Leverkanker platvis is niet
gevaarlijk voor consumptie
De zee heeft genomen,
wij pakken weer terug
Geen inspraakronde over concentratie waterschappen
ADVIES AAN MINISTER EIND'86
PZC/ provincie
Drie Belgen
beboet voor
het stropen
in polders
19
k v
ONDERZOEKER EN PRODUKTSCHAP:
Seniorenorkest speelt
voor de bejaarden
Geslaagden aan
Maritiem Instituut
Absoluut veilig
BERGING 'EBRO' SUCCES
Geld
Stoker
VRIJDAG 3 OKTOBER 1986
Studie grotere schepen
in zeesluis Terneuzen
(van één onzer redacteurenl
jlOESTERBERG - Eind dit jaar rondt rijkswaterstaat een onderzoek af naar de mogelijkheid
o i de zeesluis in Terneuzen zonder al te veel problemen toegankelijk te maken voor grotere
flkeschepen. Het onderzoek, dat afgelopen voorjaar begon, wordt grotendeels door België be
haald. Er is 1,5 miljoen gulden mee gemoeid.
eskundigen van het Waterloopkun-
Ig Laboratorium in Delft en van TNO
Soesterberg bestudeerden de afge-
Ipen maanden de mogelijkheid om
Ihepen tot een lengte van 256 meter
lo'n 65.000 ton) probleemloos door de
ais te loodsen. De 'proefvaarten' met
bhulp van een hypermoderne ma-
tieuvreersimulator zijn volgende
eek ten einde. Rijkswaterstaat denkt
Irvolgens nog minstens twee maan-
en nodig te hebben voor het analyse-
In van de verzamelde gegevens.
He analyses moeten uitmonden in een
Si vies. dat een ambtelijke stuurgroep
Hl uitbrengen aan de minister van
ve'keer en waterstaat. Die beslist uit-
ei delijk over de verruiming van de,
door het stadsbestuur van Gent zo vu-
rij bepleite, schutmogelijkheden. Of
He verruiming kosteloos kan geschie
den, is overigens de vraag. Rijkswater-
st; at sluit niet uit dat de sluis op een
aantal punten moet worden aange
sist. Daarbij gaat het niet enkel om
geleidewerk, maar mogelijk ook
om extra sleepbootassistentie. Boven
dien bestaat de kans dat ook moet
worden gesleuteld aan de 'hoek' waar
onder de sluis moet worden ingevaren.
H;nt pleit al jaren voor een ruimer ge-
braik van de sluis. Als het aan de Bel
tin ligt, worden straks schepen tot
■.000 ton geschut. Jarenlang lag de
Hens bij 60.000 ton, maar onder be-
^nalde voorwaarden wordt daarvan
■weer geruime tijd afgeweken. Rijks
waterstaat stelt wel de nodige eisen
at de sluispassages. Zo speelt de
■ndkracht een rol en wordt onder be
paalde omstandigheden ook extra
Heepbootassistentie voorgeschreven,
■ent wil van die extra maatregelen af.
Ze werken immers vertragend en kos
tenverhogend. Onderzoek op het Insti
tuut voor Zintuigfysiologie in Soester-
MIDDELBURG
Een drietal
Belgen kwam eind december
van het vorig jaar, aangelokt
door de rijke wildstand in de
polders van Noord-Beveland,
naar Zeeland om te jagen. De 48-
I jarige R. G. K. C. uit Wilrijk had
daar een mooi motief voor: hij
I wilde zijn zieke vrouw verwen
nen met vers wild.
I Minder mooi was dat hij geen wa
penvergunning en evenmin een
jachtakte had, zodat hij voor de
Nederlandse wet aan alle kanten
J fout zat. Datzelfde gold voor zijn
metgezelM.E.M.S. (28)uitMerk-
I sem. De derde man R. J. V. (29)
I uit Wommelgem bestuurde al-
I leen de auto vanwaaruit de twee
I anderen fazanten en patrijzen
I schoten. Maar ook daarmee
I maakte hij zich evenals de schut-
I ters schuldig aan stroperij.
Boze Noordbevelanders die het
schieten hadden gehoord, gingen
E erop af en maakten het drietal
hun bezigheden verder onmoge-
I lijk. Dat ging met enig tumult ge-
I paard. V. verklaarde donderdag
I op de zitting van de politierech-
|ter in Middelburg, waar de drie
mannen terechtstonden, dat
twee van zijn banden waren lek-
estoken voordat de politie op
et toneel was verschenen. Ook
ou hij zijn aangereden, waarbij
lijn auto van achteren lichte
chade opliep.
e beide schutters werden door
olitierechter mr G. de Wilde
onform de eis tot 750 gulden
[boete en verbeurdverklaring van
un wapens veroordeeld. V.
kwam er met een boete van 300
gulden vanaf. De officier had 500
gulden gevraagd.
berg moet nu uitwijzen of verruiming
kan zonder dat de risico's toenemen.
In een hal van het instituut is de zee
sluis met een stukje Kanaal Gent-
Terneuzen op schaal nagebouwd. Met
behulp van vijf videocamera's wordt
het beeld dat de loods op de brug van
het schip heeft, geprojecteerd op een
immens scherm. Ook de brug is (bijna)
tot in detail nagebouwd. Computers
bootsen de windkracht (3,5 en 7 beau
fort) na en ook de invloed van de assis
terende sleepboten op de koers van
het schip wordt nauwkeurig aangege
ven.
De afgelopen maanden reisde een
N
De enorme opstelling die is gemaakt voor de proefvaarten op schaal.
groepje Belgische en Nederlandse ka-
naalloodsen bijna dagelijks af naar
Soesterberg om er proef te varen. Er
werden enkele honderden vaarten af
gewerkt, onder alle mogelijke omstan
digheden. De gegevens, die dat ople
verde, zijn opgeslagen in de computer
en worden binnenkort geanalyseerd.
Een niet onbelangrijk deel van het on
derzoek was trouwens gericht op de
vraag of het werken 'op schaal' realis
tisch genoeg was. Die vraag is inmid
dels bevestigend beantwoord, zodat
de deskundigen zich nu verder hele
maal kunnen richten op de veilig
heidsfactoren en eventuele aanpassin
gen van de sluis.
Het onderzoek, waarbij ook het gedrag
van schepen met een lengte van meer
dan 256 meter (ongeveer 75.000-80.000
ton) wordt bekeken, beperkte zich tot
nu toe overigens tot het invaren van de
sluis aan de kanaalkant. Ir B. de Hoop,
hoofd van de afdeling nieuwe werken
van rijkswaterstaat-Zeeland: „Onder
zoek naar de situatie in de voorhaven
is niet direct nodig. Bovendien was het
niet mogelijk beide situaties onder de
loupe te nemen. Daarvoor was dom
weg te weinig geld beschikbaar. We
hebben dus gekozen voor onderzoek
naar de invaart aan de kanaalzijde,
vooral ook omdat daar problemen
kunnen ontstaan met schepen, die
leeg -dus in ballast- uit Gent terugke
ren. We willen weten of we die voor
waarden voor het schutten van 'bo
venmaatse' schepen kunnen laten val
len en zo ja, of dat ook kan zonder be
paalde aanpassingen."
De internationale stuurgroep, waarin
Nederlandse en Belgische ambtena
ren zitting hebben, wordt omstreeks
de jaarwisseling geconfronteerd met
de technische gegevens en kan vervol
gens een advies opstellen. De stuur
groep wordt 'gevoed' door verschillen
de werkgroepen. Eén ervan houdt zich
dus bezig met de afmetingen van de te
schutten schepen, een andere richt
zich volledig op de situatie in de voor
haven en een derde bestudeert de on-
derdoorvaartmogelijkheden bij de ka-
naalbruggen. Die onderdoorvaart is
met name van belang voor de binnen
vaart en inmiddels grotendeels gere
geld.
Een gezelschap ambtenaren van rijkswaterstaat op de brug in het Instituut voor Zintuigfysiologie in Soesterberg.
GOES - Het Senioren Orkest Zeeland
tHft dinsdag 7 oktober een concert in
het Goese verzorgingshuis Sint Maar
ten in de Groe. Het concert begint om
15 pur. Woensdag 15 oktober is het Se
nioren Orkest te beluisteren in het be
jaardencentrum Ter Rede aan de Kou-
dekerseweg te Vlissingen. De aanvang
is 14.30 uur.
VLISSINGEN - Aan het Maritiem In
stituut De Ruyter in Vlissingen zijn in
de maanden juli, augustus en septem
ber de volgende kandidaten geslaagd:
Stuurlieden: SGO S III): R E. Ballieux,
Utrecht: M. P. Vogels, Den Haag: F. Vlugter,
Soest: M. R. A. M. Tervoort, Eygelshoven: E.
Smit, Rolde; O. Roeleveld, Rotterdam; L. J.
Pos, Deil; R. J. Heijstek, Dordrecht; R. J. Eg-
gink. Vlissingen. S III: P. J. A. van Kol, Eind
hoven; M. Nieboer, Middelburg; J. Masten-
broek, Vlissingen; W. J. M. Depuijdt, Oos
tende (Bi; P. van der Kolk, Nijverdal; F. Ge-
men Boxtel S II: P. J. Draaijer, Breda; E. I.
I. G Gregoire, Vlissingen; S. T. Arendts,
Koudekerke. S I-A: F. B. A. van der Eisen,
Eindhoven. S I: J. van Hoeve, Terneuzen; J.
P. L. L. Dumon, Knokke-HeistiBi. Scheeps-
werktuigkundigen: SGO 1+ A): R. F. Port
man, Enschede; R. J. van Gerven, Nijmegen;
J H. de Meijer, Raamsdonksveer. A: C. J. M.
Boot Burgh-Haamstede. J. J. Gatsonides,
Vlissingen; J. J. vanHarn, Kattendijke. BII:
W. J. D. M. Gakes, Middelburg; M. H. J. M.
van der Straaten, Koudekerke. C II: P. Sin-
ke, Vlissingen, E. L. M. Mes, Middelburg.
ROTTERDAM (ANP) De consument hoeft zich niet be
zorgd te maken over het opmerkelijk hoge aantal gevallen
van leverkanker bij platvissen. Dit deelde een vertegen
woordiger van het Instituut voor Visserijonderzoek don
derdag mee op het internationale congres over de Noord-
zee-vervuiling in Rotterdam nadat veel mensen ongerust
gereageerd hadden op de berichten hierover woensdag
middag.
Onderzoeker Dick Fethaak stelt met nadruk vast dat vis-
ziekten, zelfs in het geval van leverkanker, geen direct ge
vaar opleveren voor de volksgezondheid. De lever wordt sa
men met andere organen bij het schoonmaken van de vis
verwijderd. Wat op het bord komt is de filet, het spierweef
sel van de vis. Hierin heeft geen opeenhoping van gifstoffen
plaats zoals in de lever.
De lever is een zeer gevoelig orgaan en heeft een ontgiften-
de werking. Daardoor hopen zich vergiftige stoffen gemak
kelijk op in dit orgaan. Dit kan in bepaalde gevallen leiden
tot het ontstaan van kanker.
Dick Fethaak, die leverkanker voor het eerst bij Noordzee
vissen aantoonde, ziet in deze vondst eerder een signaal
voor de ontoelaatbare vervuiling van het zeewater. Opval
lend is dat leverkanker alleen bij bot en schar voorkomt,
die zich ophouden in de sterk verontreinigde gebieden van
de Noordzee. In minder vervuilde wateren trof de onderzoe
ker veel minder platvis met leverkanker aan. In betrekke
lijk schone wateren, zoals de Oosterschelde, kwam de ziek
te bij de onderzochte twee vissoorten helemaal niet voor.
„Het voorkomen van de leverziekte geeft aan dat het milieu
verziekt is en dat de mens op den duur gevaar zou kunnen
lopen via de voedselketen", aldus de onderzoeker. Hij acht
het dan ook dringend nodig dat verder onderzoek wordt
verricht naar het verband tussen de vervuiling van de zee
en de bij vissen voorkomende ziekten en afwijkingen. Be
halve leverkanker zijn ook verschillende infecties bij in ver
vuild water levende vissen gevonden die bij soortgenoten
in schone gedeelten van de zee in veel mindere mate voor
komen. Fethaak meent dat voor het verdere onderzoek zo
snel mogelijk geld moet worden vrijgemaakt.
Ook het Produktschap voor Vis en Visprodukten is van
oordeel dat de consument zich niet ongerust hoeft te ma
ken over de kwaliteit van de aangeboden vis. Het noemt
de vis voor consumptie absoluut veilig.
Het verschijnsel van zieke vis is overigens niet nieuw, aldus
het schap. Gevangen zieke vis wordt direct overboord ge
zet. Bij aanbieding op de visafslag wordt de vis gekeurd op
consumptiewaardigheid en kwaliteit. Eventueel zieke vis
wordt afgekeurd. Het Visserijschap heeft overigens ruim
twee jaar geleden het RIVO verzocht onderzoek naar de
eventuele relatie tussen milieuverontreiniging en visziek-
ten te intensiveren. De bedoeling van het Visserijschap was
na te gaan in hoeverre er een oorzakelijk verband bestaat
tussen visziekten en milieuvervuiling. Tot nu toe blijkt dit
oorzakelijk verband volgens het produktschap nog moei
lijk aan te tonen.
J. A. Heijliger (I), J. M. Plat en D. C. Vastenhout laten het serviesgoed zien, dat in de vergane zeesleper werd
aangetroffen.
NEELTJE JANS - Als één bergingsoperatie het predikaat uniek verdient,
dan zou het omhooghalen van de 'Ebro' daarvoor in aanmerking komen.
Het lichten van de stoomzeesleepboot is met zo veel bereidwillige mensen
en met zo weinig financiële middelen geklaard, dat met recht kan worden
gesproken van een 'enthousiaste' berging. Maar dat wil nog niet zeggen
dat de stomer, die in januari 1958 vastliep op de Banjaardplaat en zonk,
weer tot het elitekorps van de Nederlandse zeesleepvaart kan worden ge
rekend. Het echte werk, zoals de restauratie - én wat veel belangrijker is:
het inzamelen van geld daarvoor - moet nog beginnen.
De 'Ebro' is weer boven water. Don
derdagmorgen om klokslag acht uur
werd zij door de drijvende bok
Taklift 4 uit haar slaap gewekt. De
kraan met een hijscapaciteit van
1600 ton van het internationale zee-
sleep- en bergingsbedrijf Smit-Tak
Internationale was speciaal voor de
ze klus even terug in de monding van
de Oosterschelde, waar de bok zo
veel werk verrichtte voor de tot
standkoming van de pijlerdam. De
berging was een peuleschil voor de
bok. Hoewel de zeshonderd ton we
gende 'Ebro' half vergaan is, kende
het enthousiasme van de leden van
'Lekko', - de vereniging van belang
stellenden voor de scheepvaart -
geen grenzen.
In alle vroegte, zo rond de klok van
zes uur en in zeer dichte mist - stap
pen enkele 'Lekko-leden' samen met
een paar journalisten en fotografen
aan boord van de 'Bantam' in het ha
ventje van Kats. Initiatiefnemer J an
Plat uit Wolphaartsdijk stuitte ei
genlijk bij toeval op de 'Ebro' tijdens
een duik. „Men zei mijvan het schip
kan niks meer over zijn. Ik ben eens
gaan kijken onder water en dacht al
leen wat schroot aan te treffen", al
dus de amateurduiker en -onderwa-
terarcheoloog. Dat pakte anders uit.
Behalve de vergane masten, schoor
stenen, stuurhuis en stoomketel
bleek het ijzeren casco met houten
dekken nog behoorlijk intact te zijn.
„Commercieel heeft die boot na
tuurlijk geen waarde meer. Maar ze
sprak me zo aan door haar schoon
heid. Ik kwam onder de indruk van
die sleper". Via via kwam Plat in
contact met 'Lekko'. J. Heijliger uit
Middelburg, bestuurslid van 'Lek
ko', had en heeft goede relaties met
de bemanning van de Taklift 4. Die
beloofde hem na ruggespraak met
de directie, dat, mocht het tot een
berging komen, Smit-Tak alle hulp
zou verlenen. Per slot van rekening
is de 'Ebro' nog gebouwd door P.
Smit en voer het schip onder de vlag
van L. Smit en Co.
valt zeker mee", zo is het eerste com
mentaar van Plat bij het zien van het
met zeepokken en mosselen over
dekte schip. „Hij komt eruit", brult
een lid van 'Lekko' overbodig. „On
gelooflijk". De duimen op de vier an
dere schepen met toeschouwers -
waaronder één van rijkswaterstaat -
gaan omhoog. J an Plat mag de felici
taties in ontvangst nemen.
Ondanks de voor de leek in staat van
ontbinding verkerende boot klimt
een medewerker van Smit-Tak na 28
jaar als eerste op dek. Duikt even in
het vooronder en toont vervolgens
een nog heel gebleven kop en scho
tel. „Zie je nou wel", zegt Plat blij.
„Ik heb altijd al gezegd dat alles on
derdeks puntgaaf zou zijn". Vasten
hout is zo mogelijk nog verheugder.
„Ik zeg nu: hoera. Voor mij is-ie hon
derd procent zeker. Nu zien dat we
geld in het laadje krijgen. Dat plaat
ijzer is geen probleem, dat kunnen
we in de hele wereld kopen. M'n han
den jeuken om er tegenaan te gaan".
Plat: „Het zou toch een stunt zijn als
ze nu ook nog bleef drijven".
Aan boord van de Taklift 4 is mede
initiatiefnemer Heijliger tevreden,
doch ook realistischer. „Geld zal
één van de moeilijke punten wor
den. We zullen daarvoor een stich
ting in het leven moeten roepen".
Aan boord van de 'Bantam' is ook D.
C. Vastenhout, eigenaar van de
stoomzeesleper 'Finland'. In 1946
was hij nog in dienst bij Smit in
Vlissingen en werkte hij als stoker,
een bijna uitgestorven beroep. En
dat spijt hem.
„Ik heb ooit één reisje gemaakt met
de 'Ebro'. Op de Schelde. Toen was
ik vijftien", vertelt hij. „Zo'n stoom
boot is zo mooi. De rust die ervan uit
gaat. Zo'n motor zie je tenminste
werken. Dat hobbelt tenminste".
Complicaties bij de berging van de
'Ebro' verwacht hij in het geheel
niet. Zijn variant op het gezegde 'de
zee geeft en de zee neemt', spreekt
voor zich. „De zee heeft genomen,
maar wij pakken haar terug", zegt
hij vastberaden.
De dichte mist maken dat de con
touren van de Taklift 4 pas laat wor
den opgemerkt. Het lijkt alsof de ka
pitein van de bok speciaal heeft ge
wacht op de mensen aan boord van
de 'Bantam'. Alleen de boeg en de
'kont' van de 'Ebro', omlijnd met
acht polsdikke stalen kabels, steken
een halve meter boven water uit.
Dan gaat de kraan op halve kracht
draaien. Heel voorzichtig centime
ter voor centimeter verrijst de zee
sleper uit de golven. „Tjonge, het
De voormalige kapitein van de 'Ebro', J. Bruins, bij de restanten van de
scheepstelegraaf.
'Lekko' heeft van alle kanten al ad
viezen gekregen van dsekundigen.
Heijligers verzekert dat de vereni
ging daardoor voldoende know
how in huis heeft om de stoomzees
leper in de originele staat terug te
brengen.
Hoofd exploitatie van Smit-Tak In
ternationale, A. Lokker, zegt dat het
enthousiasme van 'Lekko' het be
drijf ertoe heeft aangezet om mee te
doen aan de berging. Hoewel het
schip juridisch gezien in handen is
van Smit-Tak zal daar wel een mouw
aan te passen zijn, zo verzekert Lok
ker. Hij denkt daarbij aan een sym
bolisch bedrag voor de overdracht
van het schip.
In het bedieningshuis van de Taklift
is een oude bekende van de 'Ebro'
aanwezig. De gepensioneerde kapi
tein J. Bruins ziet na de stormachti
ge nacht van 11 januari 1958 'zijn'
schip terug. „Je ziet weer waar je
hutje was en waar de machinisten
hebben gelegen", vertelt hij. Hij wil
er liever over zwijgen. „Het was een
samenspel van sterke wind en
stroom. We voeren rakelings langs
de banken. Als een schip zo tekeer
gaat..., tja, ...dan..." „Ik wist niet wat
ik hoorde gisteravond", stapt hij
snel over op een ander onderwerp.
Een paar minuten later stapt Bruins
voor het eerst na die gedenkwaardi
ge nacht op 'zijn' schip. Uit de kom
buis diept hij zelfs zijn eigen koffie-
mok op. Ietwat verloren staat hij in
de bagger en het vermolmde hout te
turen. „Als die reddingsboot er niet
was geweest, dan had ik hier niet ge
staan mompelt hij nog. Om er
even later aan toe te voegen: „Hard-
stikke interessant, die berging,
maar ik ga er natuurlijk niet om hui
len".
MIDDELBURG Het College van ge
deputeerde staten wil geen inspraak
mogelijkheden scheppen over de ge
wenste concentratie van de zeven
Zeeuwse waterschappen tot twee.
Wel zal over de uitgangspunten op
korte termijn in de verschillende re
gio's voorlichting worden gegeven.
Ook zullen de algemene vergaderin
gen van de waterschappen in de gele
genheid worden gesteld te reageren
op de plannen van gedeputeerde sta
ten. Voor een inspraakprocedure ont
breekt voldoende tijd.
Het streven is erop gericht in de sta
tenvergadering van februari 1987 een
principebesluit te nemen over de fusie.
Op 5 januari behandelt de commissie
verkeer en waterstaat het concentra-
tievoorstel van gedeputeerde staten
en op 9 januari doet de commissie mi
lieu dat.
De waterschappen krijgen al op zo
kort mogelijke termijn tot halverwe
ge november ruimte om te reageren
op de voornemens van het dagelijks
bestuur.
Uitgangspunt is in elk geval dat de
huidige provinciale staten (die voor
jaar '87 opstappen) het principebesluit
nemen.
In dat besluit wordt de opheffing van
de waterschappen nog niet formeel ge
regeld. Dat gebeurt pas later. Als het
principebesluit er ligt, kunnen be
stuurlijke samenstelling, financiële re
gelingen, personele aangelegenheden
en dergelijke, nader worden ingevuld.
Als het even kan, moeten de twee nieu
we waterschappen (of, als de staten
dat in meerderheid beslissen, drie/
vier) vanaf 1 januari 1990 officieel gaan
draaien.
Tegen het principebesluit kunnen bur
gers geen bezwaar aantekenen. Dat
kan later wel tegen de formele ophef-
fingsbesluiten. Dan is ook beroep op
de Kroon mogelijk.
Een woordvoerder van de provincie te
kent aan dat in formele zin de besturen
van de waterschappen en provinciale
staten geacht worden de gevoelens
van 'het volk' te vertolken, zodat apar
te inspraak niet per se nodig is.
Bovendien heeft, zijn of haar visie over
het toekomstig waterschapsbestel on
gevraagd aan het provinciaal bestuur
kenbaar maken.
