht op de zaak wer
pen.
En zo blijft de politiek ons boeien.
Want als gevolg van Smit-Kroes'
houding (door de een gezien als voor
zichtigheid en door de ander als een
ongekend staaltje moedwillige ver
tragingstactiek), is in 's lands verga
derzaal verdeeldheid ontstaan.
Dat kan tot onderhoudende taferelen
leiden. Bijvoorbeeld toen PvdA-Ka
merlid Jan Schaefer een beroep deed
op de vocabulaire van de premier en
uitriep 'dit is politiek vandalisme!'
nadat de CDA'er Ben Hennekam de
liberaal Jan te Veldhuis, overigens
tevergeefs, had gesommeerd een
CDA-motie over de WOV te steunen.
Maar er zijn wel eens minder aange
name gevolgen. Want een politicus is
geen politicus als hij geen gebruik
maakt van die verdeeldheid.
Hoe dat uitkristalliseert is nog in de
schoot van de toekomst verborgen.
Bij een project als de WOV raakt men
echter zo langzamerhand gewend
aan verrassingen.
Hoe het ook zij, de situatie rond de
oeververbinding is op de eerste dag
van het zomerreces schimmig. On
duidelijkheid over de financiële
steun van het Rijk (ook al ziet Smit-
Kroes dat anders), lange en kostbare
procedures, wegebbend enthousias
me bij de direct betrokkenen. Is er
dan helemaal geen lichtpuntje? Het
is goedkoop om te veronderstellen
dat het wel goed komt omdat de di
recteur van een van de naar de WOV
dingende bedrijven (Hollandia
Kloos) een broer van Lubbers is. Ook
al gaat het gerucht dat de minister
president in een persoonlijke brief
aan zijn collega op verkeer en water
staat heeft gepleit voor de WOV.
Maar er bestaat nog zoiets als over
vragen, een verschijnsel dat ook in
het bedrijfsleven niet onbekend is.
De WOV-bouwers, verenigd in de Tol-
brug Exploitatiemaatschappij en de
Exploitatiemaatschappij Wester-
schelde, hebben steeds een rijksbij
drage van 34 miljoen gulden geëist.
Hoe onomstotelijk is dat beding? In
politiek Den Haag wordt gefluisterd
dat de bedrijven het project als pun
tje bij paaltje komt niet op enkele
miljoenen willen laten afketsen.
Daarvoor is de WOV een te aantrek
kelijk waterstaatkundig werk.
De komende maanden staan ons
taaie onderhandelingen tussen het
rijk en de bouwers te wachten. En
dan hebben we het nog niet eens
over de inspraakprocedures, die op
hun beurt zullen zorgen voor een
strijd tussen beschermers van het
milieu en belijders van de vooruit
gangsgedachte. De minister heeft ge
zegd dat 'als alles meezit' in 1991 met
de aanleg kan worden begonnen. Als
alles meezit.
Bij die woorden moet onwillekeurig
het fronsende gezicht van haar Belgi
sche ambtgenoot voor haar geeste
soog verschenen zijn. Want het Ko
ninkrijk der Belgen - in het bijzonder
het Vlaamse deel - staat niet te jui
chen over tunnel- of bruggenbouw in
de Westerschelde. Binnenkort voert
Smit-Kroes overleg met haar collega
en dan zal ook de WOV ter sprake ko
men. Het ziet er echter niet naar uit
dat als de brug-tunnel achter de
horizon verdwijnt, dit zal gebeuren
door toedoen van België.
De centen zijn en blijven hét heetste
hangijzer. De centen van het rijk tij
dens een 25-jarige exploitatieperio
de om precies te zijn. De kosten van
de aanleg worden immers privaat
gedekt door leningen van banken en
beieggers. Maar er is één hou
vast: de Kamer mag dan verdeeld
zijn over het geld (en dat blijft ris
kant), deze week is ook zeer nadruk
kelijk naar voren gekomen dat een
meerderheid de oeververbinding
nog steeds dolgraag wil. De minister
is dus gewaarschuwd. Aller ogen
zijn de komende tijd op haar gericht
en ze kan zich dan ook geen lichtzin
nigheden veroorloven.
A. J. te Veldhuis
