Fotograaf legt pijlers
als kunstwerken vast
Afsmeken zegen over
Oosterscheldewerken
stuit op bezwaren
Verloven
rijkspolitie
ingetrokken
poörtó^fbëwijs
noodzakeiijk
r
AANZET ONTWIKKELING NEELTJE JANS
Deltadienst
l'verrast' deel
medewerkers
Erehaag van
kinderen in
klederdracht
Erevoorzitter
van VV Goes
Chiel de Kok
overleden
Bloemen
- «leid gestolen uit
fthuis in Hulst
E imens
PZC/ provincie 23
Amateur
Commandocentrum
Rendabel
Verkenningen
VRIJDAG 3 OKTOBER 1986
De stichting Recreatiewerk Zee
land zorgt 4 oktober met 25 vrij
willigers en ruim 550 'uitvoerenden'
voor het volksfeest op Neeltje Jans.
Volgens consulent A. C. den Dekker
is de stichting 'min of meer bij toe
val' zo nauw betrokken geraakt bij
de feestelijkheden. „Aanvankelijk
was de vraag: kunnen jullie een aan
tal volksspelen organiseren. Dat
wilden we wel doen. Vervolgens
werd ons naar eventuele ideeën ge
vraagd. Zo is het gegroeid", vertelt
Den Dekker.
Inmiddels gaat het draaiboek uit van
de inzet van bfjna 200 auto's en 340
lunches, terwijl zo'n 15 vrijwilligers
van de stichting op het werkeiland
blijven overnachten. Met de activi
teiten wil de stichting Recreatiewerk
Zeeland onder meer aangeven wat de
mogelijkheden zijn. Volgens Den
Dekker is dat ook richting subsidie
verstrekker (de provincie) wel zo zin-
t
vol. „We zullen zorgen dat het feest
prima in orde is".
Tot de programma-onderdelen die
door de stichting worden gecoördi
neerd behoort onder meer een optre
den van het circus Bongo, dat drie
voorstellingen geeft. Per voorstelling
kunnen 600 mensen worden toegela
ten. De Gapingse ringrijdersvereni-
ging wordt ingeschakeld voor ringrij-
den te paard en sjees rijden. Bijna
veertig mensen en instellingen pre
senteren zich op een oude ambach-
1
tenmarkt. Op een folklorepodium
treden volkdansers op en Zeeuwse
artiesten als Rien de Jonge, Piet
Brakman en Peter Dieleman. Veel
werk veroorzaken de volkssporten.
De stichting zorgt ook voor een kin
deropvang, waar ook kinderen die
hun begeleiders kwij t zij n worden on
dergebracht. Daar blijft het niet bij.
Het optreden van bekende artiesten
en van het Zeeuws orkest, valt even
eens onder de hoede van de stichting
Recreatiewerk.
een feest en we hebben geen aanwij
zingen dat het anders zal zijn. Het
weer zal sterk bepalend zijn. Geen
mist bijvoorbeeld. Als het stormt,
dan hebben we daar wat minder
moeite mee dan wanneer het mistig
is. Er is een alternatief programma,
maar dat betekent wel erg veel im
proviseren", betoogt de stafmede
werker.
Droogzetten pijler
moet snel gebeuren
I
i GOES De medewerkers van
de met ingang van vandaag
(vrijdag) opgeheven Deltadienst
van rijkswaterstaat voor wie bij
de directie Zeeland op termijn
geen vaste baan kan worden ge
vonden, zijn onaangenaam ge-
troffen door de brief waarin hen
^■it officieel is meegedeeld.
Hge waren weliswaar informeel al
HOP de hoogte, maar ze vinden dat
de brief waarin dit wordt beves
tigd wel op een zeer ongelukkig
moment in de bus is gevallen. De
•a|iededeling kwam uitgerekend
Meze week, vlak voor de inge
bruikstelling van de stormvloed
kering. Voor de waterstaatsamb-
'jfflenaren die de brief hebben ont-
ff angen is dit evenement nu een
'ïtuk minder feestelijk.
s|pxtra wrang vinden ze het dat ze
•Vandaag of morgen net als alle
.©ud-medewerkers van de Delta
dienst een penning krijgen toege
stuurd met een begeleidend
.briefje waarin hun inspanningen
Iwoor het Deltaproject zeer wor-
den geprezen. De ondertekenaar
is ir H. Engel, dezelfde die zijn
handtekening heeft gezet onder
Ie mededeling dat voor een aan
bal medewerkers na 1990 geen
plaats zal zijn bij de directie Zee-
land van rijkswaterstaat.
In het kader van de reorganisatie
:»an rijkswaterstaat - mede nood
zakelijk in verband met de ophef
fing van de Deltadienst - 'zijn 300
medewerkers van de Deltadienst
overgegaan naar de directie Zee
land. Tot 1990 blijft de afronding
<'5fan het Oosterscheldeproject
fiog extra mankracht vergen.
Daarna heeft de directie Zeeland
;-Voor 185 van de 300 oud-Delta
dienstmedewerkers werk be
schikbaar. De overige 115 heb
ben nu formeel bevestigd gekre
gen dat zij slechts een tijdelijke
functie bij de directie Zeeland
kunnen krijgen. Ze zullen daar
om moeten omzien naar werk bij
rijkswaterstaat buiten Zeeland.
Onder hen zijn ruim 30 personen
die binnen enkele jaren ver
vroegd kunnen uittreden of met
pensioen gaan. Zoals donderdag
al gemeld wordt verwacht dat in
1690 uiteindelijk ruim 50 mede
werkers overcompleet zullen
worden bij de directie Zeeland
als ze voor die tijd geen andere
functie hebben gevonden. In de
brief hebben ze overigens hulp
toegezegd gekregen bij het zoe
ken naar werk buiten de Zeeuwse
directie van rijkswaterstaat.
(Slot van pagina 17)
Met man en macht wordt gewerkt om het werkeiland Neeltje Jans gereed te maken voor het feest rond de inge
bruikneming van de pijlerdam.
Toen ik in de bouwdokken met de pijlers liep kreeg ik het gevoel: het
r f kan de toekomst zijn, maar ook het verre verleden. De kathedralen
van vroeger of de ruimteschepen van de toekomst. Dat gevoel heb ik probe
ren vast te leggen in mijn fotografie".
Ir Theo Janssen (41) uit Zoetermeer,
onderzoeker bij de stichting weten
schappelijk onderzoek verkeersvei
ligheid én amateur-fotograaf, heeft
een belangrijk onderdeel van de
stormvloedkering - de pijlers - nu
eens niet op een technische, maar op
een kunstzinnige manier vastgelegd.
Het resultaat is een bijzondere serie
foto's, die van 4-18 oktober dagelijks
in de Bewaerschole te Haamstede
worden geëxposeerd (behalve zon
dag).
Janssen houdt zich bezig met de
vraag: hoe maken we de weg zo veilig
mogelijk. Bij uitstek een technisch
getint werk. Hij beschouwt zichzelf
niet als een 'techneut'. Janssen acht
het een vooroordeel om iedereen die
technische belangstelling/werk
heeft, maar meteen in een eenzijdig
hokje te plaatsen. „Waarom zou ie
mand die in de techniek zit geen ge
voelens hebben en geen gevoel heb
ben voor kunst?". Hij wijst erop dat
er trouwens meer belangstelling
komt voor kunst aan en op techni
sche kunstwerken en noemt als voor
beeld kleur en vormgeving van ge-
luidschermen.
van wat werkelijkheid is voor hem
belangrijk, maar veel meer het kij
ken achter de dingen. „De gevoels
waarde, en dergelijke, van een decor
ontdekken. Met het registreren pro
beren méér op te vangen dan alleen
het licht. Het wordt dan creatief van
uit je eigen persoon".
Via een kennis bij de Deltadienst
kreeg Janssen toestemming om in de
bouwdokken van de pijlers te foto
graferen. Zijn eerste sessie vond
plaats tijdens een winterse februari
dag in 1983: het was ontzettend koud
en er heerste een sneeuwjacht. „Bij
mijn eerste confrontatie met die
mastodonten dacht ik meteen: dit
moét ik vastleggen". Later is hij
tweemaal terug gekomen, de laatste
keer voor het eerst met een model en
tot in de puntjes voorbereid. „Het
was een zondag en het liep gran
dioos. Gelukkig hadden we weinig
last van toeristen en we zijn van 's
morgens vroeg tot het licht weg was
bezig geweest".
De dia's bleven in eerste aanleg in
Janssens archief zitten. Nadat hij
een bericht las over de ingebruik
stelling van de pijlerdam, kwam de
gedachte op er wat mee te doen. Hij
nam contact op met de gemeente
Westerschouwen en die verwees
naar de culturele stichting. Die zag
wel wat in een expositie.
In totaal hangen er in de Bewaer
schole 22 foto's (buitenmaat 50 bij 60
centimeter). Mede door de bijzonde
re wijze van afdrukken is de invals
hoek erg apart. Janssen is er inder
daad in geslaagd de kunstwerken -
want dat zijn de foto's geworden - iets
van zowel verleden als toekomst mee
te geven. Daardoor zijn de pijlers de
pijlers niet meer. Naast de afbeeldin
gen van de pijlerdam zijn er ongeveer
10 dia's te zien die de elementen wa
ter, wind, zand en licht als onderwerp
hebben. Janssen hoopt met zijn ma
teriaal op meer exposities in Zee
land. Hij wil er graag mee door de
provincie trekken.
De politie richt een speciaal com
mandocentrum in voor de coördina
tie en verbindingen. Als het ware
een dorpje, van waaruit alles ge
stuurd wordt. Op Neeltje Jans en in
Veere zijn subcentra. Haers wijst er
op dat het gaat om twee verschillen
de soorten bezoek. Op Neeltje Jans is
er een officiële visite van de konin
gin, in Veere betreft het een privé-
bezoek. Het betekent een verschil
lende aanpak. Op het eiland moet
veel meer uitputtend geregeld wor
den (met de druk van een program
ma en een tijdfactor) dan in Veere
(waar de gebeurtenis zich concen
treert in het stadhuis).
De veiligheidsmaatregelen spelen
een voorname rol. Majoor Haers wil
er weinig over kwijt. „Veiligheid is
veiligheid zolang er niet over gespro
ken wordt. Rondom het Topshuis is
het geen open kermis. Daar wil ik het
maar bij laten. Iedereen ziet vanzelf
wel wat er aan gedaan wordt". Hij
geeft aan dat er een aantal mensen
komt, dat niet elke dag in Zeeland
rondtoert. „Het vergt een wat specia
le aanpak", aldus Haers. Hij wil de in
gebruikstelling van de pijlerdam met
enige voorzichtigheid wel de groot
ste klus noemen, die het district
sinds begin j aren zeventig onder han
den heeft. De stafmedewerker zegt
dat de viering van koninginnedag in
Veere, enkele jaren geleden, ook veel
werk met zich bracht, evenals een
driedaags bezoek van Beatrix en
Claus aan de provincie, zo'n 15 jaar
geleden.
De leerlingen van de hoogste groep
van de basisscholen in Veere onge
veer honderd kinderen vormen za
terdag tijdens de ingebruikneming
van de stormvloedkering een ere
haag voor de koningin en haar gas
ten. De kinderen zullen in Walcherse
dracht gekleed zijn.
De erehaag wordt gevormd bij de in
gang van de verkeerskokerwaar de
gasten arriveren en later bij de in
gang van het ir. Topshuis op Neeltje
Jans.
De kinderen verzamelen zich om
10.00 uur voor het stadhuis in Veere.
We hebben aan deskundigen
gevraagd: hoeveel auto's
zijn er te verwerken over de wegen.
Je kunt nu eenmaal maar een maxi
mum-aantal voertuigen per uur
over een weg trekken. Als je 's mor
gens om een uur of acht begint, dan
blijkt dat een aantal van 7.000 voer
tuigen de capaciteit al te boven
gaat. Je kunt die stroom dus alleen
opvangen door zeer stringente
maatregelen. Daarom zijn we op een
verkeersplan voor Schouwen-Dui-
veland gekomen".
Majoor A. M. Haers van de rijkspoli
tie Zeeland maakt duidelijk dat de
verkeersmaatregelen voor 4 oktober,
met name op Schouwen-Duiveland,
geen overdreven luxe zijn.
„Als je het niet scherp regelt, dan
ontregel je op heel Schouwen-Duive
land het verkeer. Dan dupeer je ook
de mensen die niets te maken heb
ben met het feest op Neeltje Jans en
gewoon boodschappen willen doen.
Nu is de pijn voor iedereen drage
lijk", meent Haers. Hij onderstreept
dat de bezoekers aan de stormvloed
kering zich wel moeten houden aan
de routes die zijn uitgestippeld en
aan de verwachte aankomsttijden
die zijn opgegeven. Alleen dan zijn
problemen te voorkomen.
Er zijn niet alleen routes uitgezet en
aankomstijden voorgeschreven.
Voor een vlotte herkenning en passa
ge zijn speciale stickers gemaakt.
Zonder sticker is toegang tot Neeltje
Jans niet mogelijk. De kleuren van
de stickers geven aan waar een gast
toegang tot heeft. Het gros van de be
zoekers heeft een groen doorlaatbe-
wijs. Daarmee kan vrijwel het hele
werkeiland worden bezocht. Alleen
het Topshuis en een gebied erom
heen is gereserveerd voor speciale
gasten. Dat heeft zowel te maken
met veiligheid als met beschikbare
ruimte.
NEELTJE JANS De overgebleven pijler voor de stormvloedkering Oosterschelde moet op
korte termijn worden drooggezet. Dat is de aanzet voor een grootschalige recreatieve ontwik
keling van het eiland Neeltje Jans. In het bouwdok Schaar, waar de pijler in het water staat,
meet een polder worden aangelegd. Dat wordt zo'n achttien meter beneden Normaal Amster
dams Peil meteen de diepste polder van Nederland.
GOES - De Vereniging
Goed Rentmeester
schap, een christelijke
milieu-organisatie,
maakt bezwaar tegen de
oproep aan Zeeuwse
kerken om zondag tij
dens kerkdiensten dank
te zeggen voor 'de zegen
die op de Oosterschelde
werken heeft gerust'.
Voorzitter van de pro
jectgroep 'Stormvloed
kering' van Rijkswater
staat, ir T. J. Visser,
heeft de kerken deze
week daar per brief om
gevraagd.
In eerste instantie vindt
de in Goes gehuisveste
milieuvereniging het
vreemd dat rijkswater
staat, als overheidsin
stantie, een dergelijke
oproep doet. Maar mi
nister N. Smit-Kroes van
verkeer en waterstaat
heeft desgevraagd ver
klaard dat de brief „op
persoonlijke titel is ge
schreven".
De Vereniging Goed
Rentmeesterschap stelt
verder dat 'Gods zegen'
niet kan en niet mag
worden geclaimd door,
naar menselijke maat
staven gemeten, succes
volle ondernemingen.
„Zegen" is geen syno
niem voor "succes",
luidt het standpunt van
de milieuorganisatie, die
de Zeeuwse kerken per
brief op de hoogte heeft
gesteld van de tegen de
oproep gemaakte be
zwaren.
Een derde punt van kri
tiek is dat de water
staatsambtenaar
„vraagt dank te zeggen
voor de zegeningen van
de techniek, terwijl de
ongebreidelde voort
gang daarvan een aan
slag pleegt op de schep
ping", zo blijkt uit de
brief van de vereniging.
Zij meent dat in de eufo
rie rond de ingebruik
stelling van de storm
vloedkering, niet mag
worden vergeten dat de
pijlerdam een compro
mis is geweest, waarvoor
met name „het milieu
een zware prijs heeft be
taald".
Als zoveel anderen begon Theo Jans
sen aan zijn hobby met de gebruike
lijke amateurkiekjes. Een donkere
kamer richtte hij in, toen er gezins
uitbreiding kwam. Zo'n 10 jaar gele
den ging hij zich intensiever met fo
tografie bezig houden en werd daar
bij erg gestimuleerd door enkele 'ra
zend enthousiaste' mensen.
„Je ontdekt datje er ontzettend veel
voldoening aan kunt beleven". Lang
zaamaan werd niet het registreren
Bij bloemsierkunst
'De Binderije' in de
Middelburgse Graven
straat staat de inge
bruikname van de pijler
dam centraal. In de eta
lage is een groot model
pijler neergezet, dat is
'aangekleed' met een
grote hoeveelheid gele
en witte bloemen. De pij
ler is uitgevoerd in een
schaal van 1 op 100 en
staat in een aquarium-
bak, om 'natte voeten' te
houden. Het idee is ge
stalte gegeven door me
vrouw C. Koldenhof, die
zo'n 500 kleine crysan-
ten in de mini-pijler ver
werkte. In de etalage zijn
nog meer attributen,
waaronder een foto van
de stormvloedkering,
aangebracht die aan de
Deltawerken herinne
ren. Mevrouw Koldenhof bij haar creatie.
het even kan moet met de aanleg al
in iet vroege voorjaar van '87 een be-
gft worden gemaakt. Op die manier
ISn de bestaande toeristenstroom
«ar Neeltje Jans zo attractief moge
lij). in gang worden gehouden.
Met het droogzetten van de reserve
pijler en de aanleg van de polder kun
nen de bezoekers op de beste manier
jM/aren hoe kolossaal de stormvloed
kering naar menselijke maat gemeten
is. Het is de bedoeling dat de pijler
wordt afgebouwd. Dat wil zeggen, er
moet een doorsnee van de opbouw van
de stormvloedkering aan worden vast-
^Jnaakt. Van boven naar beneden:
1 ^Kvegingscilinder, verkeerskoker, bo
venbalk, schuif, dorpelbalk, stortste-
nen drempel en funderingsmatten. Bij
de pijler moet in een doorzichtige buis
het water opspuiten, dat voor het
droog houden van de polder behoort te
.^Brden afgevoerd.
li^Bze opvallende vorm van waterbe
heersing moet onderdeel zijn van een
'fonteinen-cultuur'. Uitgangspunt
daarbij is dat op Neeltje Jans een reeks
van fonteinen in diverse verschijnings
vormen wordt neergezet. Deze fontei
nen zijn in de planvorming bedoeld als
een bindend element. Naast de 'pu
bliekstrekker' pijler en de fonteinen
staat hoog in de planning het veranke
ren van het eiland (mede vanwege de
symboliek) met reusachtige bouten en
^fteren, die een doorsnee hebben van
20 meter. Er hoort een grote. 150 meter
Hl LST - Bij een inbraak in het ver-
zoi gingstehuis 'De Blaauwe Hoeve' in
Hu 1st is een geldbedrag met een totale
- wa rde van zeshonderd gulden aan
Neierlandse en Belgische valuta ont
vreemd. De diefstal werd gepleegd
tussen woensdagmiddag 16.30 uur en
donderdagmorgen 08.00 uur.
Dienstdoend personeel ontdekte don
derdagmorgen dat de geldla van de
Ibar in het restaurant was opengebro
ken. Volgens een woordvoerder van de
politie is hierbij gebruik gemaakt van
een schroevendraaier. Van de daders
onibreekt tot nu toe elk spoor.
I^BddeLBURG - Aan de Middelbare
School voor Scheepswerktuigkundi-
get in Middelburg hebben de volgende
kandidaten het diploma-A behaald:
F. M E. van den Bergen, Terneuzen; A. den
Boer. Vlissingen: J. J. M. Dehing, Oost-Sou
burg. A. B. Dommisse, Goes; P. J. C. van
Dor jseler. Middelburg; M. L. van Dijke,
Thllen, R. Geerse, Vlissingen; A. L. Graaf,
Roosendaal; G. W. Hirdes, Kapelle; J. J. Pij-
pellnk, Terneuzen; P. de Raaf, Zierikzee; T.
A. J. Vermin, Kwadendamme.
lange steeksleutel bij. Eén van de bou
ten zal een ronddraaiende cabine tor
sen, van waaruit het publiek een wijds
uitzicht op de Oosterschelde en de
Noordzee heeft.
Voor de totstandkoming van een
reeks verantwoorde toeristisch-edu-
catieve voorzieningen op het eiland
Neeltje Jans in de Oosterscheldemon-
ding is een basisbedrag van 135 mil
joen gulden nodig. Om deze investe
ring enigermate rendabel te laten zijn
GOES Op 75-jarige leeftijd is
woensdag in zijn woonplaats Goes
Chiel de Kok overleden. De heer De
Kok was een bekende persoonlijkheid
in de Zeeuwse sportwereld. Hij speel
de in het eerste elftal van de voetbal
vereniging Goes, de club waarvan hij
later bestuurslid werd en die hem in
1976 tot ere-voorzitter benoemde. Be
gin dit jaar raakte de heer De Kok be
trokken bij een ernstig auto-ongeval,
aan de gevolgen waarvan hij over
leed.
Chiel de Kok maakte als actief voet
baller deel uit van het eerste elftal van
Goes, dat furore maakte met onder an
deren de later legendarische doelver-
dediger Frans de Munck. Na zijn voet
balloopbaan werd hij bestuurder van
de club. Hij bekleedde 32 jaar een be
stuurlijke functie, waarvan negen jaar
voorzitter. Onder zijn bewind kwam
het clubhuis van de vereniging tot
stand. Problemen rond die voorzie
ning leidde tot zijn aftreden. In sep
tember 1979 werd hij gerehabiliteerd
met het ere-voorzitterschap.
De uitvaartplechtigheid voorafgaand
aan de crematie vindt maandag om
14.00 uur plaats in het crematorium in
Middelburg.
- en dat is wenselijk om geldschieters
te krijgen - moeten er jaarlijks ten
minste 800.000 bezoekers naar Neeltje
Jans komen.
In het bedrag zijn niet begrepen uitga
ven die nodig zijn voor behoud en ver
sterking van de milieu- en natuurfunc
tie, wél de kosten van infrastructuur
en het oprichten van drie grootschali
ge overkappingen. Wanneer de (rijks-
loverheid het droogzetten van de pijler
en het maken van de polder betaalt -
daar wordt op gehoopt - dan kan een
deel van de 135 miljoen gulden voor
andere voorzieningen worden be
stemd.
Wat er precies onder de overkappin
gen kan worden ondergebracht, staat
nog niet vast. In elk geval wordt ge
streefd naar een waterhuishoudkun
dig museum. Het idee van een perma
nente expositie van het Nederlandse
bedrijfsleven is naar het tweede plan
verzeild. Ook is het voornemen losge
laten om onder één van de overkappin
gen de specifieke toeristische attrac
ties, al dan niet in een subtropisch kli
maat, te concentreren. De recreatieve
onderdelen zullen overal worden inge
past. Er komt in elk geval ruimte voor
visserij-activiteiten, mogelijk in de
leegstaande mattenfabriek die nog
geen vastgelegde bestemming heeft.
Fabrieksachtige activiteiten zijn uit
gesloten.
Dit alles blijkt uit 'eerste verkennin
gen' die zijn gemaakt ter nadere uit
werking van het paraplu-idee van een
groep deskundigen rond de Amster
damse beeldend kunstenaar Louis
van Gasteren. Behalve Van Gasteren
zelf (en de architect Wilhelm Holz-
bauer, de hoogleraar Frei Otto en het
bureau Ove Arup), zijn daarbij be
trokken het bureau Twijnstra Gudde
NV (management consultants) en bu
reau Tourism Development Consul
tants (TDC, een samenwerkingsver
band tussen Heidemij en Grontmij).
De eindvoorstellen worden in februari
1987 verwacht. Duidelijk is al dat zal
worden uitgegaan van een 'groeiker
nenplan', waarbij het eiland stap voor
stap verder zal worden ontwikkeld.
Louis van Gasteren licht zijn plannen
vandaag, vrijdag, toe voor leden van
provinciale staten en de (internationa
le) pers.
De pijler, die is overgebleven na de voltooiing van de stormvloedkering in de
Oosterschelde.