1938: Weense wals
1930: Tam begin
1934: Supporters
over de Alpen
Gebroken arm
1950: Niet gladjes
1954: Puskas
1958: Didi-Vava-Pele
1962: Vlak toernooi
1966: Eusebio
1970: Hitte
1974: Cruijff
1978: Slangenmens
1982: Italië en 1986:
VRIJDAG 23 MEI 1986
Wembley 1966: Engeland, gastheer van het WK,
staat 2-1 vóór in de finale tegen de Westduitsers
en er is nog tien seconden te spelen. De president van
de FIFA repeteert zijn speech, Sir Stanley Rous glimt
over heel zijn bolle gezicht, Duitse officials halen
extra-diep adem om zich over de deceptie heen te
zetten. Dan ontstaat er een scrimmage voor het
Engelse doel, de bal kaatst van been naar been en
wordt door Wolfgang Weber over de lijn gedrukt: 2-2
en verlenging!
zevenduizend vaderlandse sup
porters via trein, bus en zelfs de
fiets over de Alpen waren
getrokken om Oranje bij te
staan. De grote vorm ontbrak
op het kritieke moment en de
Zwitsers buitten dat knap uit.
Ik zat bij de radio en hing aan
Han Hollanders lippen, maar
ook dat hielp niet.
Toch zeiden de experts, dat het
een goed WK was. Dat kan best
zo zijn. In elk geval was er
evenwicht. Veel teams waren
ongeveer even sterk en dat bete
kende in het toen ook al voet-
balverdwaasde Italië een flink
aantal spannende partijen. Op
vallend was de rol van enkele
kwaliteitskeepers. Planicka, de
Tsjech zorgde voor winst op de
Duitsers, hoewel die in de hoog
blonde Fritz Szepan een knappe
middenveldstrateeg bezaten.
Maar de beste ballentegenhou-
der was Ricardo Zamora. De
kwartfinale Italië-Spanje zag er
uit als een bombardement op
het Spaanse doel. Vóór Zamora
stonden niet minder dan 7 ge
blesseerde Spanjaarden zich
wanhopig teweer te stellen. Za
mora sleepte er een 1-1 uit, maar
in de overgespeelde wedstrijd
moest hij geblesseerd aan de
kant blijven. De Italianen beza
ten met Combi in de goal, Mon
ti, Meazza, Schiavio en de pijl
snelle Orsi inderdaad de beste
ploeg, maar hadden veel moeite
met het Oostenrijkse 'wunder-
team' van Hugo Meisl, dat in de
halve eindstrijd slechts met 1-0
moest buigen. Italië won de fi
nale van de Tsjechen, maar het
was een dubbeltje op z'n kant:
kort vóór tijd leidden de Tsje
chen nog met 1-0. Toen brak
Orsi onstuitbaar door en in de
verlenging haalde Schiavio de
buit binnen.
Oranje kwam ook in '38 door de
voorronden heen, maar ons elf
tal had niet de allure van vier
jaar tevoren. Bakhuys was prof
in Frankrijk geworden, Van
Heel en Andriesen waren over
hun hoogtepunt heen. Kick
Smit was nog zeer goed, maar
in Le Havre werd juist hij ge
blesseerd tegen de Tsjechen,
zodat wij in de verlenging met
3-0 voor de bijl gingen.
Intussen namen aan de titel
strijd van 1938 slechts 15 landen
deel, waaronder niet meer dan 2
uit Zuid-Amerika. Het WK leef
de nog niet overal. Interessant
was het om naar de Duitsers te
kijken, want Oostenrijk was
geannexeerd en Sepp Herber
ger, ook toen al coach, moest de
Weense wals en de Duitse mars
samenvoegen, in de hoop, dat
het zou klikken. Nu. dat deed
Twee vrijwel uitgespeelde ploe
gen zetten de tanden nogmaals
op elkaar en dan gebeurt het
volgende: Geoff Hurst, geen
groot technicus, maar een rech-
terwreef van beton, haalt van
tamelijk-ver uit, de bal slaat
over Hans Tilkowski heen tegen
de onderkant van de lat... stuit
vrijwel loodrecht omlaag en
wordt door diezelfde Weber met
het hoofd tot hoekschop ver
werkt. Maar de Zwitserse refe
ree Dienst geeft die corner niet.
kijkt weifelend naar zijn grens
rechter (de Rus Bachramov) en
die wordt op slag in Engeland
beroemd en in West-Duitsland
berucht. Want hij gebaart naar
de middenstip. Goal! De Duit
sers protesteren, maar het helpt
niet.
Later volgt in Amsterdam de
première van de officiële film
van het WK en Bachramov is
aanwezig. Het schot van Hurst
wordt van duizend kanten beke
ken, in slow-motion, via stippel
lijntjes en met stilstaande beel
den en nergens blijkt de bal de
doellijn te hebben gepasseerd!
Bachramov schuift nerveus op
zijn stoel heen en weer en morst
as op zijn parelgrijze das.
Zo zit de historie van het we
reldkampioenschap voetbal
vol dramatische gebeurtenis
sen, hoewel het - in 1930 -
tamelijk tam begon. Het was
allemaal tot stand gekomen
door een initiatief van de FIFA-
president, de Fransman Jules
Rimet, die een grandioze gou
den beker beschikbaar stelde,
maar niet kon voorkomen, dat
slechts vier Europese landen de
verre reis naar Uruguay onder
namen. Op zichzelf waren ze
wel reislustig, maar er moest
wat geld tegenover staan en
daar was Uruguay niet scheutig
mee. Maar Frankrijk, Roeme
nië, België en Joegoslavië na
men deel en deden het niet eens
slecht, al waren de Zuidameri-
kaanse landen als Uruguay en
Argentinië met hun technische
hoogstandjes verder in de voet
balkunst dan de Westeuropea
nen. Waarom in Uruguay? Om
dat dat land tweemaal achter
elkaar olympische voetbaltoer
nooien had. gewonnen ('24 en
'28).
De Belgen lieten zich door de
Verenigde Staten verrassen,
maar verder liep veel volgens
plan, en de finale tussen het
thuisland en de Argentijnen was
een logisch sluitstuk. In Monte
video wonnen Andrade (de Pelé
van de jaren dertig) en zijn
Uruquezen met 4-2 de eind
strijd. Twee uitblinkende Ar
gentijnen, Monti en Orsi, namen
de Italiaanse nationaliteit aan
en werden met Italië vier jaar
nadien wereldkampioen.
Het WK van '34 leek voor Ne
derland heel wat te worden. In
de voorronden daverde Oranje
over Ieren en Belgen heen, hoe
wel de Ierse midvoor Moore
onze doelman Adri van Male
met bal en al over de lijn duw
de, wat een reglementair-cor-
recte goal opleverde en Van
Male verbijsterd achter liet.
Maar het was de tijd van het
'krankzinnige kwartiertje',
want Karei Lotsy, de mentale
opjutter van de KNVB, wist
van psychologie in verband
met sportprestaties af en injec
teerde in het Nederlands elftal
een onverzettelijkheid, die mu
ren kon slechten. Bovendien
hadden we gewoon een goed
elftal, met een binnentrio Kiek
Smit-Bep Bakhuys-Leen Vente,
dat menig land ons benijdde.
Maar eenmaal tot de eindron
den doorgedrongen werd het
een teleurstelling. In de hitte
van San Siro verloor Nederland
met 3-2 van de Zwitsers, hoewel
het niet. De Zwitsers schakel
den de Duitsers in twee ontmoe
tingen uit. Intussen voetbalden
Brazilianen en Polen zo aanval
lend tegen elkaar dat er een
korfbaluitslag ontstond: 6-5
voor Brazilië.
Denk niet, dat het steeds spor
tief toeging. Toen de Tsjechen
zich tegen Brazilië fel verzet
ten. grepen de Zuidamerikanen
naar onfrisse wapens. Keeper
Planicka moest met een gebro
ken arm van het veld, de knie
van Nejedly werd in puin ge
trapt en drie spelers werden uit
het veld gestuurd. De Italianen,
uitmuntend getraind en gecoa-
ched door Vittorio Pozzo, speel
den nog beter dan in '34. Zij
bezaten zowel een sterke verde
diging met Foni en Rava als
uitblinkende backs en Olivieri
als stijlvolle doelman, maar in
Andreolo hadden ze een spil
van allure en in Piola en Meaz
za voortreffelijke afmakers. De
Hongaren, technisch ook zeer
begaafd, deden er in de finale
alles aan, maar moesten bui
gen. In het Stade de Colombes
in Parijs won Italië met 4-2.
Engeland, de aartsvader van
het voetbal, had zich nooit met
het WK willen bemoeien. Maar
in de na-oorlogse sfeer van ver
bondenheid tussen de winnaars
moesten de Britten hun 'splen
did isolation' opgeven. Hele
maal gladjes liepen in 1950 in
Brazilië bij het eerste wk in
twaalf jaar, de zaken nog niet,
daarvoor ontbraken in de kwali-
fieatiegroepen teveel landen.
Uit Azië kwam niemand en Ar
gentijnen, Peruanen en voetbal
lers uit Equador bleven even
eens weg. Er werd nu in vier
groepen gespeeld en de win
naars (Zweden - dat Italië klop
te -, Brazilië, Spanje en Uru-
quay) haalden de halve finales.
Brazilië draaide de Zweden met
7-1 dol, en raasde ook over de
Spanjaarden heen (6-1) terwijl
Uruguay op kousevoeten de fi
nale binnensloop.
In het machtige Maracana-sta-
dion (150.000 toeschouwers) was
Brazilië dermate overtuigend
favoriet, dat de spelers meenden
dat de buit al binnen was eer de
beer geschoten. Rust 0-0, dan
1-0 voor Brazilië, maar de gelijk
maker via Schiaffino (later een
ster in Italië) en ten slotte 2-1
voor de Uru's. Men zegt, dat
sommige Braziliaanse suppor
ters de hand aan zichzelf sloe
gen uit pure teleurstelling.
In 1954 mocht Duitsland weer
meedoen, voor 't eerst sedert
'38. Met de broertjes Otmar en
Fritz Walter, Morlock, Rahn (la
ter bij FC Twente) en Toni
Turek tussen de palen bezaten
de mannen van Sepp Herberger
een goed, hecht team. Maar het
zat in dezelfde groep als Honga
rije en toen het Wunderteam
van Gustav Szebes met Ferenc
Puskas, Nandor Hidegkuti,
Sandor Koscis, de kanthalf
Boszik (een voetballend parle
mentslid) de Duitsers met 8-3
voor schut had gezet, leek deze
tegenstander opgerold. Maar er
waren meer obstakels op te
ruimen: de Brazilianen b.v., die
pas na verlenging het hoofd
bogen in een wedstrijd, welke
collega Ad van Emmenes tra
nen in de ogen had bezorgd van
ontroering: zo mooi was er ge
voetbald. Maar tegen Uruguay
ging het onvriendelijk toe. Na
afloop gingen de spelers in de
'wandelgangen' bij de kleedka
mers met elkaar op de vuist.
De finale leek een 'makkie' voor
de Hongaren. Na slechts 7 minu
ten stonden ze al met 2-0 voor
door Puskas (die eerder door de
eenarmige Duitser Liebrich
zwaar was toegetakeld) en Csi-
bor. Toen dachten de Hongaren
al aan de glorie welke hun te
wachten zou staan. Op de tribu
ne zaten hun vrouwen en ver
loofdes met de bloemen in de
armen. Maar Duitsers zijn pas
geklopt als het eindsignaal
heeft geklonken. Via Morlock en
Rahn werd het nog vóór rust 2-2
en kort vóór tijd kanjerde Hel
mut Rahn de winnende treffer
langs Grosits. Hoewel ik als
neutraal journalist geacht werd
blanco tegenover deze affaire te
staan, ben ik na afloop nog
zeker een kwartier verdwaasd in
de regen blijven zitten. Lichtzin
nige genialiteit had het tegen
hardwerkend nuchter vakman
schap moeten afleggen. Hoe kon
iemand wereldkampioen wor
den, die in de groep met 8-3 was
geklopt door de uiteindelijke
verliezende finalist?
Vier jaar later, 1958 in Zweden,
werd een nieuw Braziliaans
team geboren en leerde de we
reld een 17-jarige kennen, Edson
Arantes di Nasciemento, ofte
wel PELE, waarmee men voor
uit kon tot ene Cruijff zich zou
melden. De Brazilianen hadden
een schitterend binnentrio in
Didi-Vava-Pele, dat aanvals-
voetbal speelde dat van een
andere planeet scheen te ko
men. Slechts éénmaal stokte de
meesterlijke machinerie, nl. in
de halve eindstrijd tegen het
eveneens virtuoze Frankrijk,
dat met 1-0 een tijdlang voor
stond, maar vervolgens zijn bes
te verdediger, aanvoerder Jon-
quet, verloor. Daarop stoomden
de Brazilianen door tot 5-2.
Duitsland kwam in de halve
finale contra Zweden, dat een
uitstekende ploeg had. maar
pas ging heersen toen de brute
verdediger Juskowiak van het
veld was gestuurd. Zo werden
de Duitsers 4e, de Fransen (met
de kampioensschutter van het
toernooi: Just Fontaine) 3e en
rolde Pele c.s. de gastheren op
met 5-2 via grandioos, geva
rieerd aanvalsspel.
Over 1962 wil ik graag kort zijn.
Het was een vlak toernooi in
Chili. De Europese tv-commen-
tatoren drentelden'door Frank-
Eusebio, hier in het Feyenoordstadion, bepaalde in 1966 het gezicht van Portugal.
furt a.d. Main, in afwachting van
per straalvliegtuig aangevoerde
filmfragmenten, die dan 's
avonds op de buizen kwamen.
Dat was vervelend werken,
maar veel erger was het verve
lende voetbal dat de kijkers
overal ter wereld moest worden
voorgeschoteld. De wereld was
in een defensieve periode te
recht gekomen. Alle aanvallers
werden bewaakt alsof het om
terroristen ging. Niemand kreeg
meer dan 5 centimeter ruimte
en men moest wel de virtuosi
teit van een Garrincha hebben
om zich vrij te kunnen spelen.
Pele was geblesseerd. Zeer ruw
ging het toe bij Chili-Italië. De
Italiaan kreeg een neusbeen
breuk te verwerken in een wed
strijd, welke de Engelse arbiter
Aston totaal uit de hand liep.
De finale ging tussen Brazilia
nen en Tsjechen. De balkunste
naars wonnen met 3-1.
Aan het begin van dit verhaal
heb ik al gerapporteerd over de
finale Engeland-Duitsland. Het
was een goed toernooi, waarin
het overigens soms te hard toe
ging. Zo werd de aanvoerder
van Argentinië, Rattin, door de
Duitse arbiter Kreitlein uit het
veld gestuurd - en terecht bo
vendien. Het ergste vond ik de
manier waarop Pele onder het
gras werd gestopt. Een Portu
gese verdediger trapte 's we
relds beste voetballer volledig
opzettelijk tegen de binnen
kant van de knie - Pele kon de
douches gaan opzoeken.
Gelukkig was er een andere
ster-aanvaller die Pele's rol
overnam, zij het voor Portugal:
Eusebio. Maar Engeland won
voor eigen publiek z'n eerste
wereldtitel. En de vreemdste
tussenstand viel bij Portugal-
Noord-Korea: 0-3! Weliswaar
hadden de bedrijvige dribbe
laars uit Azië tevoren Italië al
verslagen, maar Portugal was zo
sterk, dat een herhaling onmo
gelijk leek. Het kwam er ook
niet van want via vijf uitbarstin
gen van Eusebio wonnen de
Portugezen alsnog met 5-3.
Maar ik herinner me, dat ik die
dag een andere wedstrijd be
commentarieerde en telkens
een papiertje kreeg toegescho-
Slangenmens' Rob Rensenbrink in actie.
Johan Cruijff en Willem van Hanegem tijdens het WK van 1974, na de 2-0-zege op de DDR.
ven. „Score Portugal-North Ko
rea 0-1". Ik dacht aan een mis
plaatste grap en besloot mezelf
te beschermen door die stand
nog even voor me te houden.
Kwam er een nieuw papiertje:
„Score Portugal-North Korea 0-
2". En even later een derde
papiertje. „Score Portugal-
North Korea 0-3". Het bleek
waar te zijn.
In Mexico in '70 heeft de hitte, in
samenwerking met de grote
hoogte waarop moest worden
gespeeld, menig Europees team
parten gespeeld. Ik was in het
bloedhete Leon bij een uitput
tingsslag tussen Engeland en
West-Duitsland, een soort re
vanche voor '66, die dan ook
door Beckenbauer c.s. met 3-2
werd gewonnen - in de verlen
ging. Het was in de buurt van de
40 graden en fitte kerels als
Bobby Charlton heb ik die mid
dag ineen zien schrompelen als
vaatdoeken. De Britten ver
speelden een 2-0 voorsprong,
maar niet doordat ze het lieten
afweten, maar doordat Becken
bauer het 'Anschlusstor' schoot,
waarna Müller en Seeler door
tastten. Bij Engeland stond
trouwens de verkeerde man in
de goal, want Gordon Banks
had een voedselvergiftiging op
gelopen. A propos: Oranje ont
brak, doordat Bulgaren en Po
len ons de doortocht in de kwali
ficatie versperden. En we, uit
eindelijk, niet genoeg scoorden
in de beide ontmoetingen met
Luxemburg: 4-0 en 2-0, terwijl
de Polen 13 treffers tot stand
brachten contra het Groother
togdom.
Intussen was het WK volledig
ingeburgerd. Zelfs Haiti, Guate
mala en Bermuda waren van de
partij. De Duitsers gingen in een
prima pot ten onder tegen de
Italianen (3-4 na verlenging),
terwijl Brazilië Uruguay in de
andere halve finale op afstand
hield. Pele was op z'n top en niet
te houden. Hij had nu hulp van
Gerson en Carlos Alberto,
Over '74 hoeft niet veel verteld
te worden. Nederland had de
beste ploeg, speelde voortreffe
lijk tegen o.a. Uruguay en Bra
zilië, schoot aanvallend een
moment tekort tegen Zweden
(0-0), trok 35.000 landgenoten
naar en over onze Oostgrens en
had de finale behoren te win
nen. Na drie minuten 1-0 voor
via een Neeskens-penalty, daar
na een veel te lang en irritant
rondspelen van de bal, welk
getreiter door de Duitsers werd
afgestraft via een penalty (die
Hölzenbein versierde tegen
Wim Jansen) en de klassieke
afstraffer van Gerd Müller.
Cruijff kreeg de Britse scheids
rechter Taylor tegen zich door
voortdurend tegen hem te pra
ten en liep uiteindelijk in de
klem bij de ijverigste tegen
stander, Vogts.
Vier jaar later bezaten we een
mindere ploeg, ditmaal niet
door Michels maar door Happel
gedirigeerd, die met enige for
tuin tot de eindstrijd doordrong.
Tegen de Schotten stonden we
op het punt om huiswaarts te
worden gezonden, tot Johnny
Rep met een afstandsknal ons
terug bracht in de race. In de
finale had 'slangenmens' Rob
bie Rensenbrink de wereldtitel
als 't ware op de schoen liggen,
maar van drie meter afstand
schoof hij de bal tegen de paal.
Toen werd 't verlengen en druk
ten de Argentijnen met Mario
Kempes door.
In Spanje werd in '82 eveneens
uitstekend gespeeld, waarbij al
leen de schotvaardigheid zorgen
baarde. Ten slotte leek Brazilië
met zijn soepele speelwijze de
beste papieren te bezitten, maar
te rechter tijd toonden de Italia
nen een grotere slagvaardigheid
en de kortere weg naar het doel
te kennen. Italië verdedigt dus
zijn wereldtitel in de hitte en de
ijle lucht van Mexico. Word dit
het WK van de Russen? In
Dynamo Kiev bezitten zij een
voortreffelijke basisploeg. Al
leen: men kan in Mexico niet
voortdurend in hoog tempo te
keer gaan. Dat is zoiets als in je
eigen zwaard vallen.
