DE GROTE JACHT PZC/ varia Alternatieven dierelantijnen Het groeihormoon Wat zijn hormonen? De toekomst Illegaal Veterinair De pil Politiek Hysterie Onbekend J Levenswerk Prins Bernhard Waardevol dit gebied, zei tijdens een sympo sium over het betrokken onderwerp dat enige maanden geleden op de Cambridge Universiteit werd gehou den. dat de hoeveelheid geslachts hormonen in het eigen lichaam zelfs wel duizend maal groter is. Andere landen zoals Nederland, Duitsland, Denemarken, België en Italië handhaven hun verbod op deze groeibevorderende hormoonprepa raten. Een duidelijke politieke zaak, want er zijn landen bij met een belangrijke 'groene lobby' waar men de gunst van de kiezers niet wil verspelen. Er zijn chemische stoffen, waarvan de structuur lijkt op die van de geslachtshormonen. Het zijn de stil- benen, waarvan DES het belangrijk ste is. Met dit DES-preparaat zijn in het verleden voor humane doeleinden vrouwen behandeld. De stof bleek later sterk carcinogeen (kankerver wekkend) en wel in die mate, dat de vrouwelijke nakomelingen van be handelde vrouwen in een verontrus tend percentage kregen te lijden aan baarmoederhalskanker. Het DES is vrij eenvoudig en goed koop te vervaardigen. Bovendien heeft het nagenoeg dezelfde groei bevorderende eigenschappen als de (natuurlijke) geslachtshormonen. Waar de ongevaarlijke geslachtshor monen echter verboden zijn. worden de legale kanalen voor deze stoffen afgesloten. Er voor in de plaats komt dan het illegale en dikwijls crimi nele circuit voor een stof. die echter op korte termijn nagenoeg gelijke resultaten oplevert, maar op langere termijn mogelijk kankerver wekkend kan zijn. Ook de media gaan hierin niet geheel vrij uit. want het blijkt gewoonte te zijn over het 'DES groeihormoon' te schrijven en spreken, terwijl DES géén hormoon is en zeker geen groei hormoon, zoals uit het volgende mag blijken. Het was Britse geleerden al in 1940 gebleken, dat het toedienen van het groeihormoon bij vee een belangrijk snellere groei en een hogere melk- produktie tot gevolg had. Dit groei hormoon werd betrokken uit de slachtuizen. Het verzamelen van al le hypofyse van slachtvee bleek ech ter onvoldoende voor veterinair ge bruik. Door de ontdekking van de recombi nant DNA-techniek bleek het moge lijk dit hormoon door gewone E-coli ONDERDAG 2 JANUARI 1986 van pil tot groeihormoon Al in de tijd van de grote zeevaar ders wist men dat het lichaam )m goed te blijven functioneren, jehoefte had aan een aantal onbe- iende stoffen. Welke stoffen dat waren wist men weliswaar niet, maar de gevreesde scheurbuik werd och al bestreden door aan het kari ge menu zoveel als mogelijk was verse groenten en fruit toe te voe gen. Men bracht daardoor de toevoe ging van vitamine C al in de prak tijk, zonder eigenlijk te weten om welke stof het ging. Eind 1800 ontdekten de Nederlan ders Eykman en Grijns dat beri-beri Nederlandsch Oost-Indië ont stond door het gebruik van gepelde rijst. Dus rijst, waarvan het bruine vliesje was verwijderd. Zij gingen een stapje verder en wisten het Vitamine BI uit deze vliesjes te isoleren en daarmee de eigenlijke oorzaak van deze ziekte op te sporen. Ook wist men al heel lang dat het verwijderen van bepaalde lichaams delen soms leidde tot ernstige ver schijnselen. Het verwijderen van de teelballen beïnvloedde bijvoorbeeld een aantal geslachtskenmerken bij mannen. De castraatzangers, die in een bepaalde periode erg in zwang waren, zijn hiervan een droevig voor beeld. In de vorige eeuw deed ene Berthold proeven met gecastreerde hanen. Hanen, bestemd voor de consump tie, werden al eeuwenlang geca streerd, omdat deze ingreep de smaak van het vlees gunstig zou beïnvloeden. De dieren worden dan kapoenen genoemd, welke naam in een bekend lied ook aan Sinterklaas wordt gegeven. Geraadpleegde deskundigen noe men dit echter een dichterlijke vrij heid, die niets met castratie, noch met smaakverbetering van deze goedheilig man te maken heeft. Vlak voor de eeuwwisseling kwam men weer een stapje verder, toen men ontdekte, dat een hond, waar van de alvleeskleir was weggeno men, suikerziekte kreeg. Het zou echter nog twintig jaar duren vóór men het hormoon insuline uit de alvleeskleir kon afzonderen en daar mee een middel tegen suikerziekte kreeg. De grote jacht op hormomen moest nog komen. De aanleiding daartoe was de ont dekking van Gudernatsch in 1912, dat kikkervisjes, die werden.gevoerd met schildkliermateriaal, voortijdig tot kikkers transformeerden. Hormonen zijn stoffen die door de klieren met inwendige afscheiding in uiterst kleine hoeveelheden rechtstreeks in de bloedbaan wor den gebracht en zo in het hele lichaam hun invloed kunnen uitoe fenen. bacteriën te laten voortbrengen. Weinig wetenschappelijk uitgedukt kan men zeggen dat dit hormoon op overigens natuurlijke wijze door 'kunstmoeders' werd grootgebracht. Het is dan een produkt zoals het ook door het eigen lichaam wordt gepro duceerd en daardoor, zelfs in grotere doseringen, onschadelijk. Dr D. E. Bauman van de Cornell Universiteit in Californië houdt zich al geruime tijd met dit groei hormoon bezig. Hij is de grootste deskundige op dit terein en zijn resultaten zijn verrassend. Inspuiting met het groeihormoon bij koeien - bijvoorbeeld - geeft een verhoging van de melkproduktie. die tot veertig procent kan oplopen. Tot op heden moeten de injecties echter dagelijks worden gegeven. Zijn rapporten vermelden echter ook, dat de dieren onder deze dage lijkse injectie niet lijden. Door de waterige samenstelling van het pre paraat kan de injectienaald zeer dun zijn en veroorzaakt daardoor nauwe lijks ongemak. De dierenblijven rus tig liggen als hij voor de dagelijkse injectie komt en eten, zonder enige verontrusting, verder. Ook in de sa menstelling van de melk en het vlees is geen enkel verschil te ontdekken bij behandelde en onbehandelde die ren. Nu komt een hogere melkgift natuur lijk niet uit de lucht vallen door een simpele hormoon-injectie. De dieren nemen meer voedsel tot zich. maar zij eten niet zóveel meer, dat de hogere produktie geen financiële re sultaten oplevert. Doordat de toepassing van hor moonpreparaten in Nederland ver boden is, blijft dit land, dat in belangrijke mate afhankelijk is van zijn vee-export, achter. Het scheelt immers een slok op een borrel of een koe veertig procent meer melk geeft, of dertig tot veertig kilogram meer vlees oplevert. Die enkele tien tallen litters melk of kilogrammen vlees zijn van grote invloed op de kostprijs. Van zogrote invloed, dat misschien in de nabije toekomst het overleven van een belangrijk deel van agrarisch Nederland er van af gaat hangen. De belangrijkste deskundigen op de wereld zijn van mening, dat de (na tuurlijke) groeibevorderende hormo nen, dat wil zeggen, de geslachtshor monen, vrijgegeven moeten worden. Deze hormonen in het uiteindelijke veeteeltprodukt vormen slechts één- duizendste van hetgeen in het eigen lichaam aanwezig is. Bovendien is de implant-plaats achter het oor van de dieren een afvalprodukt, dat ook voor dierlijk voedsel niet gebruikt wordt. Geheel anders ligt de zaak met het chemische middel DES. Het ig gebleken dat dit middel welis waar groeibevorderend voor het vee is, doch de kankerverwekkende mo gelijkheden zijn zo groot, dat het DES in alle landen op de wereld verboden is en dat ook moet blijven. De Amerikaanse industrie is er ze ker van dat de ontwikkeling van het groeihormoon niet is tegen te hou den. Men is daar al veel verder met het onderzoek en investeert honder den miljoenen in dit project. Er zijn aanwijzingen, waaruit blijkt dat de Amerikaanse gigant Monsan to zich opmaakt als eerste met een bruikbaar groeihormoon op de markt te komen. In de 'hanteerbaar heid' van het middel zijn reeds enor me bedragen gestoken. Uit berichten in de financiële pers blijkt men daar dan ook al ver gevorderd in een methode om het groeihormoon niet meer dagelijks toe te passen, maar bijvoorbeeld slechts éénmaal per maand of nog minder. Er bestaat bij de consument weer stand tegen behandeld vlees. Door de vermenging van begrippen in de voorlichting wordt elke vorm van groeibevordering afgewezen. Voor de tegenstanders zijn er echter enkele feiten, die te denken geven, zoals uit het bovenstaande blijkt. Het lijkt moeilijk de ontwikkelingen tegen te blijven houden. Nederland bevindt zich niet op een eiland. Er worden in ons land nog slechts éen op tweehonderd slachtdieren op DES gecontroleerd. Men pikt er de dieren met spuitplekken uit. De keurmeesters vermoeden, dat de mesters zijn overgestapt op andere illegale hormoonpreparaten. Volgens 'Lekker Dier' zou het Zeeuw se slachtvee eerst naar België wor den geëxporteerd om dan opnieuw ingevoerd te worden. Insiders me nen, dat in België negentig procent van het vee wordt behandeld. Enige zekerheid is er op dit moment voor de consument nauwelijks. Zoals in elk illegaal circuit mist men de overheidscontrole. Een goede en juiste voorlichting is toch wel het minste, dat de consument van de overheid mag verwachten en deze is, tot nu toe. uitgebleven. Wetenschappelijke ontwikkelingen bleken, de gehele historie door. niet tegen te houden. Het lijkt onwaar schijnlijk dat dit nu wel zal geschie den. Anderzijds is het voor de hand lig gend. dat ergens een grens ligt. Een grens aan de lichamelijke mogelijk heden van het dier, bijvoorbeeld. Bij deze ontwikkelingen zuilen ook de welzijnsomstandigheden van de dieren nader onderzocht moeten worden. Een verdere exploitatie van het dier in ongunstige zin zal zeer zeker een onderwerp van gesprek moeten zijn. En dat maakt deze klus voor de overheid alleen nog maar moeilijker. Iz. Af. de Klerk. Bij de aanmaak speelt de hypofyse een zeer grote rol. De hypofyse is een kliertje aan de onderkant van de hersenen, dat uit twee delen bestaat, die men kwabben noemt en die ver schillende hormonen produceren. Zo mogelijk nog belangrijker is echter de regelende functie van de hypofyse op nagenoeg alle andere klieren, die hormonen produceren. Er zijn op dit moment al een zeer groot aantal hormonen bekend; voor dit onderwerp zijn echter maar twee soorten van belang, namelijk het groeihormoon en de geslachtshor monen. De voorste kwab van de hypofyse produceert het groeihor moon, maai" oefent tevens toezicht uit op de functie van de ge- slachtsklieren. Het groeihormoon bevordert, zoals uit de naam al blijkt, de groei van het lichaam. De normale groei houdt bij het bereiken van de geslachtsrijp heid langzamerhand op. Tegen die tijd worden de geslachtshormonen geproduceerd, die de activiteit van het groeihormoon afremmen en daarna geheel doen eindigen. Het zal duidelijk zijn, dat stoornissen in de groei veroorzaakt kunnen wor den door een te hoge of te geringe treffen de lichaamsbouw, de vetver- deling, de beharing en dergelijke. Het hormoon progesteron is een apart hoofdstuk. Als de vrouw geslchtsrijp is geworden, bevinden zich in haar eierstokken een groot aantal eicellen, die op verdere ont wikkeling wachten. Het is echter maar een beperkt aantal eicellen gegeven een verdere ontwikkeling ook daadwerkelijk mee te maken. Immers in de circa dertig produktie- ve jaren van de vrouw zullen er slechts een vierhonderd cellen zijn, die tot volledige ontwikkeling ko men en daarvan krijgen maar enkele tientallen de kans om bevrucht te worden. In de produktieve jaren van de vrouw wordt per vier weken gewoon lijk één eicel rijp (een enkele keer kunnen dit er ook meer zijn). Het eitje is verpakt in een blaasje, de Graafse follikel, genoemd naar onze landgenoot dr Reinier de Graaf (1641-1673). Het blaasje wordt groter, tot het openbarst, waarna de eicel vrijkomt. Het eitje wordt dan verder opgevangen door de trilhaartjes van de eileiders, die voor verder trans port naar de baarmoeder zorgen. Na het openbarsten van het blaasje vormt zich op die plaats een minus- gebracht om de produktie te verho gen. De omstandigheden ■waaronder men vee hield, bleken van grote invloed op de melkgift en de vlees- aanzet. Het 'management' ging een steeds grotere rol spelen. Men ver beterde niet alleen de huisvesting door de toepassing van hygiënische maatregelen, maar kwam ook tot de bouw van geheel nieuwe soorten stallen, waarin de regeling van het klimaat en de verlichting van groot belang was. De veterinaire verzorging werd even eens een factor van belang. Werd aanvankelijk de 'veearts' slechts ge raadpleegd als de ziekte van een dier of meerdere dieren dikwijls al in een kritiek stadium was gekomen, de moderne veehouder wist de dieren arts al te vinden op een vroeger tijdstip. Hierdoor kon de uitbreiding van een aantal ziekten, vooraf, al worden ingeperkt. Ook de fokkerij heeft door het kweken van andere rassen in belangrijke mate bijgedra gen tot verhoging van de produktie in de veehouderij. Naast allerlei therapeutische toe passingen hebben de geslachtshor- productie van het groeihormoon. Bij dwerggroei zijn uitstekende resulta ten bereikt door het toedienen van het groeihormoon. Omgekeerd kan men bij de zogenaamde reuzengroei resultaten verkrijgen door toedie ning van mannelijke of vrouwelijke geslchtshormonen, die dan te grote aanmaak van het groeihormoon af remmen. De groeihormoon is soortspecifiek, dat wil zeggen, dat slechts hypofyse van menselijke oorsprong voor dit doel te gebruiken zijn. Toen eenmaal meer bekend werd over de eigenschappen van de ge slachtshormonen, zocht men ook naar toepassingsgebieden. Dit was de eerste stap op weg naar de 'pil'. De geslachtshormonen kunnen ver deeld worden in oestrogenen en pro gesteron, die in het vrouwelijke li chaam worden aangemaakt en an- drogenen, de mannelijke tegenhan gers. Naast de beïnvloeding van de pro duktie van de zaadcellen bij de man en de eicellen bij de vrouw, hebben de geslachtshormonen ook invloed op de ontwikkeling van de geslacht sorganen en de zogenaamde secun daire geslachtskenmerken. Deze se cundaire geslachtskenmerken be cuul orgaantje, het corpus luteum of gele lichaam, dat het hormoon pro gesteron gaat produceren. Dit hor moon zorgt ervoor, dat geen nieuwe eicellen vrijkomen. Met andere woor den: zolang in het lichaam van de vrouw progesteron aanwezig is, wor den geen nieuwe eicellen gevormd en kan dus ook geen bevruchting plaats hebben. Dit is het principe van de 'pil'. Het is de verdienste van de Ameri kaanse arts Pincus geweest het pro gesteron, dat door de farmaceuti sche industrie op fabrieksmatige wijze werd geproduceerd, op grote schaal in de praktijk als contracep- ticum toe te passen. Ondanks tegenwerking van vele kanten werd het een overweldigend succes. Progesteron is een produkt dat op natuurlijke weg in het li chaam wordt aangemaakt en daar om ook niet schadelijk is. Slechts als een tegrote hoeveelheid per keer wordt opgenomen kunnen geringe bijverschijnselen ontstaan. Van de paniekberichten in sommige media is dan ook wetenschappelijk niets overeind gebleven. Het lag in de ontwikkeling, dat de kennis omtrent de hormonen zich niet zou blijven beperken tot de humane sector. In de veehouderij waren al verschil lende mogelijkheden in de praktijk monen ook invloed op de vleesaan zetting. In een aantal landen, waaronder Amerika, het Verenigd Koninkrijk en Ierland, worden de geslachtshor monen al op ruime schaal gebruikt. Zo mest men in Ierland veel ossen. Men implanteert daar door middel van een injectie-automaat een tablet met geslachtshormonen achter het oor van de ossen. Het lichaam van de behandelde dieren neemt in de loop van de mestperiode de werkzame stof langzaam op. Het gevolg is een circa veertig kilo zwaarder dier op de slachtdatum, hetgeen bij de margi nale prijzen in de veehouderij toch wel een financieel gunstige ontwik keling genoemd mag worden. Een zeer belangrijk punt ligt waar schijnlijk in het politieke vlak. De (natuurlijke) geslachtshormonen blijken ook, na de meest uitgebreide onderzoekingen, ongevaarlijk. Op die grond zijn zij dan ook toegelaten in landen als Amerika, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Ierland en Griekenland. Het zijn landen waar men toch bijzonder kritisch is ten aanzien van farmaceutische pro- dukten. De hoeveelheid, die men via behan deld vlees binnen krijgt is bijzonder gering. Professor Lamming, een in ternationaal bekende deskundige op Christa Deeleman De griezels van Ossendrecht (Door John Bas) De mensheid begrijpt niets van spinnen. Daar is Christa Deele man zo langzamerhand wel achter. Iedereen haat spinnen, vindt ze vies en als het even kan trappen we die griezels met de punt van onze schoe nen lekker dood. De Ossendrechtse rilt bij die gedachte. Want als geen ander heeft de Brabantse biologe deze arachniden leren kennen. Chris ta Deeleman zocht ze op in alle mogelijke landen. Van de grotten in Griekenland tot de heuvels op Ha- wai. Maar vooral in de onmetelijke regenwouden van Indonesië, haar ge boorteland. „Want daar vind je de oorsprong van het leven nog". Voor mensen die al gruwen bij de gedachte dat ergens aan het plafond een spinnetje hangt, zal het onbegrij pelijk zijn dat Christa er zo'n twee honderdduizend in huis heeft. God- dank drijven de meeste in met alcohol gevulde reageerbuisjes, maar de Os sendrechtse koestert nog een paar honderd levende als waren het haar eigen kinderen. „Het zijn roofdieren, maar er schuilt voor ons geen enkel kwaad in", verde digt de 55-jarige biologe die met haar insektenkennis wereldvermaardheid heeft opgebouwd. „Maar men vindt ze nu eenmaal eng. Waarschijnlijk komt dat door die draden. Dat kleeft, dat plakt, je voelt je gevangen. Maar de meeste spinnen maken geen draden". „Het zijn ook de verhalen die dat beestje in een kwaad daglicht stellen. In de mythologie was de spin het symbool van de wraak. En men heeft allemaal ooit gehoord van vrouwtjes die na de paring hun mannetjes ope ten. Ook dat is geen regel, maar zulke dingen maken de spin natuurlijk niet echt populair". Christa lacht om de hysterie die elk jaar wel een keer uitbreekt als er weer eens een vogelspin in een tropi sche tros bananen ons land weet binnen te komen. Voor de aardigheid haalt ze zo'n exemplaar tevoorschijn. Gelukkig heeft 't beest het koud, waardoor hij geen zin heeft in caprio len. Maar hij is nog steeds niet om te zoenen. „Dit is nog maar een jonkie", probeert de biologe gerust te stellen. „Ze kun nen bijten, met soms heel vervelende gevolgen. Maar ik heb er al honderden in m'n handen gehad en ik leef nog. In Engeland worden ze verzameld, kun je ze zo kopen. Het is maar hoe je ze aanpakt. Spinnen bijten een mens alleen in nood". Tarantula's, zwarte weduwen... me vrouw Deeleman wordt er niet warm of koud van. Letterlijk en Figuurlijk, want ze is meer geinteresseerd in de soorten die nog nooit in films hebben meegedaan. Samen met haar man Pieter is zij al dertig jaar in alle uithoeken op zoek naar exemplaren die niet zijn beschreven. Voorlopig kan ze dan nog even door, want hoewel er al 84.000 officieel te boek staan, zijn er naar schatting nog 30.000 onbekende soorten. „Spinnen vindt men blijkbaar niet interessant", verzucht de Ossen drechtse die over de hele wereld maar een dertigtal mensen kent die zich op enig niveau met dit schepseltje bezig houden. „Als wij in Indonesië zoeken, vinden we iedere dag wel tien nieuwe soorten. En na een maand is dat nog steeds zo. Er is daar zo'n onvoorstel- bare rijkdom, die natuur is ongeloof lijk boeiend. Maar er woonden in Indonesië nooit wetenschappers die dat inventariseerden. Heel jammer De laatste expeditie van het reislusti ge echtpaar Deeleman leverde voor jaren studiemateriaal op. Het gigan tische huis van dit niet onbemiddel de tweetal staat barstensvol potjes, bakjes en buisjes met spinnen. Op de trap, in de werkkamer, naast de open haard, in de slaapkamer en de keu ken; Christa vreest zelfs dat het meer dan een levenswerk wordt. In samen werking met de Leidse universiteit zorgt ze er dan ook voor dat later anderen haar werk kunnen overne men. Publicaties in internationale vaktijdschriften moeten zorgen dat die kennis bewaard blijft. Haar eenzame werk achter de micro scoop heeft al heel wat bijzondere resultaten opgeleverd die algemeen worden geroemd; haar collectie is uniek, ooit onbekende soorten slak ken, duizendpoten, mieren, kevers en pissebedden staan inmiddels op naam van Deeleman. Zo heet een zwart, van de Balkan afkomstig ke vertje nu de Astrogobius Angustatus Delemanni. Een beetje trots is Christa op de Paculla Bernhardi. Een griezelig, klein, harig, spinnetje dat ze vond op Borneo en vernoemde naar prins Bernhard. Een kort geding hoeft de Ossendrechtse biologe niet te vrezen, want de prins liet middels een briefje weten dat hij toch behoorlijk in zijn nopjes was. „De prins was net voor ons ook op Borneo. Bovendien doet hij enorm veel voor de bescherming van de natuur". Ons milieu. Er wordt een teer punt aangesneden. Want overal waar Christa komt. ziet ze hoe de natuur met forse klappen naar de verdomme nis wordt geholpen. In Joegoslavië, waar het echtpaar al meer dan twintig jaar komt, mogen vreemdelingen de grotten niet meer in omdat die voor defensieve doeleinden worden ge bruikt. En juist daar in die grotten deden de Deelemans interessante ont dekkingen. Haar geliefde Indonesië hakken ze hectare voor hectare om. Waarschijn lijk zijn al honderden soorten spinnen in die nu ontboste gebieden verdwe nen en het eind is nog niet in zicht. Maar ook in Nederland, toch al niet rijk bezaaid met interessante spin netjes, richt de mens een slachting aan. Christa doet momenteel een on derzoek in de omgeving van haar woonplaats, vlakbij de grens. Hoewel het nog een jaar zal duren eer ze alles op een rijtje heeft, weet ze nu al dat er veel minder spinnen voorkomen dan tien jaar geleden. „De milieuverontreiniging is ver schrikkelijk". zegt de biologe die met beschuldigende vinger richting België wijst. „Die Antwerpse industrieën lo zen maar raak". Af en toe voelt Christa zich een roepende in de woestijn. En zeker waar het spinnen betreft hoeft de enthousiaste onderzoeker op niet al te veel medelijden te rekenen. Toch gelooft de biologe dat men op de lange duur de waarde van dit ver guisde griezeltje zal ontdekken. „Want het is een fantastisch beestje. Je kunt de spin gebruiken als insek- tenverdelger, daar worden in boom gaarden al proeven mee gedaan. En misschien kan de industrie ook nog wat leren van een spinneweb, want dat is natuurlijk helemaal ongeloof lijk. Zo elastisch, zo ingenieus... En wat dacht je van het gif? Dat wordt nauwelijks onderzocht, maar mis schien kun je er nooit verwachte medicijnen op baseren. Maar dan zal eerst dat negatieve beeld van de spin moeten verdwijnen".

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1986 | | pagina 5