TOEKOMST
38
ongelukjes
verstoring
geprikkeld
bedreigingen
recreatie
evenwicht
In mijn sombere momenten
ben ik er beslist niet gerust
op. Maar men vindt mij toch al
geen opgewekt mens. dus toon
ik die ongerustheid niet te
veel". Gedeputeerde mr Paul
Boersma. voorzitter van de
stuurgroep Oosterschelde, zal
zich derhalve overwegend blij
moedig over de toekomst van de
zeearm uitlaten. Helemaal in de
stijl van het beleidsplan, waar
in als hoofddoelstelling voor de
Oosterschelde plechtig staat:
„Het behoud en zo mogelijk ver
sterking van de aanwezige na
tuurlijke waarden, met inacht
neming van de basisvoorwaar
den voor een goed maatschap
pelijk functioneren van het ge
bied, waaronder met name de
visserij wordt begrepen". De
natuur op de eerste plaats, ge
volgd door de visserij, met pas
daarna recreatie en scheep
vaart.
Nog vóór het beleidsplan (dat
voorshands tot 1990 loopt) door
rijk, provincie en gemeenten was
aanvaard, werd al geprobeerd er
op allerlei manieren onderuit te
komen. Zo is het gebleven. Met
name de gemeentebestuurders
laten niets na om in plaats van
de natuur, aan de recreatie voor
rang te geven. Vandaar de som
berheid van Boersma en zijn
vrees dat de gemeenschap acht
miljard gulden heeft uitgegeven
voor behoud van een Ooster-
scheldemilieu, dat voortdurend
aangetast wordt. De gedepu
teerde bespeurt wel enig licht.
„Het is niet zo dat het maar prijs
schieten is. Ik zie toch ook - dat is
een proces van ontwikkeling -
een verantwoordelijkheidsbesef
voor de Oosterschelde groeien.
Of dat sterk genoeg is om de be
dreigingen af te wenden, durf ik
niet te voorspellen".
De provincie, rijkswaterstaat
en het ministerie van landbouw
en visserij werken volgens
Boersma 'heel nadrukkelijk en
heel loyaal' aan behoud van zo
veel mogelijk waarden en de
uitvoering van het beleidsplan
in inhoudelijke betekenis. Die
overheden vertegenwoordigen
'een behoorlijk gezag', meent de
gedeputeerde.
Mr Boersma erkent dat er wel
eens incidenten gebeuren 'die
mij niet vrolijk stemmen'. Hij
omschrijft ze het liefst als onge
lukjes, zoals de aanleg van een
kampeerterrein in een inlaag
bij Colijnsplaat en recreatieve
voorzieningen in een natuurge
bied bij Sint-Maartensdijk.
Meestal wordt als excuus aan
gevoerd dat de leefbaarheid van
een dorp in het geding is.
Boersma beschouwt dat als kre
tologie. Hij zoekt het meer in de
Westerse cultuur: de mens die
voortdurend bezig is en driftig
zoekt naar nieuwe ontwikkelin
gen. Dat zulks niet automatisch
tot goede daden leidt, bewezen
de Romeinen - ook driftige baas
jes - met de totale ondergang van
hun rijk. „De ontwikkeling van
de Oosterschelde als natuurge
bied is een zaak van onthouding.
Dat kost de Westerse mens ge
woon moeite. Die ziet iets leegs
en wil dat meteen invullen. Ik
denk dat dit de pregnante be
dreiging is van de Oosterschel
de", betoogt de gedeputeerde.
anarchie". Het uitblijven van
een Oosterscheldeschap is voor
hem geen probleem, als er maar
een aanspreekbare beheersin
stantie komt.
Voor behoud van de waarden in
de Oosterschelde is een bepaald
zoutgehalte van levensbelang.
Kramer signaleert een groot ge
vaar, wanneer straks het Zoom
meer tussen Brabant en Zeeland
verzoet is. In de sluizen (Kram
mer, Bergse Diep) zitten enorme
lekken, waardoor zoet water op
de Oosterschelde stroomt. De
medewerker van de milieufede
ratie heeft getallen van 40 tot 50
kubieke meter per seconde ho
ren noemen. Erbij komt dat het
zoete water, afkomstig uit het
Hollands Diep, flink vervuild is.
Wanneer dat water gebruikt
wordt voor de zoetwatervoorzie
ning op Tholen en Schouwen-
Duiveland, komt het uiteinde
lijk ook in de Oosterschelde,
Kramer: „Daar wordt in kringen
van de landbouw en de water
staat heel geringschattend over
gedaan. Het gaat toch om negen
kubieke meter per seconde. Het
kan meevallen, maar de gevol
gen zijn nooit goed onderzocht".
Bij het beheer van de Ooster
schelde mogen naar de mening
van Kramer de binnendijkse ge
bieden, zoals de inlagen en kar-
revelden, niet vergeten worden.
„Die moeten ook beheerd wor
den op de juiste manier. Je kunt
geen streep zetten bij de dijk. De
inlagen vormen één geheel met
de Oosterschelde. Niet alleen de
inlagen zijn van belang, in feite
de hele binnendijkse strook.
Dan moet je vooral denken aan
de vogels". In tegenstelling tot
gedeputeerde Ventevogel, is
Kramer wel degelijk bevreesd
voor de negatieve invloed van
recreatieve ontwikkelingen op
het land. Hij noemt verstoring
van de hoogwater-vluchtplaat-
sen en van broed- en voedselge-
bieden - in een zo belangrijk vo-
gelgebied als de Oosterschelde
niet te onderschatten.
Bij de gemeenten - 'op Sint-Phi-
lipsland gelukkig na' - leven
nogal wat plannen voor nieuwe
Oosterscheldeprojecten. Thijs
Kramer houdt zijn hart vast.
Hij legt er de nadruk op dat de
provincie in deze een belangrijke
verantwoordelijkheid heeft om
de zaken binnen de perken te
houden. „Maar bij de provincie
leeft ook helaas een sterke re
creatiestroming. Het rijk zou je.
ook wel eens wat vaker mogen
horen. Ik vrees dat de invloed
van het rijk eerder af- dan toe
neemt. Het rijk neemt zijn ver
antwoordelijkheid niet voor
honderd procent. Dat zouden ze
wel moeten doen, gezien ook het
feit dat in het verleden zo na
drukkelijk voorrang gegeven is
aan het Oosterscheldemilieu".
Kramer neemt donkere wolken
boven de Oosterschelde waar.
„Het hele natuurgebeuren zit
veel ingewikkelder in elkaar dan
de beleidsmensen en bestuur
ders beseffen. Als het goed gaat,
grijpen ze dat aan om de loftrom
pet te steken. De keren dat het
fout gaat hoor je ze niet. De Gre-
velingen is geen graadmeter. De
situatie vóór de afsluiting was
nog altijd veel waardevoller dan
nu".
rinus antonisse
tuurgebied van grote waarde is.
"Ik hecht daar ook aan. daar ben
ik teveel Zeeuw voor. Je moet
niet even in een periode van vier
tot tien jaar je plan trekken. Het
is een zaak van heel lange adem,
soms wat stimuleren, soms wat
afremmen. Het enige waar ik
zorg over heb is de procedurele
kant, die is erg omslachtig. Dat
kan een waarborg zijn voor een
goede afweging, maar die is ook
op eenvoudiger wijze te verkrij
gen". De gedeputeerde houdt
zich - in tegenstelling tot de ge
meenten - aan de uitgangspun
ten van het beleidsplan. Hij
voegt eraan toe dat de Ooster-
scheldeproblematiek en de op
vattingen over milieubeleid, niet
elke landactiviteit mogen be
lemmeren. De uitstraling van
landrecreatie op het water wil
Ventevogel niet overdrijven.
De gedeputeerde is nog geen
ontwikkelingen tegengekomen
waarvan hij zegt: dat zit fout.
De drang van recreatieve zijde
op de Oosterschelde heeft zijns
inziens uitsluitend betrekking
op de landzijde. Wat minder
voorzichtigheid acht Ventevo
gel daar op zijn plaats.
„Ik heb ontzettende moeite om
langs met prikkeldraad afgezet
te natuurgebieden te moeten lo
pen. Het principe van: dat is ex
clusief voor de natuur, ligt mij
niet zo. Het recreatiegedrag van
de mensen is niet altijd zo slecht
als vaak gezegd wordt. De cate
gorie rustzoekers neemt toe, ook
door betere voorlichting en de
maatschappelijke omstandighe
den". De disucssie over uitbrei
ding van de watersport op de
Oosterschelde is volgens de ge
deputeerde gevoerd in een tijd
dat iedereen nog dacht dat elke
Nederlander over een eigen boot
zou beschikken en daar hoeft
niet voor te worden gevreesd.
Ventevogel: „Mensen die aan de
dijk zitten, wat kunnen die voor
schade aan de Oosterschelde
toebrengen? En mensen die op
schorren lopen, zal dat zo'n om
vang aannemen dat er iets on
herstelbaars gebeurt? Ik lig daar
niet zo wakker van".
Thijs Kramer van de Zeeuwse
Milieu Federatie schudt drie ac
tuele bedreigingen voor de Oos
terschelde uit zijn mouw: de
enorme promotie van de (dag)-
recreatie; de ontwikkeling van
de zoetwatervoorziening voor
de landbouw; het ontbreken
van voldoende initiatieven
voor toekomstig beheer. „Het
ziet er allemaal niet zo best uit",
vindt Kramer.
„Er is nog veel te weinig nage
dacht over wat met de Ooster
schelde moet gebeuren na de in
gebruikname van de storm
vloedkering. Er is nog niks gere
geld over het beheer van de
droogvallende schorren, sliklan-
den en platen. De Oosterschelde
moet een nieuw evenwicht zien
te vinden. Daar hoort ook bij dat
voor sommige delen een betre-
dingsregeling moet kómen. Voor
vogels en zeehonden verstoort
één mens al enorm. En het zand
stralen en coaten van boten in
havens en op schorren moet op
houden. Nu is het gewoon een
boven de oosterschelde
hangen donkere wolken
tuur voorop, in het Veerse Meer
de recreatie op de eerste plaats.
„Als je dat per locatie bekijkt,
dan kan het wel eens wat sneu
uitvallen voor een gemeente.
Dat is dan een ruimtelijke conse
quentie. Die gemeente moet dat
aanvaarden en uitbuiten, bij
voorbeeld door te zorgen voor re
creatieve zaken in het binnen
land".
De vorming van een speciaal
Oosterscheldeschap (dat de
plaats van de stuurgroep kan in
nemen) acht de gedeputeerde
niet haalbaar.
„Dat is alleen zinvol als het rijk
meedoet en ik zie bij het rijk wei
nig medewerking. Je moetje ook
afvragen of het nodig is. De hui
dige structuur werkt goed. Ie
dereen is gehouden aan de toet
sing en er wordt heel veel onder
zoek verricht, al zou dat wat be
ter afgestemd kunnen worden".
Boersma heeft zich wel zorgen
gemaakt over de organisatie van
het actieve beheer. Een direc
teur met een groot beheersappa-
raat zit er niet in. „Het rijk wil
niet lammeren. Ik heb daar vrij
hard voor aan de bel getrokken.
Het rijk wil wel mede-verant
woordelijkheid voor het actieve
beheer dragen. Het ministerie
van landbouw en visserij en
rijkswaterstaat zullen elk ie
mand aanwijzen die zich daar
mee bezig houdt. Van de provin
cie wordt verwacht dat wij daar
ook een inspanning bijvoegen.
Je kunt zo rustig vijf jaar in zee
gaan en kijken hoe het loopt".
Van de behoedzame opstelling
van mr Boersma is bij gedepu
teerde J. Ventevogel - van re
creatie en 'Zeeland vooruit' -
weinig terug te vinden. Hij ge
looft dat voor de Oosterschelde
een mooie toekomst is wegge
legd, mits er voldoende finan
ciële armslag komt. In zijn op
tiek is daarbij ruimte voor re
creatie vanzelfsprekend.
„Een absoluut regiem, waarbij
uitsluitend de vogels en de vis
sen van de Oosterschelde kun
nen genieteh, wil ik niet. Dat wil
niet zeggen dat ik iedereen in
bussen en boten massaal de Oos-
Hij stelt dat de kleinere gemeen
ten meer dan de grotere de nei
ging hebben met een beroep op
de leefbaarheid projecten te
pousseren.
In de huidige situatie, met de
stuurgroep Oosterschelde als
sturend element, is het gebied
niet vogelvrij. Een gemeente
die een plan wil doorzetten,
moet toestemming hebben van
de stuurgroep. Wordt een (nega
tieve) uitspraak van de stuur
groep genegeerd, dan is er nog
een toetsing door gedeputeerde
staten, in het kader van de wet
ruimtelijke ordening. In het al
gemeen bestuur van de groep
hebben de gemeenten een meer
derheid, waardoor provincie en
rijk nogal eens gedwarsboomd
worden.
„Een vervelende situatie",
merkt Boersma op. „Gemeenten
hebben de neiging eikaars pro
blematiek te ondersteunen. Het
gebeurt onder het motto: krab jij
mijn rug, dan ik de jouwe. Als je
de gemeenten in het hart kijkt,
dan denk ik dat ze best wel eens
tegen plannen van andere ge
meenten zouden willen stem
men. Het zwaartepunt in de
stuurgroep ligt teveel bij de ge
meenten. Je kunt dat alleen tac
kelen via de ruimtelijke toetsing
van de provincie".
Boersma onderstreept dat de
gemeenten zich moeten realise
ren dat het dagelijks bestuur
echt rekening houdt met meer
belangen dan die van de natuur.
„Maar natuurbehoud is wel de
eerste toetsing". Hij is ervan
overtuigd dat in de Deltawate
ren sprake is van een evenwich
tige ontwikkeling: in de Greve-
lingen half om half natuur en re
creatie, in de Oosterschelde na-
fotografie wim riemens
terschelde wil laten bezoeken.
Het moet geen massa-recreatie
project worden. Op die lijn zitten
we ook niet. Hier en daar zijn
langs de oevers wat ontwikkelin
gen, maar die zijn beperkt. De re
den voor de glanzende toekomst
ligt voor mij in het feit dat het
natuurlijk milieu veel sterker is
dan we hadden verwacht. Kijk
maar naar de moeras-modder
poel die de Grevelingen zou wor
den. Het is beter dan het geweest
is".
Ventevogel is zich ervan bewust
dat de Oosterschelde een na-
het jaar 1981
Er is een nieuw soort proefdier uitgevonden: de forel. De watermaat
schappij gebruikt de visjes om het oppervlaktewater op giftige stoffen
te controleren. De controleurs zijn voorlopig alleen werkzaam in Sint-
Jansteen.
Een bedrijf uit Kapelle wil proeven nemen met het kweken van vis bij de
koelwateruitlaat van de Borselse kerncentrale.
Nu heb ik al eens een botje gezien dat in die buurt gevangen was en
daar zaten lelijke gaten in.
Visch op uw disch, maar dan toch liever uit de volheid der wateren.
Het jaar is nog niet heel oud of de waterstaatsingenieur Visser meldt
dat de bouw van de stormvloedkering in de Oosterschelde duurder zal
worden. En ook over de opleveringsdatum wil hij wel wat twijfels kwijt.
De werkbasis, aldus Visser, zal niet opmerkelijk véél haast maken,
aangezien 1985 voor die categorie een fatale datum is. Dan immers zou
er geen werk meer zijn...
De politiek is in rep en roer, maar waarom zou een ooggetuige niet mo
gen spreken? Kamervragen. Heeft de Deltadienst gelijk, hoe zit het dan
met de 'ontbindende voorwaarden?'
Volgens minister Tuijnman is Visser een Indiaan en eentje die boven
dien verhalen vertelt. De minister is boos. Het komt alles uit de koker
van de lieden die de Oosterschelde open willen houden. De minister
heeft gevoel voor taal. Vanwege de kostenbeperking 'hangt de liftsluis
in de Oesterdam aan een zijden draad', zegt-ie. Dat wil zeggen dat men
bezig is een aantal plannen niet volledig uit te voeren. Zo komt er ook
geen autoweg over de pijlerdam. Met de werkweg kan het ook.
De krant laat intussen weten méér met de berekening van de ingenieur
dan met de gevoelens ener minister van doen te hebben. De PZC houdt
voorzichtig rekening met een overschrijdingsbedrag van één miljard
en tilt niet erg aan de ontbindende voorwaarde. Er is immers een poli
tieke theorie en een alledaagse praktijk. Voor de vlaggen in de mast
gaan, zullen er nog wel meer tussentijdse berekeningen komen.
Die hebben naar duidelijk wordt ook betrekking op de tijd. De mi
nister heeft alles nog eens laten nazien en komt nu met de datum 1986.
Het gescharrel gaat verder.
In Aardenburg, waar men opmerkelijke burgers eert met de orde van
de Puut, gaat het gekrakeel in en buiten de gemeenteraad voort. Burge
meester Vlilly Lockefeer speelt simultaan. De kranten schrijven feuille
tons. Het is alles van een benepenheid en een schijnbestuur datje niet
begrijpt dat er nog mensen willen wonen.
Sartre is overleden, 74, veel besproken en geciteerd maar weinig gele
zen moet ik vrezen. Frankrijk is blij dat het moeite met hem heeft gehad
en bovendien trots. Is men vergeten dat de eerste minister Debré de
schrijver eens heeft willen laten oppakken toen men zijn inmenging in
de Algerije-politiek niet langer kon verdragen.
'Nee Debré', zei De Gaulle toen, men arresteert geen Voltaire! Situa
tions.
Er is een nieuw kabinet dat wel 'een brede coalitie' wordt genoemd. Bij
gebrek aan overtuigende meerderheden regeert het compromis: CDA-
PvdA-D'66. Hoe lang gaat zo'n wrak kruikje te water?
Sadat is tijdens een militaire parade van het podium geschoten. Hij
was in uniform en dus gesneuveld voor de Egyptische revolutie. De fun
damentalisten zijn het niet heel eens met zijn Israëlische betrekkingen,
die toch van moed getuigden. Grote onzekerheid in dat deel van de
wereld betekent haast automatisch onrust in de rest.
PZC
WOENSDAG
17 SEPTEMBER
V
