IN DE VRUMGKRANT:
JAPAN OPENT MARKT
Kritische toespraken van
Schultz en Shevardnadze
WERELDRAAD VAST VOOR
VOLKEN MIDDEN-AMERIKA
Amal krijgt 50
Syrische tanks
Franse werf bouwt grootste
cruise-schip ter wereld
NIEUW PLAN VENEZUELA
de riiXé
vandaag
Gestapo-agent
vrijgesproken
Noorse
Wijnen
Basisschool
Zwart geld
Zoet water
Ziekenhuisplan
Vandalisme
Geen akkoord
SFEER IN HELSINKI GEM A TIGD
MEER INVLOED MOSLIMS
De voornemens
van Helsinki
De meest kritische
consument van Nederland
vrijdagkrant
Beter
228e jaargang no. 178
Woensdag 31 juli 1985
Elke rijdag ander nieuws.
PARIJS (AP) - De Franse scheepswerf Chantiers d'Atlantique in St.
Nazaire heeft het contract in de wacht gesleept voor de bouw van wat
het grootste cruise-schip ter wereld moet worden, een schip met 2.500
bedden dat is besteld door de Noorse rederij Caribbean Cruise Line. Dat
heeft de eigenaar, Alsthom, dinsdag bekend gemaakt.
De werf heeft eerder de vermaarde passagiersschepen Normandie en
France gebouwd en de Nieuw Amsterdam en de Noordam voor de
Holland-Amerika Lijn.
De bouw van het nieuwe schip, waarmee een bedrag is gemoeid van 150
miljoen dollar, zal de werf 4 miljoen manjaren werk opleveren en
onderaannemers nog eens 3 miljoen manjaren.
Van onze correspondent)
TOKIO - Japan is bereid zijn interna
tionale verantwoordelijkheid te dra
gen, en zal binnen drie jaar een van
de meest open markten in de wereld
zijn. Dat is de kern van het langver
wachte actieprogramma dat de Ja
panse regering dinsdag officieel heeft
bekend gemaakt.
Tijdens een rechtstreeks door de tele
visie uitgezonden persconferentie
vroeg premier Nakasone het Japanse
publiek om begrip voor het kabinets
besluit, dat voor de consument bete
kent dat het nu zelf op de kwaliteit en
veiligheid van geimporteerde produk-
ten moet gaan letten.
Het vereenvoudigen van veiligheids
voorschriften en keuringseisen voor
buitenlandse fabrikanten die naar Ja
pan willen exporteren is een van de
zes onderdelen van het actieprogram
ma. Andere punten zijn importbeper
kingen voor bepaalde produkten,
door de overheid gefinancierde plan
nen om zeven tot acht miljard dollar
extra te importeren, het stimuleren
van de binnenlandse vraag, een libe
ralisering van voorschriften voor be
drijven (met name in de financiële
sector) en een verlaging van de invoer
tarieven op 1790 gespecificeerde pro
dukten.
Het groeiende overschot op de han
delsbalans van Japan heeft geleid tot
scherpe protesten van de Verenigde
Staten, West-Europa, China en lan
den in Zuidoost-Azië. Zes eerdere
'pakketten' van de Japanse regering
hebben niets gedaan om de handels
overschotten van Japan te verminde
ren. Integendeel, voor dit jaar wordt
(Slot zie pag. 3 kol. 5)
Shell: raffinaderij
op Curacao dicht
DEN HAAG (GPD) - De directie van Shell-Cura§ao heeft besloten de raffinaderij op Curasao
te sluiten. De directie heeft dit gisteren, na twee dagen koortsachtig overleg, meegedeeld aan
de Antilliaanse minister-president mevrouw Maria Liberia-Peters. Shell blijft bereid de
raffinaderij in eigendom over te dragen en gedurende een overgangsperiode operationele en
technische diensten te verlenen.
Deze bereidheid van de Shell sluit aan
op een voorstel dat de Venezolaanse
regering langs diplomatieke kanalen
heeft gedaan aan Nederland en de
Nederlandse Antillen. Het voorstel
behelst het openhouden van de raffi
naderij onder Venezolaanse en Antil
liaanse vlag.
De Venezolaanse minister van buiten
landse zaken, Consalvi, verklaarde
optimistisch te zijn over een dergelij
ke, „intergouvernementele" oplos
sing. De Nederlandse Rijksvoorlich
tingsdienst liet weten dat Nederland
over het Venozelaanse voorstel gaat
praten met de indieners en de verte
genwoordigers van de Nederlandse
Antillen. Nederland wordt geen aan
deelhouder in de raffinaderij, aldus
een voorlichter van de RVD.
Volgens Shell gaat de raffinaderij
dicht omdat er geen overeenstem
ming bereikt kon worden met de
Venezolaanse Staatsoliemaatschap
pij over gegarandeerde olieleveranties
PZC
Het Oostenrijkse wijnschan
daal doet de belangstelling
voor 'erkend' zuivere produk
ten als biowijn en miswijn plot
seling sterk toenemen.
PAGINA 3
Het officiële begin van de ba
sisschool staat voor de deur.
Kinderen van 4 tot 12 jaar
ondergebracht in één, ruim,
schoolverband.
PAGINA 4
Justitie ziet af van vervolging
van vijfhonderd rekeninghou
ders van de Verenigde Spaar
bank, die zwart geld bij de
bank hadden ondergebracht.
PAGINA 5
De landbouw derft door een
gebrek aan zoet water jaar
lijks minimaal dertig miljoen
gulden aan opbrengsten.
PAGINA 9
Gs hebben het ziekenhuisplan
voor Zeeland ongewijzigd
vastgesteld: de sluiting van
St.-Liduina is daarmee - wat
de provincie betreft - defini
tief.
PAGINA 9
RKC neemt maatregelen tegen
voetbalvandalisme: veertien
'fans' is een jaar lang de toe
gang tot het veld ontzegd.
PAGINA 13
Radio, tv en kunst: 2
Binnen- en buitenl.: 3 en 5
Opinie en achtergrond: 4
Financiën, economie: 7
Provincie: 9 en II
Sport: 13
aan Shell-Curagao. „Een blijvende le
vensvatbaarheid van de raffinaderij
op commerciële basis kon daardoor
niet worden gegearandeerd", aldus
Shell.
Het is de bedoeling dat Shell de ruwe
olie die nog in voorraad is, zal verwer
ken en daarna de verwerkingsinstalla
ties „successievelijk" uit bedrijf zal
nemen. Naar verwachting zal dat
plaats vinden in de loop van augustus
en september van dit jaar.
Afgelopen zondag verstreek de ter
mijn van tien dagen waarbinnen de
Shell-raffinaderij op Curasao en de
Venezolaanse Staatsoliemaatschap
pij PDVSA tot een akkoord moesten
komen over de hervatting van de
Venezolaanse olieleveranties aan
Shell-Curasao.
Twee weken geleden voerde minister
president Lubbers samen met zijn
Antilliaanse ambtsgenote Liberia-Pe
ters in Venezuela besprekingen met
de Venezolaanse overheid en de direc
tie van Shell-Curagao. Het leek er
toen sterk op dat een principe-over
eenkomst gesloten zou worden.
Een aantal details moest echter nog
geregeld worden tussen Venezuela en
Shell. Venezuela wilde pas garanties
afgeven over de toevoer van ruwe olie
als Shell een meerderheid van de
aandelen zou behouden in de raffina
derij en zodanig zou investeren in de
raffinaderij, dat het bedrijf ook op de
langere termijn levensvatbaar zou
zijn.
De Shell-directie maakte er vorige
week al geen geheim van dat het
ontbreken van een commercieel ak
koord tussen met PDVSA onherroe
pelijk zou leiden tot het sluiten van de
raffinaderij op Curagao. De toch al
zeer geplaagde Antilliaanse economie
krijgt daarmee zijn zoveelste gevoeli
ge klap.
Het sluiten van de raffinaderij bete
kent namelijk dat ruim 1900 man op
straat zullen komen te staan. Daar
naast zullen nog eens een groot aantal
onder-aannemers, die werkzaam zijn
op of rond de raffinaderij, zonder werk
komen te zitten.
Voor de sluiting van de Shell-raffina
derij was één op de vijf bewoners van
Curagao werkloos. De sluiting bete
kent dat dat straks stijgt tot één op
de vier.
De eerste handdruk
buitenlandse zaken.
van Shultz (links) en Shevardnadze. Midden: Paavo Vayrynen. de Finse minister van
(Van onze verslaggever
HELSINKI - Een harde Amerikaanse aanval op het niet naleven van de
mensenrechten door de Sowjet-Unie en de Oosteuropese landen; Sowjet-
kritiek op Amerikaanse onwil om tot wezenlijke akkoorden over wapenbe
perking te komen en een wedloop met ruimtewapens te beginnen. Ondanks
de kritische toespraken van de Amerikaan Shultz en de Rus Shevardnadze
was er de ondertoon van bereidheid met elkaar in gesprek te blijven. Dit
bleek gisteren tijdens de eerste dag van de herdenking van het tienjarig
bestaan van de Akkoorden van Helsinki.
De Nederlandse minister Van den
Broek nam in zijn reactie duidelijk
afstand van de benadering van
Shultz, die een kwart van zijn rede
voering had uitgetrokken voor een
opsomming van wegens politieke of
godsdienstige opvattingen vervolgde
dissidenten, in de Sowjet-Unie, Polen
en Tsjechoslowakije.
Van den Broek, die donderdag
spreekt, liet weten liever te kiezen
voor de zogenaamde stille diplomatie.
De Luxemburgse minister Poos zat,
gisteren sprekend namens de tien
EG-landen, ook op die lijn. Hij hekel-
De Shell-raffinaderij bij Willemstad, Curagao.
BUENOS AIRES (GPD) - Een groot deel van de 450
kerkelijke vertegenwoordigers die in de Argentijnse
hoofdstad Buenos Aires de bestuursvergadering van
de Wereldraad van Kerken bijwonen zal morgen een
hele dag vasten uit solidariteit met de volkeren in
Midden-Amerika. Dat gebeurt op initiatief van een
delegatie van de Wereldraad die vorige week een
bezoek bracht aan onder meer El Salvador en Nicara
gua.
De vastendag wordt gehouden in navolging van
priester-minister Miguel d'Escoto uit Nicaragua, die
sinds begin juli biddend en vastend protesteert tegen
de Amerikaanse Midden-Amerika-politiek.
de de schendingen van de mensen
rechten „in sommige landen die de
Slotakte hebben ondertekend", maar
noemde die landen en de individuele
mensen die het slachtoffer zijn van die
schendingen, niet.
Shevardnadze beklemtoonde dat de
ontspanningspolitiek, zoals die
spreekt uit de Helsinki Slotakte, moet
worden voortgezet. Zijn rede werd,
hoewel er geen sprake was van enige
koerswijziging na het vertrek van
Gromyko, in de Finse hoofdstad over
het algemeen als „gematigd" opgevat.
Centraal in Shevardnadzes toespraak
stond de veiligheid in Europa. De
minister uitte in zijn rede kritiek op
de Amerikaanse militaire ontwikke
lingen, met name op het plan van
president Reagan voor een in de ruim
te te stationeren defensiesysteem
SDI, beter bekend als 'Starwars'. Ver
der was een voorname plaats inge
ruimd voor het voorstel van partijlei
der Gorbatsjov om vanaf 6 augustus
(de dag waarop 40 jaar geleden de
atoombommen op Hirishima en Na
gasaki vielen) alle ondergrondse kern
proeven te verbieden. Dit „eenzijdige
moratorium" zoals de Russen het
noemen, zal gelden tot 1 januari 1986.
Tot nog toe houden de supermachten
zich aan het verbod op bovengrondse
kernproeven, dat uit 1963 dateert.
Van den Broek zei gisteren dat tijd
stip en wijze van Gorbatsjovs voorstel
(aan de vooravond van Helsinki en de
eind augustus te houden conferentie
over naleving van het non-prolifera
tieverdrag, dat verspeiding van kern
wapens wil tegengaan) een toetsing
nodig maken over de serieuze bedoe
lingen ervan. Er zal ernst moeten
worden gemaakt met de verificatie,
anders heeft het geen enkele zin,
aldus Van den Broek.
De minister heeft overigens toch
kans gezien zijn Russische collega
Shevardnadze even aan te schieten.
Van den Broek maakte van die gele
genheid gebruik om een afspraak met
Shevardnadze te maken voor een
resprek in september, als beide be-
vindslieden in New York de Algeme-
te Vergadering van de Verenigde
laties bijwonen.
HAMBURG (AFP/RTR/UPI) - Een
rechtbank in Hamburg heeft maan
dag een Gestapo-agent vrijgesproken
van moord op ten minste zeven Pool
se joden.
Rechtbankpresident Bertram ver
klaarde dat het aannemelijk is dat de
thans 70-jarige Harri Schulz in het
ghetto van Warthenau deelgenomen
heeft aan executies maar dat het
onomstotelijke bewijs daarvoor ont
breekt.
Het openbaar ministerie, dat levens
lang tegen Schulz heeft geëist, heeft
aangekondigd tegen het vonnis in
beroep te gaan.
BEIROET (UPI/RTR) -
De shi'itische Amal-mi-
litie in Libanon is dins
dag in het bezit geko
men van ongeveer 50
Syrische tanks. De
tanks reden aan het
eind van de middag Bei
roet binnen en werden
door Amal-leden door
smalle straatjes geleid.
De tanks werden afgele
verd op de internatio
nale luchthaven van
Beiroet.
„Het zijn geen Syrische
tanks, het zijn onze
tanks", aldus de reactie
van de leider van de
politieke sectie van de
Amal, Akef Haidar, des
gevraagd. De Amal-mili-
tie beschikte voor zover
bekend tot dusver niet
over tanks.
Politieke waarnemers in
Beiroet brengen de leve
ring van T-54 tanks in
verband met de druk die
Syrië kennelijk op de
Libanese regering wil
uitoefenen akkoord te
gaan met moslim-plan
nen voor een nieuwe po
litieke constellatie in Li
banon die de moslim-
groepermgen meer in
vloed moet geven.
Amal-leider Nabih Berri
verklaarde dinsdag dat
een gedeeltelijke oplos
sing voor de Libanese
crisis onaanvaardbaar
is. Hij en Druzen-leider
Jumblatt hadden de
twee dagen daarvoor ge
sprekken gevoerd met
de Syrische vice-presi
dent Abdel Halim
Khaddam.
Tn de Finse hoofdstad
'\-J Xtekenden 35 staatshoof-
den en regeringsleiders in de
zomer van 1975 een docu
ment dat de geschiedenis
inging als 'De slotakte van Helsinki'.
Na twee jaar vergaderen werd toen de
Conferentie over Veiligheid en Sa
menwerking in Europa (CVSE) afge
sloten. En bij die gelegenheid legden
de deelnemende landen op papier
vast dat zij hun betrekkingen wilden
gaan verbeteren en beloofden ze een
bijdrage te zullen leveren aan de
vrede, veiligheid en samenwerking1 in
Europa. Bovendien verklaarden ze
het proces van ontspanning duur
zaam te willen maken. Deze week
wordt in hetzelfde Helsinki het twee
de lustrum-van-de-goede-voornemens
herdacht. Opnieuw zijn de '35' van
toen bijeen. Dat een bijeenkomst als
deze kan worden gehouden moet ei
genlijk al een wonder heten na alles
wat er sinds 'de slotakte van Helsinki'
is gebeurd dat haaks staat op de
beloftes en idealen. Van de ontspan
ning tussen Oost en West, toen een
teer plantje met niettemin groeimoge
lijkheden, is nog maar weinig overge
bleven. De bewapeningswedloop is
onverminderd doorgegaan. De sa
menwerking op gebieden als econo
mie, wetenschap, technologie en mi
lieu heeft maar weinig vooruitgang
geboekt. En als het gaat over de
mensenrechten (de samenwerking op
humanitair gebied) dan moet worden
vastgesteld dat nog maar bitter wei
nig is bereikt. Voer dus voor cynici om
aan de herdenking in Helsinki deze
week schouderophalend voorbij te
gaan.
De geloofwaardigheid van de af
spraken, tien jaar geleden in het
imposante Finlandia-complex ge
maakt en plechtig ondertekend, heeft
zware deuken opgelopen. Daarover
zijn op de eerste dag van de herden
king al bittere woorden gesproken.
Van de kant van de nieuwe Sowjet-
minister van buitenlandse zaken Sje-
vardnadze kwam een toespraak met
een bepaald milde ondertoon. Maar
zijn Amerikaanse ambtgenoot Shultz
maakte de Russen ernstige en harde
verwijten over de naleving van de
akkoorden van Helsinki. Ideaal en
werkelijkheid hebben de afgelopen
tien jaar ver uit elkaar gelegen. Span
ningen zijn hoog opgelopen. Het noe
men van een rijtje begrippen dat
daarvoor model staat is al voldoende
als herkenning: Polen en de onder
gang van Solidariteit, de Russische
inval in Afghanistan, de weigering
van de Verenigde Staten om het Salt
Il-verdrag tot beperking van de stra
tegische bewapening te bekrachtigen,
het NAVO-dubbelbesluit over de sta
tionering van kemraketten in West-
Europa te plaatsen, het neerhalen van
een Zuidkoreaans passagiersvliegtuig
boven de Sowjet-Unie, de Amerikaan
se invasie op Grenada. Over en weer
nagelen de ondertekenaars van de
dure beloftes elkaar over de schen
ding van de slotakte van Helsinki aan
de schandpaal. Pessimisten hebben
de neiging uit die grote afstand tussen
voornemens en praktijk de simpele
conclusie te trekken dat 'Helsinki'
nooit veel heeft voorgesteld. Het was
al geen echt verdrag, maar een soort
moreel handvest, een gedragscode.
En zelfs daarmee blijkt niet te leven.
Wat zou ooit nog het 'vervolg' kunnen
betekenen?
Toch wordt met een dergelijke ver
oordeling van wat tien jaar gele
den in Helsinki tot stand kwam on
recht gedaan aan een proces en de wil
daaraan op langere termijn inhoud te
geven. De Conferentie voor Veiligheid
en Samenwerking in Europa (CVSE)
is hoe dan ook niet dood verklaard. Ze
heeft de betekenis gekregen van de
spiegel die men elkaar van tijd tot tijd
kan voorhouden. Ze is zelfs een begrip
geworden. En van die soort zijn er in
de harde oost-west-confrontaties van
de laatst jaren niet veel overgebleven.
Daarom heeft de herdenking van de
ondertekening van 'de Slotakte van
Helsinki' zeker waarde. Al was het
alleen maar omdat de Amerikaanse
en Russische ministers van buiten
landse zaken er in de gelegenheid zijn
om de komende topontmoeting tus
sen Reagan en Gorbatsjov in novem
ber van dit jaar voor te bereiden.
Goede voornemens blijken soms al
toegevoegde waarde te krijgen als ze
het vermogen hebben om te blijven
bestaan. ydM
Een Syrische T 54-tank
van Russische makelij
op weg naar Beiroet.
OSLO (RTR) - Norske Shell,
onderdeel van de Koninklijke
Shell Groep, heeft bij Noorwe
gen een olievondst gedaan die
een van de grootste is op het
Noorse continentale plat, zo
heeft het oliedirectoraat van
de Noorse regering dinsdag
bekendgemaakt. De vondst is
gedaan voor de kust van Mid
den-Noorwegen. Het veld be
vat ongeveer 250 miljoen va
ten (van 159 liter) lichte olie.
Eerste proeven hebben uitge
wezen dat een produktie van
15.700 vaten olie per dag mo
gelijk is.
Zonnige perioden en nagenoeg geen
buien. Matige noordwesten ivind. Mid-
dagtemperatuur 18 graden.
PROVINCIALE ZEEUWSE COURAN
