Toepassing kernenergie wordt onaantrekkelijk Suriname verwelkomt de EG-delegatie PZC/°Pinie en achtergrond levensbeschouwing Bijna blind Gratie Pleidooi Werk onder druk Vrije markt Schild Inzichten gewijzigd Verzuring Verdrag VRIJDAG 24 APRIL 1987 Tussen de vier geallieerde overwinnaars uit de Tweede We- gen.Gevangene nummer 7" is nog de enige ingezetene van reldoorlog is weer een discussie op gang gekomen over de de Westberlijnse Spandau-gevangenis. Zijn zoon Wolf, die mogelijke vrijlating van de 92-jarige Rudolf Hess. De voor- hem als enige met regelmatige bezoeken in contact houdt met malige adjudant van Adolf Hitler zit al ruim 46 jaar gevan- de buitenwereld, stond een zeldzaam interview. Zoon pleit voor vrijlating van vader Rudolf Hess )Door George Boehmer, verslaggever AP) Hij was de enige van de nationaal-socialistische leiders die poogde een einde te maken aan de oorlog. Het was een vredesmissie," is de stellige overtuiging van Wolf Rüdiger Hess over de tocht die zijn vader in 1941 ondernam naar Groot-Brittannië. De toenmalige ver trouweling van Hitier landde per parachute in Schotland met, naar hij zei, een voorstel om de vrede te tekenen met de Britten. Maar de Britse regering vertrouwde de zaak in het geheel niet en zette hem na een uitgebreid verhoor gevangen. Wolf Hess laat foto's van zijn vader zien en praat over zijn jeugd en hoe het er toe ging in het gezin waarin hij op groeide. Over zijn bezoeken aan de Spandau-gevangenis wil hij weinig kwijt. De vier geallieerde overwin naars houden 42 jaar na de oorlog nog strak de hand aan de bezoekregeling rond Rudolf Hess en verbieden zijn zoon iets naar buiten te brengen over de gesprekken met zijn vader. Voor Hess, die op 26 april 93 wordt, is zijn 49- jarige zoon de enige resterende scha kel met de buitenwereld. Een keer per maand reist hij vanuit München naar West-Berlijn. „Ik neem foto's mee van mijn drie kin deren. Ik praat met hem over mijn werk en gezin. Maar ik kan over onze gesprekken geen nadere bijzonderhe den geven, want dan loop ik het risico dat ik hem niet meer mag bezoeken." Wat dat betreft is Wolf Hess ervan overtuigd dat al zijn publieke uitlatin gen over zijn vader nauwlettend in het oog worden gehouden door de Ver enigde Staten, Sovjet-Unie, Frankrijk en Groot-Brittannië. Wolf Hess, eigenaar van een goedlo pend bedrijf in München, vertelt dat de gezondheid van zijn bejaarde moe der niet meer toelaat dat zij de ver moeiende reis naar de Spandau-ge vangenis maakt. ,,Er wordt maar eens per maand gedurende één uur een fa milielid bij mijn vader toegelaten. Mijn moeder, die 87 is, heeft hem sinds zijn 91ste verjaardag in 1985 niet meer bezocht," zegt Hess. Hoewel hijzelf geen behoefte heeft om zijn spreekverbod te overtreden, dui ken er zo nu en dan toch publicaties op over de man die na zijn mislukte vre desmissie in 1941 bij Hitler in ongena de viel. In augustus vorig jaar drukte Bild am Sonntag een recente foto af waarop Rudolf Hess in zijn cel was te zien, staand voor zijn bed, onberispe lijk gekleed in een wit overhemd en grijze pantalon. Op een andere foto loopt „gevangene nummer 7" met ge bogen hoofd over een met struiken om zoomd pad op het gevangenisterrein. zijn ogen kon verdragen. Behalve de ze wandelingen is het Hess toegestaan zo nu en dan een krant te lezen en een televisieprogramma te bekijken. De gevangenisleiding past daarbij strik te censuur toe en zorgt dat hem geen enkele informatie onder ogen komt over de nazi-tijd en ontwikkelingen rond zijn eigen persoon. Rudolf Hess kwam in 1947 in de Span- dau-inrichting met zes andere nazi kopstukken die bij het Tribunaal van Neurenberg eveneens tot levenslange gevangenisstraffen waren veroor deeld. De laatste van zijn zes medege vangenen overleed in oktober 1966, en sindsdien zit Hess als enige in het gro te Spandau-complex. Ondanks aan houdende verzoeken van zijn familie weigeren de vier geallieerde mogend heden Hess op humanitaire gronden vrij te laten. Ook onder minder direct betrokkenen De afgelopen jaren is Hess verschil lende keren opgenomen in het Britse militaire hospitaal in West-Berlijn. Op 1 maart moest hij daar worden op genomen wegens een longontsteking. Hij keerde 16 dagen later terug in zijn cel. Volgens Bild is Hess geestelijk in de war en zou hij ook bijna blind zijn. Hij zou zijn zoon hebben gevraagd een skibril voor hem mee te brengen om dat hij bij zijn wandelingen in de bui tenlucht de koude wind niet meer aan Voor een kolossaal portret van Rudolf Hess pleit Wolf Hess voor vrijlating van zijn vader tijdens een bijeenkomst in Augsburg van het comité dat pleit voor de vrijlating van de voormalige adjudant van Adolf Hitler. worden de laatste tijd vaker geluiden vernomen om ten aanzien van Hess clementie te betrachten en hem zijn laatste dagen bij zijn familie te laten doorbrengen. Daarbij komt dat met het openhouden van de Spandau-ge vangenis grote kosten zijn gemoeid. Wanneer Hess daar niet meer zat, zou het oude gevangeniscomplex waar schijnlijk al lang zijn gesloopt. Volgens een welingelichte diplomaat heeft het openhouden van de gevangenis sinds 1966 een bedrag gekost van 30 miljoen mark aan onderhouds- en administra tiekosten. Daarvoor draait de gemeen te West-Berlijn op. Daarbij komen dan nog eens de personeelskosten van het militaire bewakingspersoneel, die voor rekening komen van de vier geal lieerde mogendheden. Met nieuw elan zet Wolf Hess daarom de actie voor vrijlating van zijn vader voort. Verleden maand deed zijn va der in een brief een persoonlijk be roep op partijleider Gorbatsjov, pre sident Reagan, premier Thatcher en president Mitterrand om hem met het oog op zijn 93ste verjaardag gratie te geven. Pas wanneer de leiders van de ze vier landen het eens zijn kan Hess worden vrijgelaten. De Westduitse Bildzeitung meldde dat de drie Westerse geallieerden intussen hun goedkeuring hebben gehecht aan een initiatief om Hess vrij te laten. Zelfs de lastgeving om Hess in vrijheid te stellen zou door deze drie landen al zijn ondertekend. Het blad meldde niets over de opstelling van de Sovjet- Unie, dat tot op heden elk initiatief om Hess vrij te laten in de kiem smoorde. Westerse waarnemers in West-Berlijn hechten weinig waarde aan het bericht van Bild en geloven niet dat Hess' vrij lating ophanden is. Van de drie Westerse geallieerden was al langer bekend dat zij met het idee speelden om Hess vrij te laten. Eén van de meest gehoorde verklaringen voor de weerstand daartegen van de Sovjet- Unie is dat Hess' „vredesmissie" naar Groot-Brittannië in de Russische ge schiedschrijving te boek staat als een poging om de Westerse geallieerden aan de zijde van Duitsland te krijgen in de strijd aan het oostfront. Maar volgens het Westduitse week blad Der Spiegel is er een kentering te bespeuren in het onbuigzame Russi sche standpunt. Het blad schreef op 13 april van diplomaten in Moskou te hebben vernomen dat partijleider Gorbatsjov het pleidooi om Hess vrij te laten serieus in overweging heeft ge nomen. „Sommige mensen zeggen dat het een te grote schok wordt om hem na al die jaren vrij te laten," betoogt zijn zoon. „Maar ik zou die schok bijzonder graag ondergaan." Hij wijst daarbij op het feit dat zijn vader weliswaar tot levenslang is veroordeeld, maar dat hij door het Neurenbergse tribu naal alleen werd schuldig bevonden op de aanklacht van „voorbereiding en organisatie van een agressie-oor- log". Hess is vrijgesproken van mis daden tegen de mensheid. Zondag van de arbeid Een mens leeft niet om te werken, maar werkt om te leven. Deze mooie uitspraak is voor nogal wat mensen een dooddoener geworden. Want de werkelijkheid is anders. Er zijn al te veel mensen kapot gegaan aan teveel werk, of te zwaar werk, of te gevaarlijk werk. En er gaan tegen woordig ook mensen kapot aan geen of te weinig werk; althans geen betaald werk. En dat, terwijl er nog zoveel werk ongedaan moet blijven liggen. 'We leven in een gebroken wereld', wordt dan vroom gezegd. We kunnen ook zeggen: we leven in een onrechtvaardige samenleving. Het is onge lijk verdeeld in deze wereld: wat de een te veel heeft, heeft de ander te weinig. Van de kerken wordt gezegd, dat ze onvoldoende oog hebben voor de gevolgen van deze vreemde si tuatie voor de mensen die er onder te lijden heb ben. Het CNV klaagde onlangs, dat de zondagse kerkdienst weinig betekent voor de werksituatie van de mensen. Het zijn twee gescheiden werelden geworden: die van de kerx en het geestelijk leven, en die van de arbeid of baanloosheid en het maat schappelijk leven. Tussen die twee gaapt, een kloof. Terwijl ze toch veel voor elkaar te betekenen zouden kunnen hebben. De socialistische arbeidersbeweging heeft al een eeuw geleden begrepen, dat het goed is op een dag in het jaar de vragen van de arbeid en de strijd van arbeiders om een rechtvaardiger samenleving cen traal te stellen. Zo ontstond de dag van de arbeid: 1 mei. Enkele jaren geleden richtte een beweging van ge lovige arbeiders, die zich de Zevenbergse Confe rentie noemt, zich tot de katholieke bisschoppen met het verzoek een Zondag van de arbeid in te stellen dichtbij 1 mei. Zij deden daarmee een drin gend beroep op de kerken hun situatie serieus te nemen en de arbeidsvragen in het hart van het ker kelijk leven, de eredienst, te plaatsen. DISK, de Dienst in de Industriële Samenleving vanwege de Kerken, heeft dit pleidooi opgepakt. Het plan werd oecumenisch verbreed door er ook de protes tantse kerken bij de betrekken. In 1983 werden de in de DISK samenwerkende kerken en de Raad van Kerken gevraagd een Zondag van de arbeid in te stellen dichtbij 1 mei en voor een periode van vijf jaar een experiment aan te gaan. Daarna zou be zien moeten worden of de Zondag van de arbeid een permanent karakter zou gaan dragen. Dit voorstel werd aanvaard, zodat dit jaar voor de vier de maal een Zondag van de arbeid wordt gehou den. Komende zondag zal rond het thema 'Werk onder druk' in kerkdiensten aandacht geschonken wor den aan enkele zorgelijke ontwikkelingen in de arbeidssituatie. Het blijkt namelijk, dat voor veel mensen die nog werk hebben, de werkdruk steeds verder toeneemt. Waar de arbeidstijdver korting is doorgevoerd, staan de werknemers on der druk om evenveel, zo niet meer, in minder tijd te produceren. Toenemende werkdruk wordt me de vanwege de bezuinigingen ook opgelegd in het onderwijs en de gezondheidszorg. Zelfs in de agrarische sector veroorzaken de maatregelen vanwege de vele overschotten een grote werk druk. Maar ook op andere terreinen is er sprake van werk onder druk. Tot voor kort spraken we in ons land van een dreigende tweedeling: die tussen mensen met een betaalde baan en de haanlozen. In de praktijk blijkt het beeld er echter genuanceer der uit te zien. Tussen deze twee groepen zit name lijk nog een derde, steeds meer zichtbaar worden de groep van mensen, die werken in 'los-vaste' ar beidsverhoudingen. Naar schatting gaat het hier- bij over bijna 1,5 miljoen werknemers en werk neemsters. Dat zijn 650.000 'tijdelijk werkende', 550.000 personen die incidenteel of regelmatig zwart werken en 16.000 vooral vrouwen, die thuis werk verrichten. Bedrijven en instellingen kunnen dus putten uit een groot reservoir aan arbeids krachten, die zonder voldoende rechtszekerheid aan de kant gezet kunnen worden. Tijdelijke ar beid vindt plaats in verschillende vormen: ar beidscontracten van bepaalde duur, stages, werken op oproepbasis, werken met behoud van uitkering of uitzendwerk. Samen wordt dit aange duid als 'flexibilisering van de arbeid'; de arbeids duur en de contractvorm zijn flexibel, soepel, ge worden. Zoals een machine aan- en uitgeschakeld wordt, zo worden mensen al dan niet opgeroepen om te komen werken. De achtergronden en gevol gen van deze driedeling van de arbeidsmarkt moe ten ook de kerken een zorg zijn. Want hier worden we geconfronteerd met de uit werking van het gangbare economische denken, dat gericht is op de vrije markt. Daarvan verwach ten de leidinggevende economen en politici alle heil, ook als het gaat om herstel van de werkgele genheid. Daarin past een terugtredende overheid, die zo min mogelijk regelt en aan werkgevers en werknemers zoveel mogelijk het overleg over ar beidsvoorwaarden overlaat. Het vrije marktden ken belooft weinig goeds voor de toekomst van de arbeid. Het marktbeginsel kent winnaars en ver liezers. De mentaliteit van concurrentie over heerst en er geldt het recht van de sterkste. Alle aandacht gaat dan ook naar de winnaars. Zij wor den toegejuicht; zij zijn de drijvende krachten in een groeiende economie. En van die groei moeten wij het hebben, aldus het marktdenken. De verlie zers worden vergeten. Zij hebben pech gehad of worden afgeschreven als ongeschikt. Zo verhardt dit marktdenken ook de verhoudingen in onze sa menleving. De driedeling en de onderlinge tegen stellingen zetten zich door. De rol van de overheid wordt dan beperkt tot het in stand houden van vangnetten, die de verliezers nog enigszins opvan gen. Wat is in deze situatie de taak van de kerken? Zij doen er goed aan de gevaren van het eenzijdig marktgericht denken aan de kaak te stellen. Het gaat niet om het marktbeginsel als zodanig, maar om het grenzeloos vertrouwen, dat op de markt ge steld wordt. Te weinig wordt gezien, dat het marktdenken winnaars en verliezers oplevert. Te gen het eenzijdig marktgericht denken bestaat geen andere tegenkracht dan onderlinge solidari teit te realiseren en te organiseren. Wetten schep pen het kader voor solidariteit. Het beroep op de zorgzame samenleving is daarvoor onvoldoende. Natuurlijk is het goed dat mensen naar elkaar om zien. Maar het is veel te optimistisch te denken, dat we armoede en gebrek zo zouden kunnen op lossen. Een zorgzame samenleving is geen voldoende te genkracht tegen het heersende marktbeginsel. De overheid moet een houdbaar schild voor de zwak ken zijn. De kerken moeten op de kwaliteit van de samenleving letten en wel vanuit het perspectief van de zwakken. Dat bepaalt ook haar afwijzing van de toenemende werkdruk en van die vormen van de flexibele arbeid, die een groep tweede rangs werknemers scheppen. Het herstel van economie en werkgelegenheid en het zich welbevinden van mensen blijken niet hand in hand te gaan, maar eerder eikaars concur rent te zijn. Mensen komen tegenover elkaar in plaats van naast elkaar te staan. Sommigen wor den omhoog geduwd, anderen naar beneden ge drukt. Het wordt een spel met winnaars en verlie zers. Tegen dit mechanisme moeten de kerken in het geweer komen. En oproepen tot eerlijk delen van arbeids en tot solidariteit. Vandaar ook nu weer een Zondag van de arbeid. Jan W. Scheffers De regelkamer van de kerncentrale in Borssele. (Door onze redacteur Rinus Antonis- se) ?Het ligt geenszins voor de hand ,f op grond van kosten en mi- ieu te kiezen voor kernenergie, inte gendeel". Met deze uitdagende stel ling probeert dr W. C. Turkenburg van de rijksuniversiteit Utrecht één jaar na de reactorramp in Tsjerno- byl duidelijk te maken dat het Ne derlandse UITSTEL tot bouw van nieuwe kerncentrales maar beter AFSTEL kan worden. Een nationale elektriciteitsvoorziening zonder kernenergie is mogelijk - niet op ba sis van luchtkastelen, maar op grond van de werkelijkheid: dat is het uit gangspunt van Turkenburg. Voorstanders en vooral tegenstan ders van kernenergie hebben de afge lopen tijd te pas en te onpas hun ge lijk proberen aan te tonen. Het feit dat de Tsjemobylramp op 26 april één jaar oud is, versterkt het uiten van meningen. De universiteit Twen- the toonde de gevolgen van een Ne derlands kernongeval aan. Vanuit de universiteit Groningen kwam het be richt dat sluiting van Borssele en Do- dewaard goedkoper is dan openhou den. De wetenschappers in Eindho ven meldden dat van de rampbestrij ding weinig deugt. De sectie natuur kunde, sterrenkunde en samenleving van de rijksuniversiteit Utrecht voegt er een visie aan toe. Zéér dege lijk onderbouwd en weinig vleiend voor de elektriciteitsproducenten die, kennelijk koste wat het kost, nieuwe kerncentrales wensen. Dr Turkenburg is met behulp van de computer aan het cijferen geslagen. Hij wijst erop dat het ongeval in Tsjernobyl de inzichten over rampge volgen drastisch heeft gewijzigd: „Te recht vindt er een herbezinning op de wenselijkheid en de mogelijkheid van het toepassen van kernenergie plaats. Naast veiligheid dienen ook andere overwegingen kritisch geëva lueerd te worden, zoals kosten, verzu ring en broeikaseffect". De Utrecht- ste wetenschapper verschilt met het ministerie van economische zaken nogal over de kostprijs van stroom uit nieuwe kerncentrales. Hij komt op 12,4 cent per kilowattuur en het ministerie op 8,7 cent. Turkenburgs conclusie: „Mede naar aanleiding van recente inzichten en gegevens kan niet worden gesteld dat kern energie de goedkoopste energiebron is, ook niet op langere termijn". De produktiekosten van energie in centen per kilowattuur zullen naar verwachting van dr Turkenburg in 2010 voor kernenergie het hoogst zijn: 12,4 cent, bij een centrale van 1000 megawatt. Kolen komt op 10 cent, zuinig aardgas op 11,4 cent, warmte krachtkoppeling op 8,1 en kolengas op 10 cent. De cijfers van de Utrechtse wetenschappers wijken aanzienlijk af van die van het ministerie van econo mische zaken, dat bijvoorbeeld voor kernenergie geen 12,4 maar - het goedkoopst - op 8,7 cent uitkomt. Is kernenergie nodig in verband met het tegengaan van de verzuring van het milieu? Turkenburg ziet zo'n be wering niet zitten. Kerncentrales ko men wat dat betreft te laat, terwijl ook de inzet van kernenerie fossiele brandstof vergt. Bovendien kan de uitstoot van milieu-onvriendelijke stoffen bij de elektriciteitsproduktie toch wel worden beperkt (zonder ho ge kosten) door toepassing van goede verbrandings- en ontzwavelings technieken. Dr Turkenburg vindt dat een goed energiebesparingsbe- leid meer soelaas biedt. Er is het broeikaseffect: de atmosfeer wordt warmer; terugkaatsing van zonlicht wordt verhinderd door onder meer kooldioxyde (CO-2). Dr Turken burg stelt dat kernenergie geen op lossing biedt voor het CO-2 probleem. Ook niet als zogenaamde kweekreac toren (zoals de Super Phénix in Frankrijk) bruikbaar worden. Oplos singen voor het broeikaseffect moe ten meer worden gezocht in beper king van de vraag naar energie, een zo doelmatig mogelijke energie-opwek king, inzet van aardgas in plaats van kolen, stimulering van de ontwikke ling en toepassing van duurzame energie zoals wind en zon. Dr Turkenburg heeft de noodzaak voor uitbreiding van kernenergie af gezet tegen de voorspellingen over de toename van het verbruik. Hij han teerde een 'no nonsense-scenario' en een 'herbezinnings-scenario'. Zijn prijzenpad komt uit op een produk- tiecapaciteit van 20.055 megawatt in 2010, zónder inzet van kernenergie. De produktiekosten zijn 9,38 cent per kilowattuur tegen 10,83 cent volgens het ministerie van economische za ken mét atoomstroom. De uitstoot van milieu-onvriendelijke gassen is in 'het plaatje' van Turkenburg fiks minder dan in dat van economische zaken. Is het een wonder wanneer dr Tur kenburg de anti-kernenergie-bewe- ging met zijn bevindingen een riem onder het hart steekt? Nee, luidt zijn eigen conclusie. „Indien we onze energie en geld niet in de ontwikke ling van kernenergie zouden steken maar in energiebesparing, warmte krachtkoppeling, kolenvergassing, betere verbrandingstechnieken en ontwikkeling van duurzame energie - dan is het mogelijk een elektrici teitsvoorzieningssysteem op te bou wen dat in 2010 aanzienlijk minder vervuiling en risico's oplevert dan een systeem mét kernenergie". Het financiële voordeel van nee tegen kernenergie is volgens Turkenburg 500 miljoen tot 1 miljard gulden per jaar. (Van onze correspondent Marie Annet van Grunsven Nederland zal niet om de feiten f heen kunnen die de ACP/EG- óélegatie in Suriname aantreft". Dit zegt Chas Mijnals, een van de assem blee-leden die de delegatie bege- leidtn tijdens het bezoek aan Surina me. Hij vindt het onverstandig dat de Suriname-specialisten in de Tweede Kamer de delegatie niet te woord hebben willen staan. Mijnals: „Het zijn toch specialisten?" Uit het feit dat ze niet hebben willen praten blijkt dat ze niets te zeggen hebben". De delegatie bestaat uit vertegen woordigers van het Europees parle ment en leden van de ACP, waarin de ex-koloniën van Europa zich ver enigd hebben. Het bezoek aan Suri name is het gevolg van een motie die in januari 1986 tijdens een bijeen komst in Swaziland werd aangeno men. In deze motie wordt aandacht gevraagd voor de problemen die gere zen zijn tussen Nederland en Surina me. Mijnals: „Ik begrijp de opwinding in Nederland niet. De commissie komt onderzoek doen en brengt verslag uit aan de gemengde ACP/EG-vergade- ring. Deze zal, binnen het verdrag van Lomé, dat Nederland ook heeft on dertekend, een poging doen de partij en bij elkaar te brengen". De delegatie brengt een zesdaags be zoek en bestaat uit twaalf leden waar onder de christen-democratische Eu roparlementariër Vergeer en Cohen als waarnemer namens de socialisti sche fractie uit Nederland. De nationale assemblee heeft de dele gatie een programma voorgesteld, maar het staat de delegatieleden vrij dit aan te vullen of hiervan af te wij ken. Mijnals: „Als men feiten wil ver zamelen over de mensenrechten, door middel van gesprekken met ge vangenen en instanties, dan is daar alle gelegenheid toe". Er zal ook ge sproken worden met de Surinaamse helft van de CONS, de Commissie Ontwikkelingssamenwerking Neder- land-Suriname, waaruit de Nederlan ders zich sinds de opschorting van de hulp hebben teruggetrokken. Chas Mijnals Mijnals: „Suriname heeft de voorfi nanciering gedaan van projecten die nu in uitvoering zijn. Er is in het verleden wel gesproken over veran dering van het verdrag. Dat is wat ons betreft nu niet aan de orde. Voor ons geldt, dat het verdrag uitge voerd moet worden". Ook zal gesproken worden met de po litieke partijen, het bedrijfsleven, de vakbonden en de nationale assem blee. Aan het eind van het bezoek zal een ontmoeting plaatsvinden met le ger- en regeringsleider Bouterse. In alle gesprekken komen de economi sche problemen van Suriname aan de orde. Chas Mijnals: „Meer EG-steun is niet het eerste doel, maar wel één doel. Belangrijker is, dat een neutrale delegatie hier komt kijken en verslag uitbrengt. Tot nu toe wordt het beeld over Suriname door Nederland be paald en dat is nogal eenzijdig".

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1987 | | pagina 4