Gorbatsjov moet zijn
leiderschap bevestigen
Heineken verliest ontvoerders
geen seconde uit het oog
PZC/°Pinie en achtergrond
Stigmatiseren
Bureaucratie
Olië
Gewenning
VASTENAKTIE
Kapitaal
ZATERDAG 22 FEBRUARI 1986
PARTIJCONGRES
Door Alexander MünninghoJJ)
Met de gebruikelijke fanfare maakt Moskou zich op om de ruim vijfduizend gedelegeer
den, die vanaf aanstaande dinsdag het 27ste Congres van de Communistische Partij van
de Sowjet-Unie (KPSS) zullen bijwonen, een waardige ontvangst te bieden. Speciale
schoonmaakbrigades hebben de diverse wandelroutes naar het Congrespaleis bij het
Kremlin al letterlijk schoongeveegd en menig toerist heeft zijn aanvankelijke boeking in
centraal gelegen hotels als het monstrueuze 'Rossija', op steenworp afstand van het Rode
Plein gelegen, geannuleerd gekregen. Op een bijeenkomst als deze, die slechts eens in de vijf
jaar plaats vindt, hebben de kameraden nu eenmaal voorrang boven de 'kapstrantsy', de
valutaleveranciers uit de kapitalistische landen.
En ze zullen komen, de kameraden.
Uit het immense Sowjet-rijk zelf zijn
er zo'n 3500 de eer waardig bevonden
om namens een fabriek, een vakbond,
een wijkcomité, een sportorganisatie
of welk collectief dan ook te komen
luisteren naar de woorden die de
nieuwe leider, Michail Gorbatsjov,
dinsdagochtend tot hen zal richten.
De tweeduizend overige genodigden
komen uit de socialistische broeder
landen (een partijleider die het zou
wagen op dit congres verstek te laten
gaan veroorzaakt onmiddellijk een
politiek schandaal), terwijl uit heel de
wereld vertegenwoordigers van com
munistische partijen hun gang naar
het Mekka van de gestaalde kaders
zullen maken. Nederland stuurt de
CPN'ers mevrouw Izebout en de heer
Wolf.
Het belooft weer eens een 'echt' con
gres te worden, want de agenda oogt
veel interessanter dan die van de
wezenloze vertoningen sinds 1961.
Met name van Gorbatsjov, die dins
dagochtend het spits zal afbijten,
wordt verwacht dat hij in zakelijke,
maar daarom niet minder harde ter
men, nog eens officieel de vloer zal
aanvegen met het van corruptie en
vriendjespolitiek vergeven beleid van
Leonid Iljitsj Brezjnev.
Dat het zover zal komen als in 1956,
toen Chroesjtsjov in zijn befaamde
geheime redevoering Stalin met
naam en toenaam als de zondebok
opvoerde, is niet waarschijnlijk. Gor
batsjov, die in het krappe jaar dat hij
aan de macht is al tientallen minis
ters en districtsbestuurders en dui
zenden iets minder hooggeplaatste
kaderleden betrekkelijk geruisloos
heeft weten weg te werken, is er niet
bij gebaat om, door Brezjnev in het
openbaar te stigmatiseren, de nog
steeds omvangrijke groep van Brezj-
nev-adepten openlijk de oorlog te
verklaren en daardoor tot enige
vorm van verzet omwille van lijfsbe
houd te dwingen.
Dat spel, dat Gorbatsjov zoals het nu
gaat zeker zal winnen, moet nu een
maal omzichtig gespeeld worden. En
dus zal de dynamische man uit Sta
vropol waarschijnlijk constateren dat
er in het recente verleden de partij als
zodanig weinig te verwijten viel, maar
dat er door zwakke, onbenoemde ele
menten binnen de partij fouten zijn
gemaakt, om vervolgens te hameren
op zijn bekende aambeeld van meer
discipline en minder drinken en meer
efficiency om weer op het rechte pad
te geraken.
Aan Nikolaj Ryzjkov, de uit het verre
Sverdlovsk in een keer naar het pre
mierschap doorgestoten technokraat,
zal op het congres vervolgens het
woord verleend worden om de aanwe
zigen, maar over hun hoofden heen
het hele Sowjet-volk, de concrete in
vulling te presenteren van het twaalf
de vijfjarenplan. Dat moet de USSR
op weg helpen om voor het magische
jaar 2000 de hoge levensstandaard te
verwerven die het land al in 1961 door
een wat al te optimistische Chroesjts
jov op korte termijn (genoemd werd
1980) werd aangekondigd.
Dat partijprogramma is inmiddels
reeds in alle toonaarden als utopis
tisch bekritiseerd, maar toch is er niet
geheel afstand van gedaan. Er komt
volgende week geen nieuw partijpro
gramma, slechts een verbeterde, meer
realistische versie van wat Chroesjts
jov indertijd lanceerde. Want de heili
ge huisjes, zoals de centraal geleide
staatseconomie, blijven onverkort ge
handhaafd.
En al is de overgang naar de commu
nistische eindfase (in het partijchi
nees van de ideologen omschreven als
'eenieder werkt naar vermogen en
ontvangt naar behoefte in een klasse
loze samenleving zonder overheid')
nog lang niet bereikt, toch is de fase
van het socialisme ('eenieder werkt
naar vermogen en ontvangt naar ver
dienste') wel degeüjk ingetreden.
„Onder leiding van de Partij en onder
het vaandel van het marxisme-leni-
nisme heeft het Sowjet-volk het so
cialisme opgebouwd. Onder leiding
van de Partij en onder het vaandel
van het marxisme-leninisme zal het
Sowjet-volk een communistische
maatschappij opbouwen", zo eindigt
Gorbatsjov
letterlijk het herziene partijpro
gramma, dat volgende week met al
gemene stemmen zal worden goedge
keurd. Maar wanneer precies het
communisme zal zijn bereikt, daar
over geeft het programma ditmaal
geen uitsluitsel.
Dat nieuwe vijfjarenplan dat Ryzjkov
zal toelichten is overigens al sinds 1
januari van dit jaar van kracht en
wordt onder andere gekenmerkt door
een duchtig hanteren van het kap-
zwaard in de jungle van de bureaucra
tie. Zo werden vijf voedsel- en land-
bouwministeries die elkaar voor de
voeten liepen samengevoegd tot één
reusachtige instantie, Gosagroprom.
Gevolg: 7000 ambtenaren de laan uit
en weg uit het bevoorrechte Moskou
met zijn speciale faciliteiten voor de
elite - we mogen rustig aannemen dat
de naam Gorbatsjov in menig Sowjet-
huiskamer voorzien van minder fraaie
epitheta wordt gebezigd.
Dat het vijfjarenplan door de plotse
linge, dramatische instorting van de
wereldoliemarkt (en zestig procent
van de inkomsten van de USSR komt
uit de olie) volgens vele experts ge
doemd is een mislukking te worden
is een gegeven dat vrijwel zeker niet
in de openbare toespraken tijdens
het congres aan de orde zal komen.
Daarvoor is de collaps te abrupt
gekomen en dus zal Ryzjkov, hoewel
het kleinste kind begrijpt dat je met
de helft minder dollars aan inkom
sten je mooie plannen omtrent tech
nologische vernieuwing en automati
seringen niet waar kunt maken,
waarschijnlijk met een stalen gezicht
de tot voor kort nog zo redelijk
klinkende perspectieven voor zijn
duizendkoppig gehoor ontvouwen.
Voor Kremlinologen het meest inte
ressante deel van het partijcongres is
de verkiezing van het Centraal Comi
té. Dit Partij-lichaam, waarin 330
stemgerechtigden zitting hebben, ver
tegenwoordigt in feite het dagelijks
bestuur van de KPSS, al is het al jaar
Partijcongres in Moskou
en dag zo, dat het uit deze gelederen
langs obscure weg gevormde Politbu
ro (thans twaalf man sterk) de
werkelijke dienst uitmaakt. Toch is
het Centrale Comité de machtsbasis,
zonder welke geen enkele Sowjet-
leider zich honderd procent zeker
weet van zijn positie.
De val van Chroesjtsjov in 1964 bij
voorbeeld werd door Brezjnev mid
dels dit gezelschap bewerkstelligd.
Aangenomen mag worden dat Gor
batsjov, die reeds met grote voortva
rendheid het Politburo van Brezjne-
vianen heeft gezuiverd (de Moskouse
Partijleider Grisjin was het laatste
voorbeeld), op dit 27ste Partijcongres
zijn definitieve verankering als de
nummer één van de USSR gestalte zal
geven door getrouwen, of op zijn
minst geestverwanten, van heinde en
ver, zoals zijn gewoonte schijnt te zijn,
naar het Centrale Comité te halen.
Of het hem zal lukken meer dan de
helft van het zittende gezelschap te
vervangen is één van de cruciale
vragen van dit congres. De daaropvol
gende presentatie van het nieuwe
Politburo, waarin nu nog slechts een
enkele Brezjneviaan als Koenajev
(partijsecretaris van Kazachstan) en
Sjtsjerbitski (zijn Oekrainse collega)
ronddoolt, zal op dit punt een aanwij
zing geven.
Voor de rest valt er de komende week
in Moskou de gebruikelijke hoeveel
heid riedels van bevriende partijlei
ders te verwachten met hier en daar,
temidden van de eindeloze stoet van
verdere redenaars ('eenvoudige arbei
ders', kosmonauten, vrouwen, schrij
vers, noem maar op), een geluidje dat
de half in slaap gesukkelde toehoor
ders even de oren zal doen spitsen. Zo
is het bepaald niet uitgesloten dat de
kwestie- Sacharov op de een of andere
wijze, bij voorbeeld door een academi
cus, ter sprake wordt gebracht - Gor
batsjov zelf heeft hem immers, in een
interview met l'Humanité, met name
genoemd en één ding moet je de
nieuwe leiding nageven: vele taboes
zijn door haar opgeheven.
Altijd interessant blijft de manier,
waarop de Chinese Volksrepubliek
tijdens zo'n congres wordt bejegend,
zeker gezien het feit dat Gorbatsjov
vorig jaar, in zijn eerste toespraak na
zijn benoeming tot partij-secretaris,
het belang van een goede relatie met
Peking een opvallend hoge prioriteit
gaf. Vanzelfsprekend zal het echte
werk in deze kwestie in de wandelgan
gen en in nog veel moeilijker te berei
ken vertrekken van het Kremlin wor
den verricht. Dat de andere groot
macht waarmee Gorbatsjov zaken wil
doen, Amerika, op het congres zijn
zoveelste ernstige waarschuwing bin
nen het kader van de wapenwedloop
zal krijgen zal niemand verbazen.
Natuurlijk is een Partijcongres voor
een zeer groot deel een volledig voor
gekookte zaak. Het is de sfeer die het
hem moet doen. Zo zal er ongetwijfeld
geregistreerd kunnen worden, dat
Gorbatsjov elke vorm van persoons
verheerlijking zal vermijden en dat hij
en zijn medestanders de nadruk zul
len leggen op het collectief leider
schap, dat vanaf nu als een team van
bekwame managers de Sowjet-Unie,
met hulp van twintig miljoen van
nieuw elan voorziene partijleden en,
in hun spoor, de 250 miljoen overige
bewoners van de USSR, op een nieu
we koers zal proberen te krijgen.
Voor de congresgangers die er op
gezette tijden hun hand mogen opste
ken om voorstellen goed te keuren
was en is zo'n congres vooral een
bevestiging van de eigen status, iets
om, eenmaal terug thuis, over na te
gloreren. In vroeger tijden was me
nig welvoorzien Moskovitisch ban
ket, waarbij rijkelijk wodka werd
geschonken, nog een extra reden om
je op het congres te verheugen. He
laas is die attractie in het kader van
de anti-alcoholcampagne van Gor
batsjov van het programma ge
schrapt.
In een buitenwijk van Parijs houden twee mannen, vermoedelijk veiligheidsmensen van Heineken, een oogje opk
onderkomen van de twee verdachten van de Heineken-ontvoering.
(Door Weert Schenk)
Vasthoudend als hun schaduw
volgen veiligheidsmensen van
Freddie Heineken de twee min of
meer vrij rondlopende Amsterdam
mers die verdacht worden van de
ontvoering van de bierbrouwer en
diens chauffeur, de heer Doderer.
Sedert W. H. en C. van H. in decem
ber vorig jaar in Frankrijk op vrije
voeten kwamen, verliezen de Heine-
ken-agenten hen geen moment uit
het oog.
Zo reisden de afgelopen week maar
liefst drie veiligheidsmensen de twee
verdachten achterna bij hun met
onlusten gepaard gaande zwerftocht
door het Caraibisch gebied. Overal
waar de Franse autoriteiten Holleed
er en Van Hout brachten om defini
tief van ze af te zijn, daar gingen ook
de Heineken-mensen heen. St. Mar
tin, St Barthélemy, Gouadeloupe, de
'stillen' van de biermagnaat bleven
observeren.
Omdat het tweetal nergens welkom
was, lieten de Fransen hen weer
terug komen naar Frankrijk, waar ze
donderdag werden ondergebracht in
een hotel te Ivry, een gloednieuwe
stad even ten zuiden van Parijs.
Daar meldden zich niet alleen de
gendarmerie en verslaggevers. Ook
een okselfris Heineken-team stond
klaar om de ontvoerders nauwlet
tend in de gaten te houden.
De twee verdachten, die niet aan
Nederland uitgeleverd kunnen wor-*
den, raakten volgens de advocaat
van H., mr I. de Vos, vooral in het
begin bloednerveus van Heinekens
detectives. H. vroeg zijn verdediger
zelfs om „die lui eens terug te roe
pen".
Inmiddels zijn de ontvoerders en de
Heineken-mensen aan elkaar ge
wend geraakt, zegt De Vos. „Ze
zwaaien af en toe naar elkaar. Op
zich hebben ze liever dat ze gaan,
maar het gaat best".
- Betekent dat ze in het hotel ook wel
eens en biertje met elkaar drinken oj
zo?
De Vos: „Ik weet niet of het zover
gaat. In ieder geval is het geen
moord- en doodslag".
De advocaat zegt zich over het Hei-
neken-team niet druk te maken.
„Het kan lastig zijn als je op deze
wijze wordt geschaduwd. Maar het is
geen echte inbreuk op de privacy.
Pas als ze met telelenzen foto's van
de hotelkamers maken of de telefoon
afluisteren, zou ik iets kunnen doen.
Maar voor zover ik weet, gebeurt dat
niet".
De Vos zegt niet te weten wat Heine
ken precies met het schaduwen wil
bereiken. „Ik denk dat hij wil weten
waar het tweetal verblijft". Het Hei-
neken-concern heeft steeds gewei
gerd commentaar te geven over het
doel van de achtervolging. Pas giste
ren ging de deur op een kier.
„We willen weten wat er zich rond die
twee afspeelt"., zegt woordvoerster
Annemiek Louwers, „Het gaat ons
om het verkrijgen van informatie. We
willen dicht bij de ontwikkelingen
staan".
- De pers en de politie staan er toch
ook boven op?
Louwers: „Ja, maar het is een keuze
die je maakt".
- Wat is het doel van het vergaren
van de informatie?
Louwers: „Het volgen van de ontwik
kelingen".
- Is het ook de bedoeling om de
politie te waarschuwen als, zoals op
Sint Maarten had gekund, de ont
voerders op het Nederlandse deel
van het eiland zouden komen?
Louwers: „Dat weet ik niet".
Hier blijft het bij. De Heineken-
woordvoerster wil verder niets kwijt
over de aard van de werkzaamheden
van de volgploeg, het doel ervan of
over het materiaal waarvan gebru
wordt gemaakt. „We willen niet t
veel in de schijnwerpers staan".
Voor politiemensen is het duideli.
wat Heineken wil. De detectivi
moeten kijken waar de twee zijns
vooral welke contacten ze make
Het is een manier om de acht mi
joen gulden terug te krijgen, die va
het losgeld nog zoek zijn. Voor c
bevrijding van Heineken en zi;
chauffeur werd 34 miljoen guide
betaald, waarvan 26 miljoen wer
teruggevonden in de bossen
Zeist.
Een ander effect van de constan!
aanwezigheid van de agenten is h(
ontstaan van een psychologist)
oorlog. Het kan nooit echt werrne
om op een dergelijke manier te woi
den geschaduwd. Integendeel, hi
zal ernstig op de zenuwen werken
Om op de achtergrond te blijver
weigert het Heineken-concern medi
delingen te doen over de organisati
van de veiligheidsdienst die zich mi
het schaduwen van de ontvoerdei
bezig houdt. Informatie uit politif
kringen leert dat de afdeling bestas
uit 40 mensen. Deze dienst zou nii
alleen zorgen voor de beschermin
van Heineken zelf. Gezegd wordt di
ook andere topmensen uit het bi
drijfsleven een beroep op deze lij
wacht kunnen doen.
De afdeling werd op sterkte gebracl
na de goede afloop van de ontvoerin
in 1984. Zwaaiend met de geldbuidi
trok Freddie Heineken meteen
rechercheurs aan van het arrestatii
team van de Rijkspolitie. Daarovf
ontstond in die tijd veel tumult.
Geruislozer verliep vorig jaar
overgang van nog eens vijf lede
van datzelfde arrestatieteam naa
Heinekens veiligheidsdienst. Hoofi
van de afdeling is Arjo de Jong, di
commandant van het arrestatii
team is geweest en ook plaatsvei
vangend hoofd was van de lijfwacb
van het Koninklijk Huis. Bij d
Rijkspolitie had De Jong de ran
van majoor. Hij is, voor zover be
kend, de enige politie-officier die bi
Heineken in dienst trad.
Advertentie
Willem H. een van de kidnappers loopt op het parkeerterrein van het hotel
in Parijs.
Met uw gift steunt de
Vastenaktie initiatieven
van groepen mensen in
de Derde Wereld die zich
willen bevrijden van
armoede, uitbuiting en
onrecht.
Help de Vastenaktie
helpen!
Giro 5850 Zeist
Banknummer
70.70.70.147
if /fV m IViwj
Olie en dollar mogen niet te goedkoop worden
(Door Hans Amesz)
Olie is zo ongeveer het belangrijk
ste goed in de internationale
handel. De hoogte van de olieprijs
bepaalt de levensstandaard van
Miljarden mensen. Voor veel ont
wikkelingslanden kan die prijs eco
nomische bloei of bankroet beteke
nen. In de meeste industrielanden
zijn de mensen bij wijze van spre
ken meer geïnteresseerd in de benzi
ne- dan in de broodprijs.
Na de twee oliecrises in de jaren
zeventig, toen de prijzen van ruwe
olie vertienvoudigden, klaagden de
energie-importerende landen luid
keels. Inderdaad, de economische
groei in die landen nam af, de inflatie
steeg en de betalingsbalansen wer
den onevenwichtiger. Is er nu, van
wege de nog steeds dalende olieprij
zen, hoop op het omgekeerde?
De geleerden schijnen het erover
eens te zijn dat de wereld over het
geheel genomen beter af is met een
lage prijs voor ruwe olie. Volgens een
berekening van de Organisatie voor
Economische Samenwerking en
Ontwikkeling* OESO, waarbij 24 rij
ke landen zijn aangesloten) leidt een
daling van de olieprijs met 30 pro
cent - en dat is de afgelopen weken
gebeurd - in eerste aanleg tot ver
mindering van de geldontwaarding
met ongeveer 2 procent en een stij
ging van de werkelijke economische
groei met bijna 1 procent. Als de
olieprijs en de koers van de dollar
ongeveer op het huidige niveau blij
ven, dus 15 dollar voor een vat ruwe
olie van 159 liter en een dollarkoers
van circa 2,60 gulden, dan bespaart
bijvoorbeeld de Westduitse econo
mie dit jaar niet minder dan 20
miljard mark alleen al op haar oliere
kening. Een reusachtig conjunctuur
programma.
Voor Nederland is het netto-effect
op de economie anders. Ons land
heeft ongeveer een evenwicht op de
energiebalans. Voor gezinnen en be
drijven betekent de daling van de
olieprijzen een rechtstreekse verbe
tering van de reëel beschikbare in
komens. Maar daar staat een ernsti
ge daling van de inkomens voor de
schatkist tegenover.
De vermindering van de aardgasop
brengsten, die, zoals het economen-
blad Economisch Statistische Be
richten (ESB) schrijft, al in de miljoe
nennota 1986 was voorzien (6,5 mil
jard in 1987 omdat de aardgasprijzer.
voor grootgebruikers zijn gebonden
aan de olieprijzen), zal nog een heel
stuk groter uitvallen. Zeker als het
kabinet er toe zal besluiten - en dat
kan bijna niet anders - de gasprijs
voor kleinverbruikers ook aanzien
lijk te verminderen.
Volgens niet gepubliceerde bereke
ningen van het Centraal Planbureau
(CPB) is het gevolg van een 20 pro
cent lagere olieprijs in 1987 een in
komstendaling van 2,5 miljard gul
den. En daar komt dan nog het effect
van de lagere dollarkoers bij: 2,60
gulden in plaats van de 3,10 gulden
waar de miljoenennota vanuit ging.
De totale tegenvaller kan zo makke
lijk op meer dan 4 miljard uitkomen.
Volgens ESB zal per saldo de Neder
landse volkshuishouding toch van
een prijsdaling van ruwe olie profite
ren. Het omgekeerde geldt voor de
olie-exporterende landen. Voor
Schuldenlanden als Mexico, Vene
zuela, Indonesië en Nigeria zou de
nieuwe „oliecrisis" wel eens fataal
kunnen worden. Dat heeft grote con
sequenties voor de wereldeconomie.
Wat gebeurt er als de olieprijzen nog
verder dalen? Als ze, zoals de olie
minister van Koeweit, Ali Khalifa
al-Sabah, vermoedt, wel eens kun
nen zakken tot rond de vijf dollar
per vat. Dat zou gebeuren als de
OPEC-landen en de landen die daar
niet bijhoren geen overeenstem
ming kunnen bereiken over een toe
komstig beleid met vastgestelde
produktiehoeveelheden en vaste
prijzen.
Ten eerste zou het zoeken naar moei
lijker toegankelijke oliebronnen ach
terwege blijven. Als er niet ooit olie
crises waren geweest, zou er nu ook
geen Noordzee-olie zijn of Alaska-
olie of Mexico-olie. Ten tweede zou er
in andere energiebronnen als kern
energie en kolen niet meer geinves-
teerd worden. En tenslotte zou ieder
een weer buitengewoon snel aan
goedkope olie wennen, waardoor het
energieverbruik ongetwijfeld weer
fors omhoog gaat. Dan krijgt de
OPEC weer de macht die zij ooit had,
omdat op den duur alleen de OPEC
goedkope olie kan leveren. Immers,
olieproducerende landen als Enge
land beschikken over veel en veel
minder voorraad dan Koeweit of
Saoedi-Arabië. Dat is al met al geen
florissant vooruitzicht.
Dat probleem wordt nog verscherpt
als de val van de dollar doorzet. Nu
de president van de Federal Reserve
Board (FED,- het Amerikaanse stel
sel van centrale banken), Paul Volc-
ker, verklaard heeft dat het monetai
re beleid niet versoepeld wordt, is die
daling enigszins tot stilstand geko
men. Maar financiële deskundigen
gaan ervan uit dat er uiteindelijk
toch een juist gewaardeerde" dollar
zal komen. Het spectaculaire feit dat
de rijkste economie ter wereld nu de
grootste importeur van kapitaal is,
kan niet blijven voortbestaan. De
gedachte dat de Verenigde Staten
een veilige haven voor internationale
fondsen is, kan dus evenmin voort
duren. Beleggers zullen naar iets
anders dan dollars uit gaan kijken.
En de koers gaat omlaag.
De komende weken en maanden
worden spannend op het olie- en
internationale financiële front. De
Venezolaanse OPEC-voorzitter, mi
nister van olie Arturo Hernandez
Grisanti, heeft bekend gemaakt dat
de meeste onafhankelijke olielanden
bereid zijn om samen te werken met
de OPEC. Maar Groot-Brittannië en
Noorwegen zijn daar niet bij, in ieder
geval nu nog niet. Met betrekking tot
de forse koersschommelingen in de
wereld, vooral die van de dollar, is
door president Reagan in overwe
ging gegeven te denken aan een
internationale monetaire conferen
tie. Het doel daarvan zou moeten zijn
om tot een soort internationale valu
ta-overeenkomst te komen. De tijd
dat de Amerikaanse regering riep
dat de koers van de dollar uitdruk
king van het vertrouwen in de Ame
rikaanse economie was, is voorbij.