Plannen commerciële
televisie liggen klaar
Zuid-Afrika's
censuur politie
Zeeuwse staten laten te veel
over zich heen lopen door gs
PZC/ °P'nie en achtergrond
VAN AVRO, TROS EN VERONICA
Als de Amerikaanse minis
ter van buitenlandse za
ken George Shultz vandaag in
Israël zal landen, treft hij in de
bezette gebieden een naar de
anarchie afzakkende Pale
stijnse opstand aan. Zelfs de
ingenieus achter de bureaus
in Washington uitgewerkte
vredesindeeën voor het Mid
den-Oosten kunnen daar geen
antwoord meer op geven.
Uitgangspunten
Vredesmars
Bedreiging
STER
Kwestie van tijd
Eigen winkeltje'
te gast
Zelfcensuur
Snelkookpan-diplomatie
Shultz gedoemd te falen
(Van onze correspondent
Willy Werkman
in Tel Aviv)
S*
De scherpe verdeeldheid binnen de Is
raëlische regering, de vage en tegen
strijdige reacties vanuit de Arabische
_wereld en de successen van de opstand
in bezet gebied hebben de vastbeslo
tenheid van de Palestijnen alleen
-maar versterkt om de strijd tegen de
Israëlische bezetting voort te zetten.
De met veel drama omgeven snelkook-
pandiplomatie, die Shultz van plan is
tijdens zijn bezoek aan het Midden-
Oosten toe te passen, moet de indruk
wekken dat Washington vanuit het in
'Jeruzalem ingerichte 'mini-State De
partment' met dagelijkse vliegretour-
tjes tussen Israël en een aantal Arabi
sche hoofdsteden een regeling gaat
uitwerken. Die moet de Palestijnen in
bezet gebied al binnen enkele maan
den zelfbestuur opleveren. Aan het
einde van dit jaar volgen dan de onder
handelingen over de uiteindelijke sta
tus van de door Israël in 1967 verover
de gebieden.
Het blijft de vraag waarom Shultz zijn
politieke imago in de waagschaal heeft
willen leggen voor dit zó ver van de rea
liteit verwijderd 'vredesplan'. Al jaren
lang heeft vice-premier Shimon Peres
er bij Shultz tevergeefs op aangedron
gen met zijn persoonlijke komst naar
het Midden-Oosten het vastgelopen
vredesproces een nieüwe impuls te ge
ven. Shultz' vaste antwoord was
steeds dat hij pas tot persoonlijke in
terventie zou besluiten wanneer een
bepaalde mate van succes bij voor
baat was verzekerd.
Succes? Shultz zal de Israëliërs duide
lijk maken dat alleen de aanvaarding
van het principe 'land in ruil voor vre
de' uitzicht biedt op rust in het Mid
den-Oosten. Israëls premier Shamir
heeft zijn antwoord al klaar: een onom
wonden 'nee'. Peres, zijn tegenpool
binnen de regering van nationale een
heid, wijst steeds vaker op de gevaren
van een blijvende militaire controle
(Van onze rtv-redactie
Of er nu echt op korte termijn com
merciële televisie komt in Neder
land blijft nog even de vraag, maar
Avro, Veronica en Tros hebben deze
week eindelijk de felbegeerde ge
sprekken met minister Brinkman
(WVC) kunnen voeren over hun ver
gevorderde commerciële plannen. Na
de Avro (dinsdag), Veronica (woens
dag) praat de Tros vandaag in Rijs
wijk met WVC over de toekomst van
bet Nederlandse omroepbestel,
jilet de paragraaf in het regeerak
koord. waarin staat dat er in Neder
land een commercieel net kan worden
ingevoerd wanneer drie grote omroe
pen daartoe overeenstemming berei
ken, leek aanvankelijk het pad naar de
commerciële televisie geëffend. Het
2ou echter nog wat voeten in de aarde
hebben eer de zogenaamde ATV-om-
roepen het gezamenlijke plan op tafel
konden leggen, waar Brinkman om
fiad gevraagd.
Door de plannen van Willem van Koo-
ten (de ex-dj Joost den Draaijer) om in
oktober van dit jaar van start te gaan
met Benelux TV, een op Nederland ge
richte commerciële satellietzender,
raakte de discussie rond de invoering
van een commerciële zender weer in
een stroomversnelling. De ATV-om-
roepen lieten weten dat zij overeen
stemming hadden bereikt en gaven
lucht aan hun teleurstelling over het
feit dat Brinkman hen nog steeds niet
voor een gesprek had uitgenodigd. Nu
is het dan eindelijk zover.
De ATV-omroepen staan in de start
blokken maar Brinkman stelt zich nog
steeds behoorlijk gereserveerd op. Na
het gesprek met Avro-voorzitter Wal
lis de Vries het de minister van WVC
weten dat er nog veel geregeld moet
worden en dat hij op een aantal punten
(bijvoorbeeld waar het de positie van
de uitgevers betreft) nog meer duide
lijkheid wil hebben. Volgens Wallis de
Vries is er echter genoeg duidelijkheid:
de ATV-omroepen hebben overeen
stemming bereikt over een samenwer
king met VNU, Elsevier, de Telegraaf
en de Perscombinatie en de uitgangs
punten voor een commerciële omroep
liggen bij de minister ter tafel. 'Nieuwe
discussies gaan lijken op een gezel-
schapspel,' aldus Wallis de Vries. En in
dat gezelschapspel heeft de Avro dui
delijk geen zin. 'We moeten snel en za
kelijk tot een afronding komen.'
Hoe zien de uitgangspunten voor een
commercieel net van de ATV-omroe
pen er nu uit? Duidelijk is dat de
Avro, de Tros en Veronica niet tot een
over anderhalf miljoen Palestijnen.
Maar ook hij is er zelfs nog niet in ge
slaagd de premier ervan te overtuigen
dat de Israëlische regering op zijn
minst een diepgaande discussie moet
houden over Shultz' voorstellen.
Shamirs weigering heeft ook onder de
rest van de Israëlische ministers voor
de nodige frustratie gezorgd. „We we
ten alleen nog maar uit de krantearti
kelen waarover we moeten onderhan
delen", klaagde deze week een van
hen.
Terwijl de Israëlische regering onder
steeds grotere druk komt te staan van
de buitenlandse kritiek zetten Israëli
sche vredesbewegingen, zoals de 'Vre
de nu'- en de 'Er is een grens'-organisa-
tie van dienstweigeraars demonstra
ties op ter ondersteuning van een vre-
desdialoog met de Palestijnen. De Vre
de nu-beweging hoop vele duizenden
aanhangers te verzamelen voor een de
monstratie zaterdagavond in Jeruza
lem.
Israëlische joden en Arabieren willen
een vredesmars ondernemen van het
noorden van het land naar de hoofd
stad. De afdeling 'Opvoedkunde' van
het algemeen vakverbond de Hista-
droet heeft op scholen pamfletten ver
spreid waarin te lezen staat: „Geweld
heeft nooit conflicten tussen volkeren
opgelost". Politiek rechts-georiën-
teerde organisaties, ondersteund
door o.a. de nationalistische Gush Ie-
moeniem kolonistenbeweging
zullen dit weekeinde Shultz in de
monstraties duidelijk maken dat van
concessies op de Westelijke Jordaan-
oever en in de Gazastrook geen sprake
kan zijn.
Ook in de Arabische wereld zal minis
ter Shultz weinig meer kunnen ver
wachten dan keurig uitgerolde rode
tapijten en beleefde welkomstplech
tigheden. Of hij Amman, de Jordaanse
hoofdstad, zal aandoen, is zelfs de
vraag, want zeer waarschijnlijk zal de
Jordaanse koning Hussein tijdens de
Shultz-missie niet eens thuis zijn. Vol
gens goedingelichte kringen in Jeruza
lem zal Shultz na zijn bezoek aan het
Midden-Oosten naar Londen moeten
vliegen om 's konings reacties aan te
horen.
Die reacties zullen meer ongerustheid
dan hoop opleveren. De Palestijnse
grote organisatie willen samensmel
ten. Ze vinden dat ze ieder afzonder
lijk een concessie moeten krijgen om
commerciële radio en televisie te ma
ken. De drie omroepen willen hun hui
dige verenigingsstructuur behouden
en vinden ook dat ze het auteursrecht
op de programmagevens moeten be
houden zodat ze hun eigen program
mablad kunnen blijven uitgeven.
Als er commerciële omroep komt zal
de zogenaamde drie-netten-structuur
die in april wordt ingevoerd (met Ne
derland 1, 2 en 3) weer omgebouwd
moeten worden. Nederland 1 en 2 kun
nen dan aan de publieke omroepen
toegewezen worden, terwijl Nederland
3 aan de commercie toegewezen
wordt.
Avro, Tros en Veronica willen voorts
ook een ieder eigen radiozender en
streven ernaar een eigen journaal te
maken. De omroepen die van het pu
blieke bestel deel uit maken moeten,
zo vinden de drie, een volledig non-
commercieel karakter krijgen: ze mo
gen hun programma's niet laten spon
soren en mogen geen nevenactivitei
ten ontwikkelen. In de ogen van de
ATV-omroepen moeten de publieke
omroepen zich ook houden aan een
volledig programmavoorschrift (cul
tuur, educatie, sport, ontspanning).
De ATV-omroepen verplichten zich er
wel toe ten minste vijftig procent Ne
derlandse producties uit te zenden.
Tien tot vijftien procent van hun zend
tijd willen ze aan reklame besteden.
'Het is niet de bedoeling', zo stellen de
ATV-omroepen, 'dat door de introduc
tie van een duaal bestel de (financiële)
positie van de non-commerciële om
roepen verslechtert.'
Als de ATV-omroepen hun zin krijgen
moet de STER geprivatiseerd worden
en worden geïntegreerd in een nog op
te richten 'reclamezendtijd-exploita
tiemaatschappij'. 'In deze maatschap
pij werken uitgevers en omroepen vol
gens een nader te bepalen constructie
samen.' Deze maatschappij zal zowel
de reclame op de commerciële als op
de niet-commerciële zenders uitbaten.
Wel vinden de ATV-omroepen dat het
verbod om ook op zondag reclame uit
te zenden voor hen niet mag gelden.
Tot slot melden Avro, Tros en Veroni
ca dat ze ook binnen het duale bestel
bereid zijn om samen te werken met
het Nederlands Omroep Produktiebe-
drijf (NOB), het vroegere Facilitair
Bedrijf van de NOS dat op 1 januari
zelfstandig werd. Voorwaarde tot die
samenwerking is wel dat het NOB
diensten levert tegen 'aanvaardbare
marktprijzen'.
Een controlepost in Jeruzalem.
revolutie vormt immers een directe
bedreiging voor het Jordaanse regi
me.
Opgescheept met honderdduizenden
Palestijnse vluchtelingen, voor een
deel levend in miserabele vluchtelin
genkampen, leeft koning Hussein on
der de dagelijkse vrees dat het Pale
stijnse onafhankelijkheidsvuur naar
de Oostelijke Jordaanoever zal over
slaan. Volgens Israëlische bronnen
heeft het Jordaanse leger kortgeleden
al tientallen niet-gepubliceerde arres
taties verricht in Palestijnse kampen,
waar demonstraties waren uitgebro
ken.
Syrië, cynisch en sceptisch over een
oplossing van het conflict in het Mid
den-Oosten door Amerikaanse bemid
deling, en bepaald niet wakker liggend
van het Palestijnse probleem, zal al
leen interesse tonen voor de vraag of
Israël bereid is te onderhandelen over
de teruggave van de in 1967 op het Sy
rische leger veroverde Golanhoog-
vlakte.
Alleen in Cairo zal Shultz op een wel
willend oor kunnen rekenen. Bevreesd
voor de gevaren van de Palestijnse op
stand voor de toch al wankele Israë-
lisch-Egyptische vrede ziet de Egypti
sche president Mubarak een snelle op
lossing van het Palestijnse probleem
in het Midden-Oosten als een belang
van de eerste orde. Hoe die oplossing
bereikt kan worden is ook in Cairo de
wanhopige vraag.
In Oost-Jeruzalem en de Arabische
dorpen om de stad heen hebben zo'n
3000 politiemannen al extra comman
doposten ingericht om de orde te be
waren tijdens Shultz' aanwezigheid.
En het leger in bezet gebied lijkt al in
het defensief te zijn gedrukt door het
steeds feller wordende optreden van
de Palestijnse opstandelingen die nu
al niet alleen meer met stenen en molo
tovcocktails, maar ook met messen de
soldaten te lijf gaan. Wanneer de Pale
stijnen de wapens ter hand zullen ne
men, üjkt alleen nog maar een kwestie
van tijd.
Nu ook de gematigde Palestijnse lei
ders in bezet gebied, zoals de bekende
journalist Hanna Seniora en de advo
caat Faez Abu Rahme in Gaza, er
voorlopig niet in geslaagd zijn PLO-
leider Jasser Arafat ertoe te bewegen
op zijn minst in te stemmen met een
ontmoeting met de Amerikaanse mi
nister, kan er dus ook van een behoor
lijk Amerikaans-Palestijns overleg
geen sprake zijn.
Shultz zelf zal ongetwijfeld van alle
problemen op de hoogte zijn. Nu hij
besloten heeft desondanks om, zoals
Jassir Arafat het deze week noemde
'een doos aspirine met zich mee te dra
gen om de kanker van de Midde-
noostelijke crisis te behandelen' moet
de reden voor zijn komst veel dieper
liggen. De situatie in het Midden-Oos
ten dreigt uit de hand te lopen. Niet
alleen Jeruzalem, ook Cairo, Amman
èn Washington zijn ongerust. De on
rust in bezet gebied houdt een wezen
lijke bedreiging voor het Midden-
Oosten in.
(Van onze correspondent
Ruud de Wit
in Zuid-Afrika)
Elke keer als ik in Nederland ben
word ik geconfronteerd met de
vraag kun je in Zuid-Afrika nog wel
werken? Is het eigenlijk nog moge
lijk om een objectief ongecensu
reerd beeld te geven van wat er in
dat land gebeurt. En elke keer vind
ik het moeilijk om deze overigens
zeer terechte vraag te beantwoor
den.
Censuur in Zuid-Afrika? Ja. Maar
onmogelijk om te werken? Ik geloof
van niet. De voormalige politieke
commentator van de VARA-radio
Karei Roskam heeft eens gezegd: de
enige goede buitenlandse correspon
dent in Zuid-Afrika is een gedepor
teerde. Roskam deed deze uitspraak
naar aanleiding van de deportatie
van de Nederlandse journalist Ge
rard Jacobs, nu alweer vele jaren ge
leden.
Ik ben het met die uitspraak van
Roskam niet eens, al is het alleen
maar omdat ik al drieënhalf jaar in
Zuid-Afrika als journalist werkzaam
ben en mezelf beslist niet reken tot
de categorie collaborerende journa
listen. Bij de Buitenlandse Corres
pondenten Associatie van Zuidelijk
Afrika, de FCA, zijn op dit moment
115 journalisten uit heel de wereld
aangesloten en men kan toch moei
lijk volhouden dat deze allemaal col
laborateurs zijn en niet in staat om
objectief te berichten.
De veelal weinig positieve verhalen
en berichten over het doen en laten
van het apartheidsbewind, die dage
lijks de wereld in worden gestuurd,
bewijzen dat. Betekent dit dat er nu
helemaal geen censuur bestaat of
dat het in de praktijk allemaal nogal
meevalt? Ook dit is niet waar. Er be
staan in Zuid-Afrika een heel scala
van wetten die het moeilijk, maar
niet onmogelijk maken om over be
paalde zaken te berichten.
De belangrijkste wetten zijn vervat
in dé noodtoestandregulaties die
sinds 16 juni 1986 van kracht zijn. De
ze wetten verbieden onder meer ac
tieve nieuwsverslaggeving door tele
visieteams en fotografen van onlust-
(Door M. J. van Poelje
Voorzichtig tot zéér voorzichtig
komen eindelijk de eerste uitin
gen van kritiek en ontevredenheid
over het provinciaal bestuur uit de
Zeeuwse bevolking, de Zeeuwse
pers en van de zijde van de Zeeuwse
politiek (zie het interview met de
heer A. U. Dek - CDA-statenlid - in
de PZC van 19 febr. jl.). Ik acht het
verheugend, dat men in Zeeland
blijkbaar begint in te zien dat ge
zagsgetrouwheid er niet toe mag le
den dat het provinciaal bestuur - en
met name gedeputeerde staten -
(noch de regering) na te zijn geko
zen, zich weinig of niets meer hoeft
aan te trekken van het kiezersvolk.
Maar in het bijzonder de uitlatingen
van het statenlid Dek hebben mijn
aandacht getrokken. Echter de
plaats waar hij zijn kritische kantte
keningen over het beleid van van het
Zeeuwse gs-college maakte acht ik
niet de meest aangewezene. Naar
mijn overtuiging hoort dat de ge
schieden in de openbare vergadering
van provinciale staten, rechtstreeks
aan het adres van g.s. Als het enigs
zins kan namens de gehele fractie of
een fractie-meerderheid. Daar heb
ben het statenlid en de fractie
macht, daar kan wellicht bijval wor
den verwcht van andere fracties.
Buiten de statenvergadering heeft
de stem van een statenlid weinig of
geen invloed.
Waar het naar mijn opvatting de sta
ten van Zeeland in meerderheid aan
ontbreekt is, dat zij (de staten) - zich
te weinig bewust zijn van hun macht.
De vergadering van de provinciale
staten is en behoort te zijn de hoog
ste macht in de provincie. Niet de ge
deputeerde staten. De staten van
Zeeland laten te veel over zich heen
lopen door het gs-college. De leden
van gs worden uit en door de provin
ciale staten gekozen. Ze zijn geen mi
nisters, belast met het beheer van
een eigen departement. De staten
moeten de grote lijnen van het beleid
uitstippelen en gedeputeerde staten
zijn - vanzelfsprekend met de vrij
heid van eigen creativiteit en initia
tief -de uitvoerders van dat beleid.
f
In deze provincie is op zijn minst de
indruk ontstaan, dat de leden van gs
de neiging hebben hun 'eigen winkel
tje' te runnen en zo lang ieder van
hen niet lastig wordt gevallen, ook
de collega met rust te laten. Voor
toch wel belangrijke zaken gaat men
bij voorkeur alleen naar Den Haag
om met de minister of staatssecreta
ris te onderhandelen. Dat men dan
niet in de meest gunstige onderhan
delingspositie verkeert om de beste
van ongerustheid en van kritische
geluiden niet zullen verstommen na
het eerste het beste barse gebaar
van één van de gedeputeerden. Ik
hoop ook dat provinciale staten van
Zeeland pal zullen staan voor hun
rechten, dat de Zeeuwse bevolking
meer betrokkenheid zal gaan tonen
voor haar toekomst en ook de
Zeeuwse pers wat flinker naar bui
ten zal gaan treden.
Dan wordt Zeeland toch nog een in
teressante provincie.
(De auteur van deze bijdrage, Af. J. van
Poelje te Vlissingen, was van 1954 tot 1978
lid van Provinciale Staten van Zeeland
voor de PvdA en van 1955 tot 1972 gedepu
teerde voor deze partij).
resultaten te behalen, zal duidelijk
zijn. Het afleggen van verantwoor
ding aan provinciale staten komt
dan ook wel eens in de knoei. Ook
moeten provinciale staten niet toe
staan dat één van hun leden in de
vergadering - ook niet als hij of zij
namens een heel kleine fractie
spreekt - door gedeputeerde staten
of een lid van gs wordt genegeerd of
onvoldoende wordt beantwoord. Of,
dat gedeputeerde staten of een lid
van gs zo maar weigert gevraagde in
lichtingen te verschaffen. Dat onder
mijnt het gezag van provinciale sta
ten en doet het aanzien van deze ge
kozen vertegenwoordigers geen
goed. Provinciale staten moeten er
volgens mij strenger op toezien, dat
bijvoorbeeld belangrijke begrotings
wijzigingen en milieu-belastende af
faires een gedegen behandeling krij
gen. Zeker in deze tijd van krappere
geldmiddelen moet nog zuiniger en
efficiënter met gemeenschapsgeld
worden omgesprongen.
Ik hoop, dat deze eerste symptonen
/n het verzetsmuseum te
dam is onder de titel 'Nief
krijgen' een tentoonstelling i
over censuur in Zuid-Afrika. I
band daarmee vroegen we oi
respondent in Johannesburg
dige stand van zaken rond i
censuur in dat land op een i|
zetten.
situaties. Overtredingen i
bestraft worden met twee J
vangenis en/of 10.000 rand bo
Verder kan elke journalist ii
Afrika putten uit een ruime vo
incidenten met de politie, het!
de veiligheidsdiensten. Die vi
van arrestaties, het confisker
tapes, cassettes en fotorollet
zelfs fysieke bedreigingen.
Sinds de invoering van de n]
stand op 16 juli 1986 zijn twaï
tenlandse correspondenten]
wezen. Internationale persbf
zoals CBS uit Amerika
voortdurend problemen metl
nister van buitenlandse zake!
fel Botha. Ook zijn er herhaal
conflicten tussen hen en de ve|
lende ministeries over de 1
ging van hun verblijfsverd
gen en in hun uitreisvergunn
Tenslotte heeft elke correspi
wel eens te maken gehad n
verdwijnen van zijn post of het
teren van telefoongesprekken
vooral voor de binnenlandse
de situatie aanzienlijk gecomi
der en vooral moeilijker.
Want nu Zuid-Afrika door eenl
derde internationale belangs
uit het dagelijkse nieuws is
ven lijkt de censuurpolitiek i
regering-Botha zich vooral tei
op de binnenlandse pers.
overdrijving kan worden vastl
dat de vooruitzichten voor del
toekomst weinig florissant zij|
Een van de personen die zich
houdt met de verdediging van
langen van de binnenlandse
Pat Sidley. Zij is de voorzitst
de Zuidafrikaanse journalist
eniging SASJ en maakt zich ff
zorgen over de huidige situatl
„Het lijkt erop dat de regering!
vastbesloten is om de alten®
pers, zoals deze genoemd
voorgoed uit te schakelen. Wif|
cente stappen van minister
tegen The New Nation bezit
niet anders concluderen dan
vastbesloten is om dit po|
zwart katholieke weekblad t|
ten".
Maar niet alleen The New
kan elk ogenblik gesloten
Eenzelfde lot bedreigt ooi
Weekly Mill, het weekblad var.f
nee Alan Busak in Kaapstai
schillende vakbondsbladen
mindere mate kranten als The|
tan en City Press. Zij worden
maal, de een wat meer dan de:
van beschuldigd een spreek!]
zijn voor wat de revolutionaii
slag op het land genoemd woi|
Ook zouden ze oproepen tot
praktijken zoals stakingen
boycot en de revolutionaire di
lingen van verboden organisat
het ANC en PAC bevorderen,
wijst er ook op dat er vijf journ:
in Zuidafrika op grond van de
toestand worden vastgehoude
De bekendste onder hen is oni
feld Zwelakhe Sisulu, de hoofd
teur van The New Nation. Hij i
hoewel de regering-Botha blij
gen dat zijn arrestatie niets te]
heeft met zijn journalistieke I
teiten maar alles met zijn polii
Volgens Sidley is het echter oo
delijk dat de traditionele ei
geaccepteerde pers zich bij de
ge intimidatiepolitiek van de
ring heeft neergelegd. „Ik d
stellen dat zij zelfcensuur toepg
Elke dag kun je op de voorpij
de zin: deze editie is tot stand
men onder de noodtoestandsi
ties aantreffen. Maar dat ze
niets. Ze proberen de indruk tf
ken dat ze regering trotseren
dat is maar schijn".
Het International Press te
publiceerde onlangs een ovei
van persschendingen in de
over het afgelopen jaar. Op dei
komen bijna 80 landen voor
onder Zuid-Afrika. VergelekJ
de meeste landen op deze lij
Zuid-Afrika op dit moment nS'
de zwaarste gevallen te beipl
Maar dat heeft alles te make:
de relatieve controle die de
ring-Botha op dit moment kil
oefenen. Want niemand in dl
nen- en buitenlandse pers in
Afrika twijfelt eraan dat de
heidsregering zonder manke
censuurschroeven verder zaï
draaien mocht zij vinden dal
reden voor bestaat.
:n
DONDERDAG 25 FEBRUARI 1988
