Voettocht door historie van Sas van Gent ANTWERPEN BRUGGE GENT KNOKKE OPGRAVINGEN IN /AAM SI AG FZC/streek WANDELROUTE UITGEZET Films Theater Concerten Centen Speurwerk Botten Theater Concerten Varia Theater Concerten Films Films Varia VRIJDAG 2 OKTOBER 1987 SAS VAN GENT - De gemeente Sas van Gent heeft deze week een 'historische route' voor wandelliefhebbers gepresenteerd. In een uurtje tijd kunnen toeris ten aan de hand van de route een beeld van de oude stadskern krijgen. De voorzitter van de plaatselijke heemkundige kring, F. Puijlaert, is heel blij dat er nu een wandeltocht is uitgezet. „Het is prachtig dat de aandacht voor de historie van Sas nu heeft geleid tot het samenstellen van een wandelroute. Ik begrijp ook wel dat je dan niet bij alle dingen even lang stil kunt staan." Puzzelen met schop en troffel Rex The living daylights, al, 11.45, 14, 16.30, 19 en 21.30 uur. Rex-Club Good morning, Babilo- nia, al, 12,14.20,16.45,19.10 en 21.30 uur. Odeon 1 Something wild, 16 jr., 14.20, 16.40, 19 en 21.20 uur. Odeon 2 Le declin de l'empire Americain, 16 jr., 14.20, 16.40, 19 en 21.20 uur. Odeon 3 A room with a view, al, 14, 16.30, 19 en 21.30 uur. Odeon 4 The name of the rose, al, 14,16.30,19 en 21.30 uur. Astrid Down and out in Beverly Hills, al, 14.20,16.40,19 en 21.20 uur. Za, zo,wo niet om 14.20 en 16.40 uur. Bambi, al, za, zo, wo m 14,15.40 en 17.20 uur. Vendome Burglar, al, 14.20,16.40, 19 en 21.20 uur. Savoy The colossus of Rhodes, al, 14, 16.20, 19 en 21.20 uur. RubensThe barbarians, al, 14,16, 18, 20 en 22 uur. Quellin 1 Who's that girl? al, 14, 16, 18, 20 en 22 uur. Quellin 2 Outrageous fortune, al, 14,16,18, 20 en 22 uur. Quellin 3 Platoon,al, 14,16.30,19 en 21.30 uur. Metro 1 The witches of Eastwick, 16 jr., 14, 16.30, 19 en 21.30 uur. Metro 2 —Predator, al, 14.20, 16.40, 19 en 21.20 uur. Sinjoor Beverly Hills cop 2, al, 14.20, 16.40,19 en 21.20 uur. Brabo Evil dead 2,16 jr., 14,16,18, 20 en 22 uur. Tijl Sky pirates, al, 14, 16, 18, 20 en 22 uur. Wapper Police academy 4, al, 14, 16, 18, 20 en 22 uur. Ambassades The secret of my succes, al, 14.20, 16.40, 19 en 21.20uur. Ambassadesclub 1 Lethal wea pon, al, 14.20, 16.40, 19 en 21.20 Ambassadesclub 2 On se cal 16 jr., 14,16,18, 20 en 22 uur. Ambassadesclub 3 Black w w,al, 14,16,18, 20 en 22 uur. Ambassadesclub 4 Croco Dundee, al, 14,16,18, 20 en 22 u Merksems kamertheater za! 4, wo 7 okt om 15 uur: Een bolvi 2, za 3, zo 4, do 8 okt om 20.30i Maand van de poëzie door Rij ran. Pr o v. centrArenbergzo 4 okl 15 uur, za 3, ma 5, di 6, do 8 okt 20.15 uur: Lili en Marleen doot Reizend Volkstheater. Fakkeltheater vr 2, za 3, do 8 om 20.30 uur, zo 4 okt om 15.30i No sex please! Meirtheater vr 2za 3zo 4 okt 20.30 uur: Voor altijd de jouwe,! rilou. Het Klokhuis vr 2, za 3, do 8 om 20.30 uur, zo 4 okt om 15 uur: blijde gebeurtenis. Café-theater Multatuli vr 2,i okt om 20.30 uur, zo 4 okt om 15u De zevende hemel. Muntschouwburg vr 2, za 3,1 okt om 20 uur: Der Theatermaci door het Burgtheater. Kathedraaltoren vr 2 okt 11.30 uur: Beiaardconcert. Carolus-Borromeuskerk za 3 om 20.30 uur: Diverse solisten, en kamerorkest dell'Anima Etei Museum Vleeshuis ma 5 okt 20.30 uur: Duo JorgDemus&M^ Sprimont, piano. Koninklijke Opera za 3, vr 9; om 19.30 uur, zo 11 okt om 15 uui! Trovatore' (Verdi) met Jacquel van Quaille (sopraan) en Amei Zambon (tenor). Toch wil hij wel graag de aandacht vestigen op enkele extra bezienswaar digheden die zonder enige moeite in de route kunnen worden opgenomen. We lopen de door de gemeente samenge stelde route in omgekeerde richting en beginnen bij de Veerweg, bij rasechte Sassenaren beter bekend als het Dok tersstraatje. Halverwege het weggetje loopt Puijlaert een doodlopend straatje in; het Kattegat of het straatje van Pier den Duvel. Aan het eind rechts staat een schuur uit de Spaanse tijd. Daarnaast is nog een smal steegje met drie boogpoortjes. „Het oudste stukje Sas van Gent. De poortjes date ren nog van voor 1650." Bij het begin van het steegje steekt een ring uit de muur. Volgens Puijlaert zaten er oor spronkelijk vijf ringen. „Eind vorige eeuw fokte Pier den Du vel hier katten. Die vrat hij op als ze groot genoeg waren. Dat was nog de tijd van Sas van Ellende." Aan de linkerkant van de Veerweg staat de muur van de tuin van de her vormde kerk. „In de tuin is een tweede muur te zien. Tot 1793 stond daar ook nog een Waalse kerk. Blijkbaar wilden de kerkgangers destijds allemaal een aparte toegangspoort hebben. Een heid in de kerk was ver te zoeken." In de tuin van de huidige hervormde kerk is meer van de Sasse historie terug te vinden. Helemaal achterin is een ge deelte van de originele oude kaaimuur weer blootgelegd. „Meer dan vier eeu wen terug liep hier een verbindingswa tertje naar de Joost Hamelincksluis. Toch mooi dat dat nu weer tevoor schijn is gekomen." In de tuin bevindt zich ook een water put. Puijlaert is verrast dat er weer water uit de put kan worden gehaald. „Mijn moeder ging hier vroeger nog echt zuiver water halen voor een cent per emmertje. Later is er echter alle maal puin in gedonderd en is de put tijden niet gebruikt." De kerk dateert uit 1897. Een jaar daarvoor ging de vo rige kerk in vlammen op. „Eén oude inwoner van Sas van Gent kan zich dat nog herinneren. Die werd als klein kind door zijn vader uit bed gehaald met de medeling. 'Kom gauw kijken. Het is zo schoon, de kerk staat in brand.' Te blussen viel er nauwelijks. Er was geen materieel. Het ging alle maal met emmertjes water uit het ka naal." Halverwege de kade staat een Ant werpse stoepenpaal. Ook voor de praktijk van dokter Puijlaert is zo'n ZAAMSLAG - „Het boeiende van dit vak is dat je nooit weet wat je tegen komt. Vaak is het juist zo dat je tij dens de opgravingen dingen tegen komt die je niet verwacht had." Ar cheoloog R. Lutter, medewerker van de Rijksdienst Oudheidkundig Bo demonderzoek (ROB) heeft de veld- technische leiding van opgravingen in Zaamslag in handen. Sinds zes we ken is hij bezig het terrein voor de To- renberg in het Zeeuws-Vlaamse dorp steentje voor steentje te verkennen. Lutter is niet de eerste die met schop en troffel de grond en alles wat eron der zit bewerkt. Het gebied om de To- renberg is zeker geen onbekend ter rein voor archeologen. De vliedberg aan de zuidkant van het dorp heeft eeuwenlang in de belangstelling ge staan niet alleen van de Zaamslagse bevolking maar ook van menig ama teur- en/of professionele opgraver. Wat is er nu zo bijzonder aan dat ter rein aan de rand van Zaamslag dat ar cheologen uit Amersfoort dag in dag uit in de klei graven Lutter lacht. „Tja, wat noem je bijzonder. Veel men sen verwachten altijd datje schatten naar boven halt. Munten of waardevol le potten. En dat we hier met detectors het hele terrein afgaan om goud te vin den. Dus als je dat bijzonder noemt, nee dan is het hier maar niets." Maar de archeoloog is dan ook op zoek naar schatten van ander formaat. Veel geschiedenisboeken, oude kaarten en amateurarcheologen hebben hun kijk op de geschiedenis van Zaamslag. En nu is de ROB aan de beurt om meer te weten te komen over het dorp. „Kijk, wij hebben altijd al bepaalde vermoe dens gehad over de situatie hier. Toch merkje pas tijdens je werk of het alle maal wel klopt wat er zo geschreven en verteld wordt. Archeologie is een vak van geduld en volhoudings aan de ene kant en anderzijds van verrassingen." En verrassingen waren er in Zaamslag. Lutter zet het even op een rijtje: Het begon met de nieuwbouwplannen van de gemeente Terneuzen en een op in storten staande oude boerenschuur op het erf in de buurt van de Torenberg. Drie jaar geleden kwam er een proef onderzoek, uitgevoerd door de werk groep archeologie van de Vier Am bachten uit Hulst. Toen al gingen er stemmen op om het gebied rond de resten van de oude toren te bescher men. Echter, de voorvechters van een monumentenbestemming voor dit ge bied konden niet op tegen de plannen van Terneuzen. Een fraaie nieuw bouwwijk had de voorkeur van de ambtenaren van de afdeling ruimtelij ke ordening in de Scheldestad. Voordat het te laat was wilde de Rijks dienst Oudheidkundig Bodemonder zoek toch nog meer te weten komen gevestigd op deze gracht hier. Maar daarmee moeten we wachten totdat we met de rest klaar zijn." Op dit moment heeft de andere kant van de dreef voorrang. Tot nu toe is het resultaat van deze noordelijke qua drant zoals Lutter het noemt nogal magertjes. „Wat hier aan de hand is weet ik ook niet precies. Je kunt wel stellen dat hier geen resten meer te vinden zijn. Op de een of andere ma nier is hier de grond in het verleden een keer afgegraven. Tot op wat puinres- ten in een hoek na zit hier niets. Dus een teleurstelling? „Nee, zo moet je het niet stellen. Het is veel meer zo, dat je graag de dingen bij elkaar wilt plaatsen. Aan deze kant zou het spie gelbeeld moeten zitten van het kasteel om het maar zo te noemen. Helaas is daar niets meer van te vinden. Maar ons rest nog de dreef zelf. De dreef of versterkte oprit naar de boerderij wordt bewaard tot het laatst. Eerst moet namelijk het overige terrein weer worden opgevuld en juist daarover zijn momenteel de meningen verdeeld. „Wat mij betreft kan deze kant hier straks worden dichtgegooid. Vooral met het oog op de aankomende winter lijkt mij het beter. Maar ik heb ge hoord dat de gemeente het hier toch wil openhouden." De archeoloog vertelt dat opgegraven resten van oude beschavingen vaak in heel korte tijd wegzakken of bescha digd worden als ze open en bloot lig gen. „Wij gaan tot eind oktober door met de opgravingen hier. Maar de win ter is niet de enige factor waarmee wij rekening moeten houden. Ook de cen tjes spelen een rol", aldus Lutter. Over deze centen kan ook provinciale archeoloog Van Heringen een woord je meepraten. „Opgraven is een dure zaak. Het lijkt mischien wel niet zo, maar we hebben hier toch een behoor lijke som geld voor nodig. En ook ons departement kan niet om de bezuini gingen heen. Toch heb ik ook nog goe de hoop dat wij hier verder kunnen gaan met een tweede opgraving." Van Heringen meent dat zo een tweede op graving de laatste stukjes van de puz zel moet opleveren. Het bericht dat er een verzoek was ingediend om graan op de zolders van het kasteel te mogen leggen, vertelt ons veel over de groot te van een huis." Volgens Lutter is er nog geen volledig overzicht te geven, maar slechts een weerspiegeling van Zaamslag, zoals het in het verre verleden moet zijn ge weest. „Als wij de rest ook opgegra ven hebben, dan wordt het pas echt leuk." Sabine Verburg paal terug te vinden en in de tuin heeft hij er ook nog één. „Die uit de tuin komt hier ook nog eens aan de Oostka de. Het is natuurlijk zonde om zo'n paal achter wat schuttingen te hebben staan. Die horen voor iedereen te zien te zijn." Antwerpenaren die eeuwen te rug naar Nederland vluchten, namen de palen mee naar hun nieuwe woon plaatsen. De palen waren vroeger via een ijzeren staaf verankerd in de mu ren van de woningen. „Bestrating was er niet en de weg functioneerde gelijk tijdig als open riool. Daardoor verzak ten de stoepen, maar de palen hielden de trottoirs vast." Waarom de palen getekend zijn met mannelijke of vrou welijke symbolen weet Puijlaert niet. „Misschien gaf het aan of er een man of vrouw in het huis woonde waar de paal voor stond." Puijlaert wil de mensen ook graag wijzen op het mooie oude postkantoor en de arduinen brievenbus, de monu mentale zerken op de begraafplaats, het beeld van Hanneke en Tanneke en de grote collectie historische boeken in de bibliotheek. Bij elke beziens waardigheid weet hij veel te vertel len. „Inderdaad misschien wel teveel voor een korte wandeling. Maar het is natuurlijk toch aardig om mensen nog eens te laten zien wat we allemaal nog hebben." En te laten horen wat er allemaal niet meer is. De heemkundige kring heeft nog een waslijst met wensen. Aan de Oostkade zou ze graag een serie 'ou derwetse' lantaarnpalen neerzetten. Aan die prachtige kade is de CHV-fa- briek Puijlaert een doorn in het oog. „Die verroeste, vervuilde rommelpot moet zo snel mogelijk worden opge ruimd. Het dient alleen als opslag plaats en er wordt nauwelijks gebruik van het terrein gemaakt. Het verkrot echter wel." Het opknappen van de oude getijde molen aan de Kloosterlaan neemt ook een prominente plaats in op de ver langlijst. „Het meest kenmerkende van die waterkorenmolen was na tuurlijk dat grote schoepenrad. Het mooist is het dan ook om dat weer op te bouwen." De gemeente probeert nu om de molen van Maenhoud en het gangenstelsel onder Sas van Gent op de Monumentenlijst te krijgen. „De gemeente heeft vroeger veel geld la ten liggen. Het verheugt ons dat daar nu verandering in komt", zegt Puij laert. René Hoonhorst F. Puijlaert in het oudste stukje Sas van Gent. „Deze poortjes zijn nog van voor 1650." van het verre verleden in 'Zaam- slacht'. Maar er was nog de oude boe renschuur die als monument be schouwd werd. Toen deze op een gege ven moment toch in een storm be zweek, reageerde men in Amersfoort razendsnel. Het onderzoek ging van start. Intussen is het oktober 1987 en op de plaats waar de oude schuur stond is veel veranderd. Een groot gat met wat resten van oude muren, mis schien funderingen, daartussen nog veel water en wat pijltjes en stokjes in de grond. Is dat nou archeologie, het zoeken naar oude munten of kas- teelresten „Ja, wij zijn zeker op zoek naar een kasteel. Een mottekasteel uit de der tiende eeuw was ons eerste vermoe den, zoals er ook veel in België staan," vertelt provinciaal archeoloog R. van Heringen. Hij legt uit dat een motte kasteel een groot zwaar huis is op een soort heuveltje, de 'motte'. Om zo'n heuvel liep dan een gracht en er was ook een voorterrein. En juist op dat voorterrein zijn wij dus nu bezig." Dat theorie en praktijk in de archeo logie niet altijd met elkaar overeen komen, wordt voor de zoveelste keer bewezen. Ook in Zaamslag. „Nee, van een mottekasteel is er absoluut geen sprake. Daar horen op het voorterrein boerderijen te staan, en die vind je hier niet. Maar laten we bij het begin beginnen, aldus Lutter. „Toen in 1984 is er een proefgleuf gegra ven tijdens het onderzoek. Men heeft weinig gevonden behalve wat versnij dingen van greppels en kanalen. Toch heb ik hetzelfde terrein opnieuw aan gepakt. Lutter heeft eerst een put ge graven van zo'n 15 meter breed en 100 meter lengte. In deze put vond n gracht, misschien was het zelfs een kreek die hier vroeger liep. „Tja, als het dan geen mottekasteel was, wat was het danLutter lacht. „Daar zijn we zelf ook benieuwd naar. Dit huis of misschien kasteel is in ieder ge val meerdere keren versterkt. Wij kun nen goed zien, dat gedeeltes van de muren met andere stenen verstevigd zijn." De archeoloog ziet zijn vermoedens bevestigd door oude documenten waarin gesteld wordt dat ene Jan van Borssele het kasteel te Zaamslag met bolwerken liet versterken. Dit was in 1385 toen als gevolg van de burgeroor log in Vlaanderen Gentse troepen veel op strooptocht door deze streek trok ken. „Zo zie je dat de puzzel stukje voor stukje in elkaar past. Wij zijn er nu wel zeker van dat dit niet de resten van een poortgebouw zijn. Daarvoor is het té zwaar en ook te groot." Lutter wijst er op dat de opgegraven resten van een behoorlijk groot huis moeten zijn. „Helaas hebben we tot nu toe nog geen gebruiksvoorwerpen kunnen vinden. Dat is bijzonder jammer. Want normaal gesproken moet het hier toch stikken van oude scherven. Wel hebben we behoorlijk wat botten van koeien, kippen, schapen en die van twee honden opgegraven." Lutter vermoedt dat het terrein wel eens eer der onder handen genomen is. „Ik heb mijn hoop, wat voorwerpen betreft, Archeoloog R. Lutter aan het werk in Zaamslag. De Dijk vr 2, za 3 okt om 20 uur, zo 4 okt om 19 uur: 'Onze boetiek is uniek' door het revuegezelschap Zoonestraal. Cult, centr. Boterhuis vr 2, za 3 okt om 20 uur: 'Pas de deux', (to neel). Korrekelder vr 2, za 3, wo 7 okt om20.30 uur: 'Ritter-dene-Voss', (to neel). De zeven Torentjes, Assebroek za 3 okt om 20.30 uur: 'Metro', muzi kaal poëzietheater door I. Paparaz zi. Paradise Alley za 3, di 6 okt om 20.30 uur: 'De erfenis', (toneel). Stadsschouwburg di 6 okt om 20 uur: 'De verkeerde dood', (toneel) door hetMeirtheater. Belfort za 3, zo 4, wo 7 okt om 14.15 uur: Carillonconcert. Jagershof, Sint-Andries vr 2 okt om 20 uur: Vlaamse artiesten, onder andere Paul Severs, Marleen, Willy Sommers en Lia Linda. Burg za 3 okt om 15.30 uur: Pro menadeconcert. Stadsschouwburg za 3 okt om 20 uur: Vredescantate met het koor 'De Muzerei' en Chileense muzikan ten. Pottenajersstraat 29 za 3 okt om 21 uur: Embers. 't Leerhuys zo 4 okt om 11 uur: De nieuwe muziekgroep. Doolhof, Loppem zo 4 okt om 21 uur: Canned Heat (USA-rhythm blues). 't Zand za 3 okt om 16 uur: Euro pese Zandfeesten, muzikaal schouwspel door SFX Speelschaar, de vendelzwaaiersgroep 'De Kor- Vooruit ma 5, di 6 okt om 20.30 uur: Een stuk van twee dagen door de Blauwe Maandag-theaterunie. Sint-Pieterskerk vr 2 okt om 20 uur: Orgelrecital door Johan Huys. Pand ma 5 okt om 20 uur: I Fiam- minghi met Rudolf Wethen en Fran ce Springuel (cello). Sint-Elisabethkerk di 6 okt om 20 uur: Koor Audite Nova Instru mentaal ensemble. Kathedraal do 8 okt om 20 uur: Nederlands Kamerkoor La petite Bande. Decascoop: The secrets of succes, al, 15,17.30 en 20 uur. Children of a lesser God, al, 17.30 en 22.30 uur, niet op wo. Lethal weapon, 16 jr. 22.30 uur. Beverly Hills cop 2, al, 15, 17.30, 20 en 22.30 uur. Predator, 16 jr. 15, 17.30 en 20 uur. Good morning Babylonia, al, 22.30 uur. Mannequin, al, 15, 17.30 en 20 uur. net', het showkorps Deizelse dn band en de show en marchingba De Eendracht. Kennedy 1 The barbarians, al uur, zo ook om 14.30 en 17.15 tl wo, za ook om 15 uur. The life of Brian, al, vr, za, zo: 22.30 uur. Kennedy 2 Beverly Hills cop 2,| 20 uur, vr, za, zo ook om 22.30 tl Wo, za ook om 15 uur, zo ooki 14.30 en 17.15 uur. Kennedy 3 Mannequin, al, 20 uj za, wo om 15 uur, zo ook om 14.30j 17.15 uur, vr, za, zo ook om 22.30 ui Kennedy 4 Predator, al, 20 ij wo, za ook om 15 uur, zo ook: 14.30 en 17.15 uur. Bloody bird, 16 jr., vr, za, zot 22.30 uur. Chaplin Barfly, 16 jr., 20 uur, za, zo ook om 22.30 uur, za, wo o om 15 uur, zo ook om 14.30 en 11 uur. Gulden Vlies 1 The witches Eastwick, 16 jr., 20 en 22.30 uur,l zo, wo ook om 14.30 uur, zo ooki 17.15 uur. Gulden Vlies 2 Blind date, al, en 22.30 uur, za, zo, wo ook om 14 uur, zo ook om 17.15 uur. Gulden Vlies 3 Extremities, 16 20 uur, za, zo, wo ook om 14.30 u zo ook om 17.15 uur. Room with a view, al, 22.30 ut Memling The living daylights, 20 uur, vr, za, zo ook om 22.30 u za, zo, wo ook om 14.30 uur, zo o om 17.15 uur. Casino za 3 okt om 20 uur: Moi show: de herfst- en wintercollec van Christian Dior. Blind date, al, 15, 17.30, 20 22.30uur,wonietoml5enl7.30ui Something wild, 16 jr. 22.30 ut The living daylights, al, 15,17.1 20 en 22.30 uur. Who's that girl, al, 15,17.30 en uur, wo niet om 20 uur. Burglar, al, 15, 17.30, 20 en 22 uur. Barfly, 16 jr. 15, 17.30, 20 en 221 uur. The witches of Eastwick, al, PI 17.30, 20 en 22.30 uur. Eye of the tiger, al, 15 en 20 ut wo niet. The year of the dragon, al, I 17.30, 20 en 22.30 uur, wo alleen o 22.30 uur. The essential Hitchcock: The man who knew to much,: vr 2 okt om 22.30 uur. The birds, al, za 3 okt om 22; uur. 1 Rear window, al, zo 4 okt o| 22.30 uur. Vertigo, al, ma 5 okt om 22| uur. The rope, al, di 6 okt om 22, uur. Studioskoop: 9 1/2 weeks, 22.30 uur. Jean de florette, 22.30 uur. Manon de sources, 20 uur. 37'2, le matin, 22.30 uur. Another country, 20 uur. Prizzi's honor, 20 uur. Veronica Cartwright als Felicia Gabriel in dejilm 'The Witches ofEa wiek'. Te zien in Antwerpen, Gent en Brugge.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1987 | | pagina 50