Van der Louw
legt het af
Afsluiting Krammer met zand
PZC/°Pinie en achtergrond
denkwijzer
DONDERDAG 9 APRIL 1987
4
Het wordt deze zomer een puinhoop op Schiphol. Luchtrei
zigers moeten in het drukke vakantieseizoen rekening
houden met oponthoud en forse vertragingen. Dat schaadt de
positie van Schiphol als transferluchthaven, waar reizigers
snel kunnen overstappen op andere vluchten.
Geen nachtwerk
Rondjes in de lucht
Kroonprinsweg
Depressies
Communicatie
Risico
Sensatie
(Van onze verslaggever Bill Meyer
Dat zeggen de luchtverkeersleiders op
de nationale luchthaven aan de voor
avond van het vakantieseizoen. De
oorzaak van de problemen is volgens
hen een weinig efficiënt gebruik van de
start- en landingsbanen. Regelmatig
zijn er van de vier banen op Schiphol
slechts twee beschikbaar. Dat is on
voldoende, zeker in de zomermaanden
wanneer er weer vele honderdduizen
den Nederlanders met het vliegtuig
naar het zonnige Zuiden vertrekken.
Henriëtte van Opijnen, voorzitster van
het Gilde van Luchtverkeersleiders,
kan de boosdoeners makkelijk aanwij
zen: de luchthaven en haar eigen baas,
de Rijksluchtvaartdienst (RLD). „Als
luchtverkeersleiders krijgen we van de
luchthaven elke dag een paar banen
ter beschikking. Nooit vier, zelden drie
en meestal twee. En twee banen zijn
tijdens de piekuren en de vakantie
maanden gewoon te weinig".
Havenmeester Biemond van Schiphol
ontkent dat. „De luchthaven stelt in 95
procent van de gevallen drie van de
vier hoofdbanen en een secundaire
baan op Schiphol-Oost ter beschik
king. Aan de andere baan kan dan on
derhoud worden gepleegd". Dat er bij
na nooit op twee hoofdbanen tegelijk
gestart wordt, is volgens de luchtha
ven een zaak van de RLD. Een woord
voerder van de RLD nuanceert dat. Er
zijn weliswaar drie hoofdbanen be
schikbaar, maar om technische rede
nen mag de derde baan slechts door
propellorvliegtuigen worden gebruikt.
Anders neemt de geluidsoverlast rond
de luchthaven te veel toe.
De bruikbaarheid van een baan hangt
af van een groot aantal factoren. Vlieg
tuigen landen en starten tegen de wind
in en bij een stevig briesje is het baan
gebruik beperkt tot twee. Maar ook in
de zomer, met genoeg 'windstille' da
gen, moeten de verkeersleiders en pilo
ten het veelal met één landings- en één
startbaan rooien. Dat betekent dat er
twee banen ongebruikt bij liggen. Niet
bepaald efficiënt, vinden de verkeers
leiders.
Van Opijnen: „Ik vraag me af of de
luchthaven zelf wel beseft dat het ba
nenstelsel veel optimaler te gebruiken
is. Als verkeersleider zie je de proble
men en de oplossingen als eerste, om
dat je dagelijks met het banenstelsel
in de weer bent". Belangrijke oorzaak
is volgens Van Opijnen het onderhoud
aan de landings-, start- en taxibanen.
„Dit gebeurt altijd overdag, 's Nachts
werken zou te duur zijn, maar ik vraag
me af of dat ooit goed is onderzocht".
Op Schiphol kan volgens een woord
voerder vooral uit veiligheidsover
wegingen moeilijk 's nachts aan de
banen gewerkt worden. „Er is geen
verlichting. Onderhoudsmensen zou
den per ongeluk een verkeerde afslag
kunnen nemen en een startbaan oprij
den".
Ook de RLD moet volgens de ver
keersleiders haar deel van het onder
houd efficiënter opzetten. Het doorme
ten van ILS (Instrument Landing Sys
tem), een systeem dat radio-signalen
uitzend waarmee de vlieger kan vast
stellen hoe recht en hoe hoog hij
voóoór de landingsbaan zit, kost ver
schrikkelijk veel tijd.
„Gelukkig is het eindelijk zover dat de
grondmetingen 's nachts worden uit
gevoerd, maar de metingen vanuit
vliegtuigen zijn nog overdag. In die
tijd is de baan voor ander verkeer on
bruikbaar", zegt Van Opijnen. De
RLD geeft toe dat het weieens voor
komt dat een baan door het verrichten
van metingen niet gebruikt kan wor
den. Maar hooguit enkele malen per
jaar.
Tenslotte is er het preferentieel (voor
keurs)/A9-bruiksysteem. Een afspraak
om de geluidhinder op bepaalde aan
vliegroutes te concentreren. Volgens
de RLD het belangrijkste obstakel. Zo
wordt er bij voorkeur geland op de
Kaag- of de Zwanenburgbaan. Als dit
niet kan, komen de Buitenveldert-
baan en de Aalsmeerbaan pas aan de
beurt. Voor starts geldt dezelfde voor
keursorder.
„Een achterhaald systeem", zeggen de
luchtverkeersleiders, met stilzwijgen
de instemming van de RLD. Van Opij
nen: „Kijk, tijdens piekuren hebben
we alle banen hard nodig. Het voor
keursbaangebruik stamt nog uit begin
jaren zeventig toen er nog met lawaai
erige vliegtuigen als de Caravelle, de
DC-8 en de Boeing 707 en 727 werd ge
vlogen. Deze worden in hoog tempo
vervangen door geluidsarmere toestel
len. Het preferentieel baangebruik is
nodig aan herziening toe".
Voor Schiphol is het stiller worden van
de straalmotoren geen aanleiding om
dit over boord te zetten. Dat is althans
de visie die openlijk verkondigd wordt.
De luchthaven is er, met de discussie
over de draaiing van de vierde baan
nog vers in het geheugen, niet bij ge
baat de omgeving tegen zich in het
harnas te jagen. De RLD zou echter
het liefst de geluidhinder over zoveel
mogelijk banen spreiden onder het
motto 'gedeelde smart is halve smart'.
Van Opijnen vindt dat ook de ver
keersleiders zich klantgericht moe
ten opstellen. „We kunnen alles in de
lucht blijven ophangen, daar is ruim
te zat. Maar de passagier houdt niet
van wachten en piloten zijn gek op
vliegen, behalve wanneer ze gedwon
gen zijn een paar rondjes extra boven
de Noordzee of het IJsselmeer te ma
ken. En in de toekomst worden de
wachttijden alleen nog maar langer.
Het komt nu al voor dat de inkomende
spits nog bezig is, terwijl de uitgaan
de spits al is gestart. De reiziger in het
laatste toestel van de binnenkomende
spits die een van de eerste van de uit
gaande spits moet hebben, kan een
vlotte transfer wel vergeten".
Een andere manier om vertragingen te
voorkomen is spreiding van de spits.
Van Opijnen: „De luchthaven zou iets
regelender moeten optreden in de
dienstregelingen van de luchtvaart
maatschappijen". Schiphol stemt nu
te makkelijk in met de eisen van de
maatschappijen, die uiteindelijk ook
niet zijn gebaat bij vertraging en op
onthoud.
„Misschien roep ik te vroeg, maar als
ik naar de dienstregelingen van de zo
mermaanden kijk, zie ik dat er soms 59
vliegtuigen per uur moeten vertrek
ken. En dat kan alleen maar als we
twee startbanen hebben. Komen er
niet meer banen ter beschikking, dan
wordt het deze zomer een puinhoop".
De luchthaven voert sinds vorig jaar
overleg met de maatschappijen over
de dienstregeling. „Maar het is logisch
dat ze eigenlijk allemaal rond dezelfde
tijd willen aankomen, zodat de trans
ferpassagier zonder al te lang te wach
ten kan overstappen."
Wat het baangebruik betreft, wordt
de bal teruggekaatst naar de ver
keersleiders. Schiphol kan de drukte
heus wel aan. „Chigago heeft een ver
gelijkbaar banenstelsel en handelt
jaarlijks 700.000 starts en landingen
af. Op Schiphol waren het er vorig
jaar 'slechts' 158.000. In Chigago
wordt echter met intervallen van een
minuut gestart en geland, terwijl er
hier zo'n twee tot drie minuten tussen
de vliegtuigen zit. Dat is een zaak van
de RLD en verkeersleiders."
Van der Louw
(Van onze parlementaire
redacteur Louis Burgers
Rotterdams oud-burgemeester,
de vroegere minister en later
voorzitter van het ter ziele gegane
bestuurslichaam Rijnmond, André
van der Louw dus, is gepasseerd
voor een zetel in de Eerste Kamer.
Het gewest Rotterdam van de PvdA
plaatste hem op een niet-verkiesba-
re tweede plaats op de lijst, achter
de zittende senator mevrouw mr.
Ria Mastik. Van der Louw als val
lende ster?
Het gewestelijk bestuur had de oud
partijvoorzitter een eerste plaats op
de kandidatenlijst toebedeeld. In de
jaren zestig symboliseerde hij nog
met zijn verkiezing tot partijvoorzit
ter de overwinning van Nieuw-Links
binnen de PvdA. Dinsdag werd Van
der Louw juist slachtoffer van de
nieuwste cultuur binnen de PvdA,
die van het feminisme.
Op de besluitvorming binnen de ge
westelijke vergadering (uitslag 82 te
gen 71) valt niets af te dingen. Zoals
gebruikelijk binnen de PvdA spra
ken een aantal afdelingen zich uit ten
gunste van een van de twee voor
naamste kandidaten. Daarbij werd
erop gewezen dat mevrouw Mastik al
enkele jaren in de Eerste Kamer had
gewerkt. Eerst naast de Rotterdam
mer Jan van der Ploeg en later (na
diens overlijden) als zijn opvolger.
Dat had ze goed gedaan. Als expert
op het juridisch-bestuurlijke vlak
paste zij ook in het 'profiel' van de
fractie.
Over Van der Louw werd gemeld dat
hij een bestuurder van formaat is,
met een enorme hoeveelheid erva
ring. Het team 'Sint-Kok-Van der
Louw' (partijvoorzitter en twee frac
tievoorzitters) zou de PvdA electo
raal geen windeieren leggen. Daarbij
zou Van der Louw via de Senaat ook
goed werk kunnen doen voor Rotter
dam.
Maar in de afweging werden ook an
dere argumenten betrokken. De be
langrijkste daarvan had niets te ma
ken met de kwaliteit van de kandida
ten, maar met het geslacht. Ria Mas
tik heeft het geluk vrouw te zijn. Vol
gens de tweede gewestelijk secreta
ris, Van Bennekom, past het in de
cultuur van de PvdA om aan een
vrouw de voorkeur te geven. Dat
geldt helemaal als zij het werk al
doet, zonder dat daar klachten over
zijn.
De gewestelijke vergadering heeft er
verder niets mee te maken of een
eventuele kandidaat wel of geen frac
tievoorzitter in de Senaat kan wor
den. Dat bepaalt de fractie zelf, zei
Van Bennekom. Voor het gewestelijk
bestuur speelde bij de kandidaatstel
ling dat echter wel mee: de huidige
fractievoorzitter, Vermeer, keert niet
terug in de Senaat en binnen de hui
dige fractie zijn geen kandidaat-op-
volgers. „Wij konden ons niet voor
stellen dat Van der Louw geen promi
nente rol in de fractie zou hebben ge
speeld".
Van Bennekom ontkende dat Van
der Louw kritiek had te verduren
over zijn optreden bij het opheffen
van het openbaar lichaam Rijn
mond. Integendeel, algemeen wordt
vastgesteld dat Van der Louw tot het
laatst toe gestreden heeft voor het
voortbestaan van Rijnmond. Ook
zijn functie bij de KNVB (hij is voor
zitter van de sectie betaald voetbal)
gold eerder als een positief punt. De
PvdA streeft er immers naar om
meer invloed te krijgen binnen tal
van maatschappelijke organisaties.
Zijn bestuurlijke ervaring, hoe groot
ook, kan wel eens negatief hebben
uitgepakt. Niet omdat hij zijn 'socia
listische achtergrond' zou hebben
losgelaten, maar juist omdat de Se
naat te stoffig zou zijn voor een man
met zijn kwaliteiten en ervaring. El
ders, zo beschreef Van Bennekom de
sfeer, zou hij misschien beter op zijn
plaats zijn.
De verkiezing van dinsdag lijkt een
voorlopig einde te hebben gemaakt
aan de aspiraties van Van der Louw
en een aantal getrouwen om hem
weer een politieke rol van betekenis
te laten spelen. Daarmee is het on
waarschijnlijk geworden dat Van der
Louw straks het politiek leiderschap
van fractieleider Wim Kok kan over
nemen, zoals een deel van de Twee
de-Kamerfractie voorstaat.
Van der Louw, die met zijn beroem
de 'beredans' het politieke toneel
opkwam, lijkt nu definitief met
zachte hand van verwijderd te zijn.
Deze 'kroonprins' - een van de kandi
daat-opvolgers - van Den Uyl zal
moeten aanvaarden dat zijn nieuwe
politieke aspiraties vooralsnog wei
nig toekomstmogelijkheden bieden.
(Door Renê Diekstra)
Een buitengewoon knappe jonge
man kon zich niet voorstellen
dat er iets mooiers was om naar te
kijken dan zijn eigen uiterlijk. Als
iemand eens niet bewonderend
keek, was dat iedere keer zo pijnlijk
voor hem dat hij ten slotte besloot
zoiets niet meer te willen meema
ken. Daarom bracht hij de meeste
tijd door met voorovergebogen bo
ven een rivier te hangen om naar
zijn eigen spiegelbeeld te kunnen
kijken. Hij raakte zo vervreemd van
de wereld om hem heen dat hij uit
eindelijk krankzinnig werd en een
einde aan zijn leven maakte. Uit zijn
bloed ontsproten aan de rivieroever
bloemen, die narcissen werden ge
noemd, want de naam van de jonge
man uit deze Griekse sage was Nar
cissus.
Psychologen spreken nogal altijd
van narcisme om de verliefdheid van
iemand op zichzelf, en met name op
zijn eigen lichaam, aan te duiden.
Voor een gezonde persoonlijkheid is
een zekere mate van zelfliefde en zelf
waardering noodzakelijk. De meeste
mensen putten die uit verschillende
bronnen zoals de relaties met ande
ren, hun uiterlijk, hun werk, hun le
vensbeschouwing of godsdienst en
de mate waarin ze hun leven overeen
komstig hun geweten leiden. Voor
een zekere mate van gemoedsrust en
innerlijke harmonie is het noozake-
lijk dat men voor zijn zelfwaardering
niet afhankelijk is van een enkele
bron, maar zowel van buiten als van
binnenuit zijn zelfwaardering kan
voeden. Alleen dan is men tot op ze
kere hoogte onafhankelijk van de
kritiek en de complimenten of de lof
van anderen, en in staat zijn eigen le
vensloop te sturen.
Als kind zijn we voor onze zelfwaar
dering vrijwel volledig afhankelijk
van één enkele bron, namelijk onze
ouders of opvoeders. Wat kinderen
over zichzelf voelen komt daarom
vaak sterk overeen met hoe hun ou
ders tegenover hen staan en het
beeld dat zij van hun ouders hebben.
Een van de onbewuste motieven van
jonge kinderen om hun ouders bui
ten proporties op te hemelen mijn
vader is de sterkste, knapste man die
er bestaat, mijn moeder is de mooiste
van alle vrouwen is dat ze op die
manier ook zichzelf indirect opheme
len en hun nog wankele zelfvertrou
wen versterken. Om dezelfde reden
overschatten kinderen ook vaak
zichzelf, scheppen ze op om anderen
te imponeren. Maar de grote boze
buitenwereld straft hen daar even
vaak voor af en daarom slingert hun
zelfbeeld en zelfliefde heen en weer
tussen de uitersten van heel positief
en heel negatief.
Vooral in de puberteit valt dat heel
duidelijk waar te nemen. Jongeren
kunnnen de ene dag heel optimis
tisch en vol zelfvertrouwen de wereld
tegemoet treden. De volgende dag
kan daar weinig of niets meer van
over zijn en is het alleen nog maar
kommer en kwel dat ze voor zich
zien. Volwassen worden betekent dat
onder invloed van de buitenwereld,
school, werk, leeftijdgenoten en lief
desrelaties het zelfbeeld minder ex
treem en dus stabieler wordt. De jon
gere gaat ontdekken welke mogelijk
heden hij wel of niet heeft en wat zijn
betere en slechtere eigenschappen
zijn.
Bij sommige mensen vindt die cor
rectie helaas niet plaats, hetzij om
dat ze zich afsluiten voor corrige-
(Door ir. H. Engel
Waar gehakt wordt vallen spaan
ders, wie werkt maakt fouten.
Volkswijsheden die hun geldigheid
behouden. Een ervaringswijsheid
die ik zelf hanteer is: er bestaat geen
gemakkelijk werk. Ieder werk kent
zijn eigen problemen en eist aan
dacht en zorgvuldigheid, die wij
mensen niet altijd voor 100 op
kunnen brengen.
Om ter zake te komen: kunnen we
problemen verwachten bij de slui
ting van de Krammer? Laat ik eerst
vaststellen dat het een werk is, dat
nergens ter wereld in deze vorm is
uitgevoerd.
Een grote getij-arm met zand afslui
ten. Een hoogstandje van denken, re
kenen, ontwerpen en uitvoeren. Be
grijp mij goed, ik ben er zeker van dat
wij het kunnen, maar het is niet van
zelfsprekend dat zo'n uniek karwei
even vlekkeloos verloopt als de pro-
duktie van de 50.000ste auto, die uit
de fabriek komt. Als ik de onzekerhe
den van het werk noem: de natuur,
de hulpmiddelen en de mensen, dan
zijn het de mensen die tevens de ex
tra zekerheden in kunnen bouwen.
De natuur is zichzelf. Nooit helemaal
berekenbaar. Wij kennen haar uit het
verleden, maar mogen wellicht in een
andere gedaante. Is het niet opmer
kelijk hoe iedere zomer en iedere win
ter hun eigen records vestigen. Dat
soort records, extremen in neerslag,
in windsterkte in waterstand enz. is
niet allemaal in ontwerp en uitvoe
ring mee te nemen. Ieder ontwerp
wordt dan onbetaalbaar. Bovendien
zijn de extremen onbekend. Beschei
denheid past de mens. Hij kan het
7V Ja het paasweekend komt het
1V eind in zicht van de werken aan
de compartimenteringsdammen in
het oostelijk deel van de Ooster-
schelde. In de schaduw van de
stormvloedkering is rijkswater
staat hier al zo'n dertien jaar bezig
met een belangrijke waterbouw
kundige ingreep. Keer op keer kre
gen ontwerpers en bouwers bij dit
karwei te maken met veranderin
gen in beslissingen, die samen tot
nieuwe verrassingen hebben geleid.
Uitslag van sluitingen. Wijzigingen
in het ontwerp: er moest uitsluitend
zand in plaats van steen of beton
blokken worden gebruikt. De slui
ting van de Markiezaatskade lukte
pas na een tweede poging. Een on
verwachte storm zorgde voor moei
lijkheden. Bij de afsluiting van het
Tholense Gat speelde het weer de
bouwers ook parten. Vlak na deze
sluiting liepen de stroomsnelheden
in de Schelde-Rijnverbinding on
rustbarend op. Alleen door gebruik
te maken van de stormvloedkering
konden de afgelopen maanden zon
der al te grote risico's worden over
brugd.
De sluiting van de Krammer voor
de afbouw van de Philipsdam ook
met zand is een record: een slui
ting over een lengte van 1200 meter
met dieptes tot 22 a 25 meter moet in
zeer korte tijd haar beslag krijgen.
Ir. H. Engel, hoofdingenieur-direc
teur van de directie Zeeland van
rijkswaterstaat, analyseert op deze
pagina de kansen dat de bouwers
dit slotstuk van de compartimente-
ringsdammen zonder verdere pro
blemen kunnen realiseren.
weer vrij goed voorspellen, maar
daar waar het om niet eerder voorge
komen extremen gaat weet hij het
niet of niet zeker. Ook het dakven
ster van menig huis is waarschijnlijk
niet bestand tegen hagelstenen zo
groot als citroenen.
Hulpmiddelen zijn er vele bij zo'n
groot werk. De riskantste zijn de
communicatielijnen, zeg maar de te
lefoon. Honderden experts moeten
elkaar op het hoogtepunt van het
werk snel kunnen bereiken. Ze bevin
den zich op het zandstort, op de zui
gers, achter computers, op de storm
vloedkering, op het waterloopkun
dig laboratorium en op het KNMI.
En communicatielijnen zijn kwets
baar. Er zijn weinig series voordrach
ten waar de geluidsapparatuur geen
enkele keer hapert. Er zijn meer
hulpmiddelen. De zuigers bijvoor
beeld of de persleidingen of de peil-
boten. Ieder voor zich zijn ze getest
en goed bevonden maar het werk is
morgen anders dan gisteren. Er
wordt zelfs in een zandformatie wel
eens een'boomstam gevonden of een
onverwacht stevige bonk klei en wat
als het dan net stormt zodat je de
zaak niet snel kan klaren?
Laten we aannemen dat we aan alle
Ir. Engel
denkbare tegenvallers bij de hulp
middelen hebben gedacht, dan nog
hebben we niet met iedere samen
loop van omstandigheden rekening
gehouden. Daar is een grens aan,
meestal een economische, maar
juist daarom menselijke.
Behalve de hulkpmiddelen is ook de
mens een risicofactor. Wij mensen
kunnen veel, van het eenvoudigste
tot het meest complexe. De uitzen
dingen van Jos Brink hebben ons
daar fraaie staaltjes van getoond.
Mensen met grote gaven, enorm veel
oefening en een uitstekende concen
tratie kunnen het bijna onmogelijke
verrichten, maar ze kunnen ook op
het kritische moment een foutje ma
ken. Fouten maken is menselijk,
maar vaak zijn ze te herstellen, zodat
er niets ernstigs aan de hand is. Maar
fouten worden gemaakt.
Hoe bereik je, in gevallen dat het er
op aankomt, zoals bij de sluiting van
de Kramer, dat het goed gaat?
Een goede voorbereiding is vanzelf
sprekend. Maar daarna moet de
groep mensen die belast is met de
uitvoering nog eens met de ontwer
pers nagaan op welke punten er iets
mis kan gaan en wat je er dan aan
kan doen.
Een dergelijke analyse vraagt een
wat zwartgallige fantasie en erg veel
werk. De motivatie voor zo'n inspan
ning vindt de bouwer in zijn omge
ving. De stimulans van de omgeving
wordt vaak onderschat. De weten
schap dat jouw inspanning kan lei
den tot een perfect stuk werk voor
die omgeving motiveert. Nederland
staat voor veel moeilijke klussen en
de sluiting van de Krammer is er één
van. Er kunnen ondanks de intensie
ve voorbereiding tegenvallers optre
den.
Van de bouwers verwacht ik dat zij
uit liefde voor hun vak en uit colle
gialiteit de tegenvallers opvangen
en ook deze moeilijke sluiting voor
elkaar krijgen. Ze mogen zich straks
zeer voldaan voelen als ze dat zon
der ernstige problemen is gelukt.
(Ir. Engel is sinds 1976 hoofd van de
Deltadienst van rijkswaterstaat ge
weest; in 1984 volgde zijn benoeming
tot hoofdingenieur-directeur van de
directie Zeeland van rijkswater
staat).
rende invloeden hetzij omdat dieet
niet geweest zijn. Ze zijn bijvoor,
beeld zodanig over het paard getild
of op zo'n jeugdige leeftijd al succes
vol geweest bij zangers en acteurs
gebeurt dat nog wel eens dat r
een opgeblazen ego hebben, een
overdreven positief zelfbeeld. Ofzt
zijn zodanig slecht behandeld, of on
danks een goede behandeling zoda-
nig negatief in hun denken, dat
een verschrompeld ego of een ui
terst negatief zelfbeeld hebben.
Veelvuldige periodes van depressies
zijn dan vaak hun deel. Maar s
overcompenseren ze hun negatieve
zelfbeeld door zich op een enkel g
bied ontzettend in te spannen i
daarin uit te blinken. Ze maken ei
glanzende carrière, ontwikkelen zich
tot de grootste Casanova of het
meest gevraagde stuk van het dorp
en pompen met behulp van hun pres
taties en de bewondering van ande
ren hun ineengezakte ego tot onrea-
lischte grootte op. Diep van binnen
blijven ze echter uiterst onzeker en
kritiek kan hun letterlijk tijdenlang
wakker en bezig houden.
Psychologen spreken wel van
narcistische persoonlijkheid, als het
gaat om iemand met een overdreven
gevoel van zelfwaarde en zelfbewon
dering, voortdurend bezig met fanta
sieën over beroemd, succesvol en be
wonderd worden, constant bezig met
aandacht en bewondering van ande
ren te zoeken, en tegelijk ongevoelig
voor de gevoelens en behoeften van
anderen. Niet zelden exploiteren of
misbruiken ze zelfs anderen. Er zijn
mannen die op ieder feestje of recep-
tie zich moeten uitsloven om de aan
dacht en bewondering van de meest
aantrekkelijke vrouwen(en) te trek
ken, hoe vervelend of kwetsend
voor hun eigen partner ook is. Het
zijn dezelfde mannen die later tegen
hun partner zo heel fijnzinnig kun
nen zeggen: "Heb je gezien hoe geïn
teresseerd die vrouw in mij was? Als
ik zou willen
Er zijn vrouwen en meisjes die uit
sluitend achter een bepaalde man
aanzitten omdat iedereen hem
hebben, niet omdat ze van hem hou
den als persoon. Ze zullen soms de
meest gemene of valse dingen doen
om hun buit in de wacht te slepen.
Als ze succes hebben zullen ze dat
wijd en zijd bekend laten worden en
daarmee graag anderen de ogen uit
steken. De meest gewieksten zullen
soms zelfs doen alsof ze stomver
baasd over hun verovering zijn ("ik
was er helemaal niet op uit...").
Een kenmerk van sterk narcistische
personen is ook een constante hang
naar opwinding en sensatie, en naar
activiteiten waarin zij in het cen
trum van de aandacht staan. Zelfs
als ze in een bijeenkomst, vergade
ring of werkgroep niets te melden
hebben, zullen ze toch grote moeite
hebben er het zwijgen toe te doen. In
die gevallen waarin ze geen enkele
kans krijgen de aandacht op zichzelf
te richten, voelen ze zich na afloop
gefrustreerd en geirriteerd. Ze wre
ken zich dan vaak door te zeggen dat
de bijeenkomst niet veel voorstelde
of slecht geleid werd of iets derge
lijks.
Wat hen vooral kan op winden is het
ontmoeten van en het omgaan met
bekende persoonlijkheden of men
sen met een hoge maatschappelijke
status: „In ons reisgezelschap zaten
beslist niet de eersten de besten. Er
was een burgemeester en zijn
vrouw....". Of: „Weet je wie ook ko
men op ons feest? De vrouw die
laatst op de televisie was bij....". Het
contact met die bekende ander is
dan voor hen een soort van toege
voegde waarde aan hun eigen per
soon, over wie ze het praten vaak
maar niet moe kunnen worden.
Onder schrijvers, wetenschappers en
radio- en tv-beroemdheden is de nar
cistische persoonlijkheid bijna epi
demisch. Voor hen zijn anderen op de
eerste plaats personen wier taak het
is lof, erkenning en applaus uit te de
len. Als ze die niet krijgen, maar juist
kritiek, dan voelen ze zich verraden
of te kort gedaan. Ze proberen dat
vaak te ontkennen door te beweren
dat kritiek hun niet deert of dat criti
ci het al tij d op hen gemunt hebben of
dat ze te groot zijn voor dit land of
dat de criticus jaloers op hen is. Maar
wat zich achter die woordenbrij ver
schuilt, is meestal een diepe persoon
lijke gekwetstheid bij iemand die
heel goed beseft dat achter de impo
nerende uiterlijke schijn en heel fra
giel 'ikje' zich verbergt, dan niemand
mag kennen.
Daarom hebben narcistische per
soonlijkheden met anderen vaak al
leen maar oppervlakkige emotione
le contacten. Zich werkelijk volle
dig en duurzaam voor iemand an
ders openstellen roept bij hen te
veel angst op. Psychologisch gezien
is het daarom niet goed, dat het pu
bliek de narcistische, vooral op het
uiterlijk gerichte persoonlijkheden
van de buis en het witte doek als
haar grote voorbeelden krijgt voor
gespiegeld. Want hoe meer men naar
buiten is gericht, hoe leger het bin
nen meestal is.
