Praag hervormt in eigen tempo
Chemische wapens blijven een
twistpunt tussen oost en west
VAN F.5.950,- NU VOOR F.3.450,
Croiset, komediant die
zijn eigen verzinsels
niet kon bijhouden
DE IMAGECARRIER VAN MULTIFAX. 5
PZC/ °P'n'e en achtergrond
Weer op toneel
Verdiensten
Binaire wapens
DONDERDAG 7 JANUARI 1988
(Van onze correspondent
Henk Dam
in Washington)
Eén dag duurt in de politiek al lang,
laat staan een kleine 14 jaar. Zo
lang geleden is het al weer dat Ri
chard Nixon zich door de Watergate-
affaire gedwongen zag om af te tre
den, als de eerste president in de Ame
rikaanse geschiedenis. Zelden werd
over iemand zo luid „schande!" geroe
pen als over Nixon. De onthullingen
in de Washington Post en vooral ook
de lange reeks hoorzittingen van het
Congres sloopten de man die tot dan
toe als een indrukwekkend president
had gegolden. Alles kwam naar bui
ten in die woelige jaren '73 en '74. Op
het Witte Huis bleek een liegende, zie
kelijk wantrouwige, zich aan God
noch Gebod storende, complotteren
de machtswellusteling te zitten, een
door en door slecht mens.
Nixon had nog maar heel weinig vrien
den en bewonderaars over, toen hij op
8 augustus 1974 zwaaiend, v-tekens
makend en lachend in de helicopter
stapte die hem definitief uit de tuin
van het Witte Huis vloog. Alleen aan
zijn opvolger Gerald Ford had Nixon
het te danken dat hij niet de ultieme
schande van een gevangenisstraf hoef
de te ondergaan. Deze schonk hem
gratie. Zo gehaat was Nixon, dat dit
pardon Ford in 1976 de presidentsver
kiezingen kostte.
Maar nu zijn we dus bijna 14 jaar ver
der. Aanstaande zaterdag (9 januari)
wordt Nixon 75 jaar, en de oud-presi
dent zal die verjaardag vieren in de ge
ruststellende zekerheid een opmerke
lijke „come back" te hebben gemaakt.
Want Nixon geldt nu als eigenlijk de
enige echte staatsman waarover de
Republikeinse partij de beschikking
heeft. Hij is een grijze eminentie ge
worden, wiens mening over alle moge
lijke uiteenlopende onderwerpen
werkelijk gewicht heeft.
Meer en meer wordt Nixon niet langer
als de man van Watergate gezien,
maar als een opmerkelijke histori
sche figuur die recht heeft op breed
respect, bewondering zelfs. Dat blijkt
uit allerlei gegevens. Zo hield de Hof-
stra Universiteit in de staat New York
eind vorig jaar een drie-daagse confe
rentie die geheel aan Nixons presi
dentschap was gewijd. Kissinger en
de van Watergate bekende John Ehr-
lichman en Bob Haldeman waren
daarbij als gastsprekers aanwezig.
Oktober vorig jaar ging de opera „Ni
xon in China" van de componist John
Adams in première, en wat belang
rijker is spoedig zal worden begon
nen aan de bouw van de Richard M. Ni
xon Bibliotheek, die helemaal gewijd
zal zijn aan zijn leven en werken.
Van Reagan is bekend, dat hij de afge
lopen jaren Nixon geregeld heeft ge
raadpleegd. In 1985 bijvoorbeeld, voor
Reagan aan zijn eerste top met Gor-
batsjov begon, liet de huidige presi
dent zich door zijn illustere voorgan
ger uitvoerig voorlichten over de ma
nier waarop hij met de Sovjets moest
omgaan.
In juli van het afgelopen jaar sprak Ni
xon in Moskou gedurende 1 uur en 45
minuten met Gorbatsjov, en ook van
de indrukken die Nixon daarbij op
deed, werd door Reagan later toen
hij zijn derde top met de Russische
partijleider had dankbaar gebruik
gemaakt.
Kortom, Nixon staat weer op het to
neel, en telt weer mee. Een ingezon
den brief die hij en zijn oud-minister
Kissinger vorig jaar naar de Washing
ton Post stuurden over het INF-ak-
koord (ze zijn daar tegen) haalde de
wereldpers. Alle Amerikaanse kran
ten hebben verder in de afgelopen
herfst Nixons voorspelling over de
komende presidentsverkiezingen (de
oud-president denkt dat de strijd zal
gaan tussen Bush en Cuomo) in de ko
lommen gehad.
(Van onze correspondent
in Oost-Europa,
Hans Geleijnse)
De woede-uitval van de Tsjecho-
slowaakse partijkrant Rude
Pravo aan het adres van de "rechtse
opportunist" Alexander Dubcek
heeft een ritueel karakter. Sinds het
aan de kant schuiven van Dubcek, in
april 1969, presenteerde de partij
herhaaldelijk zo'n afrekening met
het verleden.
De tijden zijn echter veranderd. Pe
restrojka en glasnost hebben op de
partijtop in Praag een andere uitwer
king dan de Russische tanks die
twintig jaar geleden een einde maak
ten aan Alexander Dubceks gesleu-
tel aan een socialisme met een men
selijk gezicht. Het is de invloed van
Gorbatsjovs politiek die de jongste
verklaring vooral tot een illustratie
van onzekerheid maakt.
In het verleden kon worden volstaan
met juichende verwijzingen naar de
juiste politiek die de partij onder lei
ding van Gustav Husak sinds april
1969 heeft gevoerd. Nu moest er de
fensief aan worden toegevoegd, dat
de hervormingen die de partij sinds
een jaar op de dagorde heeft staan,
niets van doen hebben met de Praag
se Lente van twintig jaar terug. De
huidige partijtop is, op een tweetal
personen na, in het kielzog van de
Russische tanks aan de macht geko
men. Twintig j aar lang werd door hen
een "normalisatie-politiek" gevoerd,
die weliswaar vier op de tien families
een auto opleverde, volle winkels en
andere consumptieve genoegens,
maar de broodnodige modernisering
van de economische bedrijvigheid
daaraan opofferde.
Voor de partij-elite staat, op een en
keling na, het propageren van her
vormingen na zoveel jaar van
"succes" dankzij die juiste politiek,
gelijk aan het doorzagen van de ei
gen stoelpoten. De nieuwe partijlei
der Milos Jakes, die drie weken terug
de met zijn gezondheid sukkelende
en bejaarde Gustav Husak opvolgde,
was voordien als secretaris van het
centraal comité verantwoordelijk
voor de economie. Het was ook Jakes
die in 1969 en 1970 de leiding had over
de massale zuivering van de partij,
waarbij een half miljoen leden, onder
wie Alexander Dubcek, werd ge
royeerd of uit hun baan gezet.
De Tsjechische discipelen van
Breznjev hebben in het Gorbatsjov-
tijdperk echter geen keus. Er was al
de noodzaak tot modernisering van
de verouderde industrie (voor de
oorlog de trots van Midden-Europa).
Nu ligt er het ook dwangbevel van
het Kremlin overigens niet alleen
aan Praag tot politieke en econo
mische herstructurering.
De vrijheid die hen wordt gelaten
schuilt in het tempo van de hervor
mingen. Begin vorig jaar kondigde
premier Strougall aan dat ook in
Tsjecho-Slowakije bedrijven een gro-,
tere zelfstandigheid zouden krijgen,
meer loonverschillen zouden worden
toegestaan evenals een kleine privé-
sector. De uitvoering van deze her
vormingen is echter voor het over
grote deel verschoven naar het einde
van het lopende vijfjarenplan, in
1990. Ook is sprake van zekere demo-
cratiseringsmaatregelen, zoals het
kiezen van managers door de werk
nemers. Maar in geen geval mag de
geest van 1968 weer uit de fles. Daar
om wenst de oude garde behoed
zaam en vooral langzaam te opere
ren, onder het motto een beetje pere
strojka, maar zo min mogelijk glas
nost.
Zelfs wordt er binnen de Republikein
se partij openlijk over gesproken om
Nixon in de zomer, tijdens de grote
conventie van de partij waarbij de Re
publikeinse presidentskandidaat zal
worden aangewezen, te laten spreken.
Je vraagt je af hoe het mogelijk is dat
iemand die ooit zo verguisd werd, nu
weer zo algemeen gerespecteerd
wordt. En dat, terwijl Nixon nooit
heeft laten doorschemeren ook maar
enige spijt te hebben van Watergate.
In interviews heeft hij de Watergate-af
faire steeds afgedaan als „een inbraak
die niet goed werd uitgevoerd en die op
het Witte Huis gevolgd werd door
knoeiwerk". En toen hem eens werd
gevraagd wat voor hem de belangrijk
ste les van Watergate is, zei hij: „Altijd
al je tapes vernietigen".
Dat neemt niet weg dat de oud-presi
dent nu goeddeels gerehabiliteerd is.
Daarvoor zijn oorzaken aan te geven.
Nixon bofte om te beginnen met zijn
opvolgers. Ford en Carter waren geen
van beiden sterke presidenten. Wat
men Nixon ook kan verwijten, een te
kort aan daadkracht zeker niet. De
twee presidenten na hem staken daar
bij nogal schriel af.
Reagan heeft wel lang als een sterke
president gegolden. Maar dat heeft
niet nadelig voor Nixons reputatie ge
werkt. Integendeel. Want ook in Rea-
gans regering hebben echte boeven ge
zeten, en ook tijdens Reagans bewind
werden er leugens verteld en complot
ten gesmeed bij het leven.
De Iran-Contra's-affaire heeft wat dat
betreft het afgelopen jaar voldoende
stof opgeleverd. Nooit is bewezen dat
Reagan zelf heeft gelogen (daarin zit
het verschil met Nixons Watergate-af
faire), maar de rol van de president was
op z'n minst niet fraai.
Reagans misstappen maken die van
Nixon achteraf alsnog minder erg. En
zo is het gekomen dat de aandacht van
de historici zich nu steeds meer richt
op Nixons verdiensten. En die zijn
niet klein. Het was Nixon die een eind
maakte aan de Vietnam-oorlog. Het
was Nixon die zorgde voor ontspan
ning in de relatie met de Sovjetunie.
Het was en dat boven alles Nixon
onder wiens bewind de opening naar
China werd gemaakt.
Dat alles begint nu tot de publieke opi
nie door te dringen, niet in de laatste
plaats dankzij Nixon zelf, die eigenlijk
al vanaf het moment dat hij president-
af was, doelbewust is gaan werken aan
zijn „come back".
Om de twee jaar laat hij een lijvig boek
het licht zien, waarin hij, puttend uit
zijn fabelachtige kennis op het gebied
van de internationale verhoudingen,
zijn visie op de allermodernste ge
schiedenis geeft.
Nu en dan geeft hij interviews waarin
hij steevast goed naar voren komt. In
1986 sprak Nixon de jaarvergadering
van de Vereniging van Amerikaanse
Krantenuitgevers (ooit zijn natuurlij
ke vijanden) toe. Dat deed hij zo be
kwaam dat hij ook in dat gezelschap
nu geen kwaad meer kan doen.
Zorgen dat je zo nu en dan gezien
wordt, eens een ingezonden stuk
schrijven in toonaangevende bladen
en nu en dan de juiste mensen opbel
len, op die methodische wijze heeft Ni
xon zelf de grootste bijdrage geleverd
aan het herstel van zijn reputatie.
Hij is bovendien in het nieuws geble
ven, en dat zal ook nog wel een tijdje
voortduren dit jaar komt er bij
voorbeeld weer een boek van hem uit.
In de belangstelling blijven ziet hij zo
ongeveer als zijn roeping, want, in
zijn eigen woorden: „Het ergste dat
een politicus kan overkomen is dat
het publiek hem saai vindt. Ik ben in
ieder geval interessant".
(Van onze redacteur defensiezaken
Louis Burgers)
Met het nodige trompetgeschal
werd eind vorig jaar de zoveelste
onderhandelingssessie over een ver
bod op produktie en opslag van che
mische wapens verdaagd. Met Kerst
mis in het zicht voelden de onderhan
delaars van oost en west zich uiterst
voldaan: voor het eerst in twintig jaar
leek er enige vooruitgang te zijn ge
boekt bij de onderhandelingen over
een verbod op chemische wapens.
Maar ook niet meer dan dat. De over
eenkomst leek binnen handbereik,
maar nog in augustus was erop gere
kend dat het verdrag eind van het jaar
gereed was voor ondertekening. Nieu
we problemen doken op, nieuwe voor
waarden werden gesteld en -als klap
op de vuurpijl- ondertussen maakte
Washington bekend nieuwe strijdgas
sen te zullen produceren. Onder die
omstandigheden leek het optimisme
toch wat overdreven.
De Geneefse onderhandelingen zullen
binnenkort op een heel wat minder po
sitieve toon weer van start gaan. Dat
komt vooral door de hervatting van de
produktie van zenuwgas door Was
hington. Die is bij de Sovjetunie duide
lijk verkeerd gevallen. Moskou heeft
dit besluit een 'ondermijning' ge
noemd van de gemeenschappelijke
pogingen om deze wapens geheel te
verbieden. Ook is het een slecht begin
van de 'vertrouwenwekkende maatre
gelen' waartoe president Reagan en
partijleider Gorbatsjov op hun top in
Een onderzoekscommissie van de Verenigde Naties onderzoekt in Iran een niet
geëxplodeerde chemische bom die door een Iraaks vliegtuig werd afgeworpen.
Washington hebben besloten, aldus de
leiders in het Kremlin.
Maar ook sommige bondgenoten van
de VS zijn weinig gelukkig met de
Amerikaanse opstelling. De Duitse
minister van buitenlandse zaken,
Hans-Dietrich Genscher, heeft zich de
i
afgelopen dagen opgeworpen als
spreekbuis van deze verontruste Euro
peanen. Nederland, België en Italië lij
ken zich zonder meer bij zijn woorden
te kunnen aansluiten.
Volgens Genscher is het juist de Navo,
die een akkoord over de chemische wa
pens blokkeert. En daarbij verwees hij
niet alleen naar de VS, maar ook naar
sommige Europese bondgenoten, die
door hun bezwaren de totstandko
ming van het akkoord vertragen. Ook
al noemde Genscher geen namen, het
is duidelijk dat hij vooral doelde op
Groot-Brittannië en Frankrijk. Juist
in deze landen valt, net als in de VS, te
beluisteren dat een akkoord over
strijdgassen te moeilijk te controleren
zal zijn.
Dat geldt zeker voor de nieuwste ge
neratie strijdgassen, de zogenaamde
binaire wapens. Dit zijn gassen, die
uit twee relatief ongevaarlijke stof
fen bestaan. Deze worden pas na het
afschieten gemengd, waarbij het do
delijke gas ontstaat.
In de Amerikaanse staat Arkansas
produceert het leger nu op deze wijze
zenuwgas dat ontstaat door de ver
menging van een vergif dat werkt op
de zenuwen en alcohol. Het is voor het
eerst sinds 1968 dat de VS strijdgassen
produceren. Zij werden nog in 1968
door president Nixon omschreven als
'weerzinwekkend'.
Controle op deze wapens is inderdaad
heel ingewikkeld, omdat elke chemi
sche fabriek de bestanddelen ervan
kan fabriceren. De inspecties zouden
dan ook vooral gericht moeten worden
op de opslagfaciliteiten, de produktie
van de granaathulzen en de munitiefa
brieken waar deze geassembleerd wor
den.
De Sovjetunie, het land dat de meeste
strijdgassen bezit, heeft onlangs juist
ingestemd met de strenge Amerikaan
se eisen op het punt van de controle.
Nieuwe westerse eisen zijn volgens
Genscher dan ook uit den boze.
De reactie van Genscher kan overi
gens nauwelijks als een verrassing ko
men. Net zoals dat geldt voor de nog
resterende nucleaire korte-dracht wa
pens, zijn vrijwel alle Amerikaanse
strijdgassen opgeslagen op het gebied
van de Bondsrepubliek. Zij vormen
daarmee een militair doel.
De mogelijke inzet van de wapens bij
een conventionele aanval houdt ver
der in dat de wapens vrijwel uitslui
tend gebruikt zullen worden op het
grondgebied van Oost- en West-Duits-
land. Dat betekent dat gerekend moet
worden op veel slachtoffers onder de
Duitse bevolking.
Het Amerikaanse besluit is volgens
het Pentagon bedoeld om de achter
stand op dit terrein tegenover de Sov
jetunie weg te werken en tevens om
verouderde wapens te vervangen. Op
Westduits verzoek zal Washington be
ginjaren negentig de voorraden verou
derde wapens uit de Bondsrepubliek
verwijderen.
Dat leidt tot een derde reden voor
Genscher's kritiek op de bondgeno
ten. Hij vreest dat de VS de Bondsre
publiek zullen vragen de nieuwe wa
pens op Duits grondgebied te mogen
opslaan. Wanneer er geen akkoord
over de chemische wapens wordt be
reikt, zal het Bonn moeilijk vallen een
dergelijk verzoek af te wijzen.
'i
IJMUIDEN (ANP) - Het aanplakbiljet op een van de deuren van de sfija
schouwburg van IJmuiden voor de voorstelling die Jules Croiset gij?
avond zou geven. Door de ontknoping van de 'ontvoering' van de acl
werd de voorstelling afgelast.
(Van onze verslaggever Ko van Leeuwen)
Jules Croiset zocht de publiciteit en hij had daar zo zijn eigen meth)
voor. En wel zulk een methode, dat iedereen denkt: wie is die m
zijn eigen ontvoering bedenkt, in scène zet en zelfs dreigbrieven aanP
vrienden schrijft. Je hoeft geen psychiatrie gestudeerd te hebben om ic|
geval te kunnen begrijpen dat deze gerenommeerde acteur heel wattj
nodig heeft, nu hij zelf het grootste drama van zijn leven heeft bedact.
Croiset is een begenadigd toneelspe
ler met een groot talent en een glan
zende carrière. Hij heeft een stem als
een orgel en met zijn barokke speel
stijl heeft hij een lange lijst van rollen
en acteerprestaties laten zien. Eerst
bij gezelschappen, later vooral heel
veel als solo-acteur. Hij werkt altijd
keihard en hij is voortdurend in de
weer met het bedenken van weer
nieuwe boeiende toneelprodukties.
Een van de eerste solo-produkties
was De zangen van Maldordor, de
memoires van een krankzinnige, ge
schreven door De Lautreamont. De
voorstelling, die tweemaal een ver
volg kreeg, baarde opzien door de ge
dreven speelstijl, waarmee Jules
Croiset een krankzinnige graaf in al
z'n groteske kwellingen uitbeeldde.
Maar de grote verrassing was dat hij
z'n voorstellingen speelde met alleen
een uitgekiende belichting op een
kaal toneel. Dat was wat, in die be
ginjaren zestig.
Eigenlijk was het weer even verras
send dat Croiset na het grote succes
van deze gestileerde Maldoror-voor-
stellingen weer snel terug was bij zijn
naturalistische speelstijl. Hij is ty
pisch een acteur die niet meer zich
zelf is op het moment dat hij een an
der uitbeeldt. Toen hij repeteerde
voor zijn soloprogramma over de
Russische schrijver Anton Tsjechov,
wandelde hij voor de foto bij een in
terview door de zondoorstraalde!
sen van 't Gooi - hij mocht daa:j
theatertje van de Larense amal
toneelgroep De Plankeniers gel*
ken - en toen hij daar zo liep, ziT
neelkleding aan, toen was hij 1
chov en geen ander.
De laatste keer dat ik hem zag opflj
den, had hij weer zo'n brilletje|
Multatuli. Weer totaal anders i
weer die diepe gedrevenheid.
Merkwaardig, merkwaardig,
dramatische capriolen nu, die|
mensen angstgevoelens opwekij
Dreigbrieven naar vrienden
van een man die altijd alles vooil
deren over heeft en voor iede.i
klaarstaat. Want dat is Jules Crcf
ook, een bourgondisch type metl
grote hang naar warmte en g je v
heid. Lekker eten en drinken enH
ziermaken met elkaar. Nu de: ep
was het alleen maar plezier? Zcfl
hij er op een gegeven moment jolJ?
mee dat hij zo dik was en hij lielj
iedereen weten in zijn voorstel
De martelgang van lamme difcP"
waarin hij zichzelf met een speel
kostuum nog dikker maakte dal
al was. Want alleen door te overM
ven kun je soms de waarheid V
Misschien is dat wel de tragiek jr
een komediespeler, die zijn eigenl
zinsels niet meer heeft kunnen!
houden. >an(-
Vanaf vandaag is de ImageCarrier van Multifax in heel Nederland te koop. Op maar liefst
dertig verkooppunten. Om dat te vieren krijgt u van ons maar liefst f 500,- korting op
de meest volmaakte personal fax die er is:
Voor het adres van het dichtstbijzijnde verkooppunt bij u in de buurt kunt u bellen met
Cleo Trading Nederland in Strijen, telefoon 01854-1544.
Cleo Trading Nederland is importeur Benelux van Multifax ImageMaster, ImageMate,
ImageCarrier. Multilaser en Multifold. Q
Cleo Trading Nederland B.V., Nijverheidsstraat 11-13,
3291 CH Strijen. Telefoon 01854-1544. Fax 01854-2434.
mu/ttfax WIE MEER KAN MAG HEI ZEGGEN
arie
en,
lond
)eric
lew
losb
lenc
jOS
ïuldi
3e h
>pde
iep]
n de
,'eldi
Richard Nixon: eerst verguisd, nu bewonderd.
