Met dansen kan je niet
jong genoeg beginnen
Rouwverwerking
ZOA-Vluchtelingenzorg
voert actie in Zeeland
Stroomtram Goes-Borssele op
'open huis' NS in Roosendaal
3
Starterscursus voor vrouwen
PZC/ provincie 23
OP EEN BEPAALD MOMENT
ZEGGEN ZE DAT JE ZEURT
GEDEPUTEERDE REAGEERT GESCHROKKEN
MIDDELBURG De Vierde Nota over de ruimtelijke ordening dreigt Zeeland links te laten
liggen. Dat kan voor de ontwikkelingsmogelijkheden van Zeeland desastreuze gevolgen heb-
neejben Dat concludeert de Zeeuwse gedeputeerde voor ruimtelijke ordening, E. Maris-Koster
(vvd). Ze baseert zich op een concept-hoofdlijnennotitie van de Rijks Planologische Dienst, een
intern 'discussiestuk' dat inmiddels is uitgelekt. Zeeland wordt erin uitgebeeld als een 'witte
vlek', die alleen van belang is als landbouw- en natuurgebied met verder nog enige toeristisch-
recreatieve mogelijkheden.
Indruk
JEUGDDANSFESTIVAL GEOPEND
ia
Vrijdag 2 oktober 1987
KOORAVOND EN VERKOOP HANDWERKMATERIAAL
S'ERS GEVEN TEKST EN UITLEG
A
Hmong- vro uwen
Nota: alleen landbouw en
natuur tellen in Zeeland
De Vierde Nota voor de ruimtelijke or
dening wordt een regeringsstuk. De
eerste versie zal kort na de jaarwisse
ling verschijnen. De nota zal globaal
aangeven hoe Nederland zich zou moe
ten ontwikkelen om goed geoutilleerd
op het jaar 2015 aan te koersen. In de
concept-hoofdlijnennotitie blijft de
economische potentie van het Wester-
scheldebekken (momenteel Neder
lands derde haven- en industriege-
•biel) volledig buiten beschouwing.
Ook aan de toeristisch-recreatieve
ontwikkelingen in de Zeeuwse Delta
wateren wordt geen speciale aandacht
besteedt.
iMevrouw E. Maris-Koster (vvd) is daar
flink van geschrokken. Ze vindt het
stuk zo alarmerend dat ze de twee
[Zeeuwse kamers van koophandel in
het geweer wil brengen. En ze kondigt
aan nadrukkelijk haar stem te laten
horen tijdens een landelijke VVD-bij-
eenkomst op 10 oktober. Liberale pro
vincie- en gemeentebestuurders pra
ten dan met de verantwoordelijke
VVD-minister Nijpels over het ruimte-
lijk beleid. „Het zal", zegt Maris-Kos-
terj „opnieuw nodig zijn om alle krach
ten, alle troepen te mobiliseren".
Een woordvoerder van de Rijks Plano
logische Dienst benadrukte dat de
coracept-hooflijnennotitie beschouwd
moet worden als een gedateerd en in-
middels op diverse onderdelen bijge-
1 steid stuk. Maar Maris-Koster is er van
overtuigd dat het stuk nog steeds zeer
actueel is. De Rijks Planologische
Dienst joeg de Zeeuwse bestuurders
ook vorig jaar al in de gordijnen. De
dienst lanceerde toen de nota 'Ruim
telijke Perspectieven', een nog 'vrij
blijvend' stuk waarin Zeeland ook al
tot een 'witte vlek' werd gereduceerd.
nologische Dienst benadrukte giste
ren dat de notitie louter aangeeft wel
ke ontwikkelingen extra aandacht
behoeven: daar waar bestaande situa
ties gehandhaafd kunnen blijven
zwijgt de notitie. Maar gedeputeerde
Maris-Koster zegt: „Ik vind het erg
angstig. Ik weet ook wel: per nota kun
je geen industriegebieden verplaat
sen. Je zou kunnen zeggen: Zeeland
wordt niet genoemd, dus we hoeven
er ons ook niets van aan te trekken.
Maar er wordt in die notitie ook heel
duidelijk gesproken over geldstro-
GOES - Het starten van
een onderneming is een
gecompliceerde zaak.
Een doolhof van voor
schriften, wetten en ver
gunningen vormt voor
veel beginnende onder
nemers een groot obsta
kel bij het nader uitwer
ken van de plannen.
Voor vrouwen komt
daar nog eens bij dat de
zakenwereld niet erg
vertrouwd is methaar',
Daarom organiseert
Vrouw en Werk Zeeland
samen met het project
Mensen zonder Baan
een starterscursus voor
vrouwen
In acht ochtenden kun
nen deelneemsters zich
op alle aspecten van het
ondernemersschap
oriënteren. Tijdens de
oriëntatiecursus Vrouw
en Eigen Bedrijf komen
zaken aan de orde als het
ondernemersplan, vesti
gingseisen, rechtsvor
men, marktonderzoek,
marketing, financiering
en opleidingen. Verder
krijgen deelneemsters
informatie over instan
ties als de Kamer van
Koophandel, het bank
wezen en het Regionaal
Instituut voor Midden
en Klein Bedrijf.
De cursus begint dins
dag 13 oktober in De Vil
la aan de Van der Spie
gelstraat 4 in Goes. In to
taal zijn er acht bijeen
komsten van 9.30 uur tot
11.30 uur. Voor kinde
ropvang kan gezorgd
worden.
men. Die zullen dan niet in Zeeland te
recht komen. We merken die hele ste-
denring-gedachte nu al in de praktijk,
bijvoorbeeld bij de verdeling van
rijksgeld voor de recreatie".
Maris-Koster vindt dat de concept-no
titie teveel geschreven is vanuit het
idee dat de Randstad, of liever Rotter
dam, zich dient te verdedigen tegen de
verplaatsing van goederenstromen
naar meer zuidelijk in Europa gelegen
routes. „Men spreekt", zegt ze, „over
internationalisering en concentreert
zich dan op de distributiefunctie van
de Randstad. Maar het zou, met de
aanleg van de Kanaaltunnel tussen
Frankrijk en Engeland, wel eens zo
kunnen zijn dat het Westerscheldege-
bied meer van de internationale ont
wikkelingen kan profiteren dan de
Randstad. Als je het internationaal
bekijkt ligt het Westerscheldebekken
op de drempel van Europa. Als je op
Europese schaal denkt, ligt Rotter
dam meer perifeer dan Zeeland".
De gedeputeerde vreest dat vrijwel al
le beschikbare gelden nu zullen wor
den aangewend voor het oplossen van
knelpunten in de Randstad, die
achteraf onoplosbaar blijken. Een
sterke provincie als Zeeland (laagste
werkloosheid; veel export) wordt on
dertussen verwaarloosd. „Zo bestaat
het gevaar dat Nederland straks hele
maal geen economische potenties
overhoudt. Nederland is toch veel te
klein om een splitsing te maken in
Randstad, stedenring en buitenre
gio's. Nederland is zo klein dat een ho
ge snelheidstrein er niet eens goed
vaart kan maken".
De boze reacties uit Zeeland maakten
toen kennelijk zoveel indruk dat Ma
ris-Koster in maart van dit jaar -vlak
voor de statenverkiezingen- verklaar
de: „Zowel bij de minister als bij de
ambtenaren is het besef doorgedron
gen dat Zeeland toch echt wel wat
n^eer is dan een provincie met alleen
landbouw, natuur en recreatie". Maar
o|k andere provincies trokken aan de
lïjfcl. De gedeputeerde constateerde
gisteren teleurgesteld: „Zeeland is
Weer volstrekt de witte vlek van het
begin. We zijn weer terug bij af, ter
wijl ik in de tussentijd toch echt wel
notities heb gezien waarin aan Zee
land wel aandacht werd besteed".
jDe nota Ruimtelijke Perspectieven
Iging er van uit dat Nederland interna
tionaal gezien alleen een rol van bete
kenis kan blijven spelen, wanneer de
IpSsitie van de Randstad wordt ver
sterkt. In de concept-hoofdlijnennoti
tie, die nu boven water is gekomen,
wordt dit 'Randstad-beeld' genuan
ceerd. Daartoe heeft men het begrip
'stedenring centraal-Nederland' geïn-
jtfoduceerd. Het accent blijft op de
Randstad liggen (de realisering van
eer 'wereldstad-milieu), maar daar-
Jn|ast zouden nog een beperkt aantal
andere 'stedelijke knooppunten' ont-
«wikkeld moeten worden (Utrecht, Arn
hem, Nijmegen, Eindhoven en Breda).
Ook buiten deze stedenring worden
nog enkele knooppunten aangewezen,
Ifflmelijk Maastricht, Enschede-Hen-
igèlo en (met enig voorbehoud) Gronin
ger.
gffieland wordt aangemerkt als speci
fiek agrarisch, maar de 'agri-business'
wordt in Oost-Brabant en de Kop van
Noord-Holland gesitueerd. Langs de
euwse kust kan een toenemende re-
creatief-toeristische ontwikkeling
plaatsvinden, maar de capaciteit van
duingebieden is daarbij een beper-
nde factor. De concept-notitie
etst verder een uitgroei van Neder-
d tot 'internationaal waterland':
twikkeling van 'natte' natuurgebie-
n en versterking van het 'toeris-
ch-recreatief product. Maar de rol
n Zeeland daarin is zeer beperkt. De
Voordelta wordt genoemd als een
'kerngebied' voor het ontwikkelen van
huurwaarden, het Zoommeer als een
ologische ontwikkelingszone. Daar-
lee houdt het op. De kwaliteiten van
Nederland als watersportland, zo
ëldt de notitie, dienen vooral in de
.vloedssfeer van de Randstad te wor-
<fèn versterkt (IJmeer en Haringvliet).
Een woordvoerder van de Rijks Pla-
MIDDELBURG - „Met dansen kun je niet jong genoeg be
ginnen en er niet lang genoeg mee doorgaan", zei donder
dagmiddag wethouder van cultuur G.B. Schoenmakers
van Middelburg bij de opening van het nationaal jeugd
dansfestival in de Concert- en Gehoorzaal. Als het aan
hem ligt wordt het evenement (twintig voorstellingen,
een choreografiewedstrijd en een aantal werkbijeenkom
sten) een Zeeuwse traditie.
Het festival -dat twee jaar geleden in première ging in de
Vlissingse sporthal Baskensburg- biedt een ruim overzicht
van de stand van zaken in de Nederlandse jeugddans. Tot
en met zondag kunnen jongeren tussen 4 en 16 jaar (maar
talrijke uitvoeringen zijn ook voor volwassenen interes
sant), professionals en andere belangstellenden op vier
plaatsen in Middelburg (de Concert- en Gehoorzaal, de
Schouwburg, de Stedelijke Scholengemeenschap en de jhr
mr A.F.C. de Casembrootschool) dansvoorstellingen zien
van groepen als het Scapino Ballet, Danskern en Krisztina
de Chatel, maar ook Fel Pastel en Oceaan, dat donderdag
middag in de Concertzaal het spits afbeet met 'Elflog en de
toverberg', een produktie die veel bijval kreeg van de jong
ste bezoekertjes, jongens en meisjes van 4 tot 7 jaar.
De eerste dag was verder gevuld met optredens van Jojo,
Danskern en het Scapino Ballet, dat een voorpremière
bracht van 'Pulcinella', de eerste grote verhalende choreo
grafie van de nieuwe artistieke leider Nils Christe.' Deze
feestelijke voorstelling in Italiaanse sfeer met tal van
mooie vondsten die bij het jeugdige (9 tot 14 jaar) publiek
goed in de smaak vielen, gaat zondag in première in Am
sterdam.
Een hoogtepunt van het Jeugddansfestival is de choreo
grafiewedstrijd in de Schouwburg, zaterdag van 20.30 tot 23
uur. Uit achttien inzendingen maakte de jury een voorse
lectie van vier choreografie-ontwerpen. De makers, Jaap
Ploeger, Jonathan Burnett, Charles Corneille en Frank
Roemers, kregen de gelegenheid om hun idee uit te werken
in samenwerking met leerlingen van de Rotterdamse Dan-
sakademie, de Scapino Akademie en de afdeling dans van
de Amsterdamse Theaterschool. Aan het eind van de
avond wordt de prijswinnaar bekendgemaakt.
De openingsvoorstelling van het Nationaal Jeugddansfestival in Middelburg, 'Elflog en de toverberg' door de groep
Oceaan, oefende - soms zelfs letterlijk, zoals uit de foto blijkt - een grote aantrekkingskracht uit op het jeugdige publiek.
ROOSENDAAL - De allernieuwste
Nederlandse treinen, maar ook de mu
séumstoomtram Goes-Borsele, zijn
zaterdag 10 oktober present bij de
open dag van de Nederlandse Spoor
wegen in Roosendaal. De NS houdt
die dag landelijk 'open huis' in 15 gro-
té stations en werkplaatsen. Bezoe
kers kunnen ritjes maken met ver
schillende treinen en demonstraties
bijwonen. In Roosendaal geven onge
veer 120 NS-medewerkers tekst en
uitleg bij de materieelshow van trei
nen en locomotieven.
De bezoekers kunnen onder meer een
•'.kijkje nemen in de Dubbeldekker, de
Sprinter, de Beneluxtrein en de nieuw
ste Intercity-trein. Vrijwel alle treinty-
pbn die nu in Nederland rijden zijn ver
tegenwoordigd op de show. Ook de
stuurcabines kunnen worden beke
ken. Voor de nieuwe Intercity-trein be
staat nog geen naam, zodat de NS een
prijsvraag uitschrijft onder de bezoe
kers van de open dag. Belangstellen- ffirisjprptl
den kunnen meerijden met de Dubbel-
dekker in de richting van Bergen op
Zoom en een iets korter ritje maken
met de historische stoomtram.
rails. Ook de wisselstopmachine wordt
getoond, die een belangrijke plaats in
neemt bij de aanleg, het onderhoud en
de vervanging van treinrails.
Het Roosendaalse onderhoudsperso
neel zal tevens een hijskraan aan het
werk zetten om een wagon op de rails
te tillen. Daarnaast zijn er demonstra
ties van het zogenaamde thermietlas-
sen, waarbij de spoorstaven vrijwel
naadloos aaneen worden gelast. De
treinen rijden dan geruislozer over de
Voor kinderen is er een speciale at
tractie in de vorm van een mini-
stoomtreintje. Een jazz-bandje zorgt
voor de vrolijke noot. In het stations
gebouw zelf worden vier verschillen
de videofilms getoond over de Neder
landse Spoorwegen en er is een foto
expositie over de NS-ontwikkeling
van de eerste trein, de Arend, tot en
met de Dubbeldekker. Ook zijn oude
spoorwegattributen te zien en een
grote modelspoorbaan. De fotohobby
club van de NS in Roosendaal toont
foto's van werkzaamheden.
De open dag duurt van 10 tót 16 uur.
Omdat de NS hun bezoekers zoveel
mogelijk aanraadt gebruik te maken
van het openbaar vervoer, kunnen de
ze volstaan met de aankoop van een
enkele reis. Voor de terugreis kunnen
ze een stempel afhalen. Eenzelfde rege
ling is ook getroffen voor de busonder
neming BBA, zodat ook de bewoners
van Tholen en Sint-Philipsland kun
nen profiteren. Een van de andere
plaatsen waar de NS open huis heeft,
eveneens van 10 tot 16 uur. is Rotter
dam. Daar zijn vergelijkbare activitei
ten. De aandacht zal echter voor een
groot deel uitgaan naar het enorme
rangeercomplex Kijfhoek.
Anneke Koulman van de Stichting Welzijn Ouderen Middelburg en Helmut ter Mate van het vormingscentrum
H edenesse: „Het ligt een beetje aan de groep zelf wat er besproken wordt."
Het ontbreken van vaste en dwin
gende tijdsindelingen die ondanks
het overlijden van de partner ge
woon doorgaan, is ook voor veel ou
deren een extra moeilijkheid om
hun verlies te verwerken, meent An
neke Koulmans. „Heb je kinderen
dan staan die 's ochtends weer bij je
bed en vragen van alles van je. Heb
je werk dan moet dat ook gewoon
verder gaan. Maar voor oudere men
sen ontbreken dat soort stimulan
sen en dat maakt het moeilijker
weer in je normale patroon terug te
komen."
„We willen in de groep ook voorlich
ting geven over concrete zaken",
zegt Anneke Koulman. „Aan de orde
kan ook bijvoorbeeld komen hoe je
goed en verantwoord eet. Mensen in
een depressieve situatie zijn geneigd
dat te verwaarlozen. Ontspannings
oefeningen en slapeloosheid worden
ook behandeld. Het ligt een beetje
aan de groep zelf wat er besproken
wordt."
De eerste bijeenkomst van de rouw-
verwerkingsgroep is op maandag 5
oktober van 9.15 tot 11.45 uur. De bij
eenkomst wordt gehouden in het ge
bouw van de Stichting Welzijn Ou
deren aan de Molstraat 13 en is be
doeld als kennismaking. Daarna
volgen er drie bijeenkomsten op
maandag 12, woensdag 21 en maan-
dag 26 oktober. In november wordt
er van woensdag 4 tot vrijdag 6 no
vember in het vormingscentrum He-
denesse een midweek georganiseerd
rond het thema en verder zijn er in
het gebouw aan de Molstraat nog
bijeenkomsten op de maandagen
9,16 en 23 november.
Ineke van Wallenburg
MIDDELBURG - ZOA-Vluchtelin-
genzorg voert de komende weken in
Zeeland actie om aandacht te vra
gen voor het lot van de honderddui
zenden vluchtelingen en ontheem
den, die al vele jaren in kampen zit
ten in Zuidoost-Azië. Dat gebeurt
zaterdag 10 oktober met een grote
koor- en samenzangavond in de
Nieuwe Kerk van Middelburg en op
7, 8 en 9 oktober met show- en ver
koopdagen in achtereenvolgens
Middelburg, Goes en Tholen van
origineel handwerkmateriaal uit
de vluchtelingenkampen.
ZOA is een christelijke organisatie'
voor internationale vluchtelingen
hulp, die al jarenlang actief is in de
kampen en nederzettingen in Thai
land, waar opgejaagden uit Loas,
Vietnam, Kampuchea en Burma een
uitzichtloos bestaan leiden. Daar is
na het einde van de Vietnamese oor
log de hulpverlening begonnen en
gaat het nog steeds door. Maar in
tussen zijn er andere projecten bijge
komen: in Hong Kong, in Papua
Nieuw-Guinea, in Pakistan en in
Honduras. ZOA-Vluchtelingenzorg,
gevestigd in Apeldoorn, heeft in
Bangkok een eigen kantoor van
waaruit de activiteiten in Azië wor
den gecoördineerd. In het noorden
'van Thailand werkt ZOA in het
kamp Ban Vinai - waar 45.000 vluch
telingen uit het naburige Laos ver
blijven - met een eigen medisch
team. En vooral op de kinderen van
dat Ban Vinai is de actie in Zeeland
gericht.
Vandaar ook dat ZOA in de maan
den oktober en november te gast is
op veel scholen en jeugdclubs in Zee
land met presentaties over het werk
onder de vluchtelingen. Volgende
week komt de hulporganisatie naar
Middelburg, Goes en Tholen met
shows van Loatiaanse klederdrach
ten en handwerkdemonstraties. In
het bergland van Loas bestaat de
kunst van het handwerken al gene
raties lang. Het lag dan ook voor de
De oudere Middelburgse Jo Hoogslag kan vrij nuchter praten over het
verlies van haar echtgenoot. Voor zichzelf heeft ze haar leven inge
deeld in drie perioden: haar leven voor haar huwelijk, tijdens haar huwe
lijk en na haar huwelijk. Na het overlijden van haar echtgenoot heeft ze
geprobeerd haar levensritme van voor haar huwelijk terug te vinden.
Veel steun en begrip vond ze, nadat haar man was gestorven, in een praat
groep voor weduwen- en weduwnaars.
De Stichting Welzijn Ouderen uit
Middelburg begint maandag 5 okto
ber in samenwerking met het vor
mingscentrum Hedenesse in Cad-
zand een rouwverwerkingsgroep
speciaal voor mensen van boven de
vijftig. Jo Hoogslag staat er vierkant
achter. Ze vertelt waarom: „In een
groep heb je houvast aan elkaar en je
kunt eikaars problemen bepraten.
Koulman van de Stichting Welzijn
Ouderen, naast een verschil in le
vensomstandigheden ook het gege
ven dat veel ouderen minder snel in
een groep over hun gevoelens praten
dan jongeren. Gewoon omdat ze dat
niet gewend zijn. In gemengde groe
pen worden ze daarom snel gepas
seerd door welbespraakte jongeren.
hand dat vooral de vrouwen deze be
zigheid in de kampen weer zouden
oppakken. Handwerkprojekten zijn
inmiddels op verschillende plaatsen
van de grond gekomen. En de bijzon
dere produkten ervan vinden hun
weg over de hele wereld. ZOA heeft
in haar verkoopstands inmiddels
een ruim assortiment.
Voor de demonstraties in Zeeland
heeft ZOA twee Loatiaanse vrou
wen van een Hmong-bergstam uit
genodigd, die na een lang verblijf in
een Thais vluchtelingenkamp te
genwoordig in Frankrijk wonen.
Zij zullen in Middelburg (woensdag
7 oktober,gebouw De Schakel), in
Goes (donderdag 8 oktober, de Prins
van Oranje) en in Tholen (vrijdag 9
oktober, aula van de chistelijke ma
vo) zelf in klederdracht optreden en
uitleg geven over de bijzondere
kunstnijverheid van hun land. Deze
shows en demonstraties zijn daar
steeds 's middags en 's avonds.
Voor de koor- en samenzangavond
van ZOA-Vluchtelingenzorg op za
terdagavond 10 oktober komt het
Rotterdamse koor 'Deo Cantemus'
naar de Nieuwe Kerk in Middelburg.
Dit koor, vooral bekend van de jaar
lijkse Doelen-kerstconcerten, be
staat al meer dan vijftig jaar. Het
staat sinds 1951 onder leiding van
Arie Pronk. In Middelburg wordt het
orgel bespeeld door Jan van Weel
den.
ZOA heeft in Middelburg sinds enige
tijd een plaatselijke werkgroep die
al verschillende activiteiten heeft
georganiseerd en in de komende
week voor het vluchtelingenwerk
een huis-aan-huis-collecte zal hou
den. De bedoeling van de organisa
tie is vooral een directe en blijvende
band tussen donateurs in Zeeland
en de vluchtelingen in het Thaise
kamp Ban Vinai te leggen.
Laotiaanse vrouwen in een Thais vluchtelingenkamp bezig met traditione
le handenarbeid.
Je voelt je niet meer zo alleen, er zijn
er veel meer, die hetzelfde hebben
meegemaakt. Een fout van veel ou
dere mensen, is, denk ik, dat ze teveel
aan hun familie gaan hangen, wan
neer hun partner is overleden. Ik ken
gevallen waarin moeder iedere dag
bij haar dochter op de koffie komt,
steeds weer haar verhaal vertelt en
totaal niet in de gaten heeft dat die
dochter dat een belasting gaat vin
den. Op een gegeven moment wordt
er dan gezegd datje zeurt."
Helmut ter Mate van het vormings
centrum Hedenesse vult aan: „Als je
op latere leeftijd je man of vrouw ver
liest dan wordt dat door de omge
ving vaak gezien als iets wat nu een
maal zo gaat. Verliest een jongere,
iemand met kinderen, zijn partner,
dan beschouwen de mensen dat als
veel erger. De maatschappij is har
der ten opzichte van ouderen op dat
punt."
Als reden om een speciale ouderen-
groep op te richten, noemt Anneke
Een ander specifiek kenmerk van
de situatie van ouderen is het
feit dat oudere partners vaak door
de jaren heen meer afhankelijk van
elkaar zijn. Jo Hoogslag: „Voor veel
oudere vrouwen betekent het over
lijden van hun man bijvoorbeeld
dat ze ineens hun financiën zelf
moeten gaan regelen. Naast het ver
driet dat je hebt, komen er dan in
eens ook nog van dat soort dingen
op je af. Daar moet je je ook nog eens
in gaan verdiepen. Sommige vrou
wen raken dan echt in paniek, den
ken dat ze het nooit zullen snap
pen."
