20 JAAR
NA DATO
de verbeelding
aan de macht
NEDERLANDS BEJAARDENDORP
IN AUSTRALIË
....we zijn te lang weg,
that's the point....
PZC/ week-in
35
mooie tijd.
in slaap gesust
nico scheepmaker
aangepast
fout
vlaggen
geen weg terug
jan van kooij
ZATERDAG 30 APRIL 1988
Al in 1827 hield, de Amsterdamse
dichter en toneelschrijver
David Jacob vanLennep een
voordracht, getiteld 'Verhandeling
over het belangrijke van Hollands
grond en oudheden voor gevoel en
verbeelding'die mede de stoot gaf
tot het ontstaan van de
Nederlandse historische roman
(waarin zijn zoon Jacob-
Ferdinand Huyck, Klaasje
Zevenster, De roos van Dekama -
zo zou uitblinken).
V erbeeldingis een
multifunctioneel woord. Iemand
met een levendige verbeelding
hoeft nog niet iemand met veel
verbeelding te zijn. In je
verbeelding kun je dingen zien die
er niet zijn, maar je kunt ook, zoals
de Parijse studenten en hun
aanhang in 1968, de verbeelding
zien als iets waar de mensheid
meer dan iets anders hogere
lonen, werk, grotere vrijheid
behoefte aan heeft. In hun
verbeelding zagen zij - het liefst in
de onmiddellijke toekomst - de
verbeelding al aan de macht, want
zo luidde de slogan van de Parijse
studentenopstand die het
sympathiekst klonk, die aansloeg
bij alle jongeren in Frankrijk en
daarbuiten, en die nog altijd
symbool staat voor die korte
spanne tijds van straatrellen,
gasgranaten enpolitievertoon:
DE VERBEELDING AAN DE
MACHT! - L'IMAGINATION AU
POUVOIR!
Als je jong bent - was ik jong?, ik
was notabene al vijfendertig! -
denk je dat zo'n slogan, zo'n
streven: 'de verbeelding aan de
macht', toch wel iedereen moet
aanspreken, want wat is er mooier
dan de verbeelding, de dichterlijke
werkzaamheid, die nieuwe ideeen
lanceert, platgetreden paden met
opgetrokken neus voorbijloopt,
een frisse wind door de
mottenballenkast van het bestaan
jaagt, de bureaucratie op de vlucht
doet slaan, directe oplossingen
vindt voor nijpende problemen,
originaliteit stelt tegenover
vastgeslibde routine, de vlag van
de democratie als een gek zal doen
wapperen, van oud jong maakt en
van dofglanzend.
Krentenuitdelen inplaats van
stokslagen, geenBH's dragen
inplaats van bretels, hoewel,
bretels kwamen toen juist weer in,
zij werden zelfs over het overhemd
heen gedragen, dat gaf iets
arbeideristisch enprovocerends
tegelijk, net als die strakke
damestruitjes. Zo kwam de
verbeelding, in kleine dingen
althans, toch nog even een paar
jaar aan de macht...
Het was een mooie tijd: de
studenten in Parijs, deprovo's in
Amsterdam, zij waren een kort jaar
lang met elkaar de navel van de
wereld.
Twee keer in mijn ganse leven heb
ik voor de politie uitgehold. De ene
keer in de Lairessestraat, toen we
hardhandig verspreid werden
nadat we op de Amstelveenseweg
in Amsterdam gedemonstreerd
hadden voor de vrijlating van
provo Hans Tuynman.
De andere keer in Parijs, toen we
met tranende ogen in een
zijstraatje van de Boul'Mich een
Hongaars restaurant invluchtten,
nadat de Parijse politie om
onduidelijke redenen weer eens de
matrak uit de holster had gehaald.
Het is verwonderlijk, maar in zeker
opzicht ook wel
bewonderenswaardig, dat het
establishment, de heersende macht
of klasse, altijd met zo 'n feilloos
instinct en tegen elke redelijke
redenering in, met zoveel
overdadig wapengekletter het
onschuldige bestrijdt, en het
schuldige ongemoeid laat. Koosje
Koster werd opgepakt omdat zij bij
het Lieverdje krenten uitdeelde,
maar van Philips Duphar die
willens en wetens de
Volgermeerpolder met dioxine en
ander gif voldumpte, is geen
directeur ooit maar een halve dag
op het politiebureau geweest!
In Frankrijk kan Le Pen racist
vervaardiger van
gramofoonplaten met Hitier en
Duits soldatengezang erop) zijn
aanhang rustig tot 14 procent van
de bevolking uitbouwen, maar
Daniel Cohn-Bendit, de
belangrijkste Franse
studentenleider, werd tot
ongewenste vreemdeling
verklaard en Frankrijk uitgezet.
En daar hadden de Franse
autoriteiten erg weinig tijd voor
nodig. Op 2 mei 1968 braken de
eerste studentenonlusten in Parijs
uit, en op 22 mei werd Daniel
Cohn-Bendit (uit Duitse ouders in
Frankrijk geborenal naar
Duitsland verbannen.
Krap drie weken! Het kwam De
Gaulle Pompidou c.s. natuurlijk
handig uit, dat 'rode Danny' de
Duitse nationaliteit had omdat zijn
ouders, in de jaren dertig voor het
naziregime naar Frankrijk
gevlucht, in 1958 weer naar
Duitsland waren teruggekeerd.
Maar, laten we eerlijk zijn, niet
alleen de heersende klasse kwam
dat handig uit, ook de meerderheid
van het Franse volk. Danny
Cohn-Bendit en zijn
studentenaanhangdie 'les
enrages' werden genoemd 'de
fanaten', ook een groep
extremistische revolutionairen uit
1793 werd al 'les enrages
genoemd!), maakten de toch al
bange burger doodsbenauwd.
„Frankrijk verveelt zich", had Le
Monde geschreven, kort voordat de
studentenrellen op 2 mei 1968
uitbarstten. Maar de zwijgende
meerderheid verveelt zich liever
dan dat zij wordt opgeschrikt, zij
wil liever in slaap worden gesust
dan dat zij wordt wakker geschud
Hoewel het in Engeland voor 'de
gewone man'steeds slechter gaat
naarmate Margaret Thatcher
langer regeert, krijgt zij toch steeds
weer voldoende stemmen om door
te regeren, want het gaat immers zo
slecht datje wel 'een sterke man'
nodig hebt om het tij te doen keren.
Reagan idem dito, Lubbers idem
dito.
Dus toen de Franse studenten
amok begonnen te maken, en dat
een paar weken aanhieldgooide
ook de doorgaans zwijgende
meerderheid de kont tegen de krib
en demonstreerde zij 600.000 man
sterk op 30 mei voor De Gaulle. En
dus tegen Cohn-Bendit.
De vraag: 'Hoe zou Frankrijk er nu
uitzien, als de verbeelding
inderdaad aan de macht was
gekomen?is daarom denkbeeldig.
De Gaulle sprak tot de verbeelding
van het volk, Danny Cohn-Bendit
en de zijnen spraken vrijwel alleen
tot de verbeelding van intellectueel
links,—de Franse communistische
partij wist niet hoe gauw zij zich
van de studentenrevolte moest
distantiëren, ondanks de stakende
arbeiders die door Cohn-Bendit
even werden meegesleept in de
vaart der volkeren.
Ware de verbeelding aan de macht
gekomen, dan zou dat niet langer
dan drie dagen hebben geduurd.
Het zou net zo gegaan zijn als met
die ene lucifer, waarmee je in de
loopgraven van Verdun geen drie
sigaretten moest aansteken. Want
bij de eerste sigaret zou de vijand in
de loopgraaf aan de overkant zijn
geweer pakken. Bij de tweede
sigaret zou hij zijn geweer
schouderen. En tegen de tijd dat de
lucifer bij de derde sigaret zou zijn
aangekomen, zou de vijand
soldaat nummer 3 in het vizier
hebben gekregen en zoniet het
vlammetje van de lucifer, dan toch
het levenslicht van die derde man
hebben uitgeblazen.
Zo zou het ook in Frankrijk in 1968
zijn gegaan.
De eerste dag zou het Franse volk
nodig hebben gehad om van zijn
verbazing te bekomen, nadat
Danny Cohn-Bendit Pompidou en
wie weet ook wel De Gaulle) had
opgevolgd.
De tweede dag zouden de
kopstukken van de vertrouwde
partijen en hun aanhang de
koppen bij elkaar hebben gestoken
en het leger en de politie hebben
gemobiliseerd.
En de derde dag zouden zij arm in
arm, zoals Fransen dat doen, zoals
generaal De Gaulle ook op 26
augustus 1944 over de Champs
Elysées Parijs was
binnengemarcheerd, massaal zijn
opgemarcheerd naar het Elysées
om Daniel Cohn-Bendit, Alain
Geismar en Jacques Sauvageot op
zo onludiek mogelijke wijze de
straat op te gooien, waar zij huns
inziens thuishoorden.
Wfat een verbeelding van die
studenten,zouden zij hebben
gezegd, 'om aan de macht te willen
komen!'
En heel Frankrijk zou weer
opgelucht adem hebben gehaald,
ook de ooms en tantes van die stu
denten!
Mei 1968: Botsing tussen betogers en politie in het Parijse Quartier Latin
WËËfÊËmÊÊm
Nederlandse bejaarden in de Dutch Club abel Tasman.
Tienduizenden Nederlanders zijn in het begin van de jaren '50
naar Australië geëmigreerd, velen zijn teleurgesteld terugge
keerd en zij die bleven willen nooit meer terug. In het uitge
strekte Australië, waar 200 jaar geleden de eerste kolonisten
neerstreken, vormen de Nederlanders tussen Engelsen, Ita
lianen, Grieken en Aziaten een onopvallende minderheid.
Niettemin hebben ook de Nederlanders bijgedragen aan de
ingrijpende verandering van het 'gezicht' van Australië in de
afgelopen jaren. Van de 16 miljoen inwoners, de meesten uit
Engeland en Ierland afkomstig, kwamen er 4,5 miljoen na de
oorlog. Een uiterst verdraagzame multiculturele samenle
ving is er ontstaan maar of daarin de thans nog aanwezige
resten Nederlandse cultuur over 20 jaar nog kunnen worden
aangetroffen, is de vraag. Verslaggever Jan van Kooij reisde
een paar weken door het land en sprak er met voormalige
land- en streekgenoten over de 'naweëen' van de emigratie-
golf.
Koffie met een koekje, buiten een
vlaggemast met een rood-wit-
biauwe vlag in top en in een aangren
zende zaal een bejaardenkoor dat
'Op de grote stille heide' zingt - dat
moet Holland zijn. Toch zitten we in
Montrose, in het heuvelachtige ge
bied bij de Australische miljoenen
stad Melbourne.
Jan van Roden, secretaris van de
Holland Australian Retirement
Foundation, de Harf, sluit de deur
van de spreekkamer in het recreatie
gebouw van het Beatrix Village
want hij wil nu zijn verhaal wel eens
kwijt. De grote stille heide met scha
pen en schaapherder is buitengeslo
ten. Buiten hebben we de 42 gloed
nieuwe bejaardenwoningen al beke
ken, waar 72 oudere emigranten,
meest weduwen, sinds kort van een
nieuw leven genieten.
Als bejaarde terug naar Holland,
naar de familie daar? Als je de ruimte,
het zachte klimaat en de schitterende
natuur van 'Aussieland' gewend
bent? Nee hoor, wie ik die vraag ook
voorleg, terugkeer is niet aan de orde.
„In Nederland hoor je niet meer en
hier ben je een bloody Dutchman",
zegt er een berustend. „Eigenlijk zijn
wij ouderen allemaal statenloos".
Jan van Roden pakt de papieren er
bij. „Uit Twente hè", zegt hij dan. „Ja,
Tukkers hebben we hier ook. Ik zal je
straks met een paar dames in contact
brengen".
Beatrix Village Nederlandse sfeer
voor oudere Nederlandse emigran
ten. Koningin Beatrix vond het tien
jaar geleden als prinses al goed, dat
haar naam eraan werd verbonden. De
grond was toen net gekocht. „Ze
komt in oktober naar Australië",
weet Harf-bestuurder Henk Blok.
„We zijn al maanden via de ambassa
de bezig om haar een poosje hier te
krijgen. Het dorp moet nog steeds of
ficiéél worden geopend".
Een andere illustere persoonlijkheid
uit de Nederlanden heeft vorig jaar
september het recreatiegebouw al of
ficieel geopend: Peter Spijker. Ik kijk
verbaasd als de Harf-bestuurders vol
trots deze mededeling doen. Peter
Spijker blijkt een 45-jarige in Amers
foort geboren Labour-politicus te
zijn, de eerste Nederlandse emigrant
die een ministerspost bekleedt in Au
stralië en wel in de staat Victoria. De
Nederlandse gemeenschap bijna
400.000 Australiërs zijn van Neder
landse afkomst is gek met de ka
lende minister van etnische zaken en
consumentenbeleid, die vaak in de
publiciteit is.
Beter dan welke andere groep ook
hebben de Nederlanders zich hier
aangepast en nu dan toch een eigen
bejaardendorp. In de Dutch Courier
en in de Dutch-Australian Weekly,
beide met slechts enkele duizenden
abonnees en zonder subsidie uit Den
Haag, is er veelvuldig over geschre
ven, in de grote bladen van het land
nog nooit. Tal van Nederlandse emi
granten weten zodoende niet eens
van het bestaan ervan, laat staan dat
ze 't weten te vinden.
Italianen, Grieken, Aziaten en ande
re minderheidsgroepen handhaven
hun eigen taal en cultuur, wonen
veelal bij elkaar en hebben hun eigen
kranten en verenigingen. De regering
moedigt de handhaving van de eigen
cultuur zelfs aan. In een multicultu
reel Australië moet het mogelijk zijn
naast Engels andere talen te spreken,
vindt de politiek en ook Nederlanders
moesten zich maar als een etnische
De toegang tot het bejaardendorp Beatrix Village. De bewoners hopen dat ko
ningin Beatrix in oktober nog even tijd heeft om het complex te openen.
groep gaan beschouwen, iets wat ze
sinds de massale uittocht jarenlang
hadden vermeden, al zijn er wel wat
Nederlandstalige radioprogramma's
en is er soms een Nederlandse film op
de 'minderhedenzender' SBS te zien.
Maar Nederlanders in den vreemde
zijn net zo verdeeld als in Nederland.
Ter gelegenheid van de viering van
het 200-jarig bestaan zijn onlangs gel
den beschikbaar gesteld voor alle et
nische groepen maar omdat een ge
meenschappelijk kader voor Neder
landers ontbreekt is het subsidie voor
deze categorie emigranten niet uitge
keerd.
Nederlanders hebben zich geruis
loos aangepast sinds ze met duizen
den tegelijk in de jaren '50 zijn ver
scheept. Veelal welgesteld gewor
den en gewend geraakt aan ruimte,
zon en relaxed leven'no worries' is
de standaarduitdrukking bij elk pro
bleem wonen ze nu overal in het
uitgestrekte land dat zo rijk is aan
mineralen. Opvallend echter is, dat
een bepaalde categorie ouderen bij
het klimmen der jaren toch voor een
Nederlands bejaardendorp kiest.
Dat is er nu, een unicum in de wereld.
Het Beatrixdorp is de enige Neder
landse bejaarden-nederzetting in de
vreemde en iedereen spreekt er (weer)
zijn of haar moerstaal. „Naarmate wij
ouder worden, spreken wij thuis ook
meer Nederlands", zegt Cees Boon
uit Assendelft, mijn gids op deze dag.
In het dorpje Officer heeft hij een wel
varende rozenkwekerij, samen met
zijn vier zonen. Zijn naam staat niet
op de wachtlijst van het Beatrix Vil
lage maar dat eenzaam wordende ou
deren in hun nieuwe vaderland be
hoefte krijgen aan elkanders gezel
schap kan hij zich levendig indenken.
„De Nederlandse emigrant heeft hier
een geweldige reputatie", zegt Boon.
„Werklust, doorzettingsvermogen,
bereidheid tot aanpassing, oké,
maar we hebben allemaal de fout ge
maakt dat we Australiër wilden zijn.
We waren te gehoorzaam. We hebben
ons helemaal aangepast en nu zijn
we als Nederlanders nergens meer.
Er is helemaal geen band tussen de
Nederlanders".
Dat is wat overdreven want het we
melt van klaverjasclubjes, carnavals
clubs en andere verenigingen voor
bepaalde groepen Nederlanders. In
de deelstaat Victoria is zelfs een asso
ciatie van Nederlandse verenigingen.
Het was in deze organisatie dat voor
het eerst de gedachte rees dat Austra
lië in de jaren '80 met een Nederlands
bejaardenprobleem zou worden ge
confronteerd, zo'n 30 jaar na de mas
sale overtocht. Zo ontstond de Harf,
zo ontstond het dorp in Montrose
waar geen betaalde krachten zijn en
waar iedereen eigenaar is van z'n ei
gen huisje. Bij overlijden komen an
dere ouderen ervoor in aanmerking.
Zo zullen er binnenkort nog meer
voorzieningen voor ouderen in dit
deel van Australië komen, voorspelt
Jan van Roden. „Twee andere organi
saties hebben ook plannen en wij ho
pen in augustus de eerste schop in de
grond te zetten voor nog eens 14 huis
jes en een verzorgingshuis. Daar
moet dan voor 40 ouderen ruimte ko
men en in de toekomst krijgen we ho
pelijk nog een verpleeghuis en mis
schien nog wel meer dorpen als dit".
Veel ouderen willen in een Neder
landse gemeenschap leven, weten de
Harf-bestuurders. „Ze zoeken Neder
landse gezelligheid. Ouderen voelen
zich meer Nederlander dan Austra
liër, vaak vallen ze ook helemaal te
rug op het Nederlands", is de ervaring
van Van Roden. Vorig jaar heeft de
socioloog Joed Elich van de Rijksuni
versiteit in Leiden nog een proef
schrift aan het emigratiebeleid ge
wijd, waarin dat ook stond. Voor gro
te aantallen vergrijzende landverhui
zers voorspelde Elich problemen. Pas
nu komen velen tot de ontdekking
dat Nederlanders nooit helemaal Au
stralisch kunnen worden. Hun kinde
ren wel, maar de oudere generatie
niet en juist die heeft het moeilijk.
Als de koningin naar het Beatrix Vil
lage komt, moeten er vlaggen van alle
12 Nederlandse provincies wapperen,
vindt het bestuur. „We hebben alle
commissarissen van de koningin om
een vlag gevraagd", vertelt penning
meester Willem Verhoef. „Op een na,
de Gelderse CdK, reageerden ze alle
maal heel snel en vorige maand
kwam Gelderland zowaar ook nog
met een vlag. Als Beatrix komt, han
gen ze hier allemaal als verrassing.
De vlag van Amsterdam ook. We
moeten alleen nog vlaggemasten
hebben maar we hebben nog wel even
de tijd".
In de Dutch Club Abel Tasman in
Melbourne, een 30 jaar oud instituut
en sinds de opheffing van andere Ne
derlandse clubhuizen in dit land ook
al een unicum, zie ik de volgende dag
een intekenlijst voor lessen Neder
lands, waarvoor zich nog niemand
heeft opgegeven. Geen wonder, want
de meeste bezoekers zijn ouderen en
die kennen het Nederlands nog wel.
„Hollanders worden eigenlijk niet
meer als emigranten beschouwd",
zegt bestuurslid Jan Hellingman. „Ze
zijn aangepast. Maar als emigranten
ouder worden, vallen ze terug op het
Nederlands, zeker als ze een kleine at
taque hebben gehad. Terug naar Hol
land? Er is voor ons geen weg terug.
Ik zou 't verschrikkelijk vinden weer
in zo'n smal straatje te wonen. We zijn
te lang weg, that's the point".
