I WINNIE MANDELA EREDOCTOR IN UTRECHT PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT PAGINA 21 ijfwacht eugd huisarrest leiding ruud de wit wm J r M/EEK-UIT ZATERDAG 7 JUNI 1986 Winnie Mandela, de vrouw van de tot levenslang veroordeelde ANC- leider Nelson Mandela, krijgt woensdag 11 juni een eredoctoraat uitgereikt aan de universiteit van Utrecht. Omdat zij vanwege de apartheidswetgeving nog altijd niet erkend wordt als Zuidafrikaans staatsburger en evenmin kan beschikken over een reisdocument vanwege de veiligheidswetten in het land, zal zij verhinderd zijn om de plechtigheden in Utrecht bij te wonen. Onze correspondent in Zuid-Afrika, Ruud de Wit, heeft de afgelopen twee jaar verschillende malen met Winnie Mandela gesproken en schetst in onderstaand artikel haar levensloop en haar huidige betekenis voor de strijd tegen de apartheid in Zuid-Afrika zelf. Het huis van Winnie Mandela ligt in Orlando-West, Soweto, op een eenworp afstand van de woning van de veneens bekende Anglicaanse artsbisschop van Kaapstad, obelprijswinnaar Desmond Tutu. Maar et verschil tussen beide huizen is anzienlijk. De woning van Tutu heeft lies weg van een villa, terwijl Winnie's uisje meer overeenkomt met de oorsnee-woningen van de inwoners van e zwarte 'miljoenenwijk' Soweto. iinds de 'banningorder' tegen Winnie landela begin dit jaar officieus werd pgeheven, is het moeilijker geworden om aar te spreken te krijgen, laat staan haar strikken voor een interview. Ik ben met e voormalige PvdA-voorzitster Ien van en Heuvel, nu Europarlementariër, op weg aar Albertina Sisulu, de vrouw van de venals Mandela tot levenslang eroordeelde Walter Sisulu, die enige onderden meters verder woont. Wij zijn at vroeger naar Soweto gegaan, omdat Ien an den Heuvel, die naar Zuid-Afrika is ekomen om haar solidariteit met Helene asstoors uit te drukken, een idee te geven an de trieste werkelijkheid van Soweto. )e 'stad' is nagenoeg geheel gehuld in rook, n dikke verstikkende walm die in de uidafrikaanse wintermaanden typisch is oor zwarte woonwijken. Om de achtkoude te verdrijven worden er bij ebrek aan geld goedkope kolen gestookt n wordt er sloophout verbrand en deze iok, gevoegd bij de walm van de etroleumlampen, hult het toch al zo onkere Soweto nog verder in een ntoegankelijk duisternis. het huidige zogenaamd onafhankelijke thuisland Transkei. Zij groeide op zoals zovele zwarte kinderen op het Zuidafrikaanse platteland: 'Wat ik van mijn jeugd herinner, is dat ik op blote voeten rondliep en toezicht hield op het vee, de geiten en schapen van mijn vader'. Op negenjarigere leeftijd verloor zij haar moeder aan tbc en werd verder opgevoed door haar vader die onderwijzer was. Hij maakte haar bewust van de geschiedenis van Zuid-Afrika; van de de bezetting van het land door de blanke kolonisten en hoe de zwarte man zijn land verloor. In 1953 vertrok ze naar Johannesburg om gehoor te geven aan de wens van haar vader, die wilde dat ze een sociaal werkster werd. Daar raakte ze voor het eerst betrokken bij de politieke strijd van de zwarte organisaties tegen de apartheid, wat nog verder versterkt werd toen ze via haar vriendin Adelaide, de vrouw van de ANC-president in ballingschap Oliver Tambo, aan Nelson Mandela werd voorgesteld. ,,Op een avond was ik samen met Adelaide naar een bijeenkomst gegaan, en Oliver Tambo kwam haar met de auto ophalen om haar naar huis te brengen. Ze namen mij ook mee. Ik zat dus zuiver toevallig in hun auto toen ik Nelson Mandela zag. Hij kwam Winnie Mendela foto hetty zandman e besluiten om de gok te wagen en rijden ings het huis van Winnie Mandela. Om aar met een stenen menshoge muur fgeschermde huis staan een aantal ongeren, zogenaamde 'comrades'. Zij ormen de lijfwacht van Winnie en zorgen rvoor dat zij niet het slachtoffer kan vorden van de talrijke 'vigilantes', de door Zuidafrikaanse politie betaalde burgerwachten', die ook in Soweto noorddadig te keer gaan tegen hen die zich laadwerkelijk verzetten tegen de partheid. en van den Heuvel heeft een bosje bloemen neegenomen en dat is onze introductie tot et huis van Winnie Mandela. We krijgen hee van een neefje van haar, Thsabo, die de ol van gastheer op zich heeft genomen en >ok de voortdurend rinkelende telefoon eantwoordt, maar Winnie Mandela laat ch niet zien. innen wordt er televisie gekeken en amilieleden, kennissen en vrienden komen lanhoudend even kijken wat de 'vrienden' lit Holland eigenlijk komen doen. Aan de vand van de kleine huiskamer, niet groter lan 20 m2, hangen foto's van Nelson Mandela, van Winnie zelf en van haar twee iochters en kleinkinderen. Hier woont dus ie vrouw, die aanbeden wordt door de ivergrote meerderheid van de zwarte levolking van Zuid-Afrika en in dit huis voonde eens Nelson Mandela, de mbetwiste leider van het in Zuid-Afrika 'erboden African National Congress, ANC, üe sinds 1963 wordt vastgehouden. •Het kwam zelden voor - eigenlijk nooit - lat Nelson, de kinderen en ik alleen waren, :r waren altijd minstens vijftien mensen in luis, in een van die kleine iriekamerhuisjes. Hij had wel een ander ■luis kunnen krijgen, hij heeft namelijk een ■ijdlang gewerkt voor de 'Johannesburg ■hty Council' - die bouwde destijds Orlando en op een dag zei Nelsons chef dat hij maar ien huis moest uitzoeken. En hij ging ernaartoe en koos het kleinste huisje uit! 3at is typisch Nelson. Hij had een vier- of 'ijfkamerhuisje - een van die luciferdoosjes'! - kunnen kopen, maar hij roos dat kleine huis op de hoek, dat alleen ien keuken heeft, een slaapkamer en een 'oorkamer, dat was alles. Het is huis no. 1115 in Soweto, dat we nu nog hebben. Hij was de eerste bewoner van Orlando, en lad net zo goed het huis ernaast kunnen lemen, dat vier kamers heeft. Maar zo is hij iu eenmaal, dat is zijn aard", f Uit de biografie van Winnie Mandela, in -uid-Afrika verboden, en in het Nederlands -ertaald onder de titel 'Een stuk van mijn ■iel.) Minnie Mandela werd in september 1934 inder de naam Nomzamo Winifred Wadikizela geboren in een klein dorpje in moeder en symbool van het zuid- afrikaanse verzet naar de auto toe om iets te bespreken met Oliver Tambo. En nadat hij weer weg was, draaide Adelaide zich naar mij om en zei: 'Word alsjeblieft niet verliefd op die man, hij is namelijk al getrouwd." t Uit 'Een stuk van mijn ziel') Ze bleven elkaar echter ontmoeten en begonnen samen te werken op politiek vlak. Het was in de dagen, dat Mandela met 155 andere strijders tegen de apartheid in Pretoria terecht stond wegens hoogverraad. Mandela was toen inmiddels gescheiden. „Op een dag zei hij simpel tegen me: „Tussen haakjes, wanneer gaan we eigenlijk trouwen?" Ik ben nooit echt door hem gevraagd, hij heeft het me gewoon medegedeeld. En twee maanden later, op 14 juni 1958, trouwden we". Haar huwelijk met de 16-jaar oudere Mandela heeft daarna volledig in het teken gestaan van de politieke activiteiten van haar man. Tot het moment dat hij in 1962 werd gearresteerd om twee jaar later definitief bij het Rivonia-proces tot levenslange gevangenisstraf te worden veroordeeld, bestond haar huwelijksleven uit eenzaamheid, de angst voor arrestatie, onderduiken en slechts korte, geheime contacten. „Ik was me er toen nog niet van bewust, dat dat het patroon van mijn verdere leven zou zijn. Ik kan zelfs zeggen, dat het meer geluk dan wijsheid is geweest, dat ik twee kinderen, Zeni en Zindzi, van Nelson heb gekregen. Hij was er gewoon nooit. Op een gegeven moment zaten we zelfs allebei in de gevangenis en moesten onze kinderen worden opgevangen door vrienden". Ook na de veroordeling van Mandela in 1964 veranderde dit patroon niet. Herhaaldelijk werd ze gearresteerd, onder huisarrest geplaatst en op andere manieren in haar bewegingsvrijheid beperkt. Na de Soweto-opstand die op 16 juni 1976 uitbrak, werd ze opnieuw gearresteerd op grond van sectie 6 van de wet op de binnenlandse veiligheid. Nelson Mendela Volgens de Zuidafrikaanse regering was ze een van de aanstichters geweest van de onlusten die in dat bloedige jaar aan ongeveer 1000 zwarte jongeren het leven zou kostten. En in mei 1977 werd ze tenslotte verbannen naar het plaatsje Brandfort in de oer-conservatieve Oranje Vrijstaat op ongeveer 400 kilometer van Johannesburg. En ook daar, in de gedwongen isolatie, was ze steeds opnieuw het slachtoffer van intimidaties, pesterijen en geweld. In de tweede helft van 1985 veranderde deze situatie, toen ze besloot het apartheidsbewind definitief uit te dagen. Nadat haar huis door onbekenden was aangevallen en vervolgens door de politie nog eens was beschoten met traangasgranaten, wat leidde tot de volledige verwoesting van niet alleen haar huis, maar ook van de kliniek die ze voor de zwarte bevolking ernaast had gebouwd, keerde ze ondanks haar banningorder terug naar Johannesburg. Na een aantal processen, waarin ze de haar opgelegde verbanning naar Brandfort met succes aanvocht, kreeg ze begin van dit jaar uiteindelijk toestemming naar haar geliefde huisje in Soweto terug te keren. Sindsdien is haar positie in de strijd tegen de apartheid, door haar consequent de 'bevrijdingstrijd' genoemd, wezenlijk veranderd. In plaats van een symbool van die strijd, werd ze de belichaming ervan. Nu geen interviews meer met voornamelijk buitenlandse media, maar een strijdbare aanwezigheid op de podia van het verzet. Zo leidde haar eerste openbare toespraak in jaren in het Khotso-huis van de Zuidafrikaanse Raad van Kerken op de dag van de executie van ANC-er Benjamin Moloise tot een openbare demonstratie van verzet tegen het apartheidssyteem in het centrum van Johannesburg, bracht ze de veiligheidspolitie tot wanhoop en grote woede, door haar herhaaldelijke pogingen naar haar huis in Soweto te rijden en sprak ze bijeenkomsten toe in Soweto en Alexandra. Het was tijdens een van deze bijeenkomsten in Soweto, op 13 april van dit jaar, dat zij haar inmiddels beruchte uitspraak deed, „dat wij samen met onze luciferdoosjes en 'necklaces' Zuid-Afrika zullen bevrijden". (De 'necklace' is de gruwelijke wijze van executie van politieke tegenstanders, waarbij een brandende autoband om de nek van een met benzine overgoten slachtoffer wordt geplaatst, die vervolgens een wrede dood sterft). Op 1 mei zou ze eveneens in Soweto, bij de viering van de dag van de arbeid, deze uitspraak enigszins afzwakken. Ze ontkende min of meer dat ze een oproep had gedaan om de 'necklace' toe te passen op politieke tegenstanders: „Tegen het geweld en de militaire overmacht van het misdadige apartheidsregiem van Pretoria kunnen wij met luciferdoosjes niets uitrichten. Daarom roep ik u op om zich gereed te houden tot het moment, dat onze ANC-leiders ons vragen om de strijd aan te gaan. Maar dan niet met luciferdoosjes, maar met echte wapens". Uit het recente optreden van Winnie Mandela blijkt, dat zij meer dan ooit in het verleden, in het centrum van de strijd tegen de apartheid is komen te staan. Haar compromisloze uitspraken hebben haar ongetwijfeld kritiek opgeleverd, maar ook de steun van de 'comrades', de jonge radicalen in de zwarte woonwijken, bezorgd. In haar banningsoord in Brandfort heeft ze lange tijd dezelfde symbolische rol gespeeld, die haar man Nelson Mandela nog altijd vervuld in de Pollsmoor-gevangenis, namelijk die van 'martelaar'. Die rol lijkt ze nu definitief van zich te hebben afgeschud door opnieuw haar plaats in de frontlijn van de strijd tegen de apartheid in te nemen. Als men daarbij ook nog optelt, dat zij een van de weinige personen is die regelmatig contact kan hebben met de onbetwiste leider van het ANC, haar man Nelson Mandela, een persoon die zij aanbidt en onvoorwaardelijk volgt, kan slechts worden geconstateerd, dat de blanke minderheidsregering nog lang niet af is van 'de moeder van de zwart-Zuidafrikaanse natie'.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1986 | | pagina 21