SHAH
TODAY
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
MM
PAGINA 19
beroemd
persen
journalisten
tijdbom
afgelopen
op straat
henkdam
i m
PZC i
r
l/l/EEK-UIT
ZATERDAG 8 FEBRUARI 1986
Op het prikbord in de kamer
van hoofdredacteur Brian
MacArthur van de nieuwe Britse
krant Today hangt een briefje van
zijn zoontje Georgie. 'Papa", staat
er met vrolijke
kleurpotloodletters, „Ik hoop dat
de mensen je krant kopen". Het
moet wel heel raar lopen wil
Georgie's hoop niet bewaarheid
worden, want Today heeft alles in
zich om een succes te worden. De
krant, die op 4 maart voor het
eerst uitkomt, is goedkoper dan
z'n concurrenten, gedrukt op beter
papier én in kleur.
Er wordt gemikt op een oplage van 1,4
miljoen, en dan zou Today niet eens
advertenties nodig hebben om toch nog
winstgevend te zijn. Bij een krant waarvan
een-derde deel uit advertenties bestaat,
wordt bij een oplage van 300.000 (in
Engeland is dat niets) al quitte gespeeld.
Over advertenties (en concurrentie)
gesproken: een kleurenpagina in Today
gaat 35.000 gulden kosten. Dat valt weg
vergeleken bij een pagina in bijvoorbeeld
een krant als de Daily Express. Dan hebben
we het over het lieve bedrag van 160.000
gulden.
Today heeft een personeelsbestand van 500
man, een kwart van het aantal mensen dat
een Britse landelijke krant gemiddeld in
dienst heeft. Er wordt met de allernieuwste
technieken gewerkt. Goedkoper, sneller en
aantrekkelijker, het kan met Today gewoon
niet mis gaan.
De grote man achter de krant, uitgever
Eddie Shah, zegt dan ook: ..Let op mijn
woorden: we gaan vanaf de eerste dag winst
maken". Dat zelfvertrouwen ontleent hij
mede aan de wetenschap, al voor 30 miljoen
gulden aan advertentiekontrakten in de zak
te hebben.
De ondanks zijn achternaam door-en-door
Britse Eddie Shah was eind 1983 de
uitgever van niet meer dan enkele
onbekende huis-aan-huis-kranten toen hij
beroemd werd als de man die de
oppermachtige grafische bonden een kopje
kleiner had gemaakt. Wat had hij gedaan?
Hij vond dat de grafisch bond NGA te hoge
looneisen stelde, en was zijn in het
Middenengelse Warrington verschijnende
krantje The Messenger gaan maken met
personeel dat geen lid was van die bond.
Dat ging tegen de
'closed-shop'-overeenkomst (verplicht
lidmaatschap van een bond) in, en dus
trachtte de NGA de uitgave van The
Messenger te verhinderen door uiteindelijk
met duizenden grafici uit het hele land het
krantengebouw te omsingelen.
Met behulp van de politie, de nieuwe
vakbondswetten van de regering en een
grote dosis lef slaagde Shah er niettemin in,
zijn Messenger op straat te krijgen.
Achteraf gezien was die 'slag van
Warrington' het Waterloo van de grafische
bonden.
Want Shah stootte door. Hij sloeg aan het
rekenen en kwam tot de conclusie dat hij
een zeer winstgevende landelijke krant zou
kunnen maken, als hij niet gebonden zou
zijn aan de talloze eisen van de grafische
bonden en bijvoorbeeld de door die bonden
steeds tegengehouden nieuwe technologie
zou kunnen gebruiken.
Hij richtte een nieuwe maatschappij op,
News (UK), en had in 1985 bij verschillende
financiers ruim 80 miljoen gulden weten los
te peuteren waarmee hij energiek aan de
slag ging. Hij is nu klaar: 500 man personeel
'waaronder 120 journalisten) is
aangenomen, de persen zijn er, de
computers zijn er.
Shah is van plan Today te drukken op vier
persen in verschillende hoeken van het
land, persen die worden bediend door
personeel dat niet uit de grafische hoek
afkomstig is, maar lid is van de bond van
electriciens, de gematigde EETPU.
Die persen drukken de krant, zoals die
wordt gemaakt in een modern
kantoorgebouw in de Londense wijk
Pimlico. Dat gebouw is door Shah de
afgelopen maanden van boven tot onder
volgestouwd met de meest geavanceerde
Hoofdredacteur Brian MacArthur
kleurige publiekskrant als
tijdbom onderfleetstreet
apparatuur die er maar voorhanden is.
Journalisten, werkend op Hastech
Magician computer-terminals, zullen zelf
hun kopij in de computer gaan invoeren.
Alleen dat is al een ongekend wapenfeit
binnen het raamwerk van de
arbeidsverhoudingen bij Britse kranten,
waar de grafici dit altijd hebben weten
tegen te houden.
Today wordt verder opgemaakt op het
scherm. Dat wil zeggen: de opmaker kan op
een tv-schermpje bepalen, hoe elke pagina
eruit gaat zien. Dit computer-zetten is de
modernste en meest arbeidsbesparende
mSnier van krantenmaken die er is. In de
marge van dit produktieproces zijn er in
Shah's krantengebouw nog een paar
opvallende snufjes te vinden.
Zo staat er een apparaat dat heldere
kleurenfoto's van de tv kan maken (zonder
de bekende hinderlijke dwarsbalk), maar de
kroon wordt gespannen door een computer
die het mogelijk maakt kleurenplaten tot in
de kleinste details op het scherm te retou
cheren.
In dit luilekkerland voor liefhebbers van
de nieuwe technologie voelen journalisten
zich wonderwel thuis. Hoofdredacteur
Brian MacArthur, zelf afkomstig van The
Times: „Op de 120 journalistenbanen
kwamen meer dan 1500 sollicitaties
binnen."
Hij legt uit hoe Today eruit gaat zien: „We
gaan 'm zeven dagen per week uitbrengen,
44 pagina's door de week, 48 op zaterdag,
en 88 op zondag. Van de dagkrant zullen 16
pagina's in vol-kleur worden gemaakt, 16
met steunkleur, en de rest in zwart-wit".
„We mikken op een oplage van ongeveer 1,5
miljoen. Today zal een krant worden die
zich op het middengedeelte van de markt
richt, geen pulpkrant dus, ook geen echte
kwaliteitskrant, een rechtstreekse
concurrent van kranten als de Daily Mail en
de Daily Express".
Inhoudelijk is het grote verschil met andere
landelijke kranten, aldus MacArthur, het
feit dat Today niet aan één bepaalde
politieke partij gebonden zal zijn.
„Marktonderzoek heeft uitgewezen dat de
Britse lezers de partijgebonden lijn van hun
kranten spuugzat zijn".
Het gezicht van de krant zal verder worden
bepaald door het uitbundige gebruik van
kleur, in foto's, maar bijvoorbeeld ook bij
grafieken die Today veelvuldig wil brengen,
en het weerbericht. Om Shah te citeren:
„TV, tijdschriften, ja, het leven zelf is in
kleur. De krant kan daarbij niet achterblij
ven".
straat komen te staan, en ze zullen daarbij
allerminst op sympathie van het grote
publiek kunnen rekenen. Want de grafici
hebben veel aan zichzelf te wijten.
Terwijl in vrijwel de hele Britse industrie de
'no-nonsense'-aanpak nu wel heeft
gezegevierd, zijn alleen in de
krantenbedrijven de archaische
verhoudingen waarbij allesbepalende
bonden hun regels dicteerden, blijven
bestaan.
NGA en Sogat '82 hebben alle
arbeidsbesparende technieken van de
laatste twintig jaar weten tegen te houden.
Engeland moet het enige beschaafde land
ter wereld zijn, waar alle journalisten nog
hun kopij op velletjes met karbon ertussen
uittikken, en het enige land waar de
kranteregeltjes nog eerst in lood worden
gegoten.
De overbemanning in Fleet Street is
legendarisch, en beloopt bij de
verschillende kranten 50 tot 300 procent.
Bovendien komen op de loonlijsten fictieve
grafici voor die een salaris krijgen dat over
de echte werknemers wordt verdeeld.
Een inkomen van een ton is voor grafici in
Fleet Street de norm, terwijl inkomens van
anderhalve ton met wat bijwerk
(gemakkelijk aan te komen vanwege de
zondagskranten) haalbaar zijn. En dat bij
een gemiddelde werkweek van krap vier
dagen.
Dat kon allemaal, omdat alle macht aan de
bonden was. Zij beheersten het produktie-
en distributie-apparaat, en hadden het
stakingswapen steeds vlijmscherp geslepen
klaar liggen. Om theepauzes van vijf
minuten zijn kranten wekenlang niet ver
schenen...
Today is veel meer dan alleen een nieuwe
krant. Het is ook een tijdbom onder Fleet
Street, de befaamde krantenstraat in
Londen die wel als verzamelnaam voor
alle Britse landelijke kranten geldt. Want
de krantenbonzen zijn bloednerveus
geworden van Shah's onderneming.
Iedereen begrijpt dat Shah (of iedere andere
ondernemer) alle segmenten van de markt
kan inpikken, niet alleen het middenstuk.
Hij kan ook goedkope kwaliteitskranten in
kleur gaan maken, en daarmee The Times,
The Guardian en de Daily Telegraph om
zeep helpen.
Of- en dat is waarschijnlijker - iemand zou
zonder grafisch personeel, goedkoop en in
kleur op de uitermate winstgevende
onderkant van de krantenmarkt kunnen
gaan werken, en daarmee pulpkranten als
The Sun, The Mirror en The Daily Star
dooddrukken.
En dus wil iedereen nu aan de nieuwe
technologie, en daarmee impliciet van een
groot aantal grafici (zetters, drukkers,
opmakers) af. Om te beginnen zijn de
meeste krantenconcerns nu bezig schoon
schip te maken door uit Fleet Street te
vertrekken.
De gedachte hierachter is, dat ze in een
nieuw gebouw rustig hun computers en
beeldschermpjes kunnen zetten, om dan
met de bonden te overleggen over de
gewenste personeelssterkte. Een aantal
kranten heeft dat niet eens afgewacht.
Robert Maxwell, de flamboyante eigenaar
van de linkse sensatiekrant The Mirror,
heeft de bonden laten weten dat hij het ook
met 2100 man minder kan. De Express
Group (Daily Express, Daily Star) wil van
de helft van z'n 6800 werknemers af.
The Daily Telegraph, The Financial Times
en The Guardian hebben allemaal de
grafische bonden de wacht aangezegd. Die
bonden, de NGA en Sogat '82, kunnen niet
veel meer doen dan vertragingstechnieken
toepassen en hopen dat het allemaal
voorbij gaat.
Maar het gaat niet voorbij. Vele duizenden
Britse grafici zullen de komende jaren op
Dat is nu afgelopen. Tekenend voor de
nieuwe verhoudingen is de strijd die
momenteel gaande is tussen de grafische
bonden en News International, het
krantenimperium van de Australiër
Rupert Murdoch waartoe onder meer The
Times, The Sun en The Sunday Times
horen.
In 1981 begon Murdoch met de bouw van
een nieuwe krantenfabriek in de
Oost-Londense wijk Wapping. Hij wilde
daar een deel van zijn kranten drukken, en
toonde zich daarbij bereid de oude
lood-technologie te blijven gebruiken.
Wél eiste hij dat er in de nieuwe fabriek een
eind zou komen aan de bestaande
overbemanning. Dat was voor de bonden -
niet aanvaardbaar, en toen de fabriek in
1983 klaar was, waren de onderhandelingen
nergens. „Jullie kunnen Wapping beter
dichtgooien. Daar zullen nooit kranten
worden gemaakt", dreigden de bonden in
die tijd.
Maar vorig jaar had Murdoch er genoeg
van. Hij begon in het diepste geheim
nieuwe technologie in zijn leegstaande
fabriek te installeren, en bovendien
electriciens op te leiden in de omgang met
de computers en persen.
Murdoch zette verder een eigen
distributie-apparaat op poten, omringde z'n
fabriek met camera's, hoge hekken en rollen
prikkeldraad, en was enkele weken geleden
klaar voor de confrontatie.
Die confrontatie kwam toen de bonden
Murdoch's eis een
niet-stakings-overeenkomst te tekenen (die
hem een vrijbrief zou hebben gegeven
zoveel mensen te ontslaan als hij maar
nodig vindt), verwierpen, en een staking
uitriepen.
Ogenblikkelijk verplaatste Murdoch de
produktie van al zijn kranten naar
Wapping. Daar worden ze nu door de
electriciens, 500 man in totaal, gemaakt. De
5500 grafici die in staking zijn gegaan,
zijn ontslagen, en komen er, in Murdoch's
woorden, „nooit, nooit meer in".
De bond van de electriciens, de EETPU,
trekt zich niets van de normale solidariteit
tussen vakbonden aan, en heeft er zelfs
uitstoting uit de overkoepelende
vakfederatie TUC voor over. Ook de
journalisten hebben zich het lot van de
grafici niet aangetrokken, en werken vrijwel
allemaal gewoon door.
En dus denderen elke nacht Murdoch's
vrachtwagens vol kranten uit de fabriek in
Wapping, langs de postende grafici. Die
kunnen niets doen. Nou ja, één van hen
reed onlangs met zijn auto tegen een van de
vrachtwagens aan. Daar had hij zichzelf
mee: ook een splinternieuwe Mercedes kan
niet tegen zo'n botsing...
Union» facing
erlaiii on «dia
to defy law
