Amerikanen moeten buikriem aanhalen FREUD EN MAHLER Valt 'rood' Hamburg in 'zwarte' handen? DEELSTAA TVERK denkwijzer PZC/ °P'n'e en achtergrond 4 %%fr\ WK M;7NzTiESBv_ Werkverslaving Al genoeg Geen beperking Zondag gaan ruim een mil joen inwoners van de stad-staat Hamburg en 2,8 miljoen in Rijnland-Pfalz naar de stembus om nieuwe deelstaatsparlementen te kie zen. De Vrije- en Hanzestad Hamburg is niet alleen een van de kleinste deelstaten in de Bondsrepubliek, maar ook sinds jaar en dag 'de rode burcht' in het hoge noorden. Deze burcht dreigt nu net als het so ciaal-democratische bolwerk Hessen in 'zwarte' handen te vallen. Sinds de vervroegde deelstaatsverkiezingen van een halfjaar geleden regeert de 'ro de baron' Klaus von Dohnanyi met een minderheidskabinet. De CDU kon de sociaal-democraten niet ten val brengen, omdat de Groenen, die in Hamburg GAL heten, daaraan niet mee wilden helpen. Steun van de FDP was er niet, omdat de liberalen niet in het parlement zitten. Pogingen om om een grote coalitie te vormen misluk ten. Rijnland-Pfalz 'Vrije kiezers Dat slaapt lekker! DONDERDAG 14 MEI 1987 deneMaRki "SLEESWUK - KIEL IP%>^H0L5TeiN, iisBremerhaven^ 3 f HAMBURG BREMEN' NEDERSAKSEN HANNOVER ^NOORDRUN- WESTEALEN Essen •Qortmund j ©OÜSSEIOORF C ^Keulen NN® HESSEN -tAiïRLAND \SAARBRÜCKEN f /Mflf/V- '1 ENKRIJK STUTTGART rJ BEIEREN WURTTEMBERG MUNCHEN ZWITSERLAND OOSTENRIJK (Door René Diekstra) Leiden, 26 augustus 1910, een re genachtige zomerdag. In een café in het centrum van de stad stelt de Leidse arts De Bruine Groeneveldt twee mannen in het Duits aan elkaar voor. Als de arts vertrokken is, be sluiten de twee mannen een wande ling door de stad te maken. De in houd van het gesprek tijdens de wan deling, die uiteindelijk ruim drie uur zal duren, was onderwerp van een in ternationaal symposium in Leiden. Die aandacht wordt begrijpelijk als men weet wie de mannen waren, na melijk de wereldberoemde psycho loog Sigmund Freud en de minstens even beroemde componist Gustav Mahler. Op advies van zijn arts was Mahler naar Leiden gekomen om Freud te consulteren over persoonlijke pro blemen. Mahler had dat al veel eer der willen doen, maar had tot drie maal toe een eerder gemaakte af spraak weer afgezegd, een uiting van de twijfelzucht waaronder hij vaker leed. Maar eind juli was er iets ge beurd dat aan zijn uitstelgedrag een einde maakte. Min of meer per onge luk had Mahler een brief in handen gekregen, die bedoeld was voor zijn bijna 20 jaar jongere en volgens tijd genoten buitengewoon knappe vrouw Alma. De afzender van de brief was de later beroemd geworden architect Walter Gropius en er bleek duidelijk uit dat tussen beiden zich een meer dan gewone vriendschap pelijke relatie aan het ontwikkelen was. Freud had te kennen gegeven dat de enige mogelijkheid om hem in de zomer van 1910 nog te spreken te krijgen, was tijdens de vakantie die hij met zijn gezin in Noordwijk door bracht. Daarna zou hij naar Sicilië reizen. Er zat voor Mahler dus weinig anders op dan naar Nederland te ko men. Bijna twee dagen moest hij per trein reizen voor een gesprek dat normaliter ergens in Oostenrijk zou hebben plaatsgevonden. Want daar woonden ze allebei, Freud in Wenen, Mahler in Toblach. Maar misschien is de ongewone plaats wel symbolisch voor het unie ke van de ontmoeting geweest. Want in Leiden spraken Freud en Mahler elkaar voor de eerste en de laatste maal. Nog geen jaar later, op 14 mei 1911, slechts 51 jaar oud, stierf Mah ler. De psychische problemen waar voor hij Freud kwam consulteren maar waarvoor hij zich ten slotte niet echt wilde laten behandelen, hebben zeker in belangrijke mate tot deze afloop bijgedragen. Die proble men waren bepaald nief beperkt tot huwelijksproblemen. In feite waren Mahlers problemen met zijn vrouw veel meer een symptoom van zijn problematische - of misschien moe ten we eerder zeggen ongelukkige - persoonlijkheid. En die kunnen we pas goed begrijpen tegen de achter grond van zijn levensloop. Al bij zijn geboorte, op 7 juli 1860, werden voor de familie Mahler leven en dood met elkaar verweven door dat vrijwel op hetzelfde moment het oudste dochtertje Isidora stierf. Ook in de jaren daarna zouden vader en moeder Mahler, en met hen Gustav, steeds weer gedwongen worden te pendelen tussen leven en dood. Nog voor hij 14 jaar oud was waren zes van de na hem geboren kinderen be graven, onder wie zijn lievelings broer Ernst. De chronische depressie van moeder moet in belangrijke ma te hieraan worden toegeschreven en deze zal op haar beurt de sfeer van treurnis in het gezin verder hebben versterkt. Het is veelzeggend dat de eerste compositie die Mahler als zes jarige schrijft de titel 'Polka met een treurmars als inleiding' meekrijgt. De opera die hij als 15-jarige compo neert en die helaas verloren is ge gaan, heeft de dood van zijn lieve lingsbroer als thema. Misschien nog typerender voor de coulissen van de pressie en dood, die de achtergrond vormen van zijn kinder- en jeugdja ren en zijn muzikale ontwikkeling, is dat het eerste werk dat Mahler op neemt in zijn officiële lijst van compo sities als titel 'Het klagende lied' draagt. Daarmee is het begin gesponnen van de zwarte draad die door al zijn com posities heen te herkennen is en die Mahler zal maken tot de muzikale be richtgever van de menselijke worste ling met de dood. Dezelfde draad rijgt ook zijn verdere levensloop aan een. In 1889 sterven zijn ouders kort na elkaar. Zes jaar later slaat siji broer Otto de hand aan zichzdj Maar geen dood treft Mahler zo diej als die van zijn eerste kind enzijnlk velingsdochter Maria, die in 1st sterft aan difterie. Samen met twe, andere gebeurtenissen in datzelji jaar, de constatering van een ernsti ge afwijking aan zijn hart en zijnonl slag als directeur van de Ween staatsopera, vormt dat het begin vat een definitieve breuk in zijn levens lijn en een langzaam maar onont koombaar afglijden naar de dood. Het laatste grote werk dat Mahle voltooit met als titel 'Lied von der Ei de', zou eerder het lied van de dooi genoemd kunnen worden, omdat hi daarin het afscheid van het leven to thema maakt, Mahlers titelkeuz werd hem ingegeven door zijn angs voor de dood en zijn magische hoo; dat de aarde, het leven, hem uit ei kentelijkheid voor dit eerbewijs no de tijd zou geven om de onverbidck lijke grens van negen symfonieën t overschrijden. Iets dat nog geen et kele andere grote componist teniet was gevallen. Maar een tiende syn fonie zou ook Mahler niet compont ren. Wat Mahler onderscheidt van d meeste mensen is dat hij blijkbac het vermogen miste zijn doodsang, te verdringen, te ontkennen. Ene zijds betekent dit dat hij voortduren werd geplaagd door een grote inne lijke onrust. Anderzijds was die o\ rust, gepaard aan zijn muzikaal g nie, de voorwaarde voor zijn schei pend werk. Dat hij zich van dat laa ste zeer goed bewust was, blijkt u wat hij over zichzelf zei in zijn gt sprek met Freud. Op Freuds concli sie ("Dat alles - Mahlers problemen moet in een therapie doorgewerl worden") antwoordde Mahler rnt een beroemd geworden zin: „Ik zi mij niet laten analyseren, want ik w in staat blijven mijn symfonieën t schrijven". Deze uitspraak suggereert, da slechte levenservaringen en het woi stelen daarmee een bron voor creat viteit kunnen zijn. Maar dat is éi kant van de medaille. De anden kant is dat scheppend of actief bez zijn vaak ook een medicijn is, ee zelfbehandeling tegen innerlijke oi rust. Maar dat medicijn, te vaak gt bruikt, kan een verslavende werkin hebben en tot werkverslaving of nu nagersziekte leiden. De tragiek i dan dat het nooit zal oplevere waarnaar men streeft: innerlijk rust. Schubert, net zo'n rusteloze nt tuur als Mahler, heeft dit ooit tre, fend uitgedrukt met de woorden: ...en zoek rusteloos naar rust". Bij personen van het type Mahli moet de onstilbare werkdrift, c angstaanjagend gedreven leven, stijl vroeg of laat in een ineenstortin eindigen. Maar toch lijkt er niets I zijn, zelfs niet het dreigende verlit van zich verwaarloosd voelend partners, dat de persoon zelf van d tragische lot kan afhouden. Een va de oorzaken is dat de persoon i kwestie dit lot niet alleen vrees maar soms ook verwelkomt omda het doet waartoe hij zichzelf niet i: staat voelt: ingrijpen in en een eind maken aan het rusteloze lijden aa: het leven. Vanaf het moment dat bij Mahler i ineenstorting - zijn hartkwaal - zici openbaart, openbaart zich ook d ware zelfvernietigende aard vanzijl levenshouding. In plaats van zichh ontzien stort hij zich nog meer dai vroeger op zijn werk. Triest en ill: stratief is deze zin uit een brief: f kan niets anders dan werken, al ht andere heb ik verleerd". In éénjaa neemt hij 61 concerten aan. Hij laa zijn lichaam versneld afstervenini waan er zo nog het maximale aan le ven uit te kunnen persen. Freud schreef ooit dat het leven niet fanders is dan een ingewikkelde om weg naar de dood. Mahler, die ziel iedere seconde van zijn volwassenk ven van deze vreselijke waarheid be wust was, heeft zijn energie en zijn ta lent zozeer gebruikt om daaraan nu zikale uitdrukking te geven, dat hi ondanks aanmaningen de rekenint voor het consult van Freud nooi heeft betaald. Het zij hem vergevet (Van onze verslaggever Hans Amesz) Amerika kan niet langer het leeu- wedeel van de economische groei in de wereld voor zijn rekening nemen en de vraag is dus: wie neemt de fakkel over? Dat zei de Ameri kaanse minister van financiën Ja mes Beker deze week tijdens de mi nisterraad van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), waarbij de 24 belangrijkste industrielanden zijn aangesloten. Die opmerking van Baker was niet nieuw, maar wint aan actualiteit om dat de groei in de wereld trager wordt en vrijwel iedereen het er over eens is dat het begrotingstekort van de Ver enigde Staten de motor van de we- reldgroei in het verleden dringend omlaag moet. De Amerikanen hebben soms de nei ging om de schuld voor de moeilijkhe den in de wereldeconomie meer bij anderen te leggen dan bij zichzelf. Ve le deskundigen, ook in Nederland, zijn ervan overtuigd dat Washington nu eerst zelf orde op zaken moet stel len. Dat betekent dat tegen de eigen bevolking moet worden gezegd: de buikriem moeten worden aange haald, er dient minder geconsumeerd te worden. Daardoor worden de te korten op de begroting en de handels balans, die in de buurt van de 140, res pectievelijk 180 miljard dollar ko men, pas echt kleiner. Dat is echter een boodschap die niet populair is en waarmee zeker geen stemmen worden gewonnen. Dus ver klaarde James Baker in Parijs weder om dat vooral de zogenaamde over- schotlanden Japan en West-Duits- land hun economieën moeten stimu leren door de binnenlandse vraag aan te jagen. Er worden dan, in ieder ge val in theorie, ook meer Amerikaanse produkten gekocht waardoor het handelstekort van de VS afneemt. Of dit echt helpt, is nog maar de vraag. De president van de Neder- landsche Bank, dr. W. Duisenberg, kwam in zijn onlangs verschenen jaarverslag tot de conclusie dat een extra economische groei van één pro cent in de Bondsrepubliek Duitsland slechts tot een verlichting van vier a vijf miljard dollar op de Amerikaanse handelsbalans leidt. Vergeleken met het totale tekort is dat inderdaad bui tengewoon weinig. West-Duitsland is bovendien van mening dat het, zoals staatssecreta ris Schlecht van Economische Za ken in Parijs zei, eigenlijk al genoeg doet. „Door het feit dat de binnen landse vraag dit jaar reëel meer dan drie procent zal toenemen, leveren wij onze bijdrage aan de dreigende internationale onevenwichtigheden en aan de verbetering van de groei perspectieven in de wereld. Wij ac cepteren zelfs dat daarmee groeiver- lies en verlies aan arbeidsplaatsen in Duitsland gepaard gaan. Want bij een zo sterk van de wereldhandel af hankelijk land als de Bondsrepu bliek is het niet mogelijk om bij een teruggang van de export gelijktijdig een hoge economische groei te berei ken". Otto Schlecht riep verontwaardigd tegen verslaggevers dat vele landen kennelijk nog niet begrepen hebben dat het Westduitse begrotingstekort (nu 2 procent van het bruto nationaal produkt) weer omhoog gaat. Dat is toch stimuleren? Verder kondigde hij aan dat de Bundesbank later deze week de geldmarktrente niet het disconto licht zal verlagen. Kort om, niemand hoeft over de Bondsre publiek te klagen, aldus Schlecht. Een hoge ambtenaar van het Duitse ministerie van economische zaken zei desgevraagd dat Bonn ook nog maar eens moet zien in hoeverre de Amerikanen serieus gaan werken aan het terugdringen van hun financie ringstekort. „Dat hebben we vaker gehoord, maar tot nu toe is daar bit ter weinig van terechtgekomen". De belofte van Japan om de eigen binnenlandse economie aan te wak keren, werd door de Amerikaanse mi nister van financiën Baker zeer be groet. Duitsland had daar, bij monde van staatssecretaris Schlecht, echter twijfels over. Ook dat wordt immers al jaren verkondigd. De Nederlandse minister van economische zaken, De Korte, wilde eveneens weten wat de Japanse toezegging om de economie een impuls van 2 procent te geven, nu precies betekent. Als dat vooral via stimulering van de Japanse bouw gaat, heeft dat immers nauwelijks ef fect op het enorme overschot op de handelsbalans. Zoals altijd op internationale confe renties, werd ook in Parijs de nadruk gelegd op gezamenlijke verantwoor delijkheid. „Niemand van ons kan in zijn eentje zorgen voor meer economi sche groei, maar om eerlijk te zijn, er bestaat geen alternatief voor het Amerikaanse leiderschap en voor on ze samenwerking", aldus minister Baker. ALTIJD IETS NIEUWS ONDER DE ZON. FRANKRIJK BONDSREPUBLIEK DUITSLAND Staatsgrens Hoofdstad Grens "Lander" Hoofdstad "Land" BERLIJN D. D. R. tsjecho - slovak i je De OESO heeft er nog eens de nadruk op gelegd dat protectionisme, be schermende maatregelen door de ei gen industrie, uit den boze is. Beper king van de vrije handel in de wereld gaat ten koste van de welvaart. Ba ker en de Amerikaanse regerings commissaris voor handel Yeutter verklaarden dat de regering van de Verenigde Staten er alles aan zal doen om de toenemende druk uit het Huis van Afgevaardigden naar pro tectionisme te weerstaan. De ministerraad van de OESO wordt beschouwd als een soort voorportaal voor de economische wereldtop van de zeven belangrijkste industrielan den (Verenigde Staten, Japan, West- Duitsland, Engeland, Frankrijk, Ita lië en Canada) die begin juni in Vene tië wordt gehouden. Terwijl in Parijs vooral werd afgetast en geconsul teerd, is er hoop dat in Venetië meer concrete afspraken kunnen worden gemaakt. (Van onze correspondent Hans Hoogendijk in Bonn) Hamburg moet dus weer kiezen. Von Dohnanyi gokt op de absolute meer derheid, maar dan zou de SPD bijna 'tien procent meer moeten halen dan de vorige keer en dat gelooft zelfs de trouwste sociaal-democraat niet. Als tweede mogelijkheid ziet Von Dohna nyi een coalitie met de liberale FDP als die de vijfprocentsgrens over schrijdt. De liberalen hebben zich uitgesproken voor samenwerking naar Bonner mo del met de CDU, maar levert dat geen meerderheid op dan willen de libera len ook wel met de SPD. Met de Groe nen, die in Hamburg tamelijk radicale standpunten innemen, wil geen van de drie samenwerken. De Groenen willen een eventuele so ciaal-democratische minderheidsre gering wel gedogen. Binnen de Groe nen gaan nu echter ook stemmen op om minder zuiver in de leer te zijn en een coalitie met de SPD niet helemaal af te wijzen. Maar Von Dohnanyi heeft al gezegd dat hij voor zo'n samenwer king niet beschikbaar is. CDU-lijsttrekker Hartmut Perschau is vol vertrouwen dat de christen-demo craten eindelijk aan de macht komen. 'We hebben een grote kans te winnen. Hamburg heeft een wisseling van de macht broodnodig. De sociaal-demo craten zijn na tientallen jaren regeren Hamburg, de machtigste stad van West-Duitsland. opgebruikt en verstrikt in een net van corruptie en mismanagement'. Perschau schildert een droevig beeld van de machtige Hanzestad. Massale werkeloosheid, een miljardenschuld, koploper in de misdaad. De CDU ver kondigt de aanstaande ondergang van de metropool aan Elbe en Alster. De 46-jarige Perschau, Hamburger en majoor b.d. schuwt harde woorden niet. Hij heeft opgeroepen tot een of fensief richting raadhuis. Perschaus dagorders kunnen zo uit het hand boek soldaat komen: 'Wij zijn de uit dagers. We moeten dus vroeger op staan en sneller ter been zijn'. 'Nu is het genoeg', staat er strijdlustig op de CDU-pamfletten. Dat slaat niet alleen op de derde verkiezingen bin nen een half jaar, maar ook op het alge mene onbehagen in de stad. De SPD sloeg terug met de leus: 'Het is werkelijk genoeg, meneer Perschau. Wij hebben er genoeg van Hamburg voortdurend door de CDU te laten uit schelden'. Von Dohnanyi hoopt zo nog een keer de verdeelde stad achter zich te krij gen. Het zal niet meevallen, want het gaat niet best met Duitslands mach tigste stad. Minstens 100.000 mensen zijn werk loos, 100.000 Hamburgers leven van een sociale uitkering en tussen de 250.000 en 300.000 mensen leven op de rand van de absolute armoede. Voor de CDU is het allemaal de schuld van de sociaal-democraten, maar Von Dohnanyi zegt niet geheel ten onrech te, dat vergelijkbare steden dezelfde problemen hebben. De gevolgen van werkloosheid, het wegtrekken van grote groepen inwo ners en bedrijven naar het platteland rond de stad en het sterven van de wer ven zijn geen Hamburgse bijzonderhe den en zeker niet de schuld van de ene of de andere partij. Toch zagen de Groenen hun aanhang sprongsgewijze stijgen. De CDU kreeg ook de wind mee, maar het pakket op lossingen voor de crisis verschilt nau welijks van de SPD-lijn. En de indus triëlen in de Hanzestad stelden open lijk dat de sociaal-democratische bur gemeester met zijn nieuwe industrie beleid op de juiste weg is. Een Ham burgse traditie: de kooplieden lopen, niet weg met de 'roden', maar zo lang: hun kas klopt en de vooruitzichten re delijk zijn, blijven ze rustig. Het gevaar voor de SPD kwam uit een andere hoek. De schandalen rond poli- tie-optredens tegen demonstranten, een misdrij venrecord en het drama rond het vakbondswoningconcern Neue Heimat hebben de partij in het nauw gebracht. Bij tienduizenden lie pen de sociaal-democratische kiezers over naar het groene, zwarte en libera le kamp. Klaus von Dohnanyi wil de meesten van hen nu terugwinnen door hen er van te overtuigen dat een nieuwe start met de SPD mogelijk is. Zijn belang rijkste leus: 'We moeten ervoor zorgen dat niet de hele Bondsrepubliek zwart wordt'. Beslist geen gemakkelijke taak voor de 58-jarige SPD-politicus. Heel wat makkelijker heeft de minis ter-president van Rijnland-Pfalz het. In deze deelstaat met zijn vele drui ven en raketten regeert de CDU van Bernard Vogel met absolute meerder heid. De jongere broer van SPD-frac- tieleider en toekomstig partijvoorzit ter Hans-Jochen, heeft maar een zorg en die is dat er te weinig mensen gaan stemmen en dat daardoor zijn positie in gevaar komt. Sinds de vorming van de Bondsrepu bliek regeren de 'zwarten' in Rijnland- Pfalz en dat is voor de meeste inwoners zo vanzelfsprekend dat er wel eens spottend is opgemerkt: 'Stel je voor dat er verkiezingen zijn en niemand heeft het in de gaten'. Zondag bepalen de 2,8 miljoen kiezers of Vogel alleen door kan regeren, of dat hij de steun van de liberalen nodig heeft. Vogel zit al 20 jaar in de regering van Rijnland-Pfalz. Daarvan meer dan tien jaar als minister-president. In 1974 versloeg hij in de strijd om het CDU-voorzitterschap in deze deel staat de door Helmut Kohl gesteunde Heiner Geiszler. Twee j aar later volgde een nog grotere verrassing toen hij Kohl opvolgde als minister-president, terwijl Kohl een ander had voorge steld. Vogel regelt stil maar grondig alle za ken. Zelfs de problemen met de vergif tigde Moezelwijn en de schandalen rond veel CDU-politici op lager ni veau, brachten hem niet uit zijn even wicht. Hij weet dat het droomresultaat van vier jaar geleden, toen hij 51,9 procent haalde, nu onbereikbaar is. Maar er is nog altijd de FDP om hem aan die meerderheid te helpen. Het enige probleem is, dat er in Rijn- land-Pfalz een groepering mee doet genaamd 'Vrije Kiezersgemeen schap'. En deze club zou weieens flink wat stemmen van ontevreden wijn boeren en andere middenstanders kunnen krijgen. Deze beweging, in het Nederlands het best te vertalen als 'gemeentebelan gen', bezet in honderden gemeenten raadszetels. De CDU vond het alle maal best, maar nu ze ook in het deel- staatsparlement willen, vrezen chris ten-democraten en liberalen dat zo kostbare procenten verloren gaan. De FDP zou door deze 'vrije' kiezers bijvoorbeeld weer kunnen struikelen over die vijfprocentsgrens en daardoor zou een rood-groene coalitie net ge noeg zetels kunnen halen. Dat is ook de enige hoop van de 43-jarige SPD- kandidaat Rudolf Scharping. In de 'Heimat' van Helmut Kohl waart deze gedachte als een spookbeeld rond. De CDU vreest verder dat de ge motiveerde Groenen en sociaal-demo craten kunnen profiteren van een ge ringe opkomst. Daarom trekt de 54-ja- rige vrijgezel Vogel door het land met de alarmboodschap: 'Het is mij veel te rustig'. Maar als alles normaal verloopt is en blijft Bernard Vogel minister-presi dent in het land van Helmut Kohl. De Nederlandse ministers De Korte en Ruding op de OESO-conferentie in Parijs. De Amerikaanse minister van financiën Jams Baker. Advertentie 't Is comfortabel slapen op dit 2 persoons laquébed. Com pleet met polyeter matrassen en verstelbare lattenbcdems. 180 x 200 cm. In wit of lichtgrijs.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1987 | | pagina 4