HENK HOEKSTRA
de mensen hebben
de cpn niet
begrepen
Verrassing bij
verkiezingen
in Colombia
uitgesloten
Zuid-A frika: blank tegen blank
Onverschrokken
Eenheid
Schadelijk
Pelgrims
Bedreigd
Verrassing
Vulkaanramp
Proces
Ironie
Ongerust
ZATERDAG 24 MEI 1986
(Door Hans Geleijnse
Ik verbind u even door met „propaganda en voorlichting", zegt een monter klinkende
7 CPN'er als we telefonisch een afspraak wensen te maken met Henk Hoekstra. De
verkiezingsramp van een dag eerder heeft in elk geval nog geen revolutionaire verandering
van het partij-jargon teweeggebracht.
Hoekstra (62) is dezer dagen voorna
melijk ex. Ex-Tweede-Kamerlid, ex-
partijvoorzitter, ex-partijbestuurder,
ex-Eerste-Kamerlid. Maar ex-commu-
nist, nee, dat niet. Want Hoekstra,
gepekt en gemazeld in de hevige
naoorlogse fractiestrijden in „zijn"
CPN, ziet ondanks de deserterende
kiezers wel degelijk een toekomst, ook
parlementair, voor de partij.
In het CPN-bolwerk aan de Amster
damse Hoogte Kadijk, waar Hoekstra
op de vierde verdieping kantoor
houdt, rolt De Waarheid van de per
sen. Het „Volksdagblad voor Neder
land" benadrukt in de opmaak nog
eens zijn afstandelijke rol ten opzichte
van de partij. „Rechts behoudt meer
derheid" meldt de kop op de voorpa
gina. In één zinnetje wordt terloops
gemeld dat „de CPN haar Tweede-
Kamerzetels heeft verloren". Een wel
erg navrant afscheid van 68 jaar parle
mentaire strijd.
In zijn kamertje toont Hoekstra zich
echter onverschrokken. Het afbraak
beleid van het centrum-rechtse kabi-
net-Lubbers zal de komende jaren het
verzet in de samenleving nog krach
tiger maken, klinkt het uit de mond
van de communistische grijze emi
nentie. „Wij houden echt niet op te
bestaan. Nu de CPN niet meer in de
Tweede Kamer is vertegenwoordigd
is het enige recept: strijden aan de
basis. In de vredesbeweging, de vak
beweging, in buurtacties, overal
waar mensen in verzet komen, moe
ten we de progressieve samenwer
king versterken".
Want Hoekstra blijft er met zijn „ver
nieuwde CPN" van overtuigd dat al
leen met een echt verenigd links een
werkelijke politieke omwenteling in
Nederland mogelijk is. Als die verdu
velde sociaal-democraten dat nou ook
eens zo zagen. Sinds de Tweede We
reldoorlog wisselen zij als het even
kan stuivertje met de WD in kabinet
ten met het CDA. „En wat gebeurt er
dan? Toch niks. Van een ander beleid
is geen sprake. Toch blijft zo'n Den
Uyl daar in geloven", zegt hij.
Den Uyl met zijn verkeerde strategie,
de kwalijke rol van de pers, vooral de
tv, die zich concentreerde op de grote
partijen (Hoekstra: „Zelfs het jeugd
journaal besteedde geen aandacht
aan ons"), maar vooral de ruzies bin
nen de CPN zelf worden door de
voormalige partijbons als de hoofd
oorzaken voor het verkiezingsdebacle
van woensdag gezien.
ermee besmet, dat werkt natuurlijn
niet inspirerend". Het kostte de par
tij de laatste zetel, want met de ruim
4000 stemmen uitgebracht op de dog
matische deserteurs van het Verbond
van Communisten Nederland had de
CPN de parlementaire traditie kun
nen voortzetten.
Aan de heilsboodschap van de CPN
twijfelt Hoekstra, het mag duidelijk
zijn, geen moment. Alleen: „Onze
standpunten werden niet duidelijk
over het voetlicht gebracht, de men
sen wisten niet wat wij wilden, begre
pen het niet". Dat was hem trouwens
al in de verkiezingscampagne opge
vallen. „Goed, er was de funeste rol
van de media, dat machtsinstrument
van de drie grote partijen. Maar wij
zelf waren te zeer op onze interne
moeilijkheden gericht, we vergaten
ons program uit te dragen. De rol van
onze partij in vakbonden, buurten, in
de vredesbeweging bleef onbekend.
Wij hebben geleden aan het idee dat
het benadrukken van onze rol in
acties ten koste zou gaan van bondge
nootschappen met andere partijen".
Op het eerste gezicht het produkt van
gezond historisch besef. Waren acti
visten van andere partijen niet huive
rig voor de CPN-kameraden die met
hun ijzeren discipline acties wisten te
monopoliseren en standpunten door
te drukken? Maar in Hoekstra's visie
was er in deze campagne juist sprake
van een gebrek aan zelfbewustzijn.
Dat kon ook niet worden verholpen
door een advertentiecampagne die op
het laatste moment nog eens duide
lijk wilde maken dat het de CPN was
die het iniatitief had genomen voor de
RSV-enquête.
Maar goed. het oog is nu standvastige
gericht op de moeilijke toekomst. „In
de Eerste Kamer blijven we onze
standpunten uitdragen. Ik weet, ook
daar komt weinig publiciteit uit. Maar
we kunnen er belangrijk werk doen.
Kijk bijvoorbeeld naar wat deze week
gebeurde met het plan van staatsse
cretaris De Graaf om gemeenten te
verplichten bijstand aan gescheiden
vrouwen te verhalen op de ex-echtge-
noot. Met slechts twee stemmen ver
schil werd het getorpedeerd. Datzelf
de is met de tweeverdienerswet ge
beurd. Onbetekenend is onze positie
daar dus niet".
Hoe moet de partij echter ruchtbaar
heid aan zijn rol in de Senaat en
buiten het parlement geven? De fi
nanciële situatie van partij en Volks
dagblad is uiterst penibel, de inkom
sten van de drie vertrekkende Ka
merleden (zo'n twee ton na aftrek van
het minimumloon dat zij voor eigen
besteding mochten behouden) wor
den node gemist. Hoekstra: „Ik ben
de penningmeester niet, maar het is
duidelijk dat we het zeer moeilijk
zullen krijgen. We zullen een beroep
op onze leden moeten doen en nog
meer met vrijwilligers gaan
werken".
Hoeveel leden er precies zijn weet hij
niet. Een paar jaar geleden, toen hij
bij het Congres van '82 uit het partij
bestuur stapte om plaats te maken
voor „mensen die deze tijd verstaan",
waren het er nog 20.000. „Maar dat is
wel verminderd". Een lichtpuntje ziet
hij wel in deze duistere dagen. „Men
sen die in Den Uyls strategie voor een
PvdA-CDA-kabinet geloofden bellen
nu dat ze spijt hebben niet op de CPN
te hebben gestemd. Goed, te laat,
maar toch. Ook melden zich nieuwe
leden aan".
De vraag blijft echter, of zij zich zullen
herkennen in een partij die zich volop
in het actiewezen stort zonder enige
politieke vertaling in het parlement.
Nederlandse kiezers plegen nu een-
'maal niet warm te lopen voor krakers
Hoekstra
die het recht in eigen hand nemen of
fanatieke aanhangsters van het femi
nistische geloof. En dat zijn toch
stereotiepen die op de CPN afstralen.
Hoekstra: „Och, het type actievoeder
is niet overal hetzelfde. Kijk eens in de
buurten, waar acties wordt gevoerd
tegen de hoge huren of de gasprijzen.
Wij zijn juist niet actief genoeg, heb
ben nog een te gebrekkige organisatie
met niet functionerende afdelingen".
Het devies is nu: „eenheid in de
gelederen, het intern gemorrel moet
ophouden". Is de wens na deze voor
de CPN rampzalige verkiezingen de
vader van de gedachte? Hoekstra:
„Nee, het gevaarlijke effect van deze
verkiezingen is vooral, dat we terug
deinzen, het idee dat er met deze
winst voor rechts niet veel meer valt
te doen aan de afbraakpolitiek. Daar
ligt een rol voor onze partij".
„Het is van democratisch belang dat
we terugkomen in het parlement. De
oppositie in het land is groot en het
gevaar van radicalisering niet denk
beeldig. Met ons verdwijnen uit de
Kamer, het verlies van klein links als
geheel, verdwijnt ook een groot deel
van de steun die de buitenparlemen
taire oppositie in het parlement had".
Het Uur Nul nadert in Esquipulas,
een dorpje van zo'n vijfduizend
inwoners op goed drie uur rijden van
Guatamala Stad en slechts een paar
kilometer verwijderd van de Guata-
malteekse grenzen met Honduras en
El Salvador, bijna een drielanden
punt dus. Dit weekeinde vindt er een
ontmoeting plaats van de vijf Midde-
namerikaanse presidenten die op 6
juni het zogenaamde Vredesakkoord
van Contadora zouden moeten onder
tekenen, een illusie, zo lijkt het voor
alsnog.
Maar de wonderen zijn de wereld nog
niet uit en zeker niet in Esquipulas.
Al vier eeuwen is de 'Senor van Esqui
pulas' of de zogenoemde 'Zwarte
Christus' befaamd in de hele regio.
Zijn evenbeeld werd uitgehouwen in
een stronk van een sinaasappelboom.
Zijn legende ontstond nadat de Span
jaarden Midden-Amerika hadden ver
overd en de Bijbel gebracht.
stemming van Rome werd in het
begin van de jaren 1700 zelfs een
indrukwekkende basiliek in het dorp
opgericht.
Volgens de lokale bevolking is de
'Senor van Esquipulas' nog altijd in
staat wonderen te verrichten.
Dit weekeinde zijn de wonderen van
de 'Zwarte Christus' harder nodig dan
ooit. De ontmoeting van de Middena-
merikaanse presidenten was oor
spronkelijk bedoeld om een impuls te
kunnen geven aan de dromen van het
nog verse Guatamalteekse staats
hoofd Vinicio Sereso om tot een Mid
denamerikaans parlement te kunnen
komen, maar is inmiddels uitgegroeid
tot de laatste mogelijkheid om de
zogenoemde Contadora-vrede te kun
nen redden.
De Contadora-bemiddelaars hebben 6
juni als limiet gesteld voor de onderte
kening van de onder hun toezicht
opgestelde regionale vredesakte.
„Die machtsstrijd in onze partij na
'82 was buitengewoon schadelijk. De
hele omgeving van de CPN werd
vuurkracht terug te brengen zolang
men daadwerkelijk wordt bedreigd
vanuit Washington.
De Amerikanen willen al hun vijan
digheden tegen de Sandinisten pas
staken als dezen een vredesdialoog
met de contra-revolutionairen begin
nen en nieuwe verkiezingen uitschrij
ven. En Honduras, El Salvador en
Costa Rica blijken keer op keer bereid
om voor de Amerikaanse belangen op
de bres te springen.
In feite staan de posities nog net zo
rechtlijnig tegenover elkaar als toen
in 1983 door Mexico, Venezuela, Pana
ma en Colombia met de vredesbemid
deling werd begonnen. In het oog van
Nicaragua is Washington schuldig
aan alle problemen in Midden-Ameri
ka.
En volgens Washington, met in het
voetspoor Honduras, El Salvador en
Costa Rica, is alle onrust in de regio
het gevolg van revolutionaire expan
siedrift van de Sandinisten.
Nog dagelijks trekt het stukje hout
snijwerk nog altijd dagelijks onge
veer 600 a 1000 pelgrims. Met toe-
De tijd begint te dringen, maar van
overeenstemming tussen de vijf Mid-
denamerikaanse landen is nog lang
geen sprake. Nicaragua weigert zijn:
Maar wellicht kunnen juist de Sandi
nisten nog voor een verrassing zor
gen. Als ze uiteindelijk toch 'ja' zeg
gen tegen de Contadora-akte zullen
ze veel sympathie herwinnen op in
ternationaal niveau. En alleen al de
ondertekening van het regionale vre
desakkoord betekent dat de pro-
Amerikaanse buren van Nicaragua
de Sandinistische regering tot op
zekere hoogte als legaal erkennen en
compromitteert ook het ogenschijn
lijke voornemen van Ronald Reagan
om de Sandinisten voorgoed te wip
pen voordat hij in 1989 het Witte Huis
moet verlaten.
De moeilijkheden voor de Contadora-
bemiddeling lijken eigenlijk pas goed
te zullen beginnen als de vredesakte
eenmaal is ondertekend. Maar wil het
zover komen dan zal toch eerst de
'Senor van Esquipulas' voor wonde
ren moeten zorgen die heel wat diplo
maten momenteel nog ondenkbaar
achten.
De verwachtingen zijn gespannen, ze
ker onder de lokale bevolking. De
ondanks hun fleurige klederdracht
vaak ondervoede indiaanse boeren
hebben een grenzeloos vertrouwen in
de Christus die naar hun eigen even
beeld werd geschapen.
(Door Rob Sprenkels
Regina Once is een fenomeen dat
typerend is voor de Colom
biaanse politiek. Deze kleine, ronde
vrouw van 49 jaar is bij de presi
dentsverkiezingen van zondag de
alternatieve kandidate voor een
paar duizend Colombiaanse kie
zers, vooral van ongeletterden en
armen die ondanks alles toch gaan
stemmen. Haar voornaamste troe
ven? Sterrenwichelen en een a-poli-
tieke, alles ontmaskerende taal.
Regina gaat prat op de mystieke
krachten die ze beweert te hebben.
Maar ze weet zelf dat haar aantrek
kingskracht niet genoeg is om op te
boksen tegen de twee grote kandida
ten, Virgilio Barco van de Liberale
Partij en Alvaro Gomez van de
Conservatieve Partij. Sinds de onaf
hankelijkheid van Spanje, bijna
twee eeuwen geleden, hebben de
liberalen en conservatieven Colom
bia gedomineerd, of, om met de
woorden van Regina te spreken,
„verstikt en leeggeplunderd".
De boodschap van Regina is simpel:
gezondheid, geld en liefde. „Alles is
illegaal in dit land", aldus de vrouw
die zichzelf tot profeet heeft ver
klaard. „Niemand respecteert de
grondwet. De politici interesseert
het niet om de armen te helpen, het
enige wat ze willen is dat de rijken
nog rijker worden".
Toch heeft zelfs in een land waar
bijna 60 procent van de bevolking
(28 miljoen zielen) aan chronische
armoede lijdt, niet kan lezen of
schrijven en bijna geen werk heeft,
een 'geestelijke' als Regina geen
schijn van kans tegen de traditione
le politiek.
En dat ondanks het feit dat Regina
eind vorig jaar furore maakte om
dat ze drie weken van tevoren de
modderramp van de Nevado del
Ruiz-vulkaan, waarbij meer dan
23.000 mensen het leven verloren,
had zien aankomen. Op 23 septem
ber stuurde Regina president Beli-
sario Betancur een telegram, waar
in ze de ramp aankondigde. Uitein
delijk werd de streek rondom i
vulkaan op 13 november door i
macabere modderlaag bedekt.
Om te kunnen voorspellen wie d|
stembusslag van zondag in Colon
bia zal winnen is geen sterrenwichs
laar nodig. Bij de parlementair!
verkiezingen van dit jaar maai
bleek dat de liberalen een enorrnl
voorsprong hebben op de conserv|
tieven.
En omdat de liberale dissident Luil
Carlos Galan vanwege het voor hel
sterk tegenvallende resultaat bij d
stembusslag van maart zich nu vool
de presidentsverkiezingen heeft tef
ruggetrokken, is er niemand meel
die de officiële kandidaat van dl
liberalen in gevaar kan brengen.
Het gaat om Virgilio Barco, eel
ingenieur van 65 jaar, afgestuurd il
het Amerikaanse Massachussets el
getrouwd met een Amerikaanse!
Barco is van huis-uit multimiljonair!
zijn familie is rijk geworden in dl
olie. Deze week deden de conserva|
tieven, uit wiens partij de huidig!
president Belisario Betancur afkotrl
stig is, een laatste poging om Barcif
alsnog van het presidentschap
kunnen afhouden.
Via de televisie en gesponsord doo|
de regering werd beweerd dat
oliebelangen van de familie Barcl
rechtstreeks tegen de staatsbelanj
gen ingaan. De Barco's zijn voria
jaar zelfs een proces tegen de staal
begonnen. Barco kon dus geen pre|
sidentskandidaat worden, aldus hel
televisieprogramma.
Het hek was onmiddellijk van del
dam. De zes liberale ministers in
Betancurs regering dreigden mei
aftreden. Om de crisis te kunneJ
bezweren werd alle verantwoorde!
lijkheid voor het programma afgel
schoven op het inmiddels ex-hoofcl
van de staatstelevisie, Femandor
Gomez Chavez.
Barco heeft zijn populariteit in bel
langrijke mate te danken aan he!
feit dat Betancur in de ogen van del
meeste Colombianen op alle fronten!
heeft gefaald. Zijn vredesakkoorden!
met de belangrijkste guerrillagroef
peringen van het land zijn op nieis|
uitgelopen.
Terwijl de M19-guerrilla weer in allel
hevigheid bezig is, staat inmiddelil
ook het akkoord met Fare, de oud I
ste en meest omvangrijke groep, opl
springen, ook al doet Fare onder del
naam van Patriottische Unie nogl
mee aan de verkiezingen van zon!
dag. Maar de presidentskandidaat!
van de guerrilleros, Jaime Pardol
Lean, klaagt erover dat hij amper!
campagne heeft kunnen voeren van
wege alle vijandigheid van het Co
lombiaanse leger.
President Betancur heeft geen kansl
gezien om de staat van beleg, diel
sinds de jaren vijftig bijna perma f
nent van kracht is geweest, te beëin-l
digen. Nu zijn bewind ten eind looptl
worden de belangrijkste steden wee!
stringent bewaakt door duizenden I
militairen. Economisch is het alleen|
maar verder bergafwaarts gegaan.
Betancur
De misère is elke dag erger. Met eenl
zekere ironie denken de Colombia-
nen terug aan de pogingen van del
regering van Betancur om voor f
mannen van de Colombiaanse!
drugssmokkel een zekere juridische I
immuniteit te geven in ruil voorl
kapitale investeringen in de natio[
nale economie.
„De politiek bestaat niet voor del
armen", zo gelooft Regina Once!
Waar of niet, bij de parlementsver- f
kiezingen van maart ging in ieder
geval bijna zestig procent van del
kiezers niet naar de stembus. En I
zondag zal het absentisme waar-j
schijnlijk opnieuw de grote overwin-1
naar zijn.
In feite is een kandidatuur als diel
van de sterrenwichelaarster type-I
rend voor de situatie. Maar zelfs
Regina, die volgens haar duizenden
volgelingen werkelijk wonderen kan
verrichten, is niet in staat om het
enorme gat in de Colombiaanse poli
tiek op te vullen.
Botha
(Van onze correspondent)
Wat reeds weken geleden was
aangekondigd en eigenlijk ook
werd verwacht, is donderdag ge
beurd: conservatief blank-Zuid-
Afrika heeft de strijdbijl definitief
opgegraven en het offensief ingezet.
Niet alleen tegen de zwarte bevol
king en de kleurlingen en Aziaten,
maar nu ook tegen de liberale blan
ken, waartoe bljkbaar ook de aan
hangers van de regerende Nationale
Partij (NP) van president P.W. Bo
tha gerekend worden. Althans dat
kan worden geconcludeerd uit de
gebeurtenissen donderdagavond in
Pietersburg, de conservatief-blanke
hoofdstad van het minstens zo be
houdende Noord-Transvaal, op zo'n
300 kilometer van Johannesburg.
In het centrum van de confrontatie
stonden twee personen: de met uit
gesproken liberaal aangeduide mi
nister van buitenlandse zaken, Roe
lof 'Pik' Botha en de leider van de
omstreden Afrikaner Weerstandsbe
weging (AWB), Eugene TerreBlan-
che. Nadat vorige maand de AWB
erin geslaagd was om een NP-verga-
dering in Brits ten noorden van
Johannesburg te verstoren, toen de
onderminister van informatie, Louis
Nel daar spreker was, kondigde Bo
tha aan dat hij in het Afrikaner-
bolwerk Pietersburg een openbare
NP-vergadering zou toespreken. Hij
wist op hetzelfde moment, dat hij
een groot risico nam, aangezien Ter-
reBlanche na de bijeenkomst in
Brits had laten weten, dat 'geen
enkele NP-minister nog ooit de gele
genheid zou krijgen om een vergade
ring in de Transvaal toe te spreken'.
Hoe ordinair de gebeurtenissen don
derdagavond ook waren - met ge
vechten, overschreeuwingen, fascis
tische en racistische leuzen, vlaggen
en uiteindelijk in het wilde weg afge
schoten traangasgranaten - de inzet
was wel degelijk belangrijk. Immers,
zowel het conservatief-blanke blok,
dat wordt gevormd door de AWB, de
Konservatieve Partij en de Herstigte
Nationale Partij, als de NP van Bo
tha vechten op dit moment om de
steun van alle blanken in Zuid-Afri-
ka. De eerste om hun ideaal, een
blank-thuisland in de Transvaal te
bewerkstelligen, en de tweede om
actieve steun te krijgen voor het
regeringsprogramma van geleidelij
ke hervormingen, zonder dat de
greep op de macht in Zuid-Afrika
daadwerkelijk losgelaten wordt.
Dat de regering-Botha zich intussen
steeds meer ongerust maakt over
het conservatieve blok, is duidelijk.
In Zuid-Afrika wordt openlijk ge
speculeerd, dat de aanvallen afgelo
pen maandag op beweerde ANC-
bases in Zambia, Zimbabwe en
Botswana allereerst zijn uitge
voerd, om de eigen morrende ach
terban te tonen dat de regering niet
over zich heen laat lopen. Hoewel
eventuele verkiezingen in Zuid-
Afrika voor blanken, kleurlingen en
Aziaten nog minstens twee jaar op
zich zullen laten wachten - zo er
ooit nog verkiezingen in dit land
zullen plaatsvinden - maakt de NP
zich zeer veel zorgen over recente
polls die uitwijzen, dat de aanhang
van de conservatieven aanzienlijk
is gegroeid. Die aanhang zou op dit
moment zelfs 15 procent van het
blanke electoraat bedragen.
Anderzijds is het vanuit blank-con
servatief oogpunt eveneens verklaar
baar, dat zij zich in toenemende
mate zorgen aan het maken zijn over
hun eigen bevoorrechte positie. De
internationale druk op Zuid-Afrika
zou uiteindelijk wel eens kunnen
leiden tot een capitulatie van de NP,
waarna een zwarte meerderheidsre
gering onvermijdelijk wordt. De
angst daarvoor is de afgelopen
maanden herhaaldelijk gedemon
streerd, niet alleen door de groei van
de AWB, maar nog meer door aansla
gen van blanke conservatieven op
onschuldige zwarte burgers en de
deelname van blanke conservatieve
politieagenten aan aanvallen op ra
dicale jongeren in zwarte woonwij
ken. Om nog maar niet te spreken
van het brute en meedogenloze op
treden van blanke knokploegen.
De 'nederlaag' van 'Pik' Botha in
Pietersburg is daarom een zorgwek
kend en angstaanjagend teken. Nu
Zuid-Afrika en de rest van de wereld
reeds lang gewend zijn geraakt aan
het geweld van het blanke apart
heidsapparaat jegens de zwarte be
volking en sinds twee jaar aan dat
van zwarte radicale jongeren tegen
hun behoudende rasgenoten, is daar
nu definitief een nieuw element aan
toegevoegd, namelijk dat van con
servatief blank tegen minder-behou-
dend-blank. Er is het afgelopen jaar
regelmatig gesproken over een mo
gelijke burgeroorlog in Zuid-Afrika
of een rechtse staatsgreep. In Pie
tersburg zou die burgeroorlog of die
staatsgreep wel eens aanzienlijk
dichterbij kunnen zijn gekomen.
