Strelen is helen Niet zwijgen over beleggingen Zuid-Afrika SILENCE vl< PZC/°Pin'e en achtergrond Hoge ogen Fair Pensioenfondsen - imK. Kleine dingen levensbeschouwing denkwijzer Tevreden over relatie Jesse Jackson for president? (Van onze correspondent Henk Dam in Washington) Als dominee Jesse Jackson blij is met één resultaat uit de reeks overwinningen en bijna-overwinnin- gen van de laatste weken, dan is het wel dat hij de meeste Democratische stemmen in het kille Alaska kreeg. Hij schept er behoorlijk over op in de vele toespraakjes die hij houdt op zijn campagne-zwerftocht door het land. „Ik heb zelfs in Alaska gewonnen", pocht hij dan, „en in Alaska heb je geen getto's. Alleen iglo's". Op z'n eigen onnavolgbare manier zegt hij daarmee iets belangrijks over zijn jacht naar het Witte Huis. De re sultaten van de afgelopen voorverkie zingen bewijzen dat Jackson niet al leen bij zwarten wint, maar ook bij an dere groepen. Dat hij de Democrati sche voorverkiezing in zuidelijke sta ten als Alabama, Georgia, Louisiana, Mississippi, Virginia en Zuid-Carolina won, is op zichzelf indrukwekkend maar verklaarbaar. In al die staten be vindt zich een zeer substantieel per centage aan zwarte kiezers. Maar dat hij in Alaska won, en tweede werd in de ,,blanke"staten Idaho, Flo rida, Minnesota, Vermont, Maine en ook nog Illinois, dat is minder voor de hand liggend. Het bewijst dat zijn steun breder is dan alle experts had den voorspeld. Dat laatste blijkt ook uit een aantal cijfers. Tot dusver heeft zo ongeveer de helft van de Amerikaanse kiezers de gelegenheid gehad op presidentskan didaten te stemmen. Dat leverde Jack son in totaal bijna 3 miljoen stemmen op. De nummer twee van de Democra ten, zo geteld, is gouverneur Dukakis die iets meer dan 2,8 miljoen stemmen vergaarde. In gedelegeerden voor de nationale conventie gerekend, is het beeld maar iets anders: Dukakis heeft nu 464,5 'gedelegeerden. Jackson zit hem dicht op de hielen met 460,55 ge delegeerden. Dat betekent nogal wat. Het betekent dat Jackson het beter doet dan zelfs zijn fans hadden durven voorspellen. Het betekent dat hij, in deze fase van de strijd, een serieuze gegadigde voor de Democratische nominatie is. Zou den we het gaan beleven? Jackson for president? Hoe komt het dat Jackson de politieke koffiedikkijkers heeft verbijsterd door zulke hoge ogen te gooien? Dat heeft hij in de eerste plaats aan zich zelf te danken. De Jackson die in 1988 campagne voert, is een hele andere man dan de Jackson die dat in 1984 deed. Vier jaar geleden was zijn cam pagne in de eerste plaats bedoeld als een vorm van protest tegen het Demo cratische partij-establishment. In die positie kon Jackson zich elke wilde uitspraak veroorloven die hem maar in gedachten kwam. En dat deed hij ook. Wat hij bijvoorbeeld op het ge bied van de buitenlandse politiek zei, was zo extreem dat hij zich alleen daardoor al buiten spel zette. De nieuwe Jackson is volwassener, rij per, wijzer. Voorbij is het gekoketteer met radikalinski's. Voorbij het zich af zetten tegen de rest van de Democrati sche partij. Hij is voorzichtiger gewor den, minder polariserend. Dat bleek op bijna koddige wijze tij dens de laatste tv-debatten tussen de Democratische presidentskandida ten. Terwijl alle andere mannen ruzie zaten te maken en elkaar ook de klein ste vliegjes zaten af te vangen, pleitte Jackson zalvend voor vrede in de De mocratische gelederen, en onderling begrip. Dit is dus één reden waarom Jackson hoog scoort: hij is een beter politicus geworden. De tweede reden vloeit voort uit de uniek brede samen stelling van de huidige lichting Demo cratische presidentskandidaten. Behalve Jackson doen nogmee: Duka kis, Gore, Gephardt en Simon. Al deze mannen hebben ten minste één staat op hun naam geschreven. Geen van dit viertal heeft, landelijk gezien, meer dan een kwart van de Democratische stemmen gekregen. Dukakis is sterk in het noordoosten, waar hij vandaan komt. Gore scoorde lekker in het Zuiden, zijn thuisbasis. Gephardt heeft veel in de melk te brokkelen in het midden-westen, zijn vaderland. En Simon won dinsdag dik in zijn thuis-staat Illinois, en heeft wel licht kansen in ook andere noordelijke industrie-staten, waar de verkiezings karavaan nog naar toe moet. En zolang die blanke heren maar ru ziën over de buit, gaat de spreekwoor delijke derde (in dit geval vijfde) ermee heen. Op basis van niet meer dan steeds 5 tot 10 procent van de blanke stemmen (de doorslaggevende verbre ding van zijn kiezersbasis sinds 1984), aangevuld door zeker 90 procent van de zwarte stemmen, is Jackson daar om nu koploper. Jackson in Birmingham tijdens de voorverkiezingen voor de staat Alabama. Jesse Jackson De laatste voorverkiezing, die van be gin deze week in Illinois, bevestigde dit beeld. Op de korte termijn gere kend, liep die verkiezing voor Jack son niet zo goed af. Hij werd, na Si mon, tweede, terwijl de peilingen in de richting van een overwinning voor de dominee hadden gewezen. Maar op de lange termijn gezien, was het voor Jackson prima nieuws. De uitslag be tekende, dat senator Simon in de race bleef, en dat nu ook tot de Democrati sche conventie van juli wil blijven doen. Dat betekent dat de kans dat met na me Dukakis bij de voorverkiezingen voldoende gedelegeerden wint om van tevoren de nominatie te winnen, klei ner is geworden. Voor Jackson is dat een prachtig scenario. Nog even naar de cijfers kijken om een en ander te illustreren. Zoals we al za gen heeft Dukakis nu, nadat de helft van het land heeft gestemd, 464,5 gede legeerden, Jackson 460,55. Gore heeft er 354,8, Simon 171,5 en Gephardt 145. Voor de nominatie zijn 2082 gedele geerden nodig; het beeld is evident. Als geen van de kandidaten aan die 2082 gedelegeerden komt, dan zal de Democratische conventie moeten be slissen. De kandidaten zullen onder ling moeten onderhandelen, partijbe stuurders krijgen een belangrijke in breng. Stel nu, dat Jackson na alle voorver kiezingen net iets hoger staat dan zijn concurrenten. Moet de conventie hem dan de nominatie geven? Nee, dat hoeft niet, en het is ook niet zo erg waarschijnlijk dat dat gebeurt. Toege geven, het zou fair zijn als Jackson wél de Democratische koningsmantel om kreeg. Maar de eerste zorg van de con ventie zal moeten zijn: heeft onze pre sidentskandidaat een goede kans om te winnen van de Republikeinse kan didaat, vrijwel zeker George Bush? De peilingen zijn dan voor Jackson vernietigend, en bevestigen de veelge hoorde wijsheid dat Amerika niet rijp is voor een zwarte president, of zelfs maar presidentskandidaat. Een-derde deel van de traditionele Democrati sche kiezers stemt liever op een Repu blikein dan op Jackson, zo zeggen die peilingen onder meer. In 1984 haalde de Democratische pre sidentskandidaat, Walter Mondale, een waagstukje uit door een vrouw als zijn beoogde vice-president te kiezen, in plaats van de traditionele blanke man. Hij werd door Reagan wegge vaagd. Dat zijn de Democraten nog niet ver geten. Het is mede daarom dat Jack sons kansen op de nominatie uiteinde lijk niet zo groot zijn. De Democrati sche partijregels zijn bovendien wel zo opgesteld, dat de partij-bonzen rede lijk ruime mogelijkheden tot manipu leren hebben, bijvoorbeeld dank zij 700, niet-gekozen zogenaamde „super gedelegeerden". Jackson for president? Sluit er maar geen weddenschap op af. (Door René Diekstra) gltel u voor, u komt voor de eerste O keer bij een arts. U wordt per soonlijk door de arts in de wachtka mer begroet en hoffelijk de spreekka mer binnengeleid. U hebt alle aan dacht wanneer u vertelt waarvoor u precies komt. Tijdens het gesprek raakt de arts twee keer heel even uw arm aan. Voor u weggaat maakt u een nieuwe afspraak en u neemt met een handdruk afscheid. Hoe zal naar alle waarschijnlijkheid uw reactie op dit consult zijn? Denkt u dat de twee aanrakingen uw reacties op de behandeling of op de arts beïnvloe den? Volgens de psycholoog Hubble uit Ohio in de Verenigde Staten is dat in derdaad het geval, zo blijkt uit een artikel in het tijdschrift Psychology Today. Hij trainde artsen speciaal om patiënten, die ze voor de eerste keer zagen, regelmatig op de eerder beschreven manier aan te raken. Zijn onderzoek toont aan dat de pa tiënten die werden aangeraakt de arts als meer deskundig beoordeel den dan patiënten die niet werden aangeraakt. Uit een ander onderzoek blijkt dat patiënten die worden aangeraakt meer over zichzelf aan hun arts ver tellen dan 'niet-aangeraakte'patiën ten. Blijkbaar wordt aanraking in medische situaties opgevat als een gebaar van betrokkenheid en be zorgdheid, en kan ze dus een gunsti ge uitwerking hebben (het feit dat sommige hulpverleners wat al te overbezorgd zijn en hun handen of andere lichaamsdelen laten kruipen tot waar ze niet gaan kunnen, doet aan deze constatering niets af). Het merkwaardige is dat dit gunstige effect vooral bij vrouwen en niet (of veel minder) bij mannen wordt aan getroffen. Althans in westerse lan den. Een voorbeeld om dat te illustre ren. U ligt in een ziekenhuis te wach ten op een operatie die u moet onder gaan. De arts komt binnen en legt u uit wat voor operatie het precies is en hoe de nabehandeling er zal uitzien. Hij (of zij) raakt u tweemaal aan. De eerste keer een paar seconden op uw hand, meteen na zich te hebben voor gesteld. De tweede keer, tegen het einde van het gesprek, bijna een mi nuut lang op uw arm. Bij het weg gaan geeft de arts u nogmaals een handdruk. Voegt dit soort 'gerust stellend' aanraken iets toe aan de uitleg? Heeft het enig effect op uw angst vóór de operatie en op hoe u op de operatie zelf zult reageren? Het antwoord op beide vragen is heel duidelijk: ja. Maar het soort effect hangt af van het feit of u man of vrouw bent. Althans volgens de re sultaten van een onderzoek aan de universiteit van Connecticut. Daar iverd een groep patiënten, die vóór hun operatie zo werd aangeraakt, vergeleken met een groep patiënten die alleen mondelinge uitleg kreeg. Vrouwen bleken verbazingwekkend positief op de aanraking te reageren. Het verlaagde hun angst èn hun bloeddruk vóór de operatie en zelfs een tijdlang daarna. Bij mannen riep de aanraking juist spanning op. Zo wel hun bloeddruk als hun angst steeg en bleef een aantal uren ver hoogd. Wat is de verklaring voor zulke ver schillende reacties van mannen en vrouwen? Een deel van het antwoord Beleggingen in Zuid-Afrika. Het is me ui teraard bekend hoe omstreden dit on derwerp is. Daarbij heb ik er geen behoefte aan mijn persoonlijke mening te benadruk ken. Die doet er weinig toe; in elk geval niet meer dan die van de lezer. De reden dat ik erover schrijf is: dat we dit probleem niet aan ons voorbij kunnen en mogen laten gaan. Je kunt er niet ongestraft je ogen voor slui ten. Je kunt er ook niet verder het zwijgen maar toe doen. Het gaat dus over de apartheid in Zuid-Afri- ka. De tekenen wijzen erop, dat de problema tiek zich meer en meer toespitst. Een regiem, dat niet wei-gezinde organisaties het zwijgen oplegt en zelfs hun bestaan onmogelijk maakt, geeft daarmee blijk dat het in hoe lan ger hoe groter moeilijkheden komt. Wat in de laatste weken in Zuid-Afrika ge beurd is betekent de uitholling en mogelijk zelfs het einde van de democratie. Het is daar bij natuurlijk een illusie te menen, datje met de genomen maatregelen de anti-apartheids organisaties uitschakelt. De geschiedenis heeft altijd aangetoond, dat de weerstand te gen de onderdrukking in groeit. Het benauwendste vind ik wel, dat ontwikke lingen als deze zich met zó'n eigen wettelijk heid en onomkeerbaarheid voltrekken, dat ze het karakter van een lot gaan krij gen. Ook als je de indruk hebt, dat er hier en daar wel zijn, die terug zouden willen keren op hun schre den en een tegenbeweging zouden willen in zetten, dan toch moet je vaststellen dat zoiets niet lukt. Op z'n minst is het de angst die mensen in de boeien slaat. Mij lijkt het duidelijk, dat de zwarte bevolking er zeker niet op uit is de blanken uit te roeien of zelfs maar het land uit te werken. Men wil in vrede naast en met el kander leven. Maar bij de blanken roept de angst een spiraal van geweld op. die niet om te keren is. Of er zou een wónder moeten ge beuren. En tóch: zulke wonderen gebeuren soms, waarbij dan overigens enerzijds moed en overtuigingskracht en anderzijds ook het wei-doorzien eigenbelang een belangrijke rol plegen te spelen. En het één kan op het ander inwerken. Wat dat eigenbelang betreft: wijs heid. inzicht en berekening weten van tijd tot tijd binnen te dringen in de gesloten structu- predikanten Huting en Overeem, voorzitters van de generale synoden der beide kerken, in het voorwoord. „Het was een oefening in ge hoorzaamheid, een worsteling met de op dracht om kerk te zijn in solidariteit met de armen. Door dit boekje wordt u uitnodigd op de een of andere wijze deel te nemen aan deze worsteling, met als doel dat gerechtigheid en vrede mogen gaan heersen in Zuid-Afrika en het onrecht van de apartheid wordt wegge daan". I'll ren van machtscentra en daar overwegingen op te roepen, die heilloze maatregelen gaan inperken en op den duur misschien ook wel afbreken. In zulk een verband kunnen kleine dingen soms een aanzienlijke betekenis krijgen. Wat achteraf gezien een beslissing teweeg bracht is vooraf zeker niet altijd als zodanig herken baar. Ook het omgekeerde is overigens waar: het niet aangrij pen van zulke op het eerste ge zicht onbetekenende mogelijkheden doet ons bij een verdere escalatie van het geweld wel degelijk schuldig staan. Veel mogelijkheden zijn er ten aanzien van de ontwikkelingen in Zuid-Afrika. zeker op zo grote afstand, niet. Als één van de mogelijkheden wordt telkens weer de desinvestering, het terugtrekken van beleggingen genoemd. En hoe omstreden ook, we komen er als verantwoordelijke men sen niet onderuit, voor onszelf zowel als in breder verband, ook deze beperkte mogelijk heid te overwegen. Dat geld macht betekent, weten en erkennen we allen. Hoe vaak is niet met het beschik baar stellen of onthouden van financiële mid delen in internationaal verband een bepaalde ontwikkeling afgedwongen? En daarmee wordt duidelijk, dat het beleggen van gelden niet alleen een zakelijke, maar ook een morele aangelegenheid is. Ik wil hier graag verwijzen naar een recent verschenen brochure 'Beleggingen in Zuid- Afrika; overwegingen en besluiten van de Hervormde en Gereformeerde Synode'. Het is geen geschrift dat als een gedreven oproep op ons overkomt. Het heeft een boodschap, maar wil ons toch vooral bekend maken met over wegingen en feiten. Informatie dus. ..De bedoeling van deze bro chure is u uit te nodige deze synodale gedach ten vorming te volgen", aldus schrijven de De kerken zelf komen er overigens, ook in dit geschrift, niet beter af dan de meesten onder ons. Ze hebben de nodige moeite om, bij voorbeeld wanneer het gaat om hun eigen pensioenfondsen, zelf de daad bij het woord te voegen. Snijden in eigen vlees is niet ge makkelijk en doet pijn. Er staan andere ver antwoordelijkheden tegenover, waar niet licht aan getild mag worden. Wat gehoord moet worden is in elk geval de oproep uit Zuid-Afrika zelf. Het is de Afri kaanse Raad van Kerken, het is ook de Rooms Katholieke Kerk van Zuid-Afrika, die - naast andere instanties - tot terugtrekking van de investeringen oproept in de overtui ging dat economische drukmiddelen nodig zijn om vreedzaam en effectief de Zuidafri- kaanse regering te brengen tot de fundamen tele veranderingen die het land nodig heeft. En we konden het immers ook lezen in het be richt van de PZC van 12 maart jl., waarin uit spraken van Donald Woods naar aanleiding van de verfilming van zijn boek 'Biko, cry free dom' worden aangehaald. ..Er moet hier meer druk op de regering worden uitgeoefend, want nu weet Botha dat hij nog vrienden heeft en dat geeft hem moed. Dat weet ik, want ik ken de regeringskringen". Woods weet zich in veel opzichten een conservatief man: en hij kijkt als blanke tegen de apart heid aan waarmee hij vroeger ingestemd heeft. En juist zo weet hij heel zeker, dat het blanke bewind niet door overtuiging van koers zal veranderen: alleen door geweld zul len veranderingen tot stand komen, maar misschien zal toenemende internationale druk het bloedvergieten beperken. Daar gaat het dus om: beperking van het geweld. Met het oog daarop wordt onze oplettendheid ge vraagd. In dit perspectief hebben de beide synoden wel reden om de desinvestering onder ons al ler aandacht te brengen. Het is duidelijk, dat het veelal slechts om een teken zal gaan: het van de hand doen van aandelen zal als wisse ling van eigenaar geen directe invloed heb ben. De verkoper zal er duidelijk bij moeten meedelen waarom hij hiertoe overgaat. De frequentie waarmee het gebeurt zal op moe ten vallen. Zo krijgt het wel degelijk beteke nis. Het bedrijfsleven heeft in internationaal verband reeds gereageerd door gedragscodes op te stellen voor bedrijven die in Zuid-Afrika operen. Het Amerikaanse congres heeft in 1986 nieuwe investeringen in Zuid-Afrika ver boden. Verschillende bedrijven zijn de laatste paar jaar uit Zuid-Afrika vertrokken. Er is wel degelijk het een en ander in beweging. Niet in de laatste plaats doordat, zoals straks gezegd, het wei-doorzien eigenbelang een rol van be tekenis speelde. Ik zou onze mogelijkheden zeker niet willen overschatten. Ze zijn beperkt. Ze gaan, wel verstaan, ook niet verder dan overreding. Wie meer wil bereikt minder. Dat geldt zeker de actievoerders, die onlangs tegen de Shell- tankstations met vernielingen bezig waren. Onwillekeurig vraag je je af, waardoor men sen tot zulke waanzinnige daden komen. Is in het actie-voeren in onze dagen een eigen 'cul tuur' ontstaan, die minder het effect berekent dan de daad 'heiligt'? Maar wie de vragen van zich afzet enz'n han den schoon denkt te kunnen houden van wat ginds (zo ver immers van ons bed..) gebeurt, die zal eens blijken er in negatieve zin meer bij betrokken te zijn geweest dan je vandaag de dag voor mogelijk houdt. Ik denk, dat het nog zo gek niet is eens mee te denken met wat ons in bovengenoemde brochure verteld wodt. Om je dan af te vragen wat op onze weg ligt om te doen. Want levensbeschouwing is niet vrijblijven. T. Rinkema De brochure is gratis aan te vragen bij: de Generale Diakonale Raad der N.H. Kerk. postbus 72. 3970 AB Driebergen (tel. 03438-20744) en het Centrum voor Zending en Diakonaat. postbus 200. 3830 AE Leus den (tel. 033-943244). kan zijn dat mannen het moeilij'; dan vrouwen vinden hun afhmt lijkheid of hulpeloosheid en 1 angst te erkennen. VoormannenI een goedbedoelde aanraking e dreigende herinnering zijn aanl kwetsbaarheid. Zulke seks-veni len worden in de hand gewerkt i vroeg-kinderlijke ervaringen wat betreft aanraking en verzorg Door verschillen in de manier op ze hun kinderen aanraken p ten ouders hun kinderen 'mannt ke' en 'vrouwelijke' aanrakkp tronen in. Vaders raken hun fat ren vooral tijdens het doen vans letjes ('paardje spelenaan. ders raken hun kinderen vooral het troosten, koesteren en verzat aan. Daarnaast beïnvloedt het gesl van het kind zelf ook het patroon aanraking. In de meeste wesh landen (en vermoedelijk ook j niet-westerse) ontvangen meI veel meer liefkozende aanrakiè„ kussen, vasthouden, koesteren jongens. Tegen de puberteit het deze ervaringen jongens en men al op een heel verschillende mai geprogrammeerd. Van dan vertonen ze voor de rest van hun ven typisch 'vrouwelijke' en 'ma lijke' aanrakingspatronen, blijkt bijvoorbeeld uit studies i hoe reizigers op luchthavens t nen aanraken die hen komen a len. Vrouwen begroeten vrouwa mannen veel lichamelijker, met derzijdse kussen op de lippen, on mingen en andere lichaamsat kingen dan mannen. Mannen mannen begroeten schudden elt zelfs meestal hoogstens de hand daar blijft het bij. Een vraag die psychologen hei proberen te beantwoorden is hot makkelijk of ongemakkelijk spannen of ontspannen mensen bij lichamelijke aanraking voelen waarom. Hun gegevens lijken et te duiden dat uw reactie op lick lijke aanraking alles met uw soonlijkheid te maken heeft. Onderzoekers aan de univen van Oregon keken naar hoe pers lijkheidstrekken samenhangen reacties op aanraking door pe nen van hetzelfde geslacht. Zen den dat mannen zich bij zulke aanl kingen in het algemeen minden makkelijk voelden dan vrouitL Maar: hoe meer autoritair en com vatiever mensen zijn, hoe meen te ze met aanraking hebben geldt zowel voor mannen als vrouwen. Ook blijkt dat mensen gemakkelijk anderen aanraken het nu iemand van hetzelfde t het andere geslacht is) in het meen vrolijker, praatzamer, soci actiever en origineler zijn. Men die gespannen raken van aanra zijn emotioneel vaak onevenvx ger en sociaal angstiger. Uit een onderzoek onder 4001 denten blijkt verder dat degenen moeite hebben met aanraking stiger zijn als ze met anderen maar) praten en dat ze een negt ver beeld van zichzelf hebben, ook nogal wat onderzoek i waaruit blijkt dat mensen makkelijk aanraken minder voor en wantrouwend jegens at ren zijn en minder spanning (stri in het leven van alledag hebben verrassend is dat ze zich ook bett hun lichaam voelen zitten en mee vreden zijn over hun uiterlijk. Hoe belangrijk is lichamelijke raking en lichamelijke intimita relaties? Aan de universiteit van nois werd geprobeerd dit na t door het interviewen en observe van echt )paren. Drie soorten vat timiteit werden daarbij onderzot namelijk: emotionele intimiteit voelens van bij elkaar betrok zijn, wederzijdse steun en verin zaamheid), verbale intimiteit met woorden uiten van ge emoties, meningen) en lichame intimiteit. Het bleek dat elk van deze vo van intimiteit z'n steentje bijdn aan de tevredenheid over de rel Maar misschien verrassend sommigen lichamelijke intiM bleek het minst belangrijk van drie. Conflicten en de kans opsc ding hangen vooral samen met vrede over emotionele en verbale timiteit. Hoewel lichamelijke i teit een relatie lang niet altijd maken of breken, kan in veel conl ten lichamelijke aanraking wel voordelen bieden. Uit onderzot in bedrijven blijkt dat oppervlak aanraking klanten positiever het bedrijf en het bedienend pet neel doet denken. Uit een onder in restaurants blijkt zelfs dat goed geld kan opleveren. Sent sters die hun klant even op of schouder aanraken als ze het selgeld geven krijgen een dan serveersters die dat niet Tenminste, wanneer de aanré op een niet brutale, gedienstige nier gebeurt. Een van de redenen is vermoedt dat wij mensen, wanneer we c mand zonder duidelijke bijbeho gen worden aangeraakt, gera zijn ons 'speciaal' te voelen. Ie te voelen, die de moeite van eert sonal touch' waard is. Treffend dit verband dat bij sportevenet ten winnaars gemiddeld zes kee' ker dan verliezers worden a"" raakt. Als we elkaar allemaal vaker zonder bijbedoelingen!!! den aanraken, zou deze wereld schien alleen nog maar winnaarJ geen verliezers meer tellen. (Voor bespreking boek 'Denkwij' zie pagina 21) ZATERDAG 19 MAART 1988

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1988 | | pagina 4