met zelfgebouwd
vliegtuig de lucht in
hobby
compleet gebrek
aan privacy
PZC/ vrijdagkrant
AUTO
TELEFOON
PH-SOM"
zelfbouw
werkwijze
weekblad
verregaand
VRIJDAG 5 APRIL 1985
De autotelefoon van PTT,
vooral model I, dat ge
schikt is voor internationaal
gebruik, is voor iedereen thuis
makkelijk af te tappen. Door
middel van een gewone huis
computer is men bovendien in
staat bepaalde personen en hun
gesprekken door het land te
volgen. Ook bijvoorbeeld voor
aanstaande politici die zo'n ap
paraat in de auto hebben. Door
diezelfde huiscomputer kan
men er bovendien achter ko
men wie opbelt, naar welk
nummer men belt, waar men
rijdt, hoe laat het telefoonge
sprek plaatsvindt, en wat de
gespreksduur is. De privacy
van de bezitter van zo'n mobie
le telefoon is ver te zoeken.
Maar het grootste gevaar is
wellicht dat niemand waar
schuwt - ook PTT zelf niet - dat
alle gesprekken letterlijk op
straat liggen.
Dit is kort samengevat de me
ning van de technicus en hoofd
redacteur van Radio Amateur
Magazine, Willem Bos in Nieuw
koop. Hij heeft dezer dagen de
kat de bel aangebonden en alle
gegevens die hij verzameld heeft
over 'spionage rond de autotele
foon' in het aprilnummer van
zijn blad afgedrukt. Zijn conclu
sies zijn zo fantastisch, dat de
slogan van George Orwell 'Big
Brother is watching you' van
toepassing verklaard moet wor
den op 1985.
Sommige mensen die het april
nummer van Radio Amateur
Magazine onder ogen kregen
doen de publikatie af met: 'het
is een 1-aprilgrap'. Maar dat is
het allerminst. De feiten zijn de
volgende: zowel autotelefoon 1
als de nieuwe, pas geïntrodu
ceerde autotelefoon 2, zijn ge
makkelijk door iedereen af te
luisteren. Dat kan al met een
eenvoudige ontvanger van f
150,- en een sprietje als antenne.
Wil men een betere ontvangst
en makkelijker naar alle kana
len kunnen luisteren, dan zijn er
fraaie scanners te koop die auto
matisch van 'kanaal' wisselen,
als daar niets gebeurt maar wel
automatisch een verbin
dingskanaal doorgeven als daar
een gesprek op gevoerd wordt.
De nieuwste bedreiging voor de
privacy is de huiscomputer.
Wanneer men namelijk de com
puter - bijvoorbeeld een Com
modore - aan de scanner kop
pelt en hem voorziet van een
speciaal programma en een
beetje extra electronica (allebei
gewoon te koop) kan men alles
van de autotelefoonbezitter en
zijn gesprekken te weten ko
men. De pieptoontjes, die aan
elk gesprek voorafgaan name
lijk, bevatten alle gegevens. De
huiscomputer kan die decode
ren.
Op die manier kan men op het
scherm en de printer van de
huiscomputer zien wie degene is
Scherptediepte" is een van
die vakkreten uit de foto
wereld waar de amateur nogal
eens moeite mee heeft. Het
hangt van de lens-opening
(diafragma) af welk deel van de
foto, van vooraf gezien, scherp
in beeld gebracht wordt. Bij
een groot diafragma wordt de
foto naar achter toe steeds wa
ziger.
Dit effect wordt in veel gevallen
met opzet bewerkstelligd, om
het hoofdmotief van het kiekje
er scherp uit te laten komen,
zonder dat de omgeving de aan
dacht afleidt.
Maar het kan ook de bedoeling
zijn een totaalbeeld, tot aan de
„einder" toe, helemaal scherp
op de foto te krijgen.
Hoe kunt u die scherptediepte
regelen? Door instelling van de
lensopening (diafragma). Een
grote lensopening (laag diaf
ragma-getal, bijvoorbeeld 4)
geeft een kleine scherptediepte.
Een kleine lensopening (bij
voorbeeld diafragma-getal 16)
geeft een grote scherptediepte.
(N.B.: het landschap op de foto
is met een hoog diafragma-ge-
tal gefotografeerd.
Als u van tevoren wilt weten
wat scherp wordt, dus wat bin
nen het scherptegebied ligt,
drukt u de scherptediepteknop
op uw camera in. U ziet dan
door de lens waar de scherpte
begint en waar hij ophoudt. Vrij
wel alle moderne spiegelreflex
camera's zijn voorzien van zo'n
knop. zo heeft u een eenvoudige
controlemogelijkheid.
De scherptediepte is ook afhan
kelijk van de cameralens. Een
telelens heeft van zichzelf al een
kleine scherptediepte, terwijl
een groothoeklens zelfs bij een
grote lensopening al een flinke
scherptediepte geeft. Vandaar
dat (landschaps)opnamen geno
men met een groothoeklens
vaak zo verbazend scherp zijn.
Als u dat zelf wilt zien, vraag uf
fotovakhandelaar dan eens om
een demonstratie.
Icarus was een van de eerste
mensen die op eigen kracht
als een vogel wilde vliegen.
Blériot en Wright volgden
eeuwen later in zijn kielzog.
Ook nu zijn er nog mensen die
zich de luchtvaartpionier van
de jaren tachtig voelen. Met
eigen handen sleutelen ze op
zolderkamers en in garages
aan een eigen vliegtuig, dat
hen ooit de lucht in moet
brengen. Icarus anno 1985
plakt geen veren met was op
de armen om neer te storten,
doordat de hete zon de was
doet smelten. Hij freest, boort,
vijlt, schuurt en klinkt
aluminium van dezelfde
kwaliteit als bijvoorbeeld een
Fokker-toestel. „Maar we
hebben dezelfde mentaliteit
als de pioniers. Alleen hadden
zij de ruimte en wij niet. Je
mag niet experimenteren,
want het is nog steeds
verboden om in Nederland
neer te storten."
In de Kring Zelfbouw en
Sportvliegen van de
Koninklijke Nederlandse
Vereniging voor Luchtvaart
zijn veertig mensen verenigd
die hun eigen vliegtuig willen
bouwen. Een vliegtuigontwerp
van de Fransman Pottier is
favoriet bij de zelfbouwers. Een
assemblage van een
„zelfbouwkit" van
bijvoorbeeld Amerikaanse
makelij geldt ook als zelfbouw,
mits meer dan vijftig procent
zelf wordt gedaan. De
zelfbouwers hebben in hun
kring zelfs een
enthousiasteling die een oude
Pander na wil bouwen (een
voornamelijk houten toestel)
en er lopen hooggeschoolde
technici rond met plannen om
een eigen vliegtuig te
ontwerpen.
Volgens Ben Seffmga van de
technische adviescommisie
van de zelfbouwers (en
prakticumleider lucht- en
ruimtevaarttechniek aan de
TH in Delft) zijn er zelfbouwers
die „pur sang" bouwen om te
bouwen. „Maar de bedoeling is
om ook te-vliegen. De
belevenis om op eigen vleugels
vrij in de lucht te vliegen.
Zelfbouwers zijn Lone Rangers
die een vrijheidsdrang heb
ben".
Geloven (pr-medewerkster bij
Fokker) en echtgenoot Ron
zich toen op het van de grond
krijgen van de vereniging. Er is
sindsdien een
organisatieschema opgezet die
een vereniging met een
veelvoud dan de huidige
veertig leden rechtvaardigt.
Een voorzitter met Raad van
Bestuur, een technische
adviescommissie voor de
contacten met de
Rijksluchtvaartdienst en tal
van andere commissies maken
er onderdeel van uit. Eerst de
vereniging van de grond en
dan de vliegtuigen, zo was het
motto. Vandaar ook dat de
Kring Zelfbouw nu met de
beurs Techniek in Vrije Tijd
pas aan de weg gaat timmeren
om meer leden te krijgen.
„De basis is in twee jaar
gelegd. We willen een serieuze
organisatie en goed
onderbouwde contacten met
willen maken, het pad al
geëffend. „We rekenen voorde,
bouw nu 1500 uur, maar als je
er één hebt gemaakt, bouwje
de volgende in 500 uur. Dit
kistje heeft voor ons geen
geheimen meer", aldus Piet,
Uit aluminium platen (ruw
materiaal) wordt alles in de
juiste vorm gemaakt. „We
doen alles zelf, alleen de
klinknagels maken we niet",
zegt Joop. Door zoveel
mogelijk zelf te doen, kunnen
de kosten omlaag maar het
bouwen van een toestel kost
toch al gauw hetzelfde als een
middenklasse auto. „Vliegeni
een dure aangelegenheid en
voor mij zijn de kosten ook een
kardinaal punt om te besluite!
zelf het toestel te bouwen. Die
tweezitter van ons zal nu omei
nabij de vijftien mille gaan
kosten, maar als je een Cessna
152 koopt ben je meer dan een
ton kwijt", aldus Joop Kraan,
de Rij ksluchtvaartdienst. We Collega-bouwer Piet Boers
Piet Boers en Joop Kraan zijn
de „aanstichters" van de
Kring Zelfbouw. Het duo
bouwt aan een tweezitter
Pottier. Omdat één zelfbouwer
moeilijk met de
Rijksluchtvaartdienst (RLD)
kan onderhandelen over
bijvoorbeeld een bewijs van
luchtwaardigheid, zochten
Piet en Joop mensen om een
vereniging op te richten.
Samen met een handjevol
mensen stortten Lydia van
hebben mensen van hoog
technisch allooi die vaak
wortels in de luchtvaart
hebben", aldus Seffinga. „Die
basis is nodig om te zorgen dat
er niet alleen kisten worden
gebouwd, maar straks ook
zullen vliegen. Er moet door de
RLD geen nagel achter te
krijgen zijn. Het woord
amateurs komt in onze naam
bijvoorbeeld niet voor, want
we bouwen professionele
vliegtuigen die door de RLD
professioneel worden
beoordeeld".
De Kring Zelfbouwers maakt
misschien een einde aan de
wildgroei in de vliegerij.
Avonturiers bouwden zelf hun
vliegtuig en gingen vliegen,
heel simpel. Anekdotisch is de
geschiedenis van een
zelfbouwer die niet kon
vliegen, maar wel een vliegtuig
bouwde. In zijn achtertuin
zette de man een paal van zes
meter hoog en aan een touw
maakte hij het vliegtuig vast.
Hij starte de motor en vloog
rondjes.
Piet Boers en Joop Kraan zijn
al twee jaar „professioneel"
bezig om hun vliegtuig van de
grond te krijgen. Zij gaan een
lange weg en kiezen niet voor
het gemakkelijkste.
Tekeningen van het
Pottiertoestel zijn door Piet
voor 25 procent aangepast aan
de eisen van de
Rijksluchtvaartdienst, dit in
samenwerking met de
Fransman zelf. Hiermee
hebben ze voor andere
bouwers die hetzelfde type
vindt overigens datje het
zelfbouwen niet louter uit
financieel oogpunt moet
bekijken. „Ieder onderdeel
moetje met hart en ziel maken
want anders houd je het niet
vol. Als je alleen maar denkt
aan het eindresultaat dan red
je het niet".
De professionele werkwijze die
zelfbouwers aan de dag hebbel
gelegd, blijkt voornamelijk
(nog) in het buitenland. In het'
Amerikaanse Oshkosh in
Wisconsin komen jaarlijks
duizenden zelfbouwers bij
elkaar op hun vliegshow.
Tegen de veertienduizend
vliegtuigen komen dan naar
Oshkosh en er worden per dagi
30.000 vliegbewegingen
geregistreerd. Amerikaanse
zelfbouwers hebben het dan
ook ver geschopt. Jim Bede
ontwierp zijn vijfde
toestelletje, de Bede-5, en
verkocht op een beurs in korte
tijd 12.700 vliegtuigen. Een
andere toestelletje de VariEzs
(fonetisch voor very easy) heeft
alle records in zijn klasse
gebroken.
De vliegtuigfabrikanten
nemen de „amateur"-bou\vers
in ieder geval volop serieuse!
plegen daarvoor een soort
bedrijfsspionage. „De
constructeurs van Beech,
Piper en Cessna weten hoe
inventief zelfbouwers zijn. Dif
staan op de show in Oshkosh
alles te fotograferen en te
noteren".
RIEN FLOR'i
4g"4*
f I
y; Jto f:
et'!: 1
die opbelt. Men krijgt namelijk
het nummer van autotelefoon
die het gesprek aanvraagt.
Hoort men een bekende stem -
van een belangrijke politicus of
bekend zakenman - dan is de
associatie met het nummer
gauw gelegd en kan men bij
voorbeeld zo iemand conse
quent blijven volgen en die be
paalde gesprekken opnemen.
Daarnaast worden de gegevens
van de telefoonaansluiting die
opgebeld wordt op het scherm
zichtbaar. Aan de hand van het
netnummer kan men zien waar
dat is en wie wordt gebeld (tele-
foonnumer). Voorts wordt de
steunzender vastgelegd (dat wil
zeggen dat men weet waar de
auto ongeveer rijdt) de tijd
waarop het gesprek wordt ge
voerd en de tijdsduur (noodza
kelijk in verband met het afre
kenen van de gesprekskosten
door PTT). Dezelfde elektronica
kan ook automatisch een cas
setterecorder starten, die alle
gesprekken vastlegt.
door gewone scannerluisteraars
zal worden aangeschaft. De prijs
van een dergelijk autotelefoon
decoder is circa f 1250; geen
ongewone prijs voor mensen die
als hobby het afluisteren van
politie en brandweer hebben.
Volgens een ruwe schatting zijn
er zo'n 600.000 scanners in Ne
derland verkocht. Met al die
apparaten kan men de Autote
lefoon 1 in de 160 MegaHertz-
band en de Autotelefoon 2 in de
450 MegaHertzband horen. Fa
voriet bij de meeste 'scanner-
gekken' is nog altijd de politie-
radio. Vaak weet men dan heel
snel waar iets gebeurd is. Een
Een redacteur van een van de
meest prominente geïllustreer
de weekbladen, die een pri
meur aan het afluisteren van de
autotelefoon te danken heeft,
zei eens over het medium: „De
tonnen (gelds) en de wijven
vliegen je om de oren". Inder
daad komt het voor dat men
een zakenman zijn vrouw hoort
melden dat hij moet 'overwer
ken' en dat men zo iemand even
later een afspraak met een
vriendin hoort maken. Voorts
dat men voor vele duizenden
gulden handel koopt en ver
koopt via de autotelefoon.
Het is merkwaardig dat zo wei
nig over het totale gebrek aan
privacy van 'de openbare mobi-
lofonie' bekend is, dat menigeen
zich veilig genoeg waant om de
meest intieme zaken via de
ether aan anderen toe te ver
trouwen. Zeker is dat de PTT,
mogelijk om markttechnische
redenen, buitengewoon verdoe
zelend is opgetreden op dit ge
bied.
HUGO VAN DER HEEM
goede tweede is de autotelefoon.
Daarbij gaat het niet om de
zakelijke gesprekken maar wel
om emotionele en dubbelzinni
ge gesprekken, die men kan
afluisteren.
Deze verregaande aantasting
van de privacy was al bekend
in kleine kring, maar is - zo
blijkt uit het onderzoek van
Radio Amateur Magazine - nu
binnen het bereik van iedereen.
Willem Bos ontdekte de toege
paste computer-programma-
tuur, die alle gegevens deco
deert, in Duitsland op een 'secu
rity beurs'. Tevens bleek hem
dat er erg veel belangstelling
voor dit soort spullen is van de
zijde van opsporings-instellin-
gen. Waarschijnlijk ook van de
andere zijde, de onderwereld.
Wie nu wie in de gaten houdt, is
onduidelijk.
Vast staat echter dat deze appa
ratuur in toenemende mate Willem Bos van Radio Amateur Magazine bezig met zijn computerapparatuur.