Strelen
is helen
Niet zwijgen over beleggingen Zuid-Afrika
SILENCE
vl<
PZC/°Pin'e en achtergrond
Hoge ogen
Fair
Pensioenfondsen
- imK.
Kleine dingen
levensbeschouwing
denkwijzer
Tevreden over relatie
Jesse Jackson
for president?
(Van onze correspondent
Henk Dam
in Washington)
Als dominee Jesse Jackson blij is
met één resultaat uit de reeks
overwinningen en bijna-overwinnin-
gen van de laatste weken, dan is het
wel dat hij de meeste Democratische
stemmen in het kille Alaska kreeg.
Hij schept er behoorlijk over op in de
vele toespraakjes die hij houdt op zijn
campagne-zwerftocht door het land.
„Ik heb zelfs in Alaska gewonnen",
pocht hij dan, „en in Alaska heb je
geen getto's. Alleen iglo's".
Op z'n eigen onnavolgbare manier
zegt hij daarmee iets belangrijks over
zijn jacht naar het Witte Huis. De re
sultaten van de afgelopen voorverkie
zingen bewijzen dat Jackson niet al
leen bij zwarten wint, maar ook bij an
dere groepen. Dat hij de Democrati
sche voorverkiezing in zuidelijke sta
ten als Alabama, Georgia, Louisiana,
Mississippi, Virginia en Zuid-Carolina
won, is op zichzelf indrukwekkend
maar verklaarbaar. In al die staten be
vindt zich een zeer substantieel per
centage aan zwarte kiezers.
Maar dat hij in Alaska won, en tweede
werd in de ,,blanke"staten Idaho, Flo
rida, Minnesota, Vermont, Maine en
ook nog Illinois, dat is minder voor de
hand liggend. Het bewijst dat zijn
steun breder is dan alle experts had
den voorspeld.
Dat laatste blijkt ook uit een aantal
cijfers. Tot dusver heeft zo ongeveer de
helft van de Amerikaanse kiezers de
gelegenheid gehad op presidentskan
didaten te stemmen. Dat leverde Jack
son in totaal bijna 3 miljoen stemmen
op. De nummer twee van de Democra
ten, zo geteld, is gouverneur Dukakis
die iets meer dan 2,8 miljoen stemmen
vergaarde. In gedelegeerden voor de
nationale conventie gerekend, is het
beeld maar iets anders: Dukakis heeft
nu 464,5 'gedelegeerden. Jackson zit
hem dicht op de hielen met 460,55 ge
delegeerden.
Dat betekent nogal wat. Het betekent
dat Jackson het beter doet dan zelfs
zijn fans hadden durven voorspellen.
Het betekent dat hij, in deze fase van
de strijd, een serieuze gegadigde voor
de Democratische nominatie is. Zou
den we het gaan beleven? Jackson for
president?
Hoe komt het dat Jackson de politieke
koffiedikkijkers heeft verbijsterd
door zulke hoge ogen te gooien? Dat
heeft hij in de eerste plaats aan zich
zelf te danken. De Jackson die in 1988
campagne voert, is een hele andere
man dan de Jackson die dat in 1984
deed. Vier jaar geleden was zijn cam
pagne in de eerste plaats bedoeld als
een vorm van protest tegen het Demo
cratische partij-establishment. In die
positie kon Jackson zich elke wilde
uitspraak veroorloven die hem maar
in gedachten kwam. En dat deed hij
ook. Wat hij bijvoorbeeld op het ge
bied van de buitenlandse politiek zei,
was zo extreem dat hij zich alleen
daardoor al buiten spel zette.
De nieuwe Jackson is volwassener, rij
per, wijzer. Voorbij is het gekoketteer
met radikalinski's. Voorbij het zich af
zetten tegen de rest van de Democrati
sche partij. Hij is voorzichtiger gewor
den, minder polariserend.
Dat bleek op bijna koddige wijze tij
dens de laatste tv-debatten tussen de
Democratische presidentskandida
ten. Terwijl alle andere mannen ruzie
zaten te maken en elkaar ook de klein
ste vliegjes zaten af te vangen, pleitte
Jackson zalvend voor vrede in de De
mocratische gelederen, en onderling
begrip. Dit is dus één reden waarom
Jackson hoog scoort: hij is een beter
politicus geworden. De tweede reden
vloeit voort uit de uniek brede samen
stelling van de huidige lichting Demo
cratische presidentskandidaten.
Behalve Jackson doen nogmee: Duka
kis, Gore, Gephardt en Simon. Al deze
mannen hebben ten minste één staat
op hun naam geschreven. Geen van dit
viertal heeft, landelijk gezien, meer
dan een kwart van de Democratische
stemmen gekregen.
Dukakis is sterk in het noordoosten,
waar hij vandaan komt. Gore scoorde
lekker in het Zuiden, zijn thuisbasis.
Gephardt heeft veel in de melk te
brokkelen in het midden-westen, zijn
vaderland. En Simon won dinsdag dik
in zijn thuis-staat Illinois, en heeft wel
licht kansen in ook andere noordelijke
industrie-staten, waar de verkiezings
karavaan nog naar toe moet.
En zolang die blanke heren maar ru
ziën over de buit, gaat de spreekwoor
delijke derde (in dit geval vijfde) ermee
heen. Op basis van niet meer dan
steeds 5 tot 10 procent van de blanke
stemmen (de doorslaggevende verbre
ding van zijn kiezersbasis sinds 1984),
aangevuld door zeker 90 procent van
de zwarte stemmen, is Jackson daar
om nu koploper.
Jackson in Birmingham tijdens de voorverkiezingen voor de staat Alabama.
Jesse Jackson
De laatste voorverkiezing, die van be
gin deze week in Illinois, bevestigde
dit beeld. Op de korte termijn gere
kend, liep die verkiezing voor Jack
son niet zo goed af. Hij werd, na Si
mon, tweede, terwijl de peilingen in
de richting van een overwinning voor
de dominee hadden gewezen. Maar op
de lange termijn gezien, was het voor
Jackson prima nieuws. De uitslag be
tekende, dat senator Simon in de race
bleef, en dat nu ook tot de Democrati
sche conventie van juli wil blijven
doen.
Dat betekent dat de kans dat met na
me Dukakis bij de voorverkiezingen
voldoende gedelegeerden wint om van
tevoren de nominatie te winnen, klei
ner is geworden. Voor Jackson is dat
een prachtig scenario.
Nog even naar de cijfers kijken om een
en ander te illustreren. Zoals we al za
gen heeft Dukakis nu, nadat de helft
van het land heeft gestemd, 464,5 gede
legeerden, Jackson 460,55. Gore heeft
er 354,8, Simon 171,5 en Gephardt 145.
Voor de nominatie zijn 2082 gedele
geerden nodig; het beeld is evident.
Als geen van de kandidaten aan die
2082 gedelegeerden komt, dan zal de
Democratische conventie moeten be
slissen. De kandidaten zullen onder
ling moeten onderhandelen, partijbe
stuurders krijgen een belangrijke in
breng.
Stel nu, dat Jackson na alle voorver
kiezingen net iets hoger staat dan zijn
concurrenten. Moet de conventie hem
dan de nominatie geven? Nee, dat
hoeft niet, en het is ook niet zo erg
waarschijnlijk dat dat gebeurt. Toege
geven, het zou fair zijn als Jackson wél
de Democratische koningsmantel om
kreeg. Maar de eerste zorg van de con
ventie zal moeten zijn: heeft onze pre
sidentskandidaat een goede kans om
te winnen van de Republikeinse kan
didaat, vrijwel zeker George Bush?
De peilingen zijn dan voor Jackson
vernietigend, en bevestigen de veelge
hoorde wijsheid dat Amerika niet rijp
is voor een zwarte president, of zelfs
maar presidentskandidaat. Een-derde
deel van de traditionele Democrati
sche kiezers stemt liever op een Repu
blikein dan op Jackson, zo zeggen die
peilingen onder meer.
In 1984 haalde de Democratische pre
sidentskandidaat, Walter Mondale,
een waagstukje uit door een vrouw als
zijn beoogde vice-president te kiezen,
in plaats van de traditionele blanke
man. Hij werd door Reagan wegge
vaagd.
Dat zijn de Democraten nog niet ver
geten. Het is mede daarom dat Jack
sons kansen op de nominatie uiteinde
lijk niet zo groot zijn. De Democrati
sche partijregels zijn bovendien wel zo
opgesteld, dat de partij-bonzen rede
lijk ruime mogelijkheden tot manipu
leren hebben, bijvoorbeeld dank zij
700, niet-gekozen zogenaamde „super
gedelegeerden".
Jackson for president? Sluit er maar
geen weddenschap op af.
(Door René Diekstra)
gltel u voor, u komt voor de eerste
O keer bij een arts. U wordt per
soonlijk door de arts in de wachtka
mer begroet en hoffelijk de spreekka
mer binnengeleid. U hebt alle aan
dacht wanneer u vertelt waarvoor u
precies komt. Tijdens het gesprek
raakt de arts twee keer heel even uw
arm aan. Voor u weggaat maakt u
een nieuwe afspraak en u neemt met
een handdruk afscheid. Hoe zal naar
alle waarschijnlijkheid uw reactie
op dit consult zijn? Denkt u dat de
twee aanrakingen uw reacties op de
behandeling of op de arts beïnvloe
den?
Volgens de psycholoog Hubble uit
Ohio in de Verenigde Staten is dat in
derdaad het geval, zo blijkt uit een
artikel in het tijdschrift Psychology
Today. Hij trainde artsen speciaal
om patiënten, die ze voor de eerste
keer zagen, regelmatig op de eerder
beschreven manier aan te raken.
Zijn onderzoek toont aan dat de pa
tiënten die werden aangeraakt de
arts als meer deskundig beoordeel
den dan patiënten die niet werden
aangeraakt.
Uit een ander onderzoek blijkt dat
patiënten die worden aangeraakt
meer over zichzelf aan hun arts ver
tellen dan 'niet-aangeraakte'patiën
ten. Blijkbaar wordt aanraking in
medische situaties opgevat als een
gebaar van betrokkenheid en be
zorgdheid, en kan ze dus een gunsti
ge uitwerking hebben (het feit dat
sommige hulpverleners wat al te
overbezorgd zijn en hun handen of
andere lichaamsdelen laten kruipen
tot waar ze niet gaan kunnen, doet
aan deze constatering niets af).
Het merkwaardige is dat dit gunstige
effect vooral bij vrouwen en niet (of
veel minder) bij mannen wordt aan
getroffen. Althans in westerse lan
den. Een voorbeeld om dat te illustre
ren. U ligt in een ziekenhuis te wach
ten op een operatie die u moet onder
gaan. De arts komt binnen en legt u
uit wat voor operatie het precies is en
hoe de nabehandeling er zal uitzien.
Hij (of zij) raakt u tweemaal aan. De
eerste keer een paar seconden op uw
hand, meteen na zich te hebben voor
gesteld. De tweede keer, tegen het
einde van het gesprek, bijna een mi
nuut lang op uw arm. Bij het weg
gaan geeft de arts u nogmaals een
handdruk. Voegt dit soort 'gerust
stellend' aanraken iets toe aan de
uitleg? Heeft het enig effect op uw
angst vóór de operatie en op hoe u op
de operatie zelf zult reageren?
Het antwoord op beide vragen is heel
duidelijk: ja. Maar het soort effect
hangt af van het feit of u man of
vrouw bent. Althans volgens de re
sultaten van een onderzoek aan de
universiteit van Connecticut. Daar
iverd een groep patiënten, die vóór
hun operatie zo werd aangeraakt,
vergeleken met een groep patiënten
die alleen mondelinge uitleg kreeg.
Vrouwen bleken verbazingwekkend
positief op de aanraking te reageren.
Het verlaagde hun angst èn hun
bloeddruk vóór de operatie en zelfs
een tijdlang daarna. Bij mannen riep
de aanraking juist spanning op. Zo
wel hun bloeddruk als hun angst
steeg en bleef een aantal uren ver
hoogd.
Wat is de verklaring voor zulke ver
schillende reacties van mannen en
vrouwen? Een deel van het antwoord
Beleggingen in Zuid-Afrika. Het is me ui
teraard bekend hoe omstreden dit on
derwerp is. Daarbij heb ik er geen behoefte
aan mijn persoonlijke mening te benadruk
ken. Die doet er weinig toe; in elk geval niet
meer dan die van de lezer. De reden dat ik
erover schrijf is: dat we dit probleem niet
aan ons voorbij kunnen en mogen laten gaan.
Je kunt er niet ongestraft je ogen voor slui
ten. Je kunt er ook niet verder het zwijgen
maar toe doen.
Het gaat dus over de apartheid in Zuid-Afri-
ka. De tekenen wijzen erop, dat de problema
tiek zich meer en meer toespitst. Een regiem,
dat niet wei-gezinde organisaties het zwijgen
oplegt en zelfs hun bestaan onmogelijk
maakt, geeft daarmee blijk dat het in hoe lan
ger hoe groter moeilijkheden komt.
Wat in de laatste weken in Zuid-Afrika ge
beurd is betekent de uitholling en mogelijk
zelfs het einde van de democratie. Het is daar
bij natuurlijk een illusie te menen, datje met
de genomen maatregelen de anti-apartheids
organisaties uitschakelt. De geschiedenis
heeft altijd aangetoond, dat de weerstand te
gen de onderdrukking in groeit.
Het benauwendste vind ik wel, dat ontwikke
lingen als deze zich met zó'n eigen wettelijk
heid en onomkeerbaarheid voltrekken, dat ze
het karakter van een lot gaan krij gen. Ook als
je de indruk hebt, dat er hier en daar wel zijn,
die terug zouden willen keren op hun schre
den en een tegenbeweging zouden willen in
zetten, dan toch moet je vaststellen dat zoiets
niet lukt.
Op z'n minst is het de angst die mensen in de
boeien slaat. Mij lijkt het duidelijk, dat de
zwarte bevolking er zeker niet op uit is de
blanken uit te roeien of zelfs maar het land uit
te werken. Men wil in vrede naast en met el
kander leven. Maar bij de blanken roept de
angst een spiraal van geweld op. die niet om
te keren is. Of er zou een wónder moeten ge
beuren. En tóch: zulke wonderen gebeuren
soms, waarbij dan overigens enerzijds moed
en overtuigingskracht en anderzijds ook het
wei-doorzien eigenbelang een belangrijke rol
plegen te spelen. En het één kan op het ander
inwerken. Wat dat eigenbelang betreft: wijs
heid. inzicht en berekening weten van tijd tot
tijd binnen te dringen in de gesloten structu-
predikanten Huting en Overeem, voorzitters
van de generale synoden der beide kerken, in
het voorwoord. „Het was een oefening in ge
hoorzaamheid, een worsteling met de op
dracht om kerk te zijn in solidariteit met de
armen. Door dit boekje wordt u uitnodigd op
de een of andere wijze deel te nemen aan deze
worsteling, met als doel dat gerechtigheid en
vrede mogen gaan heersen in Zuid-Afrika en
het onrecht van de apartheid wordt wegge
daan".
I'll
ren van machtscentra en daar overwegingen
op te roepen, die heilloze maatregelen gaan
inperken en op den duur misschien ook wel
afbreken.
In zulk een verband kunnen kleine dingen
soms een aanzienlijke betekenis krijgen. Wat
achteraf gezien een beslissing teweeg bracht
is vooraf zeker niet altijd als zodanig herken
baar. Ook het omgekeerde is overigens waar:
het niet aangrij pen van zulke op het eerste ge
zicht onbetekenende mogelijkheden doet ons
bij een verdere escalatie van het geweld wel
degelijk schuldig staan. Veel mogelijkheden
zijn er ten aanzien van de ontwikkelingen in
Zuid-Afrika. zeker op zo grote afstand, niet.
Als één van de mogelijkheden wordt telkens
weer de desinvestering, het terugtrekken van
beleggingen genoemd. En hoe omstreden
ook, we komen er als verantwoordelijke men
sen niet onderuit, voor onszelf zowel als in
breder verband, ook deze beperkte mogelijk
heid te overwegen.
Dat geld macht betekent, weten en erkennen
we allen. Hoe vaak is niet met het beschik
baar stellen of onthouden van financiële mid
delen in internationaal verband een bepaalde
ontwikkeling afgedwongen? En daarmee
wordt duidelijk, dat het beleggen van gelden
niet alleen een zakelijke, maar ook een morele
aangelegenheid is.
Ik wil hier graag verwijzen naar een recent
verschenen brochure 'Beleggingen in Zuid-
Afrika; overwegingen en besluiten van de
Hervormde en Gereformeerde Synode'. Het is
geen geschrift dat als een gedreven oproep op
ons overkomt. Het heeft een boodschap, maar
wil ons toch vooral bekend maken met over
wegingen en feiten.
Informatie dus. ..De bedoeling van deze bro
chure is u uit te nodige deze synodale gedach
ten vorming te volgen", aldus schrijven de
De kerken zelf komen er overigens, ook in dit
geschrift, niet beter af dan de meesten onder
ons. Ze hebben de nodige moeite om, bij
voorbeeld wanneer het gaat om hun eigen
pensioenfondsen, zelf de daad bij het woord
te voegen. Snijden in eigen vlees is niet ge
makkelijk en doet pijn. Er staan andere ver
antwoordelijkheden tegenover, waar niet
licht aan getild mag worden.
Wat gehoord moet worden is in elk geval de
oproep uit Zuid-Afrika zelf. Het is de Afri
kaanse Raad van Kerken, het is ook de
Rooms Katholieke Kerk van Zuid-Afrika, die
- naast andere instanties - tot terugtrekking
van de investeringen oproept in de overtui
ging dat economische drukmiddelen nodig
zijn om vreedzaam en effectief de Zuidafri-
kaanse regering te brengen tot de fundamen
tele veranderingen die het land nodig heeft.
En we konden het immers ook lezen in het be
richt van de PZC van 12 maart jl., waarin uit
spraken van Donald Woods naar aanleiding
van de verfilming van zijn boek 'Biko, cry free
dom' worden aangehaald. ..Er moet hier meer
druk op de regering worden uitgeoefend,
want nu weet Botha dat hij nog vrienden
heeft en dat geeft hem moed. Dat weet ik,
want ik ken de regeringskringen". Woods
weet zich in veel opzichten een conservatief
man: en hij kijkt als blanke tegen de apart
heid aan waarmee hij vroeger ingestemd
heeft. En juist zo weet hij heel zeker, dat het
blanke bewind niet door overtuiging van
koers zal veranderen: alleen door geweld zul
len veranderingen tot stand komen, maar
misschien zal toenemende internationale
druk het bloedvergieten beperken. Daar gaat
het dus om: beperking van het geweld. Met
het oog daarop wordt onze oplettendheid ge
vraagd.
In dit perspectief hebben de beide synoden
wel reden om de desinvestering onder ons al
ler aandacht te brengen. Het is duidelijk, dat
het veelal slechts om een teken zal gaan: het
van de hand doen van aandelen zal als wisse
ling van eigenaar geen directe invloed heb
ben. De verkoper zal er duidelijk bij moeten
meedelen waarom hij hiertoe overgaat. De
frequentie waarmee het gebeurt zal op moe
ten vallen. Zo krijgt het wel degelijk beteke
nis. Het bedrijfsleven heeft in internationaal
verband reeds gereageerd door gedragscodes
op te stellen voor bedrijven die in Zuid-Afrika
operen. Het Amerikaanse congres heeft in
1986 nieuwe investeringen in Zuid-Afrika ver
boden. Verschillende bedrijven zijn de laatste
paar jaar uit Zuid-Afrika vertrokken. Er is wel
degelijk het een en ander in beweging. Niet in
de laatste plaats doordat, zoals straks gezegd,
het wei-doorzien eigenbelang een rol van be
tekenis speelde.
Ik zou onze mogelijkheden zeker niet willen
overschatten. Ze zijn beperkt. Ze gaan, wel
verstaan, ook niet verder dan overreding. Wie
meer wil bereikt minder. Dat geldt zeker de
actievoerders, die onlangs tegen de Shell-
tankstations met vernielingen bezig waren.
Onwillekeurig vraag je je af, waardoor men
sen tot zulke waanzinnige daden komen. Is in
het actie-voeren in onze dagen een eigen 'cul
tuur' ontstaan, die minder het effect berekent
dan de daad 'heiligt'?
Maar wie de vragen van zich afzet enz'n han
den schoon denkt te kunnen houden van wat
ginds (zo ver immers van ons bed..) gebeurt,
die zal eens blijken er in negatieve zin meer
bij betrokken te zijn geweest dan je vandaag
de dag voor mogelijk houdt. Ik denk, dat het
nog zo gek niet is eens mee te denken met wat
ons in bovengenoemde brochure verteld
wodt. Om je dan af te vragen wat op onze weg
ligt om te doen. Want levensbeschouwing is
niet vrijblijven.
T. Rinkema
De brochure is gratis aan te vragen bij: de Generale
Diakonale Raad der N.H. Kerk. postbus 72. 3970 AB
Driebergen (tel. 03438-20744) en het Centrum voor
Zending en Diakonaat. postbus 200. 3830 AE Leus
den (tel. 033-943244).
kan zijn dat mannen het moeilij';
dan vrouwen vinden hun afhmt
lijkheid of hulpeloosheid en 1
angst te erkennen. VoormannenI
een goedbedoelde aanraking e
dreigende herinnering zijn aanl
kwetsbaarheid. Zulke seks-veni
len worden in de hand gewerkt i
vroeg-kinderlijke ervaringen
wat betreft aanraking en verzorg
Door verschillen in de manier
op ze hun kinderen aanraken p
ten ouders hun kinderen 'mannt
ke' en 'vrouwelijke' aanrakkp
tronen in. Vaders raken hun fat
ren vooral tijdens het doen vans
letjes ('paardje spelenaan.
ders raken hun kinderen vooral
het troosten, koesteren en verzat
aan.
Daarnaast beïnvloedt het gesl
van het kind zelf ook het patroon
aanraking. In de meeste wesh
landen (en vermoedelijk ook j
niet-westerse) ontvangen meI
veel meer liefkozende aanrakiè„
kussen, vasthouden, koesteren
jongens. Tegen de puberteit het
deze ervaringen jongens en men
al op een heel verschillende mai
geprogrammeerd. Van dan
vertonen ze voor de rest van hun
ven typisch 'vrouwelijke' en 'ma
lijke' aanrakingspatronen,
blijkt bijvoorbeeld uit studies i
hoe reizigers op luchthavens t
nen aanraken die hen komen a
len. Vrouwen begroeten vrouwa
mannen veel lichamelijker, met
derzijdse kussen op de lippen, on
mingen en andere lichaamsat
kingen dan mannen. Mannen
mannen begroeten schudden elt
zelfs meestal hoogstens de hand
daar blijft het bij.
Een vraag die psychologen hei
proberen te beantwoorden is hot
makkelijk of ongemakkelijk
spannen of ontspannen mensen
bij lichamelijke aanraking voelen
waarom. Hun gegevens lijken et
te duiden dat uw reactie op lick
lijke aanraking alles met uw
soonlijkheid te maken heeft.
Onderzoekers aan de univen
van Oregon keken naar hoe pers
lijkheidstrekken samenhangen
reacties op aanraking door pe
nen van hetzelfde geslacht. Zen
den dat mannen zich bij zulke aanl
kingen in het algemeen minden
makkelijk voelden dan vrouitL
Maar: hoe meer autoritair en com
vatiever mensen zijn, hoe meen
te ze met aanraking hebben
geldt zowel voor mannen als
vrouwen. Ook blijkt dat mensen
gemakkelijk anderen aanraken
het nu iemand van hetzelfde t
het andere geslacht is) in het
meen vrolijker, praatzamer, soci
actiever en origineler zijn. Men
die gespannen raken van aanra
zijn emotioneel vaak onevenvx
ger en sociaal angstiger.
Uit een onderzoek onder 4001
denten blijkt verder dat degenen
moeite hebben met aanraking
stiger zijn als ze met anderen
maar) praten en dat ze een negt
ver beeld van zichzelf hebben,
ook nogal wat onderzoek i
waaruit blijkt dat mensen
makkelijk aanraken minder
voor en wantrouwend jegens at
ren zijn en minder spanning (stri
in het leven van alledag hebben
verrassend is dat ze zich ook bett
hun lichaam voelen zitten en mee
vreden zijn over hun uiterlijk.
Hoe belangrijk is lichamelijke
raking en lichamelijke intimita
relaties? Aan de universiteit van
nois werd geprobeerd dit na t
door het interviewen en observe
van echt )paren. Drie soorten vat
timiteit werden daarbij onderzot
namelijk: emotionele intimiteit
voelens van bij elkaar betrok
zijn, wederzijdse steun en verin
zaamheid), verbale intimiteit
met woorden uiten van ge
emoties, meningen) en lichame
intimiteit.
Het bleek dat elk van deze vo
van intimiteit z'n steentje bijdn
aan de tevredenheid over de rel
Maar misschien verrassend
sommigen lichamelijke intiM
bleek het minst belangrijk van
drie. Conflicten en de kans opsc
ding hangen vooral samen met
vrede over emotionele en verbale
timiteit. Hoewel lichamelijke i
teit een relatie lang niet altijd
maken of breken, kan in veel conl
ten lichamelijke aanraking wel
voordelen bieden. Uit onderzot
in bedrijven blijkt dat oppervlak
aanraking klanten positiever
het bedrijf en het bedienend pet
neel doet denken. Uit een onder
in restaurants blijkt zelfs dat
goed geld kan opleveren. Sent
sters die hun klant even op
of schouder aanraken als ze het
selgeld geven krijgen een
dan serveersters die dat niet
Tenminste, wanneer de aanré
op een niet brutale, gedienstige
nier gebeurt.
Een van de redenen is vermoedt
dat wij mensen, wanneer we c
mand zonder duidelijke bijbeho
gen worden aangeraakt, gera
zijn ons 'speciaal' te voelen. Ie
te voelen, die de moeite van eert
sonal touch' waard is. Treffend
dit verband dat bij sportevenet
ten winnaars gemiddeld zes kee'
ker dan verliezers worden a""
raakt. Als we elkaar allemaal
vaker zonder bijbedoelingen!!!
den aanraken, zou deze wereld
schien alleen nog maar winnaarJ
geen verliezers meer tellen.
(Voor bespreking boek 'Denkwij'
zie pagina 21)
ZATERDAG 19 MAART 1988