van kering
tot kering
6
holland.se ijssel
zandkreekdam
veerse gat
grevelingen
volkerak
haringvliet
Uitvoering van het ambitieuze Deltaplan
is het antwoord op de ramp van 1953.
Kustverkorting - ongeveer 700 kilometer -
staat voorop. Volgens het oorspronkelijke
plan (in november 1957 met 106 tegen 8
stemmen door de Tweede Kamer aanvaard)
worden vier zeearmen in de Delta afgeslo
ten met zware dammen: Veerse Gat, Ooster-
schelde. Brouwershavense Gat en Haring
vliet. De Nieuwe Waterweg (scheepvaart
Rotterdam) en de Westerschelde (scheep
vaart Antwerpen) blijven open. Landin
waarts zijn dammen voorzien in Volkerak,
Grevelingen en Zandkreek. Ze dienen als
tweede waterkeringen en voor een goede
waterhuishouding.
Het Deltaplan biedt méér. Langs de hele Ne
derlandse kust, van Cadzand tot aan Delf
zijl, worden de zeeweringen aanzienlijk ver
sterkt. In de Hollandse IJssel komt een
stormvloedkering, die Zuid-Holland droog
moet houden. De Haringvlietdam krijgt gro
te uitwateringssluizen voor de afvoer van
Rijn- en Maaswater. De kosten worden ge
raamd op 2,4 miljard gulden, het laatste
werk - in de Oosterschelde - moet in 1978
klaar zijn. De bijval voor het Deltaplan is
groot en algemeen. Aan de ingrijpende ver
anderingen die het in zuidwest-Nederland
teweeg brengt, worden slechts positieve ge
volgen toegekend. Later verandert dat. Het
resultaat van actie en herbezinning is in 1986
een stormvloedkering in de Oosterschelde,
met achterin de zeearm compartimente-
ringswerken. En de kosten? Die belopen in
middels vele miljarden guldens méér.
Bij de watersnoodramp heeft het enorm ge
spannen. Schielands Hoge Zeedijk begeeft
het bijna, waardoor de Randstad Holland
zou zijn ondergelopen. De aanleg van de
stormvloedkering in de Hollandse IJssel die
via de Nieuwe Maas in open verbinding met
de Noordzee staat) moet de zwakke zeedij
ken langs de Krimpenerwaard en Schieland
ontlasten. Dijkverhoging kost teveel tijd,
vandaar de keus voor een snellere oplossing
in de vorm van een kering. De haast is zo
groot, dat de kering bijna gelijk met de offi
ciële afkondiging van de Deltawet (1958)
klaar is. Al in 1954 begint de uitvoering van
het eerste Deltawerk.
De stormvloedkering is voor alle zekerheid
dubbel uitgevoerd. De twee stalen keringen,
die elk 670 ton wegen, zijn opgehangen tus
sen imposante torens, die ruim 44 meter bo
ven NAP uitkomen. Aan de rivierzijde zijn de
keringen versterkt door een stalen boogcon
structie. Als de stormvloedkering dicht is,
moet het scheepvaartverkeer gewoon door
kunnen gaan. Daarvoor is een schutsluis
aangelegd, met een lengte van 120 meter en
een breedte van 24 meter. Een viaduct van
560 meter lengte zorgt voor een vaste verbin
ding tussen de Krimpenerwaard en het
vasteland van Zuid-Holland. Aan de vaste
brug in de kering is de naam van de minister
van waterstaat die het Deltaplan indiende,
J. Algera, gegeven. De 80 meter lange storm
vloedkering wordt in oktober 1958 officieel
in gebruik gesteld.
Vlak voor het uitbreken van de Tweede We
reldoorlog is toestemming verleend voor de
bouw van een brug tussen Noord- en Zuid-
Beveland. Het komt er niet van. Aan de
vooravond van de watersnoodramp in '53
vraagt de gemeenteraad van Kortgene per
telegram aan de regering andermaal om een
vaste verbinding. In 1960 is het zover. Geen
brug, maar een kloeke dam van 830 meter
lengte, met schutsluis. Het werk aan de eer
ste echte Deltadam bij Katseveer begint in
1957 met de aanleg van de schutsluis van
140 bij 20 meter (zo groot omdat het Veerse
Meer zal fungeren als achterdeur van de
scheepvaart van Vlissingen naar de rest
van het land).
PZC
WOENSDAG
17 SEPTEMBER
Het opwerpen van de dam start in 1959. De
sluiting - 5 mei 1960 - gebeurt met behulp
van eenheidscaissons, die in vier dagen wor
den neergezet. Na de droogmaking van Wal
cheren en het rampherstel zijn die caissons
in de waterbouw niet meer weg te denken.
Ook wordt gebruik gemaakt van een nieuwe
waterstaatkundige methode voor het ma
ken van een drempel in het sluitgat. Er
wordt asfalt voor de afdekking toegepast, in
plaats van de klassieke zinkstukken van rijs-
en wilgehout. Om 14.22 uur precies is het
zover. Twee eilanden raken aaneengesmeed
en Noord-Beveland wordt uit zijn isolement
verlost. Enkele maanden later stelt commis
saris van de koningin jhr mr A. F. C. de Ca-
sembroot de weg over de dam open. De veer-
verbindingen bij Kortgene en Kamperland
kunnen verdwijnen.
Het afsluiten van de Zandkreek is een mooie
oefening voor een veel moeilijker karwei: het
dichten van het Veerse Gat met een dam van
2,8 kilometer tussen Walcheren en Noord-
Afsluiting van de Zandkreekdam
Beveland. Elke getijcyclus trekt ruim 70 mil
joen kubieke meter water door het Veerse
Gat; dat vereist een speciale aanpak. In 1956
vangt het werk aan: een werkhaven tussen
Veere en Vrouwenpolder. De aanleg van de
dam zelf begint in 1958. Op de ondiepe On
rustplaat wordt richting Noord-Beveland
een flink stuk dam gemaakt, dat meteen een
afdekking met asfalt krijgt. Het sluitgat van
ongeveer 300 meter breed en een diepte van
NAP -11 meter, wordt in 1959 aangevat.
Met zinkstukken (voor het eerst ook van ny
lon) en een enorme hoeveelheid stortsteen
wordt een drempel gebouwd en het damvak
tussen sluitgat en Walcherse oever opgespo
ten. Twee huizenhoge Phoenixcaissons mar
keren het gat. De vissers van Amemuiden
kunnen nog altijd hun thuishaven bereiken.
In 1961 komt daar definitief een eind aan.
Waterstaat past een nieuwe sluittechniek
toe: zeven enorme doorlaatcaissons (45 x 20
x 20 meter), met schuiven erin. Ze worden
met open schuiven in het sluitgat geplaatst.
Op 27 april gaan de schuiven dicht en daar
mee ook het Veerse Gat. Zandzuigers spui
ten meteen 2,5 miljoen kubieke meter zand
op. Al in oktober '61 krijgt het verkeer toe
gang tot de weg over de dam. de hoogste in
Nederland. De vissers verhuizen naar Co-
lij nsplaat.
De afsluiting van de Grevelingen begint in
1958 met de aanleg van een 6 kilometer lan
ge dam tussen Schouwen-Duiveland en
Goeree-Overflakkee. Eerst komt er een
werkhaven, bij Bruinisse. Daar wordt ook
een schutsluis (125 bij 16 meter) aangelegd
en een nieuwe gemeentehaven. Op de Plaat
van Oude Tonge ontstaat volgens beproefd
recept (zand opspuiten) het grootste deel
van de dam. Er blijven drie stroomgaten
over: een van 400 meter aan de Duivelandse
kant en een dubbele geul van 1200 meter
aan de Flakkeese zijde. Het kleinste gat
wordt met eenheidscaissons gesloten
(1962), nadat van nieuwe materialen (nylon,
gietasfalt) een drempel is opgeworpen.
Voor het bedwingen van het grote sluitgat in
de bocht van Sint-Jacob en Krammer, wordt
een splinternieuwe werkmethode geïntrodu
ceerd: een kabelbaan, die het gat overbrugt
en waarlangs gondels glijden, die stenen en
andere stortmaterialen in het water depone
ren. De kabelbaan wordt voor 8,2 miljoen
gulden in Frankrijk gemaakt. Aanvankelijk
gaat het mis. Bij het opspannen van de 9 cen
timeter dikke kabel ontstaat een breuk. De
problemen worden overwonnen en de kabel
baan zorgt met 170.000 ton steen voor het op
werpen van een stroombrekende dam. Aan
beide zijden wordt zand opgespoten, bijna 3
miljoen kubieke meter. Minister van verkeer
en waterstaat mr J. van Aartsen kan in het
voorjaar van 1965 een nieuwe 'Deltaweg'
openen.
Het Volkerak tussen Haringvliet en Hol
lands Diep wordt afgesloten vanwege de wa
terhuishouding en verbetering van de ver
keerssituatie. Bouw van een werkhaven bij
Willemstad in 1957 vormt het startsein voor
een reeks werkzaamheden: aanleg Helle
gatsplein; een dam over de Hellegatsplaten
in westelijke richting naar Goeree-Overflak-
kee; een dam in zuidoostelijke richting naar
Noord-Brabant; een brug tussen de Helle
gatsplaten en Hoekse Waard. In de dam naar
Noord-Brabant is een sluizencomplex (3
schutsluizen van 320 x 24 meter, een
jachtensluis van 145 x 16 meter, een inlaat-
sluis met 4 doorstroomopeningen van elk 30
meter breedte) opgenomen.
De 4,5 kilometer lange dam over de Helle
gatsplaten naar Goeree-Overflakkee ligt er
vlot. De stroomgeul Ventjagersgat wordt
met zand gesloten in 1959. De weg vanaf Den
Bommel is in 1964 klaar. Dan is ook de brug
over het Haringvliet bij Numansdorp gereed
(1200 meter lang, met een beweegbaar deel
van 35 meter, steunend op 11 pijlers). Goe
ree-Overflakkee is in 1964 eiland-af. Resteert
de eigenlijke afsluiting van het Volkerak.
Voor het zover is, dient eerst het sluizencom
plex te zijn afgerond, want het scheepvaart
verkeer tussen Rotterdam en Antwerpen
moet blijven doorgaan. Voor het landver-
keer wordt een hooggelegen viaduct ge
maakt (NAP +14 meter). In 1965 is het kar
wei vrijwel geklaard. Met hulp van 12 door-
laatcaisons gaat vervolgens het Volkerak in
1969 dicht.
Met de afsluiting van het Haringvliet - het
werk begint al in 1955 - worden in één klap
veel voordelen binnengehaald: betere be
veiliging van een groot gebied, betere ver
deling van het zoete water, terugdringen
van de verzilting. Voor afvoer van het over
tollige Rijn- en Maaswater en afvoer van
drijfijs wordt een unieke oplossing be
dacht: een spuisluizencomplex met een
doorstroombreedte van bijna 1000 meter en
ernaast een schutsluis. Er kan 25.000 kubie
ke meter water per seconde door de uitwa
teringssluizen, die in het droge worden aan
gelegd op een tijdelijk eiland middenin het
Haringvliet.
Voor de sluizen worden 21.800 palen (totale
lengte 311 kilometer) geheid. Erop staan 16
pijlers, waartussen stalen sluisdeuren wor-
Kabelbaan met gondels voor aanleg Brouwersdam
antwoord
Het Veerse Gat wordt Veerse Meer
Dichten van de Markiezaatskade
Plaatsen pijler stormvloedkering
