Afsmeken zegen over
Oosterscheldewerken
stuit op bezwaren
Fotograaf legt pijlers
als kunstwerken vast
AANZET ONTWIKKELING NEELTJE JANS
Bloemen-
pijler
Verloven
rijkspolitie
ingetrokken
Erehaag van
kinderen in
klederdracht
eltadienst
'verrast' deel
edewerkers
Erevoorzitter
van VV Goes
Chiel de Kok
overleden
Doorlaalbewijs
noodzakelijk
field gestolen uit
huis in Hulst
xamens
J PZC/ provincie
23
Rendabel
Verkenningen
Amateur
Commandocentrum
«RIJDAG 3 OKTOBER 1986
proogzetten pijler
moet snel gebeuren
■EELTJE JANS De overgebleven pijler voor de stormvloedkering Oosterschelde moet op
k»rte termijn worden drooggezet. Dat is de aanzet vooreen grootschalige recreatieve ontwik-
kt ling van het eiland Neeltje Jans. In het bouwdok Schaar, waar de pijler in het water staat,
Moet een polder worden aangelegd. Dat wordt zo'n achttien meter beneden Normaal Amster-
flams Peil meteen de diepste polder van Nederland.
Is het even kan moet met de aanleg al
het vroege voorjaar van '87 een he
in worden gemaakt. Op die manier
;an de bestaande toeristenstroom
■aar Neeltje Jans zo attractief moge-
Ijk in gang worden gehouden.
Ket het droogzetten van de reserve-
|ijler en de aanleg van de polder kun-
|en de bezoekers op de beste manier
Mvaren hoe kolossaal de stormvloed
lering naar menselijke maat gemeten
Het is de bedoeling dat de pijler
|ordt afgebouwd. Dat wil zeggen, er
|ioet een doorsnee van de opbouw van
ie stormvloedkering aan worden vast
maakt. Van boven naar beneden:
wegingscilinder, verkeerskoker, bo-
lenbalk, schuif, dorpelbalk, stortste-
|en drempel en funderingsmatten. Bij
pijler moet in een doorzichtige buis
it water opspuiten, dat voor het
roog houden van de polder behoort te
lorden afgevoerd.
■eze opvallende vorm van waterbe
heersing moet onderdeel zijn van een
'fpnteinen-cultuur'. Uitgangspunt
Barbij is dat op Neeltje Jans een reeks
vf i fonteinen in diverse verschijnings
vormen wordt neergezet. Deze fontei
nen zijn in de planvorming bedoeld als
En bindend element. Naast de 'pu
bliekstrekker' pijler en de fonteinen
staat hoog in de planning het veranke-
In van het eiland (mede vanwege de
Bmboliek) met reusachtige bouten en
Boeren, die een doorsnee hebben van
20 meter. Er hoort een grote, 150 meter
IGOES De medewerkers van
de met ingang van vandaag
jij(vrijdag) opgeheven Deltadienst
|van rijkswaterstaat voor wie bij
ie directie Zeeland op termijn
?een vaste baan kan worden ge-
ronden, zijn onaangenaam ge
troffen door de brief waarin hen
iit officieel is meegedeeld,
ïe waren weliswaar informeel al
bp de hoogte, maar ze vinden dat
He brief waarin dit wordt beves-
|igd wel op een zeer ongelukkig
poment in de bus is gevallen. De
mededeling kwam uitgerekend
leze week, vlak voor de inge
bruikstelling van de stormvloed
kering. Voor de waterstaatsamb-
enaren die de brief hebben ont-
langen is dit evenement nu een
Ituk minder feestelijk.
ICxtra wrang vinden ze het dat ze
randaag of morgen net als alle
bud-medewerkers van de Delta
dienst een penning krij gen toege
stuurd met een begeleidend
briefje waarin hun inspanningen
Moor het Deltaproject zeer wor
den geprezen. De ondertekenaar
ir H. Engel, dezelfde die zijn
handtekening heeft gezet onder
lie mededeling dat voor een aan
tal medewerkers na 1990 geen
plaats zal zijn bij de directie Zee
and van rijkswaterstaat.
In het kader van de reorganisatie
lan rijkswaterstaat - mede nood-
Bakelijk in verband met de ophef-
Bng van de Deltadienst - zijn 300
Medewerkers van de Deltadienst
Bvergegaan naar de directie Zee
land. Tot 1990 blijft de afronding
Ban het Oosterscheldeproject
Bog extra mankracht vergen.
B>aarna heeft de directie Zeeland
Boor 186 van de 300 oud-Delta-
Bienstmedewerkers werk be-
■fchikbaar. De overige 115 heb-
Ben nu formeel bevestigd gekre-
Ben dat zij slechts een tijdelijke
Binctie bij de directie Zeeland
Bunnen krijgen. Ze zullen daar
om moeten omzien naar werk bij
Bjkswaterstaat buiten Zeeland.
Wnder hen zijn ruim 30 personen
Be binnen enkele jaren ver
vroegd kunnen uittreden of met
pensioen gaan. Zoals donderdag
B gemeld wordt verwacht dat in
19 o uiteindelijk ruim 50 mede-
(flferkers overcompleet zullen
worden bij de directie Zeeland
Bs ze voor die tijd geen andere
(gyictie hebben gevonden. In de
brief hebben ze overigens hulp
toegezegd gekregen bij het zoe
ken naar werk buiten de Zeeuwse
wrectie van rijkswaterstaat.
lange steeksleutel bij. Eén van de bou
ten zal een ronddraaiende cabine tor
sen, van waaruit het publiek een wijds
uitzicht op de Oosterschelde en de
Noordzee heeft.
LST - Bij een inbraak in het ver-
irgingstehuis 'De Blaauwe Hoeve' in
1st is'een geldbedrag met een totale
larde van zeshonderd gulden aan
Nederlandse en Belgische valuta ont-
•eemd. De diefstal werd gepleegd
issen woensdagmiddag 16.30 uur en
inderdagmorgen 08.00 uur.
lenstdoend personeel ontdekte don-
irdagmorgen dat de geldla van de
ir in het restaurant was opengebro
ken. Volgens een woordvoerder van de
pi litie is hierbij gebruik gemaakt van
e< n schroevendraaier. Van de daders
o( tbreekt tot nu toe elk spoor.
DDELBURG - Aan de Middelbare
!hool voor Scheepswerktuigkundi-
|n in Middelburg hebben de volgende
ndidaten het diploma-A behaald:
M. E. van den Bergen, Terneuzen; A. den
ler, Vlissingen: J. J. M. Dehing. Oost-Sou-
|rg; A. B. Dommisse, Goes: P. J. C. van
mpseler, Middelburg; M. L. van Dijke,
olen; R. Geerse, Vlissingen; A. L. Graaf,
iosendaal; G. W. Hirdes, Kapelle; J. J. Pij-
ink, Terneuzen; P. de Raaf, Zierikzee; T.
J. Vermin, Kwadendamme.
Voor de totstandkoming van een
reeks verantwoorde toeristisch-edu-
catieve voorzieningen op het eiland
Neeltje Jans in de Oosterscheldemon-
ding is een basisbedrag van 135 mil
joen gulden nodig. Om deze investe
ring enigermate rendabel te laten zijn
GOES Op 75-jarige leeftijd is
woensdag in zijn woonplaats Goes
Chief de Kok overleden. De heer De
Kok was een bekende persoonlijkheid
in de Zeeuwse sportwereld. Hij speel
de in het eerste elftal van de voetbal
vereniging Goes, de club waarvan hij
later bestuurslid werd en die hem in
1976 tot ere-voorzitter benoemde. Be
gin dit jaar raakte de heer De Kok be
trokken bij een ernstig auto-ongeval,
aan de gevolgen waarvan hij over
leed.
Chiel de Kok maakte als actief voet
baller deel uit van het eerste elftal van
Goes, dat furore maakte met onder an
deren de later legendarische doelver-
dediger Frans de Munck. Na zijn voet
balloopbaan werd hij bestuurder van
de club. Hij bekleedde 32 jaar een be-*
stuurlijke functie, waarvan negen jaar
voorzitter. Onder zijn bewind kwam
het clubhuis van de vereniging tot
stand. Problemen rond die voorzie
ning leidde tot zijn aftreden. In sep
tember 1979 werd hij gerehabiliteerd
met het ere-voorzitterschap.
De uitvaartplechtigheid voorafgaand
aan de crematie vindt maandag om
14.00 uur plaats in het crematorium in
Middelburg.
- en dat is wenselijk om geldschieters
te krijgen - moeten er jaarlijks ten
minste 800.000 bezoekers naar Neeltje
Jans komen.
In het bedrag zijn niet begrepen uitga
ven die nodig zijn voor behoud en ver
sterking van de milieu- en natuurfunc
tie, wél de kosten van infrastructuur
en het oprichten van drie grootschali
ge overkappingen. Wanneer de (rijks-
Joverheid het droogzetten van de pijler
en het maken van de polder betaalt -
daar wordt op gehoopt - dan kan een
deel van de 135 miljoen gulden voor
andere voorzieningen worden be
stemd.
Wat er precies onder de overkappin
gen kan worden ondergebracht, staat
nog niet vast. In elk geval wordt ge
streefd naar een waterhuishoudkun
dig museum. Het idee van een perma
nente expositie van het Nederlandse
bedrijfsleven is naar het tweede plan
verzeild. Ook is het voornemen losge
laten om onder één van de overkappin
gen de specifieke toeristische attrac
ties, al dan niet in een subtropisch kli
maat, te concentreren. De recreatieve
onderdelen zullen overal worden inge
past. Er komt in elk geval ruimte voor
visserij-activiteiten, mogelijk in de
leegstaande mattenfabriek die nog
geen vastgelegde bestemming heeft.
Fabrieksachtige activiteiten zijn uit
gesloten.
Dit alles blijkt uit 'eerste verkennin
gen' die zijn gemaakt ter nadere uit
werking van het paraplu-idee van een
groep deskundigen rond de Amster
damse beeldend kunstenaar Louis
van Gasteren. Behalve Van Gasteren
zelf (en de architect Wilhelm Holz-
bauer, de hoogleraar Frei Otto en het
bureau Ove Arup), zijn daarbij be
trokken het bureau Twijnstra Gudde
NV (management consultants) en bu
reau Tourism Development Consul
tants (TDC, een samenwerkingsver
band tussen Heidemij en Grontmij).
De eindvoorstellen worden in februari
1987 verwacht. Duidelijk is al dat zal
worden uitgegaan van een 'groeiker
nenplan', waarbij het eiland stap voor
stap verder zal worden ontwikkeld.
Louis van Gasteren licht zijn plannen
vandaag, vrijdag, toe voor leden van
provinciale staten en de (internationa
le) pers.
De pijler, die is overgebleven na de voltooiing van de stormvloedkering in de
Oosterschelde.
GOES - De Vereniging
Goed Rentmeester
schap, een christelijke
milieu-organisatie,
maakt bezwaar tegen de
oproep aan Zeeuwse
kerken om zondag tij
dens kerkdiensten dank
te zeggen voor 'de zegen
die op de Oosterschelde
werken heeft gerust'.
Voorzitter van de pro
jectgroep 'Stormvloed
kering' van Rijkswater
staat, ir T. J. Visser,
heeft de kerken deze
week daar per brief om
gevraagd.
In eerste instantie vindt
de in Goes gehuisveste
milieuvereniging het
vreemd dat rijkswater
staat, als overheidsin
stantie, een dergelijke
oproep doet. Maar mi
nister N. Smit-Kroes van
verkeer en waterstaat
heeft desgevraagd ver
klaard dat de brief „op
persoonlijke titel is ge
schreven".
De Vereniging Goed
Rentmeesterschap stelt
verder dat 'Gods zegen'
niet kan en niet mag
worden geclaimd door,
naar menselijke maat
staven gemeten, succes
volle ondernemingen.
„Zegen" is geen syno
niem voor "succes",
luidt het standpunt van
de milieuorganisatie, die
de Zeeuwse kerken per
brief op de hoogte heeft
gesteld van de tegen de
oproep gemaakte be
zwaren.
Een derde punt van kri
tiek is dat de water
staatsambtenaar
„vraagt dank te zeggen
voor de zegeningen van
de techniek, terwijl de
ongebreidelde voort
gang daarvan een aan
slag pleegt op de schep
ping", zo blijkt uit de
brief van de vereniging.
Zij meent dat in de eufo
rie rond de ingebruik
stelling van de storm
vloedkering, niet mag
worden vergeten dat de
pijlerdam een compro
mis is geweest, waarvoor
met name „het milieu
een zware prijs heeft be
taald".
i
Met man en macht wordt gewerkt om het werkeïland Neeltje Jans gereed te maken voor het feest rond de inge
bruikneming van de pijlerdam.
Toen ik in de bouwdokken met de pijlers liep kreeg ik het gevoel: het
e f kan de toekomst zijn, maar ook het verre verleden. De kathedralen
van vroeger of de ruimteschepen van de toekomst. Dat gevoel heb ik probe
ren vast te leggen in mijn fotografie".
Ir Theo Janssen (41) uit Zoetermeer,
onderzoeker bij de stichting weten
schappelijk onderzoek verkeersvei
ligheid én amateur-fotograaf, heeft
een belangrijk onderdeel van de
stormvloedkering - de pijlers - nu
eens niet op een technische, maar op
een kunstzinnige manier vastgelegd.
Het resultaat is een bijzondere serie
foto's, die van 4-18 oktober dagelijks
in de Bewaerschole te Haamstede
worden geëxposeerd (behalve zon
dag).
Janssen houdt zich bezig met de
vraag: hoe maken we de weg zo veilig
mogelijk. Bij uitstek een technisch
getint werk. Hij beschouwt zichzelf
niet als een 'techneut'. Janssen acht
het een vooroordeel om iedereen die
technische belangstelling/werk
heeft, maar meteen in een eenzijdig
hokje te plaatsen. „Waarom zou ie
mand die in de techniek zit geen ge
voelens hebben en geen gevoel heb
ben voor kunst?". Hij wijst erop dat
er trouwens meer belangstelling
komt voor kunst aan en op techni
sche kunstwerken en noemt als voor
beeld kleur en vormgeving van ge-
luidschermen.
Als zoveel anderen begon Theo Jans
sen aan zijn hobby met de gebruike
lijke amateurkiekjes. Een donkere
kamer richtte hij in, toen er gezins
uitbreiding kwam. Zo'n 10 jaar gele
den ging hij zich intensiever met fo
tografie bezig houden en werd daar
bij erg gestimuleerd door enkele 'ra
zend enthousiaste' mensen.
„Je ontdekt datje er ontzettend veel
voldoening aan kunt beleven". Lang
zaamaan werd niet het registreren
van wat werkelijkheid is voor hem
belangrijk, maar veel meer het kij
ken achter de dingen. „De gevoels
waarde, en dergelijke, van een decor
ontdekken. Met het registreren pro
beren méér op te vangen dan alleen
het licht. Het wordt dan creatief van
uit je eigen persoon".
Via een kennis bij de Deltadienst
kreeg Janssen toestemming om in de
bouwdokken van de pijlers te foto
graferen. Zijn eerste sessie vond
plaats tijdens een winterse februari
dag in 1983: het was ontzettend koud
en er heerste een sneeuwjacht. „Bij
mijn eerste confrontatie met die
mastodonten dacht ik meteen: dit
moét ik vastleggen". Later is hij
tweemaal terug gekomen, de laatste
keer voor het eerst met een model en
tot in de puntjes voorbereid. „Het
was een zondag en het liep gran
dioos. Gelukkig hadden we weinig
last van toeristen en we zijn van 's
Bij bloemsierkunst
'De Binderije' in de
Middelburgse Graven
straat staat de inge
bruikname van de pijler
dam centraal. In de eta
lage is een groot model
pijler neergezet, dat is
'aangekleed' met een
grote hoeveelheid gele
en witte bloemen. De pij
ler is uitgevoerd in een
schaal van 1 op 100 en
staat in een aquarium-
bak, om 'natte voeten' te
houden. Het idee is ge
stalte gegeven door me
vrouw C. Koldenhof. die
zo'n 500 kleine crysan-
ten in de mini-pijler ver
werkte. In de etalage zijn
nog meer attributen,
waaronder een foto van
de stormvloedkering
aangebracht die aan de
Deltawerken herinne
ren.
morgens vroeg tot het licht weg was
bezig geweest".
De dia's bleven in eerste aanleg in
Janssens archief zitten. Nadat hij
een bericht las over de ingebruik
stelling van de pijlerdam, kwam de
gedachte op er wat mee te doen. Hij
nam contact op met de gemeente
Westerschouwen en die verwees
naar de culturele stichting. Die zag
wel wat in een expositie.
In totaal hangen er in de Bewaer
schole 22 foto's (buitenmaat 50 bij 60
centimeter). Mede door de bijzonde
re wijze van afdrukken is de invals
hoek erg apart. Janssen is er inder
daad in geslaagd de kunstwerken -
want dat zijn de foto's geworden - iets
van zowel verleden als toekomst mee
te geven. Daardoor zijn de pijlers de
pijlers niet meer. Naast de afbeeldin
gen van de pijlerdam zijn er ongeveer
10 dia's te zien die de elementen wa
ter, wind, zand en licht als onderwerp
hebben. Janssen hoopt met zijn ma
teriaal op meer exposities in Zee
land. Hij wil er graag mee door de
provincie trekken.
(Slot van pagina 17)
een feest en we hebben geen aanwij
zingen dat het anders zal zijn. Het
weer zal sterk bepalend zijn. Geen
mist bijvoorbeeld. Als het stormt,
dan hebben we daar wat minder
moeite mee dan wanneer het mistig
is. Er is een alternatief programma,
maar dat betekent wel erg veel im
proviseren", betoogt de stafmede
werker.
De politie richt een speciaal com
mandocentrum in voor de coördina
tie en verbindingen. Als het ware
een dorpje, van waaruit alles ge
stuurd wordt. Op Neeltje Jans en in
Veere zijn subcentra. Haers wijst er
op dat het gaat om twee verschillen
de soorten bezoek. Op Neeltje Jans is
er een officiële visite van de konin
gin, in Veere betreft het een privé-
bezoek. Het betekent een verschil
lende aanpak. Op het eiland moet
veel meer uitputtend geregeld wor
den (met de druk van een program
ma en een tijdfactor) dan in Veere
(waar de gebeurtenis zich concen
treert in het stadhuis).
De veiligheidsmaatregelen spelen
een voorname rol. Majoor Haers wil
er weinig over kwijt. „Veiligheid is
veiligheid zolang er niet over gespro
ken wordt. Rondom het Topshuis is
het geen open kermis. Daar wil ik het
maar bij laten. Iedereen ziet vanzelf
wel wat er aan gedaan wordt". Hij
geeft aan dat er een aantal mensen
komt, dat niet elke dag in Zeeland
rondtoert. „Het vergt een wat specia
le aanpak", aldus Haers. Hij wil de in
gebruikstelling van de pijlerdam met
enige voorzichtigheid wel de groot
ste klus noemen, die het district
sinds beginjaren zeventig onder han
den heeft. De stafmedewerker zegt
dat de viering van koninginnedag in
Veere, enkele jaren geleden, ook veel
werk met zich bracht, evenals een
driedaags bezoek van Beatrix en
Claus aan de provincie, zo'n 15 jaar
geleden.
De leerlingen van de hoogste groep
van de basisscholen in Veere onge
veer honderd kinderen vormen za
terdag tijdens de ingebruikneming
van de stormvloedkering een ere
haag voor de koningin en haar gas
ten. De kinderen zullen in Walcherse
dracht gekleed zijn.
De erehaag wordt gevormd bij de in
gang van de verkeerskoker, waar de
gasten arriveren en later bij de in
gang van het ir. Topshuis op Neeltje
Jans.
De kinderen verzamelen zich om
10.00 uur voor het stadhuis in Veere.
We hebben aan deskundigen
f gevraagd: hoeveel auto's
zijn er te verwerken over de wegen.
Je kunt nu eenmaal maar een maxi
mum-aantal voertuigen per uur
over een weg trekken. Als je 's mor
gens om een uur of acht begint, dan
blijkt dat een aantal van 7.000 voer
tuigen de capaciteit al te boven
gaat. Je kunt die stroom dus alleen
opvangen door zeer stringente
maatregelen. Daarom zijn we op een
verkeersplan voor Schouwen-Dui-
veland gekomen".
Majoor A. M. Haers van de rijkspoli
tie Zeeland maakt duidelijk dat de
verkeersmaatregelen voor 4 oktober,
met name op Schouwen-Duiveland,
geen overdreven luxe zijn.
„Als je het niet scherp regelt, dan
ontregel je op heel Schouwen-Duive
land het verkeer. Dan dupeer je ook
de mensen die niets te maken heb
ben met het feest op Neeltje Jans en
gewoon boodschappen willen doen.
Nu is de pijn voor iedereen drage
lijk", meent Haers. Hij onderstreept
dat de bezoekers aan de stormvloed
kering zich wel moeten houden aan
de routes die zijn uitgestippeld en
aan de verwachte aankomsttijden
die zijn opgegeven. Alleen dan zijn
problemen te voorkomen.
Er zijn niet alleen routes uitgezet en
aankomstijden voorgeschreven.
Voor een vlotte herkenning en passa
ge zijn speciale stickers gemaakt.
Zonder sticker is toegang tot Neeltje
Jans niet mogelijk. De kleuren van
de stickers geven aan waar een gast
toegang tot heeft. Het gros van de be
zoekers heeft een groen doorlaatbe-
wijs. Daarmee kan vrijwel het hele
werkeiland worden bezocht. Alleen
het Topshuis en een gebied erom
heen is gereserveerd voor speciale
gasten. Dat heeft zowel te maken
met veiligheid als met beschikbare
ruimte.
De stichting Recreatiewerk Zee
land zorgt 4 oktober met 25 vrij
willigers en ruim 550 'uitvoerenden'
voor het volksfeest op Neeltje Jans.
Volgens consulent A. C. den Dekker
is de stichting 'min of meer bij toe
val' zo nauw betrokken geraakt bij
de feestelijkheden. „Aanvankelijk
was de vraag: kunnen jullie een aan
tal volksspelen organiseren. Dat
wilden we wel doen. Vervolgens
werd ons naar eventuele ideeën ge
vraagd. Zo is het gegroeid"
Den Dekker.
vertelt
Inmiddels gaat het draaiboek uit van
de inzet van bijna 200 auto's en 340
lunches, terwijl zo'n 15 vrijwilligers
van de stichting op het werkeiland
blijven overnachten. Met de activi
teiten wil de stichting Recreatiewerk
Zeeland onder meer aangeven wat de
mogelijkheden zijn. Volgens Den
Dekker is dat ook richting subsidie
verstrekker (de provincie) wel zo zin
vol. „We zullen zorgen dat het feest
prima in orde is".
Tot de programma-onderdelen die
door de stichting worden gecoördi
neerd behoort onder meer een optre
den van het circus Bongo, dat drie
voorstellingen geeft. Per voorstelling
kunnen 600 mensen worden toegela
ten. De Gapingse ringrijdersvereni-
ging wordt ingeschakeld voor ringrij-
den te paard en sjees rijden. Bijna
veertig mensen en instellingen pre
senteren zich op een oude ambach
tenmarkt. Op een folklorepodium
treden volkdansers op en Zeeuwse
artiesten als Rien de Jonge, Piet
Brakman en Peter Dieleman. Veel
werk veroorzaken de volkssporten.
De stichting zorgt ook voor een kin
deropvang, waar ook kinderen die
hun begeleiders kwijt zijn worden on
dergebracht. Daar blijft het niet bij.
Het optreden van bekende artiesten
en van het Zeeuws orkest, valt even
eens onder de hoede van de stichting
Recreatiewerk.
w//////Mmm
r-A
r,
riuu*
Mevrouw Koldenhof bij haar creatie
