JOHNNY
j CLEGG
de blanke
zulu-koning
speelt in
utrecht
DIMITRI
FRENKEL
FRANK
MICHEL FUGAIN
.warmte
voor een
nieuwe
eeuw.
PZC/ week-uit 25
margriet hunfeld
succes
populair
ruud de wit
huwelijken
twijfels
warmte
louis dumoulin
Dimitri Frenkel Frank
en schilderen betreft. Als ik werk
komt er meer een droomwereld bij
me op...En dan gebeurt dat schrijven
of schilderen opeens. Vaak weet ik
zelf niet wat er van het boek moet
worden, hoe het schilderij eruit gaat
zien'.
- Hoewel u een druk en zeer bezet
mens bent liggen de jaren van de gro
te bekendheid achter u?
,Dat klopt. Maar ik ben nog altijd ver
baasd wanneer mensen me deson
danks herkennen, handtekeningen
vragen en zo. Ik krijg nog altijd leuke
reacties van taxichauffeurs'.
- Mist u die enorme populariteit van
vroeger?
,Ik ben natuurlijk eerzuchtig, maar
niet meer zo als toen ik 25 was. Datje
denkt: ik moet de wereld veroveren -
OH! - als dat maar óóit gebeurt... Te
genwoordig wil ik primair leuke din
gen maken. Aardige reacties vind ik
nog steeds prettig, dat wel, maar ze
hoeven niet meer zo massaal te zijn.
Ik hoef niet per se een televisieper
soonlijkheid te wezen. En vergeet
niet dat ik op dit moment ook niet
meer zo bezig ben met het maken van
films, met maandelijkse televisiepro
gramma's'.
- Wat is daar de oorzaak van. Krijgt
u geen aanbiedingen meer?
,Het wordt mij niet zo vaak gevraagd.
Ik weet niet waarom dat zo is. Ik heb
me er wel eens over verbaasd, wel
eens gedacht: Als er nou iemand is in
Nederland die een t.v.-serie kan
schrijven, ben ik het toch wel! Maar
ik denk dat er ook mensen zijn die
denken dat ik dat toch niet meer doe,
dat ik te duur ben en wellicht hebben
ze ook een soort angst voor me. Den
ken dat ik héél erg lastig ben of zo'.
- Bent u lastig?
,Dat hangt er helemaal van af. Ik ben
natuurlijk eigenzinnig, maar niet las
tig. Ik bedoel (grinnikend), als je me
mijn gang laat gaan ben ik gewoon
héél gemakkelijk! Men moet mij ech
ter niet in de wielen rijden. Ik ben ver
wend, dat wel. Ik doe al héél lang
waar ik zin in heb. Vooral bij de tv
had ik een volledige vrijheid.
Ik geloof bovendien dat ik best kan
hebben dat iemand mijn werk bekri
tiseert, maar dat moet dan wel ie
mand zijn in wie ik geloof, waar ik res-
pekt voor heb. En, helaas, dat zijn er
maar heel weinig in tv-land'.
- Uw manier van praten doet ook
een grote gespannenheid vermoe
den, een enorme portie ongeduld...
,Dat ongeduld van mij dat is het ge
volg van een typische ram-achtige
extreme dadendrang... ik attaqueer
alles heftig. Nu zou dat vervelend zijn
als er niets te attaqueren viel. Als ik
met dat bepaalde karakter op een
kantoor zat bijvoorbeeld. Of wanneer
ik een gefrustreerd kunstenaar zou
zijn die nooit de aandacht krijgt voor
wat Ijij wil maken. Ja. Dan zou ik me
waarschijnlijk allang opgehangen
hebben.
Maar omdat dit allemaal niet van
toepassing is op mij, mag ik mezelf
rekenen tot de gelukkige mensen. Of
eigenlijk moetje het zó zien: wanneer
ik niet die drang tot attaqueren zou
hebben, niet op zoek zou gaan naar
dat konflikt, dan zou ik ook nooit to
neelschrijver of schilder kunnen zijn.
Je moet in dit vak twee zielen in één
borst hebben, je moet wat schizof
reen zijn. En ik... ja, ik ben dat dus. Je
kunt mij het beste omschrijven als
een -eh - als een gelukkige schizof
reen'.
h
lechts enkele Zuidafrikaanse
3 entertainers Miriam Makeba,
ugh Macekela, Dollar Brand en
lanfred Mann zijn er de afgelo-
en decennia in geslaagd in het bui-
nland door te breken. Ze hebben
aarvoor wel de prijs van een al
an niet vrijwillige ballingschap
oeten betalen. Sinds het inmid
dels legendarische Graceland-pro-
Jpct uit 1986 van de Amerikaan Paul
j|imon is daar verandering in geko-
en. De door velen als te dogmati-
|che ervaren opstelling ten opzich-
vanuit Zuidafrika afkomstige ar-
esten en entertainers door anti-
partheidsorganisaties heeft een
eer realistisch karakter gekre-
fen.
Tot voor kort was het zo dat Zuid-
afrikaanse zangers en bands auto
matisch met demonstraties en boy
cotacties werden geconfronteerd zo-
4ra ze buiten de landsgrenzen optra
den. Maar sinds de Amsterdamse
jfasa-conferentie is die interpretatie
"an de culturele boycot in zoverre
eranderd dat hen in het buitenland
iets meer in de weg wordt gelegd,
"its ze kunnen aantonen dat ze in
uidafrika op de steun kunnen reke-
en van progressieve organisaties
et UDF bijvoorbeeld of de zwarte
akbeweging en de kerken),
rofijt van deze koerswijziging heeft
ker de Blanke Koning van de Zu-
muziek Johnny Clegg, die zondag
et zijn groep Savuka in Vreden-
tirg in Utrecht een concert geeft,
ïer jaar geleden moest Clegg zich
Lm Groot-Brittannië en Nederland
°g door demonstranten een weg
Johnny Clegg
naar het podium banen en zelfs een
deel van zijn toernee met zijn toen
malige band Juluka afzeggen, om
dat hij de culturele boycot van Zuid
afrika zou schenden. Nu is hij in
Frankrijk uitgeroepen tot topat
tractie van het jaar en mag hij het
presidentsechtpaar Francois en Da
nielle Mitterrand tot zijn grootste
fans rekenen.
Clegg trad vorig jaar juni voor het
laatst in Nederland (De Melkweg)
op. Dus nog voor zijn definitieve
doorbraak buiten Zuidafrika.
Sindsdien heeft hij een uitermate
succesvolle toernee door Europa, de
VS, Canada, Australië en Nieuw-
fotolouisegubb
Zeeland achter de rug, trad hij in het
stadion van Harare in Zimbabwe op
in het kader van een internationale
solidariteitsactie ten behoeve van
de kinderen in de frontlijnstaten
waar hij overigens meer enthousias
me wist los te maken dan Miriam
Makeba en Harry Belafonte werd
er in de VS een nieuw album van
hem opgenomen en heeft de ver
maarde Amerikaanse folkzangeres
Joan Baez zijn nummer over Nelson
Mandela en Steve Biko Asinbonan-
ga genaamd op haar laatste elpee
gezet. Tenslotte treedt hij naar alle
waarschijnlijkheid ook op zaterdag
11 juni op tijdens het Wembley-festi-
val waarbij tientallen internationa
le muzikale grootheden als Dire
Straits, Witney Houston, Harry Be
lafonte, Hugh Macekela en Miriam
Makeba op een muzikale wijze de
70ste verjaardag van ANC-leider
Nelson Mandela luister bij zullen
zetten.
Clegg is zonder twijfel de populair
ste popmuzikant in Zuidafrika en
daarmee slaat hij vermaarde zwar
te zangers en groepen als Ladys-
mith Black Mambazo, Stimela, Jo
nathan Butler en Chicco. Hij werd
in 1953 in Engeland geboren, maar
emigreerde op zes-jarige leeftijd
met zijn moeder naar het toenmali
ge Rhodesië en kwam uiteindelijk
via Zambia in Johannesburg te
recht. Zijn jeugd stond in het teken
van zijn betrokkenheid met de
zwarte cultuur en vooral de mu
ziek. Via een zwarte schoonmaker
leerde hij de traditionele Zulu-mu-
ziek kennen. Hij sprak al snel
vloeiend Zulu en kon na enige jaren
ook de Zulu-gitaar bespelen. On
danks talrijke confrontaties met
het apartheidssysteem, regelmatig
werd hij gearresteerd wanneer hij
in zwarte illegale kroegjes (she
beens) optrad of naar het thuisland
KwaZulu ging, wisten Johnny en
Sipho bekendheid te verwerven en
dat leidde tot de oprichting van de
groep Juluka die in het begin van de
jaren tachtig een begrip in Zuid
afrika werd.
Net op het moment dat Juluka in
1985 ook internationaal leek te zul
len doorbreken besloot Sipho echter
de groep te verlaten om zich volledig
te gaan wijden aan zijn zes vrouwen
en vele kinderen in Zulu-land. Een
jaar lang was het stil rond Clegg, die
ook een part-time positie als weten
schappelijk medewerker aan de uni
versiteit van de Witwatersrand had.
Maar na het solo-album Dirt World
Child formeerde hij opnieuw een
groep, die hij ditmaal de naam Sa
vuka gaf. Afgezien van een populair
zanger, bandleider en componist is
Clegg in Zuidafrika ook een belang
rijker woordvoerder van de muzika
le solidariteit met de anti-apart-
heidsstrijd. Zo was hij een van de ini
tiatiefnemers van Sama, de Zuid
afrikaanse muziekalliantie waarin
technici, musici en bands een bij
drage leveren aan de strijd tegen de
apartheid.
Doch voor alles blijft Clegg een ge
dreven entertainer, die met zijn fu-
sie-muziek gebaseerd op het reeds
van Graceland bekende Mbaquan-
ga-ritme en talrijke Zulu-, Sotho-
en Shangaan-elementen als ook een
stevige dosis moderne rock niet al
leen tot de verbeelding van de blan
ke en zwarte jeugd van Zuidafrika
spreekt, maar ook de rest van de
wereld aan het veroveren is. En wie
zich de traditionele danspartijen
van Ladysmith Black Mambazo
nog herinnert tijdens de Europese
toernee van vorig jaar, zal beslist
aan zijn trekken komen bij die van
Clegg en zijn band. Want vergele
ken bij de dansen van Jo Shabalala
en zijn mannen zijn die van Clegg
minstens zo spectaculair.
...ik ben een
gelukkige
schizofreen.
,Op mijn schilderijen vind je mijn
fantasieën terug, het zijn scènefo
to's, kleine afgeronde verhaaltjes.
Dat wat ik leuk vind om te doen. Ik
heb altijd al een lichte neiging gehad
tot absurdisme, tot ironie. Dat bete
kent dat ik mijn thema's vaak zoek
in dingen die niet bij elkaar horen,
die 'misplaced' zijn. Ik zou nooit zo
maar een vrouw kunnen schilderen
die, eh, breit, bijvoorbeeld. Daar zou
ik een verhaal bij verzinnen, 'breit
zoveelste trui voor haar ervan-
door-gegane liefde. Wolwarmte in
plaats van menselijke warmte', die
titel krijgt het dan, ik bedoel... zulke
onzin zet ik er dan bij'.
- Onzin? Zoiets gaat toch over Het
Leven?
,Ja. Ja, ja, natuurlijk. Dat klopt ook
wel. Deze man, daar bijvoorbeeld.
Oud, niet meer fit, zo'n prachtig meis
je in de buurt, dan zie je hem denken:
dat is voorbij, dat is geweest'.
Hij glimlacht: .Opeens is daar dan de
tragiek van die man..'.
- Wordt zo'n beeld, zo'n verhaaltje
beïnvloed door eigen ervaringen? U
bent onlangs 60 geworden...
,Nee. Ik kan moeilijk zeggen dat ik al
le problemen onderga van de figuren
die ik schilder'.
- Maar er moet toch iets van u zelj
zijn terug te vinden?
,Ik betwijfel dat'.
- Een kunstenaar kan toch niet be
staan als persoonlijkheid, wanneer
hij volledig voorbij gaat aan zijn ei
gen belevingswereld?
Jawel. Maar ik weet gewoon niet pre
cies hoe dat werkt. Meestal niet zo di-
rekt. Kijk, wijzend op een ander
doek, zo'n jongen die daar staat,
beetje eenzaam op die straathoek,
wachtend op een groot geluk dat hem
een keer zal overkomen. Dat gevoel
kent iedereen natuurlijk, ik ook. Of
laat ik zeggen dat ik dat allemaal ge
kend en gehad heb. Al het geluk is mij
nu al overkomen: de premières, het
succes, de bekendheid, mijn vrou
wen, mijn kinderen'.
- Drie huwelijken, zes'kinderen.
,Ook daar heb ik veel geluk mee ge
had. Natuurlijk waren er wat verve
lende kanten, vanwege de scheidin
gen, maar, ach, ik heb een waanzin
nig positieve natuur, ik ga voorbij
aan probleempjes, aan teleurstellin
gen. Ook in mijn werk. Wanneer er
een filmscenario niet doorgaat, bij
voorbeeld. Dat ben ik de volgende
dag vergeten. Het enige dat telt,
voor mij, is, dat het leuk was om er
aan te werken'.
- In uw werk ligt het accent vrijwel
altijd op man-vrouw relaties. Is dat
een belangrijk thema in uw leven?
.Het is natuurlijk een van de klassie
ke, meest ingrijpende, voor-de-
hand-liggende en spannende the
ma's die er zijn. Alles kun je in zo'n
verhouding kwijt, je filosofische ge
dachten, alles. Ik hou bovendien van
vrouwen, van de spanning tussen een
man en een vrouw. Dus daar schrijf ik
graag over. Ik zie me niet zo gauw
schrijven over de verhouding tussen
een man en zijn hond of zo. En ik
heb ook niet zo'n vreselijke zin om
iets te schrijven over de moeilijkhe
den in een raad van commissarissen,
met allemaal mannen en carrières en
zo...brrr, nee dus. Maar met vrouwen,
ja, daar heb ik wel iets mee!'
- Denkt u daar veel over na?
,Zo werkt dat niet wat het schrijven
n van die mensen uit televisie-
Hand die weliswaar wat in de
rgetelheid raakten, maar er nog
;ec s zijn, is Dimitri Frenkel
ank. Een zestiger, met een nog
>eds sterke uitstraling. Ironie, hu-
en cynisme, dat waren vijfen-
iintig jaar geleden al de kenmer-
an Frenkel Frank. In tv-pro-
ma's als Zo is 't toevallig, Hadi-
a, in films als De Liefdeswacht,
hakken, echte liefde en in to-
elstukken als Bitter Lemon.
3 dit moment laat Dimitri Frenkel
k van zich horen in een kleiner
it dan dat van televisieland: hij
iseert regelmatig als schilder,
leurige, figuratieve tekeningen
,st hij een fantasiewereld die
>el gemeen heeft met zijn werk als
ijver.
imaginaire stad Kakh-el-Boum
HjFrenkel Frank kleine, relatione-
maatjes ontstaan, fraai van lijn,
tig van compositie en, typisch
keliaans: heel herkenbaar,
ét een struikelende spraak, snelle
[vendingen en veel gepeins, ver-
ij: Luister even. Kijk, ik verzin,
en een schrijver, heb films ge-
!kt. Dus het is mijn aard om ver
te schrijven over mensen en
ook wel eens beelden bij te be
en. En schilderen doe ik eigen-
.1 mijn leven lang, met tussen-
ten van tien, twintig jaar. Alleen
k dat tot voor kort nóóit serieus
an. Dit werk hier is wél serieus,
hilder nu continu, al anderhalf
Hlang. Inmiddels heb ik zo'n tach-
|Childerijen gemaakt en een aan-
xposities achter de rug. Onge-
de helft van mijn werk wordt ver-
jpjjit. Dat is heel veel, ik vind dat ik
aardig succesvol in ben'.
Michel Fugain zegt' een ander
mens te zijn geworden.
Letterlijk: ,Net zo normaal als
iedereen en eindelijk
volwassen.' Vanwege het zo
belangrijke groeiproces wil'de
Franse showman dan ook liever
niet spreken van een nieuwe
start.
,Ik zie deze rentrée eerder als
het begin van een andere fase in
mijn carrière. Ik vergelijk
mezelf met een schilder wiens
werk wordt onderverdeeld in
rose, gele en blauwe perioden.
Wat het verschil is tussen deze
en mijn vorige? Ik weet nu veel
beter waar ik mee bezig ben.'
Na een retraite van bijna tien
jaar manifesteert Michel Fugain
zich weer als specialist in
muzikaal spektakel, de komende
week ook op Nederlandse
bodem. Zijn begeleidingsgroep is
wederom Sa Compagnie
gedoopt, maar van de oude
vriendenclub aanvankelijk Le
Big Bazar geheten) blijkt
niemand meer aanwezig. Ook al
een teken dat de inmiddels 46-
jarige leider niet te veel wil
teruggrijpen op het roemrijke
verleden.
Niettemin is Michel Fugain in
bepaalde opzichten toch minder
veranderd dan hij wil doen
geloven. Uiterlijk oogt de uit
Grenoble afkomstige zanger
componist (zonder snor)
nauwelijks ouder dan bij zijn
vorige bezoek aan ons land in
oktober 1978. In woord en gebaar
is er evenmin veel verschil met
die confrontatie tijdens zijn
bejubelde optreden in de
Rotterdamse Doelen. Hét
sleutelwoord inzake deze
gesjeesde student medicijnen is
onverminderd Energie.
,Kort na die voorstellingen in
Nederland zijn we gestopt. Op 28
november 1978 om precies te
zijn,' recapituleert Michel
Fugain. ,Het was mooi geweest,
vond iedereen. Stuk voor stuk
waren we aan wat anders toe.
Voor mij werd het toch weer iets
in het verlengde van het theater:
een eigen zang- en dansschool in
Nice. Driejaarhebikhetdaar
uitgehouden en toen zat ik stuk.
Helemaal, ik was op.
Uitgeknepen. Als nooit tevoren.
Er restte me slechts één ding en
dat was absolute rust.'
Gaandeweg het afkicken ('twee
jaar lang is er geen noot muziek
uit me gekomen') rees stilaan de
vraag: hoe nu verder?
.Aanvankelijk had ik geen flauw
idee. Ik wist alleen dat ik vol
twijfels zat over mijn
functioneren als artiest. Moet ik
dan misschien een hele andere
kant opgaan, heb ik gedacht. Er
dienden zich echter geen
aantrekkelijke alternatieven
aan. In feite gebeurde er
helemaal niets. Zoals de meeste
mannen van rond de veertig
werd ik behoorlijk somber ten
aanzien van de zin van het leven.
Met als gevolg dat ik begon te
vrezen voor mijn creativiteit. In
dat luchtledige restte me slechts
één ding: wachten totdat er
iemand zou komen met de
noodzakelijke impuls. Ik wist
gewoon dat op een goede dag die
persoon ook zou komen.
Daarvoor stond de grandioze
reputatie die ik in de jaren
zeventig met Le Big Bazar en La
Compagnie in Frankrijk had
opgebouwd min of meer borg.
Het was voor mij alleen zaak om
op het juiste moment de goeie
man of vrouw er uit te pikken.
Nicolas Dunoyer, de ex-
echtgenoot van zangeres Jeanne
Mas, werd ten slotte Fugains
verlosser. .Precies de vent die ik
nodig had. Jong, pas 29 en dus
nog zeer ambitieus, maar met
een goede smaak en niet
geobsedeerd door het geld. Op
zijn initiatief zijn we plannen
gaan smeden en al gauw
ontdekte ik dat ik toch best weer
gretig was. En herboren, zo leek
het wel. Door een paar jaar
helemaal niets te doen, behalve
dan wat handenarbeid, tennissen
en golfen, was ik veel
volwassener gaan denken, alsnog
met mijn beide voeten op de
grond terecht gekomen.'
De rijpere Fugain is zich meer
dan ooit bewust van zijn
artistieke missie. ,Die bestaat
uit het brengen van warmte
onder de mensen. We leven in
een tijd vol grote onzekerheden,
echt in het fin de siècle. Ieder
voor zich en Na mij de
zondvloed is het motto. Dat is
niet de mentaliteit om een
nieuwe eeuw binnen te stappen.
Ik wil die bestrijden door met
mijn optredens de mensen iets
samen te laten beleven. Dat
sociale contact tot stand
brengen is mijn voornaamste
opdracht. Lukt dat, dan is mijn
avond geslaagd. Dat is een
verschil met vroeger, toen ik
veel meer afging op het verloop
van de show zelf.
Voorts heb ik meer oog gekregen
voor het buitenland. Een deel
van het sociale contact is ook
dat ik als Latijnse Fransman
bijvoorbeeld Noordeuropa iets te
zeggen heb. Andersom kan ik
ook veel opsteken van de
ervaringen die ik hier of in
andere landen opdoe. Daarom
dat ik veel sneller toehap op
internationale aanbiedingen.
Misschien was het wat
Nederland betreft verstandiger
geweest om even te wachten op
een hit. Ik heb me evenwel laten
leiden door het enthousiasme
van de promotor (Lifa Lock), een
oude vriend die blij is dat ik weer
van me laat horen,bekent het in
ere herstelde Compagnie-hoofd,
wiens onlangs uitgebrachte
single Viva la vida! door
Hilversum vrijwel is genegeerd.
In de gloriejaren van Attention
Mesdames et Messieurs, Soleil,
Un Beau Roman, et cetera
toerden Fugain Cie door eigen
land meestal met een eigen tent.
Die tijd acht de in Parijs
woonachtige Fugain voorgoed
voorbij.
'Die tent had iets heel speciaals.
De mensen die ons daarin
hebben gezien praten er nog
steeds over. De tijden zijn echter
veranderd. Allereerst was het
halverwege de jaren zeventig
voor ons pure noodzaak om op
die manier door het land te
trekken, want tal van kleinere
steden hadden nog geen theaters
waar een gezelschap als het onze
uit de voeten kon. Dankzij de
invloed van de rockmuziek is
daar de afgelopen jaren
verandering in gekomen. De
betere accommodaties hebben er
evenwel ook toe geleid dat het
publiek een beetje verwend is
geworden. Een hele avond lang
naar Fugain kijken op een
houten bankje en soms in de kou
spreekt niet meer zo aan, denk
ik. En dan is er natuurlijk ook
nog het nostalgische aspect. In
die tent zou men meteen weer de
klok helemaal terugdraaien en
dat is toch minder leuk dan
menigeen vermoedt.'
Michel Fugain SaCompagnie
treden maandag op in Amsterdam
Carrédinsdag in Den Haag
Congresgebouw) en woensdag in
Rotterdam (Doelen).
Michel Fugain
