PRIJSVERSCHIL
fAAK HINDERPAAL
gehoorapparaat
van Siemens past
in gehoorgang
fotokorrel
op de
korrel
zaai-automaat
PZC/ vrijdagkrant
letere
weergave
spint
korrelgrootte
RIJDAG 10 MEI 1985
)e goudgele Golden
Delicious en de blozende
oudreinetten in de etalage
de groenteboer of in de
ikken van de supermarkt,
tbben niet alleen door frisse
ind en zonneschijn hun
lakelijk voorkomen. Een
oot aantal chemische
uitmiddelen is tijdens het
oeiseizoen nodig geweest om
aai uitziend fruit te kunnen
igsten. Niet alleen waren die
idig om allerlei bladluizen,
oedluizen, spint, schurft en
agwespen te weren, ook
orden chemische middelen
ingewend om een gladde
hil, een mooie kleur of
iedere rijping te
nverkstelligen.
et alle consumenten
cepteren die veelzijdige
lemische behandeling van hun
ipels. Zij werden afnemers van
mrder, op
jologisch-dynamische wijze
iteeld fruit. Het
ipelteeltbedrijf van D.
llikaan bij Dronten, in
ostelijk Flevoland, heeft naast
hectare gewone boomgaard,
ik 5,5 hectare, waarin volgens
biologisch-dynamische wijze
ordt gewerkt. Daar worden
ipels geoogst met een vlekje,
n ruwe schil en niet zo'n
ooie kleur. Maar zonder
bruik van chemische
strijdingsmiddelen. En zeker
lekker.
glanzende appels met de
ive schil, goudgeel of met een
od blosje, hebben in hun
■oeiperiode van bloesemknop
t rijpe vrucht een groot aantal
handelingen met chemische
luitmiddelen ondergaan. Uw
im es Grieve en Jonathan,
olden Delicious en Cos
'bben het 'gezonde'
lorkomen te danken aan de
lemische bestrijding van
lerlei ziekten en plagen,
aarvoor juist de nieuwe
ipelrassen zo gevoelig zijn.
oewel men steeds selectiever
ngaat met de spuit, worden
'Ch ook veel natuurlijke
anden van de beestjes die het
fruit of vruchtboom voorzien
bben gedood of bezwijkt ook
ïttig gedierte aan een of meer
in de moderne
jomgaard-behandelingen.
at begint al in de nawinter met
:n carboleumbespuiting van
vruchtbomen, waardoor de
izen-eitjes worden vernietigd,
p zichzelf lijkt het middel niet
milieu-onvriendelijk, maar
irboleum doodt wel het
idemleven in de boomgaard,
e fruitteler spuit in het
lorjaar ook, om van een te rijk
oeiende boom de bloesems uit
dunnen, hij spuit eveneens,
szich te veel vruchtjes aan de
kken dreigen te ontwikkelen,
et middel dat hij dan gebruikt
at alle appeltjes-in-wording,
e kleiner zijn dan 10
illimeter uit de boom vallen,
e fruitteler spuit met
oeiremmende middelen,
iddelen om een gladde schil te
bewerkstelligen,
kleurbevorderende middelen en
tevens wordt het onkruid onder
de boompjes chemisch
bestreden. Geen wonder dat er
mensen zijn, die genegen blijken
wat meer te betalen voor een
kilo onbespoten, op
biologisch-dynamische wijze
geteelde appels, ook al glanst de
schil dan niet zo mooi, blijven ze
groener van kleur en zit er een
enkel vlekje op.
„Toch kan men niet zeggen, dat
de belangstelling voor
onbespoten fruit toeneemt",
zegt Jo Voshol (56) van het
fruitteeltbedrijf Pellikaan in
Dronten, waar van de twaalf
hectare appelboomgaard, 5,5
hectare op milieuvriendelijke
wijze wordt behandeld.
„Tenslotte zijn deze appels in
de winkel eens zo duur dan de
normaal geteelde. Hoe beter
overigens de economische
toestand, hoe groter de
belangstelling".
Pellikaan is een van de weinige
bedrijven in ons land, waar op
biologisch-dynamische wijze
fruit wordt geteeld. De
produkten komen via het
verdeelcentrum De Bloemberg
in Meppel in de over ons hele
land verspreide speciale winkels
terecht. Er worden afspraken
gemaakt over de hoeveelheid
die kan worden afgenomen,
zodat geen onbeperkte
uitbreiding van de aanplant
mogelijk is.
„Zo'n boomgaard, waarin we
Cox d'Orange, Reinetten,
James Grieve, Elstar, Alkmene,
Golden Delicious en nog wat
nieuwe rassen telen, eist wel
veel meer werk. De
biologisch-dynamische teelt is
arbeidsintensief', aldus Voshol.
„Neem alleen maar eens de
onkruidbestrijding in de
plantstroken onder de
boompjes. In onze 6,5 hectare
gewone boomgaard spuiten we
een keer per jaar een
onkruid-verdelgingsmiddel,
hier gebeurt de bestrijding
mechanisch, drie of vier keer per
jaar met de cultivator. We
nemen nu proeven met een
mulch-laag van gemalen
heideplaggencompost en
houtspaanders. Heidecompost
is echter vrij duur. Misschien
leggen we voortaan alleen een
dikke laag spaanders onder de
boompjes, om zo onkruidgroei
te voorkomen.
In de boompjes hangen
honderden omgekeerde
bloempotjes die zijn gevuld met
houtwol. Een vorm van
milieuvriendelijke bestrijding
van bladluizen. Want in die
potjes vestigen zich de
oorwormen, soms tien tot
vijftien bij elkaar en die zijn
evenals de lieveheersbeestjes,
bestrijders pur sang van de
schadelijke luizen.
„Zou men die bladluizen met
chemische middelen
aanpakken, dan werden hun
natuurlijke vijanden meteen
ook om zeep gebracht. In enkele
bomen hangen bij wijze van
experiment houten blokjes,
waarin veel gaatjes zijn
geboord. Ook die doen dienst
als vestigingsplaats voor
oorwormen".
Voshol vindt het merkwaardig
dat in de
biologisch-dynamische
boomgaard weinig last wordt
ondervonden van spint. De
natuurlijke vijanden van dit 1
millimeter grote, bladgroen
zuigende roodbruine beestje
weten er wel weg mee.
„In de gewone boomgaard
verrichten we twee tot drie
keer per jaar een chemische
bestrijding van spint en dan is
het resultaat nog twijfelachtig.
In de bio-dynamische aanplant
hadden we het eerste jaar veel
last van spint en we vreesden
het ergste. Maar vervolgens
ontdekten we dat op het
moment dat er veel spint
voorkomt, de natuurlijke
vijanden zich ook massaal
melden. De spint neemt dan
weer af en daarmee daalt ook
het aantal vijanden, waarop de
eerste weer kans krijgt om zich
uit te breiden. Zo gaat het op en
af. Je raakt spint dus nooit
kwijt, maar tot een plaag wordt
het niet".
Van zaagwespjes, die
wormstekeligheid yeroorzaken,
heeft men bij de
bio-dynamische teelt nog geen
last gehad. In de gewone
boomgaarden wordt ook
daartegen met chemische
middelen opgetreden.
Het dunnen is bij de
biologisch-dynamische teelt
handwerk. Daarbij worden
vooral scholieren ingeschakeld,
die een deel van de nog kleine
vruchtjes van de takken
plukken. Bloedluizen, die in de
grond overwinteren, vestigen
zich in het voorjaar weer op de
schors en veroorzaken daar
'kankerwonden'. Nu men op de
5,5 hectare niet meer spuit,
blijkt een natuurlijke vijand -
aphalinus mali - die de
bloedluizen uitzuigt en ze dan
een dodelijke infectie bezorgt,
de strijd met succes aan te
kunnen binden. Jo Voshol
betwijfelt echter of de bloedluis
op den duur wel op deze manier
terug te dringen is.
Op het bedrijf van Pellikaan
wordt ook een natuurprodukt
gebruikt voor de bestrijding van
rupsen. De diertjes worden
daarmee geinfecteerd met een
darmziekte en lopen als het
ware leeg. Om schurft te
bestrijden in de
biologisch-dynamische
boomgaard, wordt met zwavel
gespoten, waar de Cox echter
niet zo best tegen kan. Bij dit
appelras houdt zwavel de
vruchtzetting tegen.
Bij Reinet en Golden Delicious
levert zwavelbespuiting echter
geen problemen. Vooral
eerstgenoemde appelras doet
het goed in de
milieu-vriendelijke boomgaard.
Hun voorkomen wijkt niet af
van die uit de appel-aanplant,
waar de vruchten met een groot
assortiment chemische
spuitmiddelen worden
'opgefleurd'.
„Overigens levert de
bio-dynamische appel teelt wel
minder op", aldus Jo Voshol.
„Bij de Cox wordt wel een kwart
tot 30 procent minder geoogst,
bij de Goudreinet tussen de 15
en 20 procent, terwijl ook de
Golden Delicious wat minder
draagt. Ook worden de
vruchten soms iets later rijp en
zijn ze groener van kleur".
In de boomgaard bij Dronten
zwellen de knoppen weer. Het is
nog onzeker, of de bloei wel zo
overdadig zal zijn, als
gebruikelijk. Voshol 'peuterts'
enkele knoppen open, die van
binnen bruin blijken te zijn.
Naweeën van de strenge en wat
merkwaardige winter. In de
nieuwe aanplant zijn de jonge
appelboompjes aan schuin in de
grond gestoken palen
bevestigd. Die schuine stand
remt de groei van de boompjes
en bevordert de
vruchtbaarheid. Beurtelings in
links of rechtse richting geplant,
konden er zo ook meer op een
hectare en krijgt iedere
appelboom toch voldoende
zonlicht.
Het duurt nog een halfjaar, voor
de rijpende appels de takken
weer doen buigen...
HARRY WON INK
)e miniaturisering in de
elektronika is indrukwek-
®d. Zaken die men liever niet
°nt, omdat men zich een
;etje schaamt voor z'n handi-
P> kunnen nu uit het zicht
ijven vanwege de afmetin-
Een gehoortoeste! is daar
n voorbeeld van. Het kan nu
'lledig onzichtbaar worden
dragen, terwijl men 20 jaar
Tug nog zo'n zakapparaat op
'el moest leggen. Tien jaar
'arna kon het al in een bril
'rden opgenomen. Nu ver
ent het hele toestelletje in
buitenste gehoorgang van
■t oor!
'rschillende merken hebben al
'n geminiaturiseerd wonder-
Het verkleinde gehoorapparaatesthetisch een fraaiere oplossing
en bovendien betere geluidsweergave.
tje. Siemens bijvoorbeeld ver
vaardigt de apparaten in het
audiologisch laboratorium in
Amsterdam. Het gehoortoestel
bestaat uit een enigszins co
nisch knopje, dat zo in de bui
tenste gehoorgang geschoven
kan worden. Het is een volledig
toestel met microfoon, verster
ker, batterij, telefoon (luidspre
kertje). Het nieuwste type is
•bovendien nog uitgerust met
een zogenaamde Peak Clipping-
regelaar: een schakeling waar
mee harde geluiden kunnen
worden begrensd.
In menig opzicht is een ge
hoortoestel in deze vorm een
vooruitgang. Niet alleen op es
thetisch gebied omdat het ap
paraatje bijna niet meer zicht
baar is. Ook op het gebied van
de weergave is vooruitgang ge
boekt. De weergave is natuurlij
ker geworden omdat de oor
schelp geluid - niet gehinderd
door een hoortoestel - op nor
male wijze opvangt. Bovendien
is de geluidsweergave harmoni
scher en spelen er minder re
sonanties mee, dan bij hoortoe-
stellen die buiten de gehoor
gang worden aangebracht. Dit'
komt door het geringe luchtvo
lume tussen telefoon en trom
melvlies.
De miniaturisering is indruk
wekkend. Het mini-toestelletje
heeft een volume van twee ku
bieke centimeter en weegt maar
1,6 gram. De telefoon die vlak
tegen het trommelvlies wordt
aangebracht is 3,8 mm dik en 5
mm breed. De microfoon, aan de
buitenzijde van het kegeltje, is
nog geringers van afmeting,
evenals de versterker, batterij,
met nog een afzonderlijke hard-,
zacht- en toonregelaar.
Al de componenten passen in'
een voor ieder oor op maat
gemaakte behuizing. De audi-
cien maakt namelijk een ooraf-
druk en is daarmee de belang
rijkste schakel voor de juiste
pasvorm van het mini-
gehoorapparaat. In het Siemens
audiologisch laboratorium in
Amsterdam maakt men aan de
hand van deze afdruk de behui
zing en bouwt de elektronika
erin. Daar wordt ook elk onder
deeltje van het mini-in-het-oor-
toestel tot op een fractie van een
millimeter nauwkeurig op zijn
plaats aangebracht.
Er zijn twaalf verschillende ty
pen van het apparaat te verkrij
gen, ieder met eigen akoestische
karakteristiek. Hierdoor kan
men rekening houden met spe
ciale eigenschappen van het
oor, onder andere de verminder
de gevoeligheid voor lage, mid
den of hoge tonen.
HUGO VAN DER HEEM
Als je een foto, of welk
ander afgedrukt beeld
dan ook onder een sterk ver
grootglas bekijkt zie je dat
het ogenschijnlijk egale vlak
uit een „veld" van piepklei
ne korreltjes bestaat. Het
menselijk oog, dat alles in
een verhouding van „één op
één" ziet, kan alleen opmer
kelijke verschillen in die
korrelgrootte waarnemen.
Sommige amateurfotografen
experimenteren wel eens
graag met een grove korrel.
Anderen balen ervan... of
hebben de expressiemoge
lijkheden van een grofkorreli
ge foto nog niet ontdekt.
Het is toch de moeite waard
om, met de camera in de
hand en met de voorhanden
zijnde technische hulpmidde
len (ontwikkelaar) eens uit te
zoeken welke effecten bereik
baar zijn door met die korrel
grootte te stoeien.
Om een bepaald resultaat te
bereiken moet je een beetje
weten hoe dat allemaal in zijn
werk gaat. Daarom nemen we
hier de fotokorrel eens op de
korrel.
In de lichtgevoelige laag van
een film zitten talloze heel
kleine zilverzoutkiemen. Ze
zijn lichtgevoelig en kunnen
de opgevangen lichtenergie
vasthouden. Het beeld is
vastgelegd maar nog niet
zichtbaar. Dat wordt het pas
nadat de film is ontwikkeld.
De ontwikkelvloeistof
scheidt het zilver van het
zout, waarna het zilver neers
laat in de vorm van kleine
korrels; het is zwart. Hoe
meer licht er op een bepaalde
plek is gevallen, hoe meer
zilver daar zal neerslaan. Zo
ontstaat een negatief beeld
dat later tijdens het afdruk
ken weer positief op het pa
pier komt.
In kleur gaat het net zo, al
leen zijn de zilverzoutkiemen
dan gekoppeld aan kleurstof
fen. Na de ontwikkeling
wordt het zilverbeeld opge
lost zodat alleen het kleur
stofbeeld overblijft.
U kunt de korrelgrootte zelf
beinvloeden, onder andere
door een ontwikkelaar te
kiezen die een fijne of juist
een grove korrel veroor
zaakt. Dit geldt voorname
lijk voor zwartwit-foto's.
Een fijne korrel vergroot de
detaillering van het beeld.
Een grove korrel geeft een
aparte sfeer aan de foto.
Als u uw films niet zelf ont
wikkelt kunt u ook invloed
uitoefenen op de korrelgroot
te. Kies een hooggevoelige
film. Hierin zitten meer en/of
grotere zilverzoutkiemen die
vanzelf een grove korrel ge
ven. Zeker wanneer u de foto
flink laat vergroten tot bij
voorbeeld 20 bij 28 centime
ter. Tegenwoordig is dat
goedkoop, en zeker het pro
beren waard.
Er zijn bepaalde onderwer
pen die met een grove korrel
meer indruk maken. Bijvoor
beeld dreigende luchten of
oude gebouwen. Verder is het
ook een geliefde techniek bij
het maken van karakteristie
ke portretten. Vaak worden
de foto's afgedrukt op papier
met een hoog contrast waar
door de korrel nog beter uit
komt. Wie eens een aparte
foto wil maken zal aan deze
techniek veel plezier beleven.
Het is weer eens wat anders.
Rond deze tijd gaan velen
van de ruim één miljoen
Nederlanders die een moes-
of volkstuin hebben, het
zaad in de grond doen. Daar
zijn allerlei methoden voor,
o.a. afhankelijk van de groot
te van de zaden, de vereiste
afstand en de volgroeide af
meting van het gewas.
Een voor diverse zaden han
dig bruikbaar ding is de nieu
we zaairol van Wolf-Gerate.
Deze „zaai-automaat" heeft
drie verwisselbare magazij
nen, afgestemd op de grootte
van het zaaigoed. Je kunt er
fijn zaad voor de verse wortel
tjes van eigen bodem, mid-
delgrof zaad zoals van bietjes
en ook grof zaad van bijvoor
beeld mais keurig op een af
stand van 3 of 10 cm mee in
de rijen deponeren.
Om het voorjaars-zaaiwerk
helemaal tot in de perfectie
uit te voeren, kun je die zaai-
rijen ook „trekken"; in de
gereedschappenwinkel of bij
een tuincentrum hebben ze
voor dit doel rij entrekkers (ze
lijken op een hark) waarmee
de geultjes voor het zaad lijn
recht in de voorbereide grond
worden geploegd.
Beide gereedschappen vol
doen zelfs aan de eisen van
kleinschalige beroepskwe-
kerS. Ze maken het werk
makkelijker, maar geven aan
hét moestuintje ook een pro
fessioneel gezicht. Bovendien
voorkom je ook het lastige
(vaak „vergeten") uitdun-
werk.
