undercover
is pure
zelfmoord.
rustpunt in een
cultuurlandschap
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
opleiding
bescherming
anoniem
PAGINA 29
kreek
rinus antonisse
beheer
DE ZWAAKSE WEEL
- Het Zwake vanaf de Biezelingse Ham
bij 's-Gravenpolder tot de Drieweg bij
Nisse;
- smal natuurgebied met op enkele
plaatsen waterpartijen: 's-Gravenpol-
derse Weel, Lenshoeksedijk, Zwaakse
Weel;
- van belang als vogelgebied en als
vluchtstrook voor planten en dieren;
- grote delen in beheer bij de Vereni
ging tot Behoud van Natuurmonu
menten in Nederland;
- uitsluitend toegankelijk voor weten
schappelijk onderzoek met vergun
ning van Natuurmonumenten;
- het gebied is vanaf openbare wegen
goed te overzien.
grote vloed op. „De zee verhief zich tot aan
de wolken en bracht enorme
overstromingen teweeg", meldden oude
kronieken. Zuid-Beveland viel uiteen in
enkele eilanden. De Brede Watering
Bewesten Yerseke (met Goes) als grootste.
Verder Borssele, Baarland en Oudelande.
Deze drie eilanden in de Zak van
Zuid-Beveland werden omstreeks 1200
aaneengedi jkt. Van binnenzee veranderde
het Zwake in een brede stroomgeul, onder
meer dienend als scheepvaartweg tussen
Middelburg en Antwerpen. In ruim 3,5
eeuw veroverden de mensen het overgrote
deel van het Zwake. Stap voor stap werden
gebieden ingepolderd, als laatste
omvangrijke operatie in de zestiende eeuw
het westelijk deel. Landwinst: 8167
hectare.
Dat het water zich niet zonder slag of stoot
over gaf, bewijzen de vele welen die
Zuid-Beveland telt. Duidelijk kolkgaten als
gevolg van doorbraken en geen afgedamde
kreken. Het Zwake heeft zich in het
landschap niet volledig laten uitwissen. Het
breedste gedeelte van de stroomgeul was in
het verleden té diep om in te polderen en die
strook water is tot op de dag van vandaag
ij dè oplossing van de grootste
kunstroof ooit in ons land, de
efstal van drie schilderijen uit het
msterdamse Stedelijk Museum,
erd een pseudokoper ingescha-
ld, zo werd deze week bekend. Dat
t inschakelen van een zogenaam-
undercover-agent in deze zaak
enbaar is gemaakt, vindt oud-po-
1 tieman H. 'diepdroevig'. H. was
z slf ooit pseudokoper en kent de risi
co's die aan deze opsporingstech
niek verbonden zijn.
K'anneer de infiltrant ontmaskerd
ordt zijn de gevolgen - ook voor zijn
elzijn - niet te overzien. Ook nu hij
niet meer bij de politie werkt en in het
buitenland woont, mogen de identi
teit en achtergrond van H. niet be
kend worden. Wraakacties uit de cri
minele wereld zijn nog steeds niet
denkbeeldig.
F. infiltreerde een paar jaar geleden
iji de drugswereld. Voorzichtigheid is
eeds geboden. „Het gaat met die
hilderijen om een diefstal en je
eet niet in hoeverre de daders beho-
■n tot een georganiseerde bende,
aar vooral in die drugswereld moet
jf je er voortdurend van bewust zijn
at je met georganiseerde misdaad
Omgaat. Echte maffia, mensen die
niet op een mensenleven kijken. Als
Bet fout gaat, als je ontmaskerd
prdt, moetje nokken. Je ziet dat nu
eze methode een paar jaar wordt ge-
iruikt, de boel al verslapt. Je moet
iet vergeten dat een fout in die we
id pure zelfmoord betekent. Dat
oet je steeds in je hoofd houden:
an maak je geen fouten".
werd enkele jaren geleden gepolst
ver het pseudokoperschap. Een in-
ltrant krijgt eerst een speciale op-
iding. „Maar voor je in opleiding
'aat verandert er al heel veel. Tegen
llle mensen om je heen moet je He
len. Op papier neem je ontslag, zoge-
aamd omdat je in het bedrijfsleven
So'n goede baan kan krijgen. Dan
kom je op een ochtend het bureau
1 innen met een doos gebak en je
|eemt afscheid van je collega's. Je
erdwijnt totaal uit de politie-admi-
ilistratie. Alleen je directe chef weet
oe het zit".
[Vervolgens wordt je getest op het
iccuraat kunnen handelen en het
el kunnen inschatten van situa
tes. Ik kreeg hele rare opdrachten.
Zo moest ik bij voorbeeld ergens iets
"telen. Zo testen ze je improvisatieta-
nt en je vindingrijkheid. Verder
ag ik daar weinig over zeggen, an-
ers verraad ik te veel".
lEr wordt ook gesproken over de so
ciale aspecten. Alle contacten met de
politie, met vrienden die je daar hebt,
moeten worden verbroken. Familie
en kennissen weten niet beter of je
bent weg bij de politie. Alleen je huis-
rts weet het, want die moetje iedere
fhaand onderzoeken. Je staat onder
een enorme spanning. Je krijgt valse
papieren, een valse identiteit. Je bent
in feite twee personen. Je verandert
de kenmerken waaraan mensen je
zouden kunnen herkennen. Qua ui
terlijk, maar ook qua gedrag en
spraak".
„Het is kamikazewerk. Je werkt con
stant met mensen die door jouw toe
doen de bak indraaien en - vooral in
die drugswereld - ook nog eens een
paar miljoen verlies lijden. Achteraf
heb ik gezegd; het is pure zelfmoord.
Ik zou het niemand aanraden en het
zelf nooit meer doen".
„De bescherming en de begeleiding
is perfect. De politie zorgt ervoor dat
je in een auto rijdt van twee ton, dat
je dure kleren draagt. Je ziet eruit
als de grote dealer, de jongen die ook
aan de bel trekt voor een rondje van
tweeduizend gulden. En die geef je
dan ook".
„Er zijn wel begeleiders. Gesprekken
die je voert worden afgeluisterd, dus
als er wat mis gaat, kunnen ze wel in
grijpen. Maar toch ben je altijd alleen
en ongewapend. Je bent nerveus, ge
spannen, maar je moet je heel kalm
gedragen. Je weet nooit wat er ge
beurt. Ik heb ook wel eens een pistool
in m'n mond gehad, dat ze zeiden 'je
lult toch niet met de kit?'. Je bent op
van die feestjes, waar iedereen coke
snuift. Je moet blijven oppassen,
want een fout kan fataal zijn. Het zijn
echte tropenjaren".
„Dan kun je je afvragen 'waarom doe
je dat dan?'. Nou, in die drugswereld
pakje altijd de kleine dealers. Ik heb
gezien wat voor ellende drugs te
weegbrengen. Het is dan een kick om
zo eens de grote jongens te kunnen
pakken. Als een zaak dan rond is, en
jij bent daar een schakel in, dan heb
je een soort Europacup-gevoel. Je
houdt zo'n vent een paar jaar uit de
maatschappij. Dat dat is gelukt, dat
zou je wel van de daken willen
schreeuwen, maar dat kan niet. Je
moet altijd anoniem blijven".
„Na die tijd val je een enorm diep gat.
Je hebt dingen meegemaakt, die een
leek zich niet kan voorstellen. En dan
kom je weer terecht op een gewone
recherche-afdeling, die je wel leuk
lijkt. Je gaat weer het normale werk
doen. Je hebt zeker een jaar nodig om
weer te wennen".
„Maar wat mij is tegengevallen is dat
die garantie die de politie mij destijds
gaf, dat nooit iemand er achter zou
komen, niet is waargemaakt. Op een
gegeven moment zeiden collega's te
gen mij 'goh, je bent pseudokoper ge
weest hé?'. Binnen het korps hoorde
ik er steeds meer geluiden over. Dat
vond ik heel eng. Daarom zal ik nooit
vertellen over de precieze werkwijze,
want daarmee breng ik oud-collega's
in gevaar, die dat werk nu doen. En ik
weet wat ze meemaken".
„Mede om die geluiden ben ik na een
jaar bij de recherche weggegaan. Ik
kon in het buitenland een goeie baan
krijgen. Maar als ik hier dan zo een
paar dagen ben, en ik hoor hoe dat
met die schilderijen is gegaan, denk
ik 'dat gaat mis'. Als je met dit soort
zaken al fouten gaat maken, speel je
met je leven. Als ze niet oppassen,
gaan er slachtoffers vallen. En dat is
niet overdreven".
ZATERDAG 4 JUNI 1988
I andel in drugs op de kop van de zeedijk in Amsterdam. Infiltratie van de
drugswereld door 'lokagenten' is levensgevaarlijk.
\NEEK-IN
De Zwaakse Weel foto wim riemens
Plotseling ligt daar aan de weg van
's-Gravenpolder naar Ovezande de
Zwaakse Weel. Vers geknipte knotwilgen
langs een opvallend groot binnenwater.
Per ongeluk vergeten in te polderen? Of
gewoon een weerbarstig gebied? In het
struweel roeren zich de vogels. Volstrekt
niet hinderlijk; ze voegen juist wat extra's
toe. De wind is even afwezig. Het gebied
oogt verstild. Zo was het in de
middeleeuwen; zo moet het blijven. Een
natuurlijk rustpunt. „Waar is op
Zuid-Beveland nog zo'n mooie kreek te
vinden? Een lang, aaneengesloten geheel,
met grote afwisseling. Ingebed in een
gebied met veel dijken en liggend in een
besloten landschap".
Districtshoofd Paul Hulzink van de
Vereniging tot Behoud van
Natuurmonumenten is een nuchter mens.
'Uniek' en 'allermooist' zijn begrippen waar
hij uiterst spaarzaam mee is. De Zwaakse
Weel neemt echter een bijzondere plaats in.
Samen met de 's-Gravenpolderse Weel een
smalle strook natuurschoon tussen wijdse
akkers. Soms opvallend, soms verborgen
slingerend door de Zak van Zuid-Beveland,
over een afstand van vijf kilometer. Met als
belangrijkste kenmerken: bomen, grasland,
rietland en water. Op veel plaatsen slaat de
verlanding langzaam, ongehaast toe. Het
water groeit dicht met plantenresten.
Strikt genomen is de naam verkeerd. De
Zwaakse Weel is geen weel maar een kreek.
Een restant van de getijdegeul het Zwake.
Ooit een grote binnenzee tussen Walcheren
en Zuid-Beveland. Véél omvangrijker dan
een weel. Want bij een weel gaat het om een
diep kolkgat, ontstaan bij een
dijkdoorbraak, meestal cirkelvormig. De
Zwaakse Weel is langgerekt, evenals de in
het verlengde liggende 's-Gravenpolderse
Weel. Oók een overblijfsel van de woelige
Zwake en evenmin een weel maar een kreek.
Voor de ontstaansgeschiedenis van het
landschap van wezenlijk belang. Het
verklaart zowel kronkels als rechte lijnen in
het omvangrijke Bevelandse
dijkenpatroon.
Een stukje geschiedenis. Het Zwake
ontstond in 1014. Op 28 september trad een
invloed van Natuurmonumenten. In dat
gebied is sinds 1987 sportvisserij afgeschaft.
Er worden geen visvergunningen meer
afgegeven, vooral om vertreding van de
oevers tegen te gaan. Paul Hulzink legt uit
dat het geen pesterij van natuurliefhebbers
is. HetZwakegebiedis erg kwetsbaar. „Het
behoort tot de laatste natuurlijke plekjes in
een intensief gebruikt cultuurlandschap. In
een kleine strook kunnen planten en dieren
zich huisvesten en handhaven. Daarom is
ook niks openbaar. De mensen moeten er
vanaf de wegnaar kijken".
Natuurmonumenten bereidt de uitgave
voor van een wandelgids, waarin de
Bevelandse welen opvallend zijn
opgenomen.
De diverse waarden van het voormalige
stroomgebied van het Zwake liggen niet
vast in dikke rapporten. Districtshoofd
Hulzink ervaart dat wel eens als een tekort,
maar voor het beheer niet onoverkomelijk.
N atuurmonumenten is aan uitgebreide
inventarisatie nog niet toegekomen. Het
ontbreken van deze wetenschappelijke
gegevens verklaart hij met name door de
vanzelfsprekendheid waarmee het gebied
zélf voor instandhouding pleit. De
cultuurhistorische waarde (ontstaan en
ontwikkeling van het landschap) ligt vast.
Het gebruik van geriefhout en grasland
wordt bewust door Natuurmonumenten
bevorderd.
De natuurhistorische waarde is duidelijk.
Enkele jaren geleden is een
broedvogelinventarisatie gemaakt. Die gaf
aan dat er in het gebied tenminste 50
vogelsoorten broeden; een aanzienlijk
aantal. Hulzink noemt soorten als bonte
specht, nachtegaal, bruine kiekendief,
spotvogel, bosrietzanger, grasmus en
grauwe vliegenvanger. Over de botanische
waarde van het gebied is nog het minst
bekend. Orchideën ontbreken; het aantal
zeggesoorten is aanzienlijk.
Natuurmonumenten probeert de waarden
van het gebied bij de uitvoering van beheer
te vergroten. „Het landschap is een bron
van informatie, ook voor
niet-specialisten", zegt Paul Hulzink.
„Heel boeiend en er is veel te beleven".
bewaard gebleven. Het Zwake heeft ook nog
een duidelijke functie, als belangrijk
onderdeel in het waterlopenstelsel van het
waterschap Noord- en Zuid-Beveland. Nu
allang niet meer bedreigend, maar
hulpverlenend bij de afwatering.
Natuurmonumenten beheert een groot deel
van het Zwake, met als opvallende
onderdelen de Zwaakse en
's-Gravenpolderse Welen. Er zitten nogal
wat particuliere gronddelen tussen, die
een compleet beheersbeleid in de weg
staan. Hulzink; „We zouden graag het hele
gebied van het Zwake willen beheren. Het
is nu versnipperd. Er vindt toch wat
afbraak van natuurwaarden plaats. Het
agrarisch gebruik is soms te intensief.
Rietland wordt omgezet in bouwland;
bomen worden gerooid zonder dat
herplant plaats vindt". Hij is niet écht
gerust op verwerving van meer gronden
door de natuurbescherming. Pluspunt is de
aanwijzing van de gronden in het Zwake
als reservaatsgebied. Dat onderstreept de
natuurwaarden.
In totaal valt ongeveer 20 hectare onder
