SPIN
43
belang
geen brood
bedreiging
showroom
visie
Is over een paar jaar ergens
fiin Nederland een gevange-
iis wordt gebouwd, waarvan
lormaal alle deuren open staan
n die alleen op momenten van
Ireiging wordt gesloten, dan is
r iets misgelopen in de contac-
en tussen rijkswaterstaat en de
imbtenaren, die zich bezighou-
[en met het bouwen van gevan-
enissen.
let gevangeniswezen is in dat
leval ietsje te geestdriftig ge
haakt door de waterstaat en als
èvolg daarvan heeft men de bij
bouw van de pijlerdam opge-
fene kennis op een zonder meer
Verdreven manier toegepast bij
m optrekken van een bajes.
Ta zal het niet gaan. De gemid-
jilde ambtenaar m/v) weet zijn
3 haar neiging tot overdrijving
»;1 te breidelen en er is voors-
hknds geen aanleiding over
spannen verwachtingen te wek-
ktn bij toekomstige gedetineer-
dtn. Maar er zijn contacten tus-
stjn het gevangeniswezen en de
bluwers van de pijlerdam.
Qt voorjaar werd het hoofd van
de werken in de monding van de
flosterschelde, ir Tjebbe Visser,
ibeld door de directeur die be-
lkst is met de bouw van gevan
genissen in Nederland.
Die wilde eens praten om na te
taan of de integrale aanpak bij
ie Oosterschelde ook bruikbaar
;ou zijn voor de bouw van een ge-
'angenis, of berekeningsmetho-
ien die men voor de pijlerdam
ïeeft gebruikt, zouden kunnen
vorden losgelaten op gevange-
ïisbouw.
Visser werd er nogal door ver-
■ast, maar eigenlijk vindt hij het
vel een aardig voorbeeld van
ipin off. De kennis, opgedaan bij
ie bouw van de pijlerdam, langs
;en omweg gebruikt voor doel
einden, die niet direct voor de
rand liggen.
Er is altijd hoog over opgege
ven, met name door de mensen,
die de pijlerdam graag ge
bouwd wilden zien: jawel, het is
Been duur ding, maar je kunt er
«wereldwijd mee op sjouw. Het
[financiële belang blijft niet be-
berkt tot dat ding zelf en tot de
bmgeving waarin het wordt ge-
flbouwd. Er zal sprake zijn van
[spin off, een uitwaaierend eco-
['iiomisch belang. Ir Visser hoor-
2de bij de mensen, die dat ver
haal uitdroegen.
Visser is sinds juni 1979 hoofd
van de werken in de Oosterschel-
demonding. Hij werd dat na
twintig jaar in de aannemerij ge
werkt te hebben bij Van Zanen
Verstoep. Ir Frank Spaargaren
volgde de omgekeerde weg. Na
dat hij vijftien jaar bij de rijkswa
terstaat had gwerkt ging hij in
spetember 1979 weg als hoofd
van de werken in de monding om
bij Volker Stevin te gaan
werken. Op internationaal vlak.
De heren hebben een soort wed
denschap zonder inzet: als ze el
kaar tegenkomen gaan ze over
en weer na, wie het eerst spijt
heeft gekregen van de overstap
in 1979. Dat is tot nu toe bij geen
van beiden het geval. We hebben
het met Spaargaren, die een be
langrijke rol speelde bij het ont
werp van de pijlerdam en met
Visser, die de uitvoering leidde,
over uitwaaierende effecten
spin off.
Een vraag: Zouden de heren
brood zien in een onderneming,
die zich zou gaan bezighouden
het land heeft er 'n showroom bij
met de wereldwijde verkoop van
Deltawerken of vergelijkbare
projecten?
„Ik zou daar geen brood in zien,
want de wereld zit daar niet op te
wachten", zegt Spaargaren. En
Visser: „Ik ook niet. Maar ik wil
wel een aanvulling geven. Die
onderneming bestaat. De Neder
landse waterbouw heeft goed
geëquipeerde bedrijven en inge
nieursbureaus die de markt in
tensief bewerken".
Die onderneming mag er dan, zo
gezien, zijn maar Spaargaren er
vaart in zijn dagelijks werk, dat
de wereld niet zit te wachten op
de komst van Nederlanders, die
waterbouwkundige werken ko
men uitvoeren.
„Het is meer zendingsdrift van
ons in plaats van dat men dat
produkt van ons wil hebben",
stelt hij vast. „Je loopt tegen
reeksen problemen op. Om iets
te noemen: dit is een simpel vak.
Je hebt maar een beperkt aantal
vliegtuigfabrikanten op de we
reld, maar er zijn duizenden aan
nemers. Het barst ervan en dus
doet men in het buitenland zelf
de uitvoering. Nog iets: de unie
ke manier, waarop we de werken
in de Delta hebben uitgevoerd,
past vrijwel nergens. Elders
wordt meestal gewerkt met drie
partijen: een opdrachtgever, een
consultant, wat men hier aan
duidt als raadgevend inge
nieursbureau en een aannemer.
Binnen dat systeem kunnen wij
onze geavanceerde zaken niet
kwijt. Je hoeft als aannemer in
Florida maar een stap buiten het
recept te doen of je zit met een
rechtszaak, ook als wat je ge
daan hebt beter is dan dat re
cept. Je krijgt met grote regel
maat te maken met systemen en
culturen, waar je niet doorheen
komt. De BV Nederland werkt
niet. Het past op andere plaat
sen in de wereld gewoon niet".
Visser signaleert dat „het geld
de verkeerde kant uitstroomt,
doordat in het menselijk hande
len zit ingebakken, dat er een
ramp moet gebeuren voor een
project als de Deltawerken ter
hand wordt genomen".
Hij zegt: „Er is een gigantische
behoefte aan verbetering van de
wereldinfrastructuur. We heb
ben kanalen, rivieren, havens,
kusten, kusteilanden nodig,
maar de financiën gaan niet die
kant op en dat noem ik tragisch
en dramatisch. Kennelijk komt
er alleen de gemeenschappelijke
wil zich voor de infrastructuur in
de spannen als eerst een groot
ongeluk gebeurt. Dat zie je aan
de Zuiderzeewerken en dat geldt
voor de Delta. Lely had destijds
een visie, maar ook daarop zat
de wereld niet te wachten. Het is
een menselijke tekortkoming
om een doel pas na te streven na
dat het eerst grondig is misgelo
pen. Op dit moment zie je, dat
gekozen wordt voor bewape
ning. De gemeenschappelijke
uitlaatklep is de kernbewape
ning. Men voelt zich blijkbaar
veiliger met kanonnen dan met
zeeweringen".
Spaargaren: „Prioriteiten wor
den gestuurd door rampen. Dat
is de cynische werkelijkheid. Als
je denkt aan de mogelijkheden
voor verkoop van de Nederland
se waterbouw op-de wereld, dan
zie je niet zo direct levensbedrei
gende situaties. Daar komt bij
dat elders op de wereld een ramp
korter nawerkt. Men leeft na een
halfjaar weer verder. Er worden
dan deelproblemen aangepakt,
maar daar blijft het vaak bij. El
ders ziet men rampen als natuur
lijke processen net als honger en
dood. Bij ons ligt het anders. Wij
kunnen het als maatschappij
niet meer hebben dat enkele dui
zenden mensen verdrinken".
Visser verwijst naar Bhopal, de
Indiase stad waar door een che
mische ramp, veroorzaakt door
het Amerikaanse bedrijf Union
Carbide, in december 1984 dui
zenden mensen stierven en
waar de gevolgen nog nawer
ken.
„Een enorme ramp, maar het is
zo uit de belangstelling. Tsjerno-
byl, dat kwam op onze spinazie
en dat is iets waar we ons druk
over maken. Het werkt nu een
maal zo, dat we geneigd raken
maatregelen te treffen als er een
ernstige bedreiging is en als die
gericht is op een gebied waar
mensenlevens tellen. In Nigeria
heb ik jaren geleden gezien hoe
de lijken van de zwarte bevol
king met een stok werden weg
geduwd als ze kwamen langs-
drijven. Er werd gewoon doorge
werkt. Men telt niet overal een
mensenleven zoals we dat hier
doen".
Weinig kans op spin off dus? On
danks alle tegenwerkende
krachten toont Visser zich opti
mistisch. „Je moet dat niet reke
nen over een termijn van vijf
jaar. Eerder over een periode van
vijftig jaar. De Zuiderzeewerken,
daarvan zie je op dit moment
nog spin off naar het buitenland.
Van wat we hier in de Ooster-
scheldemonding hebben ge
bouwd zie je dat nog niet. Dat is
utopia. Alsof we met een compu
ter zijn gaan werken in een we
reld waar de telmachine nog
gangbaar is. Overigens, compu
ters zijn ook binnen het bereik
van meer mensen gekomen. Wat
we aan waterbouw kunnen pres
teren is nog niet makkelijk ver
koopbaar, maar op langere ter
mijn zal het zeker gunstige effec
ten hebben".
Spaargaren: „Voor de korte ter
mijn is van betekenis, dat de wa
terbouw van een ambachtelijke
bedrijfstak tot een industrie is
geworden met een betere weten
schappelijke onderbouwing. We
hebben processen beter leren be
heersen. Dat vind ikeen heel po
sitief aspect. Nederland heeft
projecten als deze nodig om het
vak verder te brengen. We heb
ben hier geleerd om te gaan met
complexe problemen en daar zit
de wereld vol van. Kijk maar om
je heen. In grote steden kan werk
onder het straatniveau veel be
ter worden uitgevoerd. Je ziet
dat ieder moment dezelfde
straat opnieuw wordt- opgebro
ken. Men kan dat veel beter
doen. Integrale aanpak, daar is
het hier wel van gekomen en
daar kunnen we wat mee".
Dan is er wat we maar de show
room noemen. Spaargaren sig
naleert dat ook: „Als je grote
projecten als deze niet in Neder
land uitvoert, dan komt het be
drijfsleven niet verder en door
dat je ze uitvoert heeft het be
drijfsleven iets te tonen. Als je
wat wilt verkopen, moet je ook
iets kunnen laten zien. Alleen
een verhaal houden is niet ge
noeg. Nee hoor, spectaculaire
k. cijsouw en a. j. snel
verkopen verwacht ik niet. Maar
we zijn wel beter gesteld geraakt
en dat kan doorwerken in je prij
zen".
Visser: „Het zal doorwerken. Ik
meen, dat zichtbaar zal worden
hoe de Nederlandse overheid in
vloed krijgt op andere overhe
den. In Bangla Desh heeft men
een bestuurlijke organisatie met
deelregeringen. Bij een overstro
ming worden dan maatregelen
genomen en vervolgens staat de
zaak bij de buurman onder wa
ter. Wij proberen daar over te
dragen hoe die problemen inte
graal kunnen worden benaderd,
zodat je het probleem niet ver
plaatst. Wij kunnen langs die
weg invloed uitoefenen en het
koopgedrag van regeringen el
ders. Spectaculair is het niet, dat
zie ik wel, maar ik ben toch opti
mistisch. We dragen een integra
le benadering uit. Ook in eigen
land zal dat zichtbaar zijn als de
dijken worden aangepakt. Bij
Dordrecht en Sliedrecht staan
huisjes boven op de dijk en daar
wordt nu rekening mee gehou
den. Het werk is niet meer alleen
maar een waterstaatkundig pro
bleem oplossen, maar ook kijken
naar monumentenzorg, natuur
behoud, vogels. We zijn hier een
stuk verder gekomen in het leer
proces. We hebben geleerd een
synthese te maken".
Van overplanten van de Delta
werken zal het dus niet komen.
Op die manier geen spin off.
Maar Visser en Spaargaren zijn
het erover eens, dat de Deltawer
ken en vooral de bouw van de pij
lerdam uitwaaierende effecten
zullen hebben.
Spaargaren: „Vaak zijn dingen
op andere plaatsen ter wereld
niet door te voeren omdat de
procedures niet kloppen, maar
indirect zijn er effecten, bijvoor
beeld op de prijs van het pro
dukt".
Visser: „Dat is belangrijk. Maar
opdrachtgevers moeten zich er
van bewust zijn dat niet alleen
de prijs bepalend is. Waar de
prijs de enige maatstaf is, krijg
je betonrot. Trouwens, dat be
staat niet. Rotbeton, dat bestaat
wel".
„Ik zie met tevredenheid dat we
met de werken in de Ooster
schelde ook de kwaliteit hoog
hebben weten te houden. Men
moet de dingen niet uitsluitend
financieel bekijken. Wij hebben
met deze werken ook enig zelf
vertrouwen gekocht. Daar moe
ten we wat mee, vind ik. Het ge
tuigt niet van visie als we gaan
zitten wachten tot een ramp ons
een bepaalde richting op stuurt.
Laat dingen gebouwd worden.
Na Tsjernobyl is dit het moment
om projecten uit te voeren voor
de opslag van energie. Niet om
het energievraagstuk zo com
pleet op te lossen, want dat lukt
op die manier niet. Maar om voor
de toekomst iets bij de hand te
hebben. Natuurlijk is energie-
voorzie ning met centrales goed
koper dan systemen voor ener
gie-opslag. Voor mij is dat dan
nog niet het eind van de redene
ring. We hebben de tijd gehad
dat we auto's moesten aanzwen
gelen. Je hebt niet echt een accu
nodig, maar het is wel een stuk
makkelijker. Je kunt in een fase
van ontwikkeling alles stukreke-
nen, maar ik ben ervan over
tuigd, dat je ook projecten, die
niet direct rendabel zijn, soms
toch moet uitvoeren. Daar is vi
sie voor nodig. Zoals Lely die
had".
PZC
WOENSDAG
17 SEPTEMBER
het jaar 1985
De parlementaire enquête over de handel en wandel van het Rijn-
Schelde-Vêrolme-concern slaat velen met verbijsteringHet gemak
waarmee over miljoenen wordt gesproken én gezwegenzal vooral de
mensen die direct de lasten van het débacle hebben gevoeld, treffen.
Er bestaat veel waardering voor de aanpak van de commissie en daar
bij vallen met name Van Dijk, Van Dam en Joekes op.
Het is opmerkelijk dat herinnering, naar het moment het wil, zo'n rek
baar begrip is.
De hoge ambtenarij en de politiek worden bepaald niet schoongewas
sen en ook van de topmannen van bedrijfszijde blijft niet altijd een fijne
indruk over. Is de dans om de miljoenen een dans van dwazen of van
uitgekookte creaturen die zich een declaratietje onder of boven niet
ontzien? Hoe dan ook, het aanzien van de volksvertegenwoordiging
raakt er niet door achterop. Méér enquêtes, dat houdt de tv spannend.
Van Aardenne hinkt als aangeschoten wild door de Haagsche Velden
en dat vraagt om weidelijk gedrag. Is dat het genadeschot of moeten we
om Gijs heen staan terwijl zijn verzorgers in de ring zijn?
Alles bij elkaar is duidelijk dat de Vlissingse Schelde wel héél zwaar in
de boot is genomen. Men zal daar de moeilijke weg terug moeten gaan.
Borssele, zegt de Raad van Advies voor de Ruimtelijke Ordening, is het
'minst ongeschikt' als bouwplaats voor een tiueede kerncentrale. Moer
dijk komt niet in aanmerking en dat zal Dries vanAgt pijnlijke momen
ten bezorgen. De aandeelhouders van de nv PZEM trekken alvast een
voorbereidingskrediet van tachtig miljoen uit. Diezelfde PZEM werkt
aan ontwerpen voor windmolens.
De adviescommissie die diep over de toekomst van Neeltje Jans denkt,
heeft de voorkeur gegeven aan het ontwerp van Louis van Gasteren.
Actie en Rust derhalve in een hoogwaardige architectuur. Wisselwer
king met de natuurlijke omstandigheden, harmonie. Presentatie ver
worvenheden, voorzieningen voor elk weertype, museale invullingen,
licht op bedrijven en natuurlijk Nederland/Waterland.
De verwachtingen zijn, als de plannen, hoog gespannen. De begroting
houdt het op honderd miljoen (afgeroijd).
Aanhoudend verdriet in de polder: Middelburg en verre omstreken
krijgen hun dagelijkse portie wethoudersruzie en in Aardenburg
vraagt Willy Lockefeer ontslag als burgemeester. Hij voelt zich het
slachtoffer van 'een geestelijke lynchpartij' en houdt de eer aan zich
zelf.
De Zeeuwse Bibliotheek blijkt een succes. In de nieuwe vestiging is een
ware stormloop op de collecties ontstaan. De open dag bij de ingebruik
neming trok tienduizend bezoekers.
Het wordt stil in de rijen der Zeeuwse Prijs-dragers. Piet Meertens,
Chris van Schagen en Gommert de Kok zijn dit jaar overleden, ieder
met achterlating van de eigen sporen. Voor een groot en goed deel lig
gen ze moeilijk uitwisbaar in dit gewest.
'Ze moeten op mijn graf maar schrijven: hij was een nijver man' zei
Meertens me eens. Wie het doet heeft alle gelijk.
'En eenmaal gaan we retour' schreef Van Schagen. Ik heb hem al vanaf
m'n jongensjaren gekend en misschien iets van de verwondering om
de wereld geleerd.
G.A.de Kok was al lang hopeloos ziek. Hij heeft zijn werk in Den Haag
niet kunnen afmaken. Zijn wens was eens de nieuwe geschiedenis van
Zeeland schrijven. En naar alle waarschijnlijkheid is hem dat een eind
gelukt.
fotografie wim riemens
