EIGEN
45
les
recessie
dat, doe dat nu eens. Maar het is
toch niet geworden wat wij er
van verwacht hadden. Ik blijf
volhouden, dat er heel wat meer
had kunnen gebeuren door de
Zeeuwse bedrijven. Maar wij
hadden in een veel eerder sta
dium moeten proberen tot be
paalde afspraken te komen".
Afgezien van het geld dat de
Zeeuwse aannemingsbedrijven
nu langs hebben zien drijven
zonder dat ze er al teveel van
konden oppikken, zou een grote
re deelname in het project ook
vanuit een ander oogpunt een
grote opsteker hebben betekend
voor de bouwnijverheid in Zee
land: de Oosterscheldewerken
vormen een prima visitekaar
tje.
Zegt Leenhouts: „De Zeeuwse
bouwbedrijven zijn over het al
gemeen vrij kleinschalig. En wil
len die bedrijven zich kunnen
ontwikkelen en ook op de markt
buiten Zeeland mee kunnen,
dan zullen ze iets moeten laten
zien. Stel: ik wil een sluis bou
wen en er wordt er een aanbe
steed in Limburg, Brabant,
Utrecht of weet ik waar. Dan kan
ik nog zo laag inschrijven, maar
het eerste wat gevraagd wordt
is: heb je al 's een sluis bebouwd.
Nee dus. Nou, dan begint men al
meteen vraagtekens te zetten.
Maar als je aan zoiets als de Oos
terscheldewerken hebt meege
werkt, dan kun je iets laten zien.
Dergelijke projecten zijn bijzon
der geschikt om ervaring op te
doen en je image te verbeteren.
Dat is verschrikkelijk belang
rijk".
De les die de Zeeuwse bouwwe
reld uit de teleurstellende gang
van zaken rond de Oosterschel
dewerken heeft geleerd.
„Uit alles watje doet, trekje een
zekere lering. Zeker als iets mis
lukt. Althans, zo hoort dat. Wij
hebben geleerd, dat we als
Zeeuwse bouwnijverheid een be
hoorlijke organisatie moeten
hebben en als één man naar bui
ten moeten treden om onze be
langen te behartigen. Wij gaan
nog steeds door voor mensen,
die redelijk bescheiden zijn.
Laat ik het zo zeggen: als wij er
gens iets vragen en het is 'nee',
dan denken we veel te vaak dat
het 'nee' blijft. Maar in de prak
tijk blijkt maar al te vaak dat het
- als je maar genoeg aandringt -
alsnog 'ja' kan worden. We zullen
ons actiever, om niet te zeggen
agressievermoeten opstellen.
We zullen steeds aan de deur
De Oosterscheldewerken. Een project, waar nage
noeg de gehele wereld met open mond naar staat te
kijken. Vele miljarden zijn er in gestoken. Duizenden
werknemers van grote aannemingsbedrijven buiten
Zeeland hebben er een reeks van jaren aan gewerkt.
Een karwei van de eerste orde. Maar de Zeeuwse
bouwondernemers zelf? Die hebben vrijwel voortdu-'
rend tandenknarsend met de handen in de zak lijd
zaam moeten toezien hoe op het eigen erf door de
concurrentie een klus werd geklaard, die z'n weerga
nauwelijks kent. De Zeeuwse bouwwereld restte
slechts de kruimels. ,,Het is niet geworden wat wij
ervan verwacht hadden".
M. J. Leenhouts, directeur van een aannemingsbe
drijf in Sluis èn voorzitter van het gewest Zeeland van
het Nederlands Verbond van Ondernemers in de
Bouwnijverheid (NVOB), maakt de balans op.
Hoe kon het gebeuren, dat de
bouwnijverheid in Zeeland
- om het wat gechargeerd uit te
drukken - nauwelijks een spij
ker heeft mogen slaan in het gi
gantische bouwwerk dat in de
eigen achtertuin verrees? En:
hoe groot is de kans, dat de
Zeeuwse bouw straks wederom
buiten de lijnen wordt gespeeld,
als zich een nieuw omvangrijk
project (precies: de Wester-'
schelde-verbinding) aandient?
„De Oosterscheldewerken heb
ben voor ons eigenlijk heel erg
weinig betekend. We hebben er
in het verleden nogal wat moeite
voor gedaan om een aantal deel
opdrachten binnen te krijgen.
Maar ik moet zeggen: dat is
slechts gedeeltelijk gelukt. Of
misschien nög beter: dat is hele
maal Fcmislukt. Er zijn maar en
kele werkjes aan Zeeuwse bedrij
ven uitbesteed. Voor de Zeeuwse
bouwbedrijven hebben de Oos
terscheldewerken maar heel
weinig soelaas geboden. Het is
een werk, dat al bij al zo'n tien
miljard gulden heeft gekost. Jei
zou toch mogen verwachten dat
daarvan zo'n vijf tot tien procent
in Zeeland zou blijven hangen.
Nou, dat is niet het geval ge
weest. Verre van dat zelfs. Het is
- over de hele periode genomen -
niet meer dan enkele tientallen
miljoenen geweest. En dat is, als
je dat tegen het hele bedrag af
zet, te verwaarlozen".
Het verhaal is in feite simpel.
Dosbouw was slechts bij mond
jesmaat bereid met onderaan
nemers in zee te gaan. De reden
is vrij voor de hand liggend. Ze
ker in de jaren dat de situatie op
de Nederlandse bouwmarkt
naar een dieptepunt was afgeg
leden, hadden de bij de aanne
merscombinatie aangesloten
bedrijven het werk zélf veel te
hard nodig om de recessie door
te komen.
En - hoe wrang het ook was voor
de Zeeuwse aannemerswereld -
Leenhouts kan zeer zeker begrip
opbrengen voor de opstelling
van Dosbouw. Sterker nog: als er
verwijten gemaakt moeten wor
den, dan hebben de Zeeuwse
bouwondernemers het voor een
deel aan zichzelf te wijten, dat
hun aandeel in het project rela
tief gezien vrij gering is geweest.
Want, steekt Leenhouts de hand
in eigen boezem, de Zeeuwse
bouw heeft nagelaten zich wat
agressiever op te stellen op het
moment dat de kansen er nog
wél lagen.
„We hebben verschillende keren
met Dosbouw en de Deltadienst
gesproken. En tijdens die ge
sprekken hebben we onze wen
sen kenbaar gemaakt. Ik heb
niet het idee, dat men aan de an
dere kant van de tafel alleen
maar begrijpend heeft zitten
knikken. Ik heb echt wel de in
druk gekregen, dat men gezocht
heeft naar mogelijkheden om
aan onze verlangens tegemoet te
komen. Maar dat lag niet alle
maal even gemakkelijk. Dos
bouw zat er vanzelfsprekend om
geld te verdienen. En je kunt wel
onderaannemers inschakelen,
maar dat moet dan natuurlijk
wel passen binnen de eigen be
drijfsvoering. Wij kunnen wel
met allerlei wensen komen,
maar als dat een ander geld gaat
kosten, maakt dat de zaak er
niet eenvoudiger op. Rijkswater
staat was best bereid mee te
werken. Ik heb zelfs het gevoel,
dat rijkswaterstaat wel eens te
gen Dosbouw gezegd heeft: dit of
Leenhouts is er zeker van:
mocht het ooit komen tot de
aanleg van een oeververbin
ding, dan zal het Zeeuwse aan
deel daarin heel wat forser zijn
dan de afgelopen jaren bij de
Oosterscheldewerken het geval
is geweest.
„Daar vertrouw ik niet alleen op,
daar reken ik gewoon op. En dat
optimisme baseer ik op de af
spraken die in het verleden zijn
gemaakt, toen er nog sprake was
van een oeververbinding tussen
Kruiningen en Perkpolder. Er is
destijds een gentlemen-agree
ment gemaakt met de brug-tun-
nel-combinatie (de aannemers
combinatie 'Westerschelde' die
de verbinding zou aanleggen).
De provincie is daar ook bij be
trokken geweest. En de afspraak
kwam er op neer, dat ongeveer
tien procent van het werk bij de
Zeeuwse bouwbedrijven terecht
zou komen. Nu ligt er weliswaar
een ander tracé en een ander
plan op tafel, maar het is aanne
melijk dat diezelfde combinatie
het werk zal uitvoeren. En ik re
ken erop, dat er dan óók aan ons
gedacht wordt".
Klopt. Er zal aan de Zeeuwse be
drijven worden gedacht. Maar
voorlopig ook niet meer dan dat.
Want de waarde van de toenter
tijd gemaakte afspraken over de
inzet van de Zeeuwse bedrijven
bij het project is inmiddels aan
merkelijk gedevalueerd.
In dien de nieuwe plannen voor
een vaste verbinding tussen
Midden-Zeeland en Zeeuwsch-
Vlaanderen in de toekomst ge
realiseerd worden, is het inder
daad waarschijnlijk dat de op
dracht daarvoor bij de destijds
opgerichte aannemerscombina
tie (HBG, Ballast-Nedam, Vol-
ker-Stevin, Bos Kalis, Strukton
en de Belgische bedrijven NV L.
L. N. de Meyer, C. F. E. en S. B.
B. M.) belandt. Gedeputeerde
drs R. C. E. Barbé (economische
zaken): „Dat ligt voor mij per
soonlijk voor de hand. Wij zijn
moreel verplicht om aan die
combinatie te denken. Al was
het alleen maar omdat ze des
tijds nogal wat onderzoekskos
ten in het vorige project hebben
gestoken. Dat is in de miljoenen
gelopen".
Maar wat het aandeel van de
Zeeuwse bedrijven aangaat - op
dat punt houdt Barbé de nodige
slagen om de arm. „Dat zijn alle
maal zaken waarover nog ge
sproken moet worden. Er zijn
nog zoveel vragen waarop een
antwoord moet worden gevon
den, dit is één van de details. We
weten in ieder geval, dat het
Zeeuwse bouwbedrijf bepaalde
verlangens heeft. En die heb ik
op m'n lijstje staan".
Bij de aannemerscombinatie
Westerschelde acht men zich
niet meer gebonden aan de af
spraak die jaren geleden met de
Zeeuwse bouwondernemers is
gemaakt. Ir J. P. Korbee (vice-
voorzitter van de raad van be
stuur): „De afspraak op zich is
niet meer van kracht. Die was
aan tijd gebonden, omdat je
moeilijk voor de eeuwigheid zul
ke afspraken kunt maken. Strikt
formeel bestaat die afspraak
niet meer. Maar de neiging om in
die richting te denken is nog
steeds aanwezig. We hebben
daar zeker een open mind voor.
Maar waar dat in concreto toe
zal leiden, daar kan ik nog niets
over zeggen".
willem j. van dam
werken hebben voor
ons weinig betekend
fotografie wim riemens
moeten blijven kloppen als er
wat te halen valt. En ik denk, dat
dat ook in het belang van de pro
vincie is. De provincie heeft
evenzeer belang bij een goed
functionerend bedrijfsleven.
Men zal daarom ook bereid moe
ten zijn voorwaarden te schep
pen om behoorlijk te kunnen
functioneren. En één van die
voorwaarden is een stuk ver
trouwen op de eigen thuis
markt".
Wie zal het zeggen - mogelijk
valt er op die thuismarkt weer
'wat te halende aanleg van een
tunnelverbinding onder de Wes
terschelde. Ook het Nederlands
Verbond van Ondernemers in de
Bouwnijverheid in Zeeland heeft
zich van meet af aan een vurig
pleitbezorger getoond van een
vaste oeververbinding Maar in
hoeverre kan de Zeeuwse bouw-
nijderheid daar écht garen bij
spinnen?
De ervaringen rond de Ooster
scheldewerken zijn weinig
hoopgevend geweest. Boven
dien, nu de bouwmarkt weer
wat aantrekt, lopen de bouw
werkgevers steeds vaker op te
gen een gebrek aan vakbe
kwaam personeel. Logische
vraag: in hoeverre zijn de
Zeeuwse bouwbedrijven in
staat om - alleen al gezien dat
tekort aan personeel - een es
sentieel aandeel te leveren in
een dergelijk omvangrijk pro
ject?
Leenhouts is zeer resoluut: „Ik
denk dat de behoefte aan een
vaste oeververbinding blijft. Wil
je de bouwnijverheid qua ont
wikkeling en ervaring op peil
houden, dan zal er voor gezorgd
moeten worden dat er regelma
tig behoorlijke projecten op de
markt komen. Wij hebben naast
de kleine- en middelgrote bedrij
ven in Nederland toch ook een
aantal grote bedrijven, die heel
wat in huis hebben. En het zou
doodzonde zijn als de know-how
en het hele apparaat van die be
drijven zichzelf zouden vernieti
gen doordat ze niet meer mee
kunnen. Willen ze ook in het bui
tenland blijven meetellen, dan
zullen ze toch ook een binnen
landse markt moeten hebben
waarop ze kunnen werken. De
behoefte aan grotere werken zal
altijd blijven bestaan. En zo'n
tunnelverbinding onder de Wes
terschelde - daarvoor zijn be
paalde technieken vereist, dus
het zal wel weer een grote combi
natie worden die de tunnel
bouwt. Maar wij opteren wel
voor een bepaald gedeelte van
het werk. Dan denk ik vooral aan
de aanvoerwegen, de bedie
ningsgebouwen, de ventilatiege
bouwen, enfin, allerlei bijkomen
de zaken. Dat kunnen wij ge
makkelijk doen. En wat dat te
kort aan geschoold personeel be
treft; juist dit soort projecten
kan voor mensen een stimulans
zijn een bouwopleiding te vol
gen".
PZC
WOENSDAG
17 SEPTEMBER
halverwege 1986
We houden ons bezig met opheffingsnormen, flipper schade, terug-
ploegprojekten, zagercontainers, trekkershutten, overschotgebieden,
dikbilfokkerszaadschoners, vlasvezelzakken, mantelzorgpaaz-bed-
den, vloeddrempelbalken en woonwagenonvriendelijke buurtbewo
ners.
Gedeputeerde De Voogd verwacht (in februari) dat de wachttijden op
de veerdienst Vlissingen-Breskens na de ingebruikname van de dub
beldekker 'Prinses Juliana' tot het verleden horen.
Gedeputeerde De Voogd weet (in juli) dat de wachttijden op de veer
dienst Vlissingen-Breskens na de ingebruikname van de dubbeldekker
'Prinses Juliana' allerminst tot het verleden behóren.
Het persoonlijk succes van Lubbers bezorgt de PvdA zure druiven. Het
kabinet Lubbers-II treedt aan. No nonsense kent een vervolg. Nijpels
zingt enkele toontjes lager, huisvest het volk, beheert het milieu en or
dent de ruimte. Joris Voorhoeve gaat uitzoeken hoe ver het begrip 'echt
liberaal' in de praktijk strekt. Wim Kok doet iets dergelijks bij de socia
listen. De ploeg staat er stemmig op, zo voor het paleis Noordeinde.
Neelie in een nopjesjurk, de koningin met een strik en de heren zéér
donker, maar mét fantasiedassen.
Na de bijna-rampen in verschillende kerncentrales waarvan de naam
Harrisburg heugt, is er een echte ramp.
De plaats heet Tsjernobyl in de Sowjet-Unie. Het ligt in de buurt van
Kiew. De gevolgen zijn niet te overzien. Er is paniek. De Russen houden
aanvankelijk veel stil, maar onder internationale druk druppelen ge
gevens binnen. Er zijn doden. Grote gebieden worden geëvacueerd. De
oogst is, door de straling, waardeloos geioorden en dat geldt min oj
meer ook voor de omringende landen.
De hulpverlening schijnt het voornamelijk te moeten hebben van de
persoonlijke inzet van veelal jeugdige militairen.
De outillage van de kerncentrale waar nog met het zeer brandbare
koolstof werd gewerkt, wordt in het westen 'ontoelaatbaar gebrekkig'
genoemd. Leed en ellende zijn niet te overzien.
Eén van de directe gevolgen is dat nu in veel bredere kring afstandelijk
over kernenergie wordt gesproken. Ook in Nederland schuift men be
slissingen en zelfs aanbevelingen voor nieuwe centrales voor zich uit.
Er moet een nieuwe onderzoeksronde komen. Borssele-II lijkt van de
baan.
Koningin Beatrix stelt op 4 oktober de stormvloedkering in de Ooster-
schelde in gebruik. Het karwei van de eeuw is daarmee, voorzover het
de waterbouwers betreft, geklaard. Verwacht wordt dat de belangstel
ling voor het eigenlijke werk, dat voor een belangrijk deel ook onder
water ligt, zal blijven. Vandaar de grote aandacht voor dit deel van het
Deltagebied.
Er komt een stoet van duizenden genodigden: staatshoofden en men
sen van de werkvloer. Het Zeeuws Orkest zal weer spelen. De Watermu-
sic.
Muziek op het water, muziek op het land dat in de snelle verandering
van de laatste decennia nauw zichzelf herkent. We zullen daar óók
maar even aan denken als straks de vlaggen in top gaan om het won
der van vernuft te vieren.
We werken nu aan een extra-nummer voor die gelegenheid. Van de ver
schrikkingen van de rampdagen tot de feestdag van straks. Het zal
voor velen een herdenkingsdag zijn. Tussen Open en Dicht staat 'de
dam der verzoening'. Daar mag wel een kleurig wimpeltje op.
