gebrandschilderd raam met
zeeuws wapen voor zeeland
ZEEUWEN IN
AMERIKA (slot)
PZC/ week-in 33
winkelketen
125 jaar
m. p. dieleman
opleiding
verdreven
fasen
zorgen
rond de
grote
steden
Namens Zeelands commissaris der koningin, dr C.
Boertien bood NCRV-directeur en amateur-genea
loog Jan Vefdonk vorige maand op zijn reis naar
Amerika een gebrandschilderd raam, met het wapen
van de provincie Zeeland, alsmede een oorkonde,
aan burgemeester Don Disselkoen van het stadje
Zeeland in Michigan aan. Verdonk is groot voorstan
der van het verstevigen van de banden tussen de
afstammelingen van Zeeuwse emigranten en de
inwoners van de provincie Zeeland. Ter ondersteu
ning van dat streven en tegelijkertijd als huldeblijk
aan Zeeland gaf de Zeeuwse commissaris deze
geschenken mee. De korte plechtigheid speelde zich
af in het gemeentehuis in het bijzijn van een aantal
raadsleden, oud-burgemeesters en enkele voor de
uitwisselingsgedachte enthousiaste inwoners, zoals
museumbeheerster mevrouw Van Koevering en di
recteur Tom Dekker van de plaatselijke bank.
Op zijn volgende reis naar de VS - al deze maand als
leider van een reisgezelschap uit Nederland - zal
Verdonk in het gemeentehuis van Zeeland de 'bood
schap' in ontvangst nemen, die burgemeester Dissel
koen aan Zeelands commissaris Boertien wil doen
toekomen.
Zeelands burgemeester Disselkoen met het hem door Verdonk (links) overhandigde gebrandschilderd raam.
SATERDAG 24 MEI 1986
amerikaanse droom
werd werkelijkheid
rve Amerikaanse droom van vrij-
L/heid, onafhankelijkheid en rijk
lom is voor de afstammelingen van
Ie Steketees uit Borssele werkelijk-
ïeid geworden. De huidige vierde en
vijfde generatie Steketees - allen
ifstammelingen van de uit Borssele
ifkomstige en in 1847 met vrouw en
legen kinderen geëmigreerde Jan
John) Steketee - mogen zich de
:igenaar noemen van een keten van
warenhuizen in vijf steden in West
Michigan, met als hoofdzetel Grand
lapids. De 'company' behoort met
len jaarlijkse omzet van dertig mil-
oen dollars en een vast personeels-
lestand van vierhonderd man tot de
niddelgrote bedrijven in de regio.
9p part-time basis zijn gemiddeld
ïog eens driehonderd mensen in
iienst.
,We hebben het hier goed gedaan",
'onstateert de thans 62-jarige Ri-
:hard Steketee, de 'hoogste baas'
'an Steketee met gepaste trots. Wij
iraten met hem in zijn kantoor op de
lijfde verdieping van de hoofdvesti
ng in Grand Rapids, waar op het
noment van onze komst een ingrij-
lende verbouwing wordt uitgevoerd,
iet door merg en been dringende
;eluid van zware betonboren is op
alle acht verdiepingen te horen. De
vaste klanten laten het warenhuis in
leze periode links liggen. Voor de
tijd van het jaar is het opmerkelijk-
ijk stil bij Steketee's. Hoogste boss
Richard Steketee tilt daar niet zo
aan.
,Met je tijd meegaan is ons motto.
iVe volgen de markt nauwgezet. Dat
s de enige manier om wat te berei
den in dit vak. Stilstand is achteruit
tang. Daarom zijn we nu weer aan
aen stevige verbouwing begonnen. In
september 1984 hebben we een uitge
weid marketingonderzoek gedaan.
Of we nog wel op het juiste (consu-
nenten)spoor zaten. Nou, dat bleek
niet meer voor honderd procent het
;eval te zijn. Aanpassen aan de
smaak van het publiek betekent dat
ie moet veranderen. Dat is niet al-
een een kwestie van overleven, maar
aok van durf. Om een voorbeeld te
noemen: de gehele bruidsafdeling
nebben we opgeheven. Vloerbedek
king en meubels zijn inmiddels ook
1e deur uit. Tegen gespecialiseerde
raken op dit gebied kun je toch niet
ap. Dan is het verstandig de bakens
te verzetten. Ons onderzoek wees uit,
lat in een aantal branches geen
business meer zit voor een warenhuis
als het onze".
%roei
Onder het bewind van Richard Ste
ketee - hij is president geweest van
1968 tot 1985 en sinds begin vorig
iaar vervult hij de hoogste functie
van chairman of the board of direc
tors - heeft het bedrijf een stormach
tige groei doorgemaakt.
Zijn verwachting is, dat Steketee's,
bat zich vrijwel geheel op de mode
gaat richten, binnen drie jaar een
omzet zal halen van vijftig miljoen
dollars. Richard Steketee houdt van
dit soort doelstellingen. Hij ziet ze
als een uitdaging. Die pioniersmen
taliteit heeft hij, daarvan is hij over
tuigd, meegekregen van de eerste
Steketees, die in een voor hen volko
men vreemde omgeving met succes
een zaak-van-naam in de westregio
van Michigan hebben opgebouwd.
Zoals alle Steketees is Richard on
deraan de ladder begonnen. Na de
Tweede Wereldoorlog, die hij sinds
1943 bij de marine doorbracht, kwam
hij in het familiebedrijf. Het maga
zijn was zijn eerste werkplaats. Ri
chard voelde zich er niet te groot
voor. „Zo was het en zo is het nog
steeds bij ons. Als je als Steketee wat
vil bereiken in dit bedrijf moetje het
alledaagse handwerk door en door
kennen. Wie zich daar te goed voor
voelt, past hier niet". Het is duidelij
ke taal, die blijkens het aantal Steke-
In de loop der jaren is het de Steke
tees goed vergaan. Op dit moment
heeft het familiebedrijf Steketee's
warenhuizen in Grand Rapids
(twee), Muskegon, Grand Haven,
Holland en Kalamazoo. De hoofdze
tel van het bedrijf is gevestigd in
Grand Rapids, evenals het distribu
tiecentrum. De naam luidt nu: Ste
ketee's (niet aan elkaar geschreven,
maar met 's), zonder de toevoeging
'and Sons'.
Het warenhuis prijst zichzelf aan als
'a specialty department store, offe
ring updated merchandise in the
moderate to better price lines', zeg
maar een beter soort warenhuis in de
wat hogere prijsklasse. Kleding, lin
nen, huishoudelijke artikelen, aarde
werk en geschenken behoren tot de
gangbare verkoopprodukten.
Richard Steketee is buitengewoon
tevreden met de nieuwe opzet van de
zaak. „We hebben een uitstekend
imago; de mensen mogen ons, zo is
uit het marketingonderzoek geble
ken. We gaan daarom door met dit
soort onderzoeken. De vinger aan de
pols houden is voor een bedrijf als
het onze een levensnoodzaak", is de
stellige overtuiging van chairman
Richard. Van de totaal 700 werkne
mers bij Steketee's - van wie driehon
derd part-time - is tachtig procent
vrouw. Vier van hen zijn doorgedron
gen in wat Richard Steketee om
schrijft als een topfunctie: branche
manager. Hij is er trots op bijna alle
personeelsleden persoonlijk te ken
nen.
„Ik ken er wel vijfhonderd bij hun
voornaam; hun achternaam moet je
me niet vragen. Die weet ik niet",
geeft hij eerlijk toe. Steketee zegt
'niet te geloven in achternamen' Het
personeel spreekt hem aan met Dick,
hoewel de jongeren het meestal op
mister Richard houden. Met vakbon
den heeft hij 'niets te maken'. Niet
omdat hij tegen georganiseerde
werknemers is, zegt hij er zelf van,
maar eenvoudig omdat zijn perso
neelsleden kennelijk niets voor een
vakbond voelen en de vakbondsbon
zen derhalve zijn deur voorbijgaan.
Helemaal geen georganiseerde werk
nemers is niet honderd procent cor
rect, voegt hij eraan toe. Richard
Steketee weet zeker dat één van zijn
personeelsleden lid is van een vak
bond. Daar blijft het dan ook bij.
Georganiseerd zijn in een vakbond is
volgens hem een individuele kwestie.
Ieder moet dat zelf maar uitmaken.
De viering van het 125-jarig bestaan
houdt Richard Steketee nog niet
echt bezig. Als NCRV-directeur Jan
Verdonk - wiens Amerika-reizen ook
tot Grand Rapids zijn doorgedron
gen - hem voorstelt een gezelschap
Steketees uit Zeeland te ontvangen
èn te fêteren ter gelegenheid van het
jubileum, komt chairman Richard
niet veel verder dan de opmerking
'nog geen vaste plannen te hebben'.
Maar het idee spreekt hem wel aan,
laat hij blijken. Toch maar eens een
keertje binnen de board of directors
in bespreking brengen. Zeeland
staat, hij geeft het volmondig toe, ver
van hem af. Natuurlijk, bet-over
grootvader John is afkomstig uit
Zeeland, maar dat is allemaal alweer
zo lang geleden. Nederlands bijvoor
beeld spreekt Richard Steketee geen
woord, in tegenstelling tot vele af
stammelingen van emigranten uit
Nederland, die de banden met het
land van hun oorsprong niet willen
en kunnen doorsnijden en die in
staat zijn een 'paar zinnen iri onze
taal uit te spreken. De Steketees zijn
echte Amerikanen geworden in de
afgelopen honderd vijfentwintig jaar.
De bevolkingsexplosie die
vooral merkbaar is in grote
:W: steden veroorzaakt geweld,
handel in verdovende middelen,
terrorisme, milieu- en
y*: huisvestingsproblemen. Daarom
is internationale samenwerking
nodig. Met die oproep sloot
:£:j: Javier Perez de Cuellar,
secretaris-generaal van de VN,
vrijdag in Barcelona de
y;y conferentie van het VN-Fonds
voor Bevolkings Activiteit
(Unfpa) af.
S:|: Regeringsvertegenwoordigers en
y:* burgemeesters van de zeventig
SS grootste steden ter wereld bogen
zich afgelopen week in de
Spaanse plaats over de toekomst
kg; van de snel uitdij ende steden.
Aan het einde van deze eeuw leeft
een op de twee wereldbewoners in
een stad; een op de vijf leeft in wat
W:- een „mega-stad" wordt genoemd,
van meer dan vier milj oen
inwoners. Het aantal reuzesteden
;y;y bedraagt over veertien jaar 78,
blijkt uit cijfers van het UNFPA.
De grootste metropool van het
moment is Mexico-stad met naar
schatting 18,1 miljoen inwoners.
De Mexicaanse hoofdstad telt
over veertien jaar 26,3 miljoen
g:;:: inwoners. Maar tegen die tijd zijn
SS er nog 21 andere steden, waarvan
17 in ontwikkelingslanden, met
S-:- meer dan tien miljoen mensen.
SS Afrika is nu nog de landelij kste
SS regio van de wereld. Hier leven in
SS verhouding de meeste mensen op
:-:S het platteland. Het zwarte
SS continent telt echter de snels
SS groeiende steden, zo blijkt uit „De
SS Toestand van de
SS Wereldbevolking'een rapport
SS van het bevolkingsfonds.
SS Over het algemeen wordt
SSj ontwikkeling van het platteland
SS gezien als de sleutel voor
SS: verbetering van de situatie in
SlS; steden. Wie echter elektriciteit,
stromend water aanlegt op het
S-v platteland, de boeren kredieten
SS verstrekt en goede prijzen voor
SS; hun produkten betaalt, heeft
SS meer kans om de trek naar de
stad te stuiten. Het is immers de
SiS armoede die veel
SS plattelandsbewoners ertoe aanzet
hun biezen te pakken en hun
SS geluk in de stad te beproeven.
SS: Verbetering van de
gezondheidszorg leidt voorts tot
SS afname van het geboortecijfer,
SS aldus de redenering.
Deze visie werd ook in Barcelona
SS verwoord door een groot aantal
SS afgevaardigden uit de Derde
Wereld. De burgemeester van de
Nigeriaanse hoofdstad Lagos,
SS Younis Olturii Basorun, roemde
de koerswijziging in zijn land ten
SS gunste van de landbouw.
S;S Schoolverlaters, die snel afreizen
naar de stad op zoek naar een
SS; baan, krijgen nu kredieten,
S;S werktuigen en zaaigoed, zodat zij
meteen aan de slag kunnen op
SS; een stukje land en blijven. „Het
S;S betekent weliswaar minder geld
voor ontwikkeling van de steden,
;SS maar we verlichten de druk op
S;S ons huisvestings- en
SS transportsysteem, dat
SS: onwerkbaar is geworden", aldus
SS Basorun.
SS Overigens is niet iedereen
SS overtuigd van deze
SS; wisselwerking, bleek deze week.
SS De onderzoekers Perlman en
SS Shearer geloven dat
SS ontwikkeling van het platteland
S;S soms bij-effecten heeft die
SS migratie naar de stad juist
SS: stimuleren. Een voorbeeld is
SS: hogere opleiding. Meer inkomen
;S;i; betekent meer mogelijkheden
SS om verder te leren, hetgeen een
SS reden kan zijn voor jongeren om
SS; naar de stad te trekken. Of later
SS geschoold en wel om daar een
SS betere baan te zoeken. Datzelfde
SS; geldt voor de aanleg van wegen,
SS waardoor de stad bereikbaar
andaag in de serie Zeeuwen in
\merika het laatste verhaal
>ver het wel en wee van de
ifstammelingen van emigran-
en uit de vorige eeuw.
joofdredacteur M. P. Dieleman
iad in Grand Rapids een ge-
;prek met Richard Steketee, de
lig boss van het familiebedrijf
;tekee's met vestigingen in vijf
iteden in Michigan en een jaar-
ijkse omzet van vele tientallen
niljoenen guldens.
tees op verantwoordelijke posten in
de zaak, door veel familieleden wordt
begrepen. Behalve Richard Steketee
zitten in de top van de organisatie
broer Bob als president sinds Ri
chard voorzitter is van de directie),
zijn zoon Rick en zijn neven Fred en
Rob. Richard en Bob vormen de
vierde generatie. De overige drie
Steketees zijn alweer van de vijfde
generatie. De zesde generatie kan
over enkele jaren in het bedrijf wor
den verwelkomd.
Richard Steketee heeft de gezonde
belangstelling van iedere Amerikaan
voor zijn afstamming. Volgend jaar is
het groot feest voor de Steketees,
want dan is het honderd vijfentwintig
jaar geleden dat betovergrootvader
Paul Steketee - die als dertienjarige
jongen de wijdse polders van Borsse
le had verruild voor het toen nog
dicht beboste Michigan - het waren
huis Steketee stichtte.
Paul was één van de kinderen van
de in 1847 geëmigreerde Jan Steke
tee, die slachtoffer was van de gods
dienststrijd in de jaren dertig en
veertig van de vorige eeuw.
De (Franse) voorouders van John
waren al eens eerder verdreven we
gens hun godsdienstige overtuiging.
Zij waren aan het eind van de zeven
tiende eeuw uit Frankrijk gevlucht,
nadat door aanvaarding van het
Edict van Nantes het leven voor de
Franse protestanten vrijwel onmoge
lijk was geworden. Om dezelfde re
den verliet Jan met zijn gezin Neder
land om zich in de VS te vestigen. Hij
maakte de overtocht per schip van
uit Antwerpen. Als man die gewend
was leiding te geven - Steketee had
het toezicht op het herstel van de
zeeweringen - werd hij gekozen tot
leider van de kleine groep gerefor
meerden, die naar de VS wilde, rul
was toen dertien jaar. In eerste in
stantie voegden de Steketees zich bij
andere Nederlandse emigranten in
het pas gestichte Holland/Michigan,
maar spoedig gingen ze door naar
het nauwelijks tien mijl verder gele
gen Zeeland, waar zij tot de eerste
settlers behoorden. Een jaar na hun
komst zocht de jonge Paul werk
buiten Zeeland. Hij kreeg een baan
tje in de kruidenierswarenzaak van
Pliny P. Roberts in Grandville, een
plaatsje tussen Zeeland en Grand
Rapids. De jonge Paul verbleef daar
maar enkele maanden. De grote stad
oefende meer aantrekkingskracht op
hem uit. In Grand Rapids was hij
achtereenvolgens in dienst bij een
laken-en kledinghandelaar en een
koopman, steeds als kantoorbedien
de. In 1856 trouwde Paul Steketee
met ene Pieternella Meeuwse uit het
stadje Zeeland, de woonplaats van
zijn ouders.
De capaciteiten van de jonge Paul
Steketee waren voor de koopman en
handelaar John H. Doomink aanlei
ding hem in 1862 als vennoot in zijn
zaak op te nemen. Voor de somma
van 1.750 dollars kocht hij zich in. Al
het spaargeld van de familie moest
ervoor worden opgenomen en het
bleek zelfs nodig een hypotheek op
het huis te nemen. De firma, die als
groothandelaar optrad, kreeg de
naam Doornink en Steketee. Tien
jaar later kwam de zaak geheel in
handen van Paul Steketee, toen
Doornink zich wegens zijn hoge leef
tijd terugtrok en zijn aandelen aan
zijn partner verkocht. In 1878 nam
Paul Steketee zijn drie zonen John,
Peter en Paul Jr. in de zaak op, die
vanaf dat moment Steketee and
Sons heette.
Djakarta
wordt voor meer mensen, aldus
de twee.
Opvallend in Barcelona was dat
de groei van steden steeds meer
geaccepteerd lijkt. De toename
van de bevolking kan niet worden
voorkomen, aldus de redenering.
Gedwongen verhuizingen,
afbraak van krottenwijken of
scherpe controles op de
toegangswegen blijken in de
praktijk niet het gewenste
afschrikeffect te hebben.
De burgemeesters van een aantal
steden was het erover eens: als
migranten niet weggehouden
kunnen worden, moet er gezocht
worden naar een andere
oplossing. Hun keuze voor een
vestigingsplaats moet enigszins
gestuurd worden of ze moeten de
beschikking krijgen over
basisvoorzieningen.
Het voorbeeld van Jakarta
figureerde prominent op de
bevolkingsconferentie. Het
stadsbestuur van de
Indonesische hoofdstad heeft het
opgegeven om de migratie te
beperken. In plaats daarvan geeft
zij nu vergunningen en passen uit
die toegang verlenen tot de stad.
Voorts besteedt zij nu haar
energie aan het verbeteren van de
sloppenwijken die er al waren.
Het herhuisvestingsprogramma
van de Indonesische regering
bleek nauwelijks
aantrekkingskracht uit te
oefenen op de sloppenbewoners.
Vorig jaar werden slechts 1.500
gezinnen „overgeplaatst" naar
dunbevolkte eilanden. Maar
datzelfde jaar kreeg de stad 40.000
nieuwe gezinnen van het
platteland te verwerken.
Richard Steketee, aan de top van een florerende warenhuisketen.
De stadsvernieuwing gaat in
fasen. De eerste stap in dit
zogeheten Kampong
Verbeterings Project is aanleg
van water, riolering en
elektriciteit. Dat is nu achter de
rug, aldus de regionale planners
uit Jakarta, die in Barcelona
aanwezig waren. Nu gaat men
beginnen met de bouw van
eenvoudige huizen.
Om de bevolking enigszins te
verspreiden werd ook veel
aandacht geschonken aan de
regio's rond de stad. Daar kan de
trek al tot stilstand worden
gebracht. Zeker als het
gemeentebestuur zoals in Manilla
het geval is, pogingen doet om
daar nieuwe industrie naar toe te
lokken.
In China werd de strenge controle
op verhuizing eveneens onlangs
versoepeld. Nu is het mogelijk om
tussen kleine steden heen en weer
te pendelen. Niet-agrarische
ondernemingen worden
gestimuleerd.
De Filipijnse wetenschapper
Aprodicio Laquian beschreef de
situatie in verschillende grote
Aziatische steden. Hij
constateerde dat veel
gemeentebesturen van
metropolen nu goedkope
transportsystemen aanmoedigen,
variërend van de rickshaw in
India tot de pedicabs in Indonesië
of de verbouwde jeeps op de
Filipijnen. Zij zien in dat armen
zo aan een baan komen en
bovendien mobiel worden.
Venters en straatverkopers die
vroeger werden gearresteerd
omdat zij de straat blokkeerden
en toeristen een slechte indruk
gaven, worden steeds meer met
rust gelaten, constateert hij
verder. De bestuurders realiseren
zich dat zij zorgen voor goedkoop
en makkelijk voedsel.
Ook de Indonesische regionale
planner Herbowo deelt die
mening: „Venters lossen ook het
werkloosheidsprobleem op. Zij
zijn de veiligheidsklep in de
stad". Ondertussen kunnen de
stadsbesturen oplossingen op
langere termijn uitdenken.
