MINISTER
,n;
41
-*hU:
no nonsense
voorgangers
uitnodigingen
te laag
arabier
W&lX.
Neelie Smit-Kroes (45) blikt terug op de Oosterschel-
dewerken. Als minister van verkeer en waterstaat
heeft zij in het eerste kabinet-Lubbers (1982-1986)
aan den lijve ervaren wat het betekent om voor een
miljarden verslindend waterstaats-werk - de pijler-
dam - verantwoordelijk te zijn. Kostendrukkende
maatregelen bleven onder haar bewind niet uit, maar
achteraf zegt ze: dit nooit weer. „Het is een fabelach
tig project, maar iedere Nederlander heeft er voor
moeten bloeden".
ree", zegt ze, „niet in de
yy X 4 Kamer. Maar waar ik wél
met angst verscheen was in de
ministerraad. Als er tegenval
lers waren te melden in een
nieuw voortgangsrapport bete
kende het, dat minister Brink
man een welzijnswerker moest
ontslaan, en minister Deetman
een onderwijzer. Zó stonden de
zaken er op een gegeven mo
ment voor".
Neelie Smit-Kroes beaamt dat
de Oosterscheldewerken - en
dan met name de miljarden ver
slindende pijlerdam in de Oos
terscheldemonding- een project
zijn waar een tikkeltje 'schizof
reen' tegenaan wordt gekeken.
Aan de ene kant roept het be
wondering op omdat het 'een
qua techniek fabelachtig geheel
is dat zijn weerga niet kent en
waarop we apetrots moeten
zijn', aan de andere kant is er
scepsis, omdat de kosten nooit
zo ijselijk hoog mochten worden.
Hierbij moet opgemerkt worden
dat, bezien in internationaal ver
band, de overschrijdingen nog
erg zijn meegevallen. Smit-
Kroes: „Wetenschappers in het
buitenland verbazen zich over
het lage percentage tegenval
lers. Niettemin zijn de bedragen,
absoluut gesproken, natuurlijk
enorm, zeker als je ze afzet tegen
de economisch moeilijke om
standigheden van een paar jaar
geleden". Haar partij, de VVD, is
altijd tegen de stormvloedke
ring in haar huidige vorm ge
weest. Het kost haar ook nu nog
steeds geen moeite om ronduit
te zeggen: „Eigenlijk hadden we
het besluit niet moeten nemen".
Er waren inderdaad andere op
lossingen: verhoging van de dij
ken, een geheel dichte dam,
maar onder haar bewind van '82
tot '86 was al spoedig het 'point
of no return' bereikt. „We heb
ben toen bekeken wat de conse
quentie zou zijn van die alterna
tieven, en het bleek dat elke an
dere oplossing een duurdere zou
zijn". Er moest dus worden door
gegaan, er was geen weg terug
meer, maar voor Smit-Kroes was
daarmee de kous niet af.
De no nonsense-bewindsvrouw
die in november 1982 H. J. Zee-
valking als minister van ver
keer en waterstaat opvolgde,
vond dat er 'zoveel mogelijk
overbodige luxe moest worden
gestript' en dat moest worden
gekeken hoe het geld 'zo effi
ciënt en positief mogelijk kon
worden benut'. Het was minis
ter Smit-Kroes die een speciale
commissie in het leven riep om
het project financieel door te
lichten (de commissie-Le
Blanc), en die van de enorm uit
de hand lopende kosten een ka
binetszaak maakte. In januari
'83 deelde zij de Kamer mee dat
de overschrijdingen voortaan
voor 80 procent over het voltal
lige kabinet (inclusief haar ei
gen ministerie) zouden worden
omgeslagen, en dat zijzelf voor
de resterende 20 procent zou op
draaien. Daarmee werden de
Oosterscheldewerken nóg na
drukkelijker een zaak die de na
tionale politiek aanbelangde;
immers; elke cent teveel had
consequenties voor de financië
le speelruimte op alle departe
menten, een duurdere pijler
ging bij wijze van spreken ten
koste van een nieuw politiebu
reau.
„In de ministerraad zei ik: dege
ne die nu de Oosterscheldewer
ken in zijn portefeuille wil ne
men kan de hele handel van me
overnemen. Het was niet meer
aan de orde dat alleen verkeer en
waterstaat moest bloeden".
Zoals gezegd, als het aan haar
had gelegen was die pijlerdam er
nooit gekomen en het was dan
ook een hele opluchting toen die
80/20-regeling in werking trad,
die haar eigen ministerie in ieder
geval met een iets minder zware
molensteen dan vroeger opza
delde. „Een enorme zorg is toen
van mijn schouders gevallen",
constateert ze nu.
Smit-Kroes heeft ervoor ge
zorgd dat enkele halfjaarlijkse
voortgangsrapporten quitte
speelden en in dat opzicht
bracht ze het er heel wat beter af
dan haar voorgangers Th. E.
Westerterp en D. S. Tuijnman,
die het in een studie van de Al
gemene Rekenkamer naar de fi
nanciële besluitvorming over
de Oosterschelde zwaar te ver
duren kregen.
In december 1983 zei de Reken
kamer dat deze ministers onjuis
te gegevens aan de Kamer had
den verstrekt. Vooral Tuijnman
was ernstig in gebreke gebleven
omdat hij lang had ontkend dat
er forse financiële problemen
iedere nederlander
moest ervoor bloeden
waren bij de bouw. Ook de Ka
mer, zo bleek uit het rapport,
was niet kritisch genoeg geweest
bij het uitoefenen van de contro
lerende taak.
Is zo'n monsterproject eigenlijk
wel politiek beheersbaar, zo
kun je je afvragen.
Neelie Smit-Kroes: „Kijk, in je
en voor volgende generaties. De
Kamer heeft zich bij het besluit
in 1976 onvoldoende gereali
seerd wat de uitéindelijke finan
ciële gevolgen waren. Men heeft
te lang mooi weer gespeeld",
zegt de vrouw die als minister
van verkeer en waterstaat jaren
lang allerlei projecten in de ijs-
geboren - de post 'onvoorzien'
te klein heeft gehouden. „Om
politieke redenen, omdat men
per se een positieve besluitvor
ming wilde, is die post te laag
ingeschat".
Politiek of geen politiek, het zijn
uiteindelijk de mensen op de
werkvloer die zich jarenlang
bezocht en ik heb een diepe be
wondering voor wat daar ge
beurt. Het is iets fabelachtigs en
ik heb groot respect voor de
mensen bij de Rijkswaterstaat
en Dosbouw". Maar: „Het is een
karwei geweest met enorme
maatschappelijke consequen
ties, waarvoor iedere Nederlan-
stormvloedkering. De Arabier
was zichtbaar onder de indruk
en riep tot haar verbazing uit:
„Wat permitteren jullie je een
enorme luxe". Waarop de be
windsvrouw antwoordde; „On
ze politiek denkt zich wel eens
een luxe te kunnen permitte
ren". En dat vindt ze nog steeds.
Ër is één verzachtende omstan
digheid: de Oosterscheldewer
ken waren zó uniek dat er abso
luut geen materiaal bestond
waaraan kostenschattingen
konden worden getoetst.
„Nergens op de hele wereld was
een kostencalculatie beschik
baar die we als vergelijkingsma
teriaal konden gebruiken", zegt
Smit-Kroes nu. Ze benadrukt
dat de uiteindelijke kosten van
de complete Oosterscheldewer
ken (de pijlerdam en de compar-
timenteringswerken) beneden
de acht miljard blijven. „Het
eindbedrag schrijven we met een
zeven", zegt ze. Dat is mede te
danken aan de activiteiten van
de onafhankelijke commissie
onder leiding van L.J.C.M. Ie
Blanc - oud-directeur van 's
Rijks begroting - die Smit-
Kroes in het leven riep om in sa
menspraak met Rijkswaterstaat
en de aannemers het werk finan
cieel door te lichten en besparin
gen te zoeken. „De commissie-
Le Blanc heeft met grote creati
viteit en inventiviteit gewerkt en
heeft ons ervoor behoed dat we
de acht miljard uiteindelijk toch
zouden overschrijden".
Zaterdag 4 oktober wordt de
stormvloedkering officieel in
gebruik gesteld. Aan de datum
wordt niet meer getornd. „Die
datum is een heilige wet. De of
ficiële uitnodigingen zijn al ver
stuurd", zegt ze. „Bovendien
ligt het werk op schema; er is
dus geen reden om te veronder
stellen dat de zaak nu nog ver
traagd wordt".
Die vierde oktober wordt een
historisch moment omdat dan
het Deltaplan voor het grootste
deel verwezenlijkt en de Delta
veiligheid bereikt zal zijn. Die
garantie van Deltaveiligheid is,
temidden van alle politieke stor
men, overeind gebleven. Smit-
Kroes: „Dat is een ereschuld ten
opzichte van Zeeland die altijd
onbespreekbaar is gebleven".
jan dirk van scheyen
Ze verscheen nooit met angst en beven in de Tweede
Kamer als er weer eens kostenoverschrijdingen te
melden waren. Immers: de Kamer had de storm
vloedkering in de Oosterscheldemonding zelf ge
wild. Maar dat die beslissing uit de jaren '70 eigenlijk
nooit genomen had mogen worden staat voor haar
vast. Het was een besluit 'op te grote voet' waarvan
de consequenties op de lange duur niet waren te
overzien. Maar helaas gebeurt het vaker dat de poli
tiek zich 'een te grote luxe permitteert' en te veel op
de korte termijn redeneert.
Neelie Smit-Kroes, minister van verkeer en water
staat in het eerste en tweede kabinet-Lubbers, vertelt
haar verhaal van de pijlerdam.
eigen leven moet je al oppassen
datje een belangrijk besluit niet
naar je toepraat, en dat gaat nog
sterker op voor de politiek. Daar
dien je de zaken zuiver en objec
tief te bekijken. En je moetje af
vragen wat de consequenties
van zo'n besluit zijn, niet alleen
nu maar vooral ook op de lange
duur: voor volgende kabinetten
kast moest zetten omdat er door
de Oosterschelde eenvoudig
geen geld voor was.
Ze is het er 'absoluut' mee eens
dat de toenmalige bewindsman
van verkeer en waterstaat Wes
terterp - onder wiens bewind
het pijlerdam-idee in '74 werd
hebben ingezet voor iets dat we
reldfaam geniet. Drs Smit heeft
menig werkbezoek gebracht aan
het werkeiland Neeltje Jans, één
keer zelfs in gezelschap van de
Britse prins Andrew, die zeer
goed op de hoogte bleek te zijn
van wat er gaande was.
„Ik heb de Oosterscheldewerken
bij slecht weer en bij goed weer
der heeft moeten bloeden. En ik
vind dan ook dat er absoluut
niet meer dergelijke grootschali
ge projecten moeten komen".
Eén reactie herinnert zij zich
nog als de dag van gisteren. Sa
men met haar ambtgenoot uit
Saoedi-Arabië bezocht zij de
Neelie Smit-Kroes
foto roland de bruin
PZC
WOENSDAG
17 SEPTEMBER
Plaatsing pijler
fotografie wim riemens
het jaar 1984
Amsterdam kiest zijn eigen Deltaplan. Als het aan de hoofdstedelijke
smaakmakers ligt kijkt de wereld in 1992 naar Olympische Spelen on
der het Andreaskruis. Dat wil zeggen dat een dure lobby noodzaak is.
'Geen peuleschil' zegt burgemeester Van Thijn en niemand zal hem die
constatering betwisten.
Het grote nieuws wordt aangedragen door vrouwe Smit-Kroes: in het
zeventiende voortgangsrapport over de Oosterscheldewerken zijn
de kosten in bedwang gehouden. Dat mag wel in de krant, vindt de mi
nister, en ook de tv is welkom. Na honderden miljoenen misrekening
gaan de voorzeggingen sporen met de werkelijkheid. De grote witwas
ser heet ...Leblanc.
Inmiddels breken bij waterstaat de tijden van de opheffingsuitverkoop
aan. Zonderlinge varende constructies als mattenleggers, afmeerpon-
tons, verdichtingsschepen en hefvaartuigen wachten op kopers.
De voortgang is goed zichtbaar. Twee van de drie stroomgeulen in de
Oosterscheldemonding zijn al voorzien van een overbrugging. Schaar,
Hammen en Roompot, het worden gaandeweg vertrouwde namen.
Voor Domburg is een plan opgesteld dat voorziet in de stichting van
een waterparadijs. Nog meer toeristen? Zeker, zeker. Zwembaan, zout-
waterbad, zoetwaterbad, whirlpools, jetstreams, ondenoaterligban-
ken, bikinibar, solarium, video, squash, bowling, restaurant. En hoe
betaalt zoete lieve Gerritje dat Kurtax. Wordt er eigenlijk nog iets aan
het Badhotel gedaan?
De derde dubbeldekker wordt bijna 114 meter lang en 20 meter breed,
kost 58,5 miljoen en vaart 14 knopen. Er kunnen maximaal 235 perso
nenwagens per vaart worden vervoerd, met duizend passagiers.
Bouwer is De Merwede, die zegt voor hetzelfde bedrag óók een zuster
schip te willen bouwen.
De provinciale beweging tot verschalking van vreemdelingen moet
professioneler worden. Organisatiedeskundigen hebben gerappor
teerd dat de tijd der notabelen voorbij is. Er moet meer aandacht ko
men voor marketing, promotie, ondersteuning en coördinatie van acti
viteiten. Oplossing: een bezem die het pad voor een wervend beleid
schoon veegt. Recreatie en toerisme leveren in Zeeland per jaar zeven
honderdvijftig miljoen op.
Continuing Story in Aardenburg. Alle registers open: drank en vrou
wen, processen en zwijgplicht. De tragikomedie woekert verder. En ie
dereen blijft zitten. Burgemeesters- of beschavingscrisis?
Maurits de Brauw die zo weinig plezier aan de afwikkeling van de Bre
de Maatschappelijke Discussie over de wenselijkheid'en toepassing
van kernenergie beleefde, is op 59-jarige leeftijd overleden. De VS ver
hinderden zijn benoeming tot directeur van het Internationaal Energie
Agentschap van de Verenigde Naties. Hij noemde zichzelf een 'gema
tigd voorstander' van kernenergie.
Reagan is herkozen als president van de VS. Er ivaren aanvankelijk
224 kandidaten. Reagan is 73 en de oudste president in de geschiedenis.
Hij heeft het record van Roosevelt die in 1936 vijfhonderddrieëntwintig
kiesmannen verzamelde, met 2 geslagen.
Reagan bij zijn overwinning: Vanavond is er geen einde aan wat dan
ook, maar maken we met alles een begin! Moed houden dus.
fotografie wim riemens
v
