prof. Goddijn: R zet gegalvaniseerde bisschoppen in PZC/°Pinie en achtergrond 4 In Rome zei een hoge kerkelijke ambtenaar hem „vous êtes trop sérieux". Hij moet er wat om lachen, maar geeft de man wel gelijk. „Wij Nederlanders zijn niet alleen naief, maar ook vreselijk serieus. En daar komt bij dat we bijzonder gevoelig zijn voor elke uitspraak van de paus. We hebben een paus-trauma, zou je kunnen zeggen". Aan het woord is dr. Walter Goddijn, hoogleraar socio'logie van kerk en godsdienst aan de katholieke hogeschool in Tilburg en voormalig secretaris-generaal van het pastoraal concilie van Noordwijkerhout. Naast de vele andere functies die hij op dit moment bekleedt, is hij ook nog eens pastor van de kleine parochie Spoordonk in de buurt van zijn woonplaats Haghorst in Brabant. De benoeming van Jan Ter Schure tot bisschop van Den Bosch waaronder Goddijns parochie ressorteert, is voor hem dus zelfs van direct belang. Schokkend Modelland Bedrijfsongeval Negatief Schisma Gezin Verstikken Optimistisch terzake Al vier jaar Oorzaak Twee methoden WOENSDAG 13 FEBRUARI 1985 BENOEMING -rtwir-i ii 1 Door Frank Poorthuis Afgelopen zaterdag in zijn preek heeft hij het er wel over gehad, vertelt hij. Maar veel reacties van eigen paro chianen kreeg hij niet. Wel van gelovi gen overal uit het land. „Ja, je kunt daar om lachen, maar iemand stelde serieus voor om tijdens het bezoek van de paus met een rouwband om te lopen. Zo teleurgesteld zijn de men sen. Hij zelf als pastor, als theoloog en als socioloog is minder teleurgesteld. En natuurlijk vindt hij het ook schok kend dat deze nog maar net aangewe zen persoon om het hoge ambt te bekleden al uitsprak dat homoseksue len, samenwonenden en belastingwei geraars niet welkom zijn in zijn kerk. Maar verrast heeft de benoeming van de Gijssen-beschermeling hem niet. „Die ligt geheel in de lijn van bis schopsbenoemingen sinds 1970. Het is een volkomen consequente lijn", do ceert hij rustig en verhaalt in vogel vlucht de geschiedenis van de Neder landse rooms-katholieke kerk sinds het Tweede Vaticaanse Concilie. Van de vernieuwingsbeweging die in het begin van de jaren zestig door paus Johannes XXIII werd aange wakkerd, van de goede voedingsbo dem die het in Nederland vond. Ne derland dat toch nog tot nog toe als een modelland had gefungeerd voor Rome en samen met Ierland en Polen zeer geliefd was. Een land met een katholicisme dat gehard was in de strijd tegen het protestantisme en dat daarom ook zo gehecht was aan zijn paus. Van het Tweede Vaticaan se Concilie met de resultaten waar van de Nederlandse bisschoppen naar huis terugkeerden en in eigen land het pastoraal concilie bijeen riepen. „We gaan het democratisch doen", zeiden ze. „En dat was heel belangrijk". En van het groot enthousiasme bij de Nederlandse gelovigen. Er bestond internationale belangstelling voor het concilie. „Soms waren er 1500 journa listen aanwezig. Vele onderwerpen kwamen aan de orde. De plaats van de jeugd, de ontwikkelingssamenwer king. Maar ook onderwerpen waar Rome bezwaar tegen maakte. De po sitie van de paus nota bene. Het celibaat van priesters. Vragen rond geloof en zeden. Zaken waarvan Ro me zei: jongens, zijn we niet te ver gegaan. En toen is men begonnen Nederland te corrigeren". Wat deed Rome? Rome benutte de enige tactiek die het daarvoor heeft. Het exclusieve recht van de paus om bisschoppen te benoemen. „Rome stelde een priester aan als bisschop van Rotterdam die de hele vernieu wingsbeweging openlijk had aange vallen. Zelfs bij de inhuldiging van die Simonis heeft kardinaal Alfrink ge zegd dat zoiets nooit meer mocht gebeuren. Iedereen dacht dat het om een incident ging, een bedrijfsonge val. Twee jaar later wordt Gijssen in Roermond benoemd. Die zei publie kelijk dat hij de polarisatie zal bevor deren". In 1980 kwamen de Nederlandse bis schoppen in speciale vergadering bij een met de paus om de geschillen en twisten die binnen de groep beston den te slechten. Dat lukte niet. „In 1983 werd Zwartkruis vervangen. De paus benoemde voor het eerst een priester tot bisschop die niet uit het eigen bisdom afkomstig was. Dat ligt heel gevoelig. Het betekent eigenlijk een diskwalificatie van de^eigen men sen en van het beleid van de eigen bisschop. En nu hier in Den Bosch. We dachten dat we de zaken redelijk in orde hadden. We deden hier niet aan scherpslijperij, we hadden geen radi- kale kandidaten op onze lijst staan. Maar er werd wel iemand benoemd uit de school van Gijssen". hiërarchisch. Het instituut moet zo sterk mogelijk gemaakt worden. Echt, ik hoor managers van grote bedrijven zeggen: het is verrekte goed wat die paus doet. Hij strijdt tegen het pura- lisme. Hij wil eenheid. En dat is vanuit een bedrijfskundig standpunt ook heel goed te verdedigen. Maar in feite komt het erop neer dat de kerk .een betrekkelijk negatief mensbeeld heeft. Een cultuur-pessimistische kijk". „Rome", gaat hij verder, „Rome be noemt geen mensen meer die zich niet bewezen hebben. Het zet tegenwoor dig gegalvaniseerde, keiharde bis schoppen in die zich al in hun lijn hebben bewezen. Rome was geweldig teleurgesteld dat een braaf Nederland was omgeslagen. Maar het vergeet één ding, dat die hele omwenteling is gebeurd onder invloed van Rome zelf. Het heeft opgeroepen tot vernieu wing, en dat voelen de Nederlandse gelovigen als volksverlakkerij". De Nederlandse kerkprovincie is te leurgesteld, jazeker. Althans een ge deelte ervan. Want cfe polarisatie die Gijssen openlijk proclameerde, te kent zich steeds meer af. Goddijn: „Voor de rechtse mensen gaat de vernieuwing nog te snel, voor links gaat ze te langzaam". Komt het tot een daadwerkelijk schis ma? Goddijn gelooft van niet. „Een formeel organisatorisch schisma valt niet aan te denken. Maar geestelijk treedt zo'n schisma wel op. Juist op zo'n moment als dit zullen de mensen die toch al zwak staan in hun geloof, afhaken. Die vinden er een excuus in om nu Ter Schure benoemd is niet meer naar de kerk te gaan. De hou ding die die man direct al aanneemt is een groot nadeel. Mensen die er al met het ene been buiten stonden gaan er nu met beide benen buiten staan". Het is een harde lijn die Rome voert. Goddijn bevestigt het, benadrukt het. De paus, analyseert hij, houdt vast aan drie punten: het herstel van het gezin, het herstel van het priester schap en de zorg voor de jeugd. Maar waarom die lijn zo consequent ge voerd wordt, waarom tegenspraak niet geduld wordt? „De kerk is bang dat het instrument te zwak wordt. Deze paus en de curie (het kerkelijk ambtenarenapparaat) denken heel „De kerk die Ter Schure deed zeggen dat hij 'heel veel van de kerk en een beetje van de mensen houdt?" „Ja die. In feite zeggen ze dat de kerk de enige samenleving is. De kerk heeft een zeer negatieve interpretatie van de samenleving. De huidige samenle ving is de pest, zegt de kerk en vindt daarin natuurlijk veel steun van de neo-conservatieven". En wat wij hier zien gebeuren, is echt niet uniek voor Nederland. Als je internationaal kijkt, zie je dat de paus in Centraal- en Midden-Amerika over al precies dezelfde lijn volgt. Neder land is alleen het land waar het allemaal begonnen is. Nederland is het podium geweest van de vernieu wing van de kerk en het zal ook het kerkhof worden. Maar die lui uit Ro me zijn natuurlijk niet op hun achter hoofd gevallen. Het zijn ook geen kwaadaardige mensen. Ze zijn er en kel van overtuigd dat ze nu de beste methode volgen. Ja, ze weten dat de helft misschien zal afhaken en niet zal gehoorzamen. Maar dat zien ze als voorbijgaand. Als iets van een of twee generaties. Daar trekken ze zich niets van aan. Het is de discussie over kwaliteit of kwantiteit". „Maar volgens mij vergissen ze zich. Als je de hiërarchie steeds meer bena drukt, ga je de persoonlijke gemeen schappen verstikken. De persoonlijke beleving, en dat is tegen de grondprin cipes van het evangelie. Ik vind het hard om te zeggen, maar de kerk zelf zorgt voor de aftakeling van het ware geloof in God. Zij doet alsof ze Onze Lieve Heer in de zak heeft. Ze voelt zich zo zeer de plaatsbekleder op aarde en legt daar zo de nadruk op dat op het laatst niemand meer luistert naar God". En daarmee doelt Goddijn niet op het al dan niet naar de kerk gaan van gelovigen op zondag. De socioloog theoloog heeft een bredere kijk op die problematiek. Een kijk die hem alleen al onderscheidt van de streng dogma tische van de officiële kerk, die hii Mgr. Ter Schure verwijt dat ze net doet of alle kwesties geloofkwesties zijn. „Ze vergeet te kijken naar de loop van de kerkge schiedenis, waarin zoveel veranderd en gewijzigd is in al die eeuwen. Men idealiseert het verleden. Het is ge woon niet waar dat iedereen altijd op zondag naar de kerk ging. Op hoogte punten van de christelijke cultuur in het verleden ging men vier tot vijf keer per jaar". Hijzelf hield enkele jaren geleden een onderzoek: 'God in Nederland'. Daar in vroeg hij Nederlanders of ze vonden dat je gelovig kunt zijn zonder ooit naar de kerk te gaan. Negentig pro cent antwoordde positief. Die conclu sie onderschrijft hij niet volledig, want, „als je geloof niet voedt met samenkomsten, verloedert het'-'. Maar, wil hij maar zeggen, kerkbezoek is geen graadmeter voor gelovigheid. „Geloof is net als liefde. Vrij. Religieu- siteit is zo moeilijk te meten. Er is veel meer dan het alleen naar de kerk gaan". Terug naar de benoeming van Ter Schure, die van Gijssen, Simonis. Hoe lang gaat die lijn nog door? Wat zijn de volgende stappen. Goddijn ziet, zo vertelt hij, ook in andere bisdommen bisschoppen plaats ne men die op de lijn-Gijssen zitten. Het zou niet meer dan logisch zijn, het zou hem zelfs verrassen als het niet zo was. En dan, haakt dan echt de helft van de Nederlandse kerkbevol- king af? Is een blik naar het jaar 2000 van de Nederlandse roomskatholieke kerk per definitie een droevige. Hoe ziet Goddijn de toekomst. Verrassend bijna na alle negatieve geluiden antwoordt hij: „Ik ben wat dat betreft redelijk optimistisch ge stemd. De reden is eigenlijk dat ik veel geschiedenis gelezen heb. Als ik wat nu gebeurt vergelijk met wat in de 17e en 18e eeuw plaats had, leven we nu eigenlijk nog in een rustige tijd". Goddijn, zo blijkt, ziet in de toekomst een opleving van zijn kerk. Een ople ving van de plaatselijke gemeen schappen. Als reactie op de hiërar chische structuur die de kerk nu propageert. Gevolgen ook van de economische crisis die veel charita tieve taken die de overheid ooit van de kerk overnam nu weer in de schoot van die kerk doet belanden. Optimisme dus toch. „Maar we moe ten nog door een zeer winterse perio de heen". Zou er ooit onderzoek zijn gedaan naar de beweegredenen van een paar miljoen Nederlanders naar de achterliggende motieven om zich in de ruime vrije tijd te vermeien in de moestuin al dan niet in volkstuinver- band? Ik denk van niet. Onderwerpen die zo dicht bij de alledaagse dingen van het leven van de gewone mensen staan, scoren meestal niet zo hoog bij sociologen en andere -ogen. Je moet eerst deel uitmaken van een zich luidruchtig werende minderheidsgroepering of verwaarloosde actie groep, wil er een maatschappelijk relevant onderzoek meestal met subsidie enzovoort aan gewijd worden. Toch blijft het een onloochenbaar feit dat een flink deel van de Neder landse bevolking zich met liefde, ijver en soms fanatisme ieder voor jaar weer op de zwarte aarde van de moestuin werpt om die in zeer klein schalig verband te bewerken. Vooral in stedelijke gebieden is een nog steeds groeiende behoefte aan nieu we volkstuinterreinen. Die behoefte is heel duidelijk te meten aan het aantal wachtenden op de lijsten van verenigingen en dergelijke voor volkstuinen. In mijn vorige woon plaats Santpoort waren er zoveel kandidaat-moestuiniers vóór mij op de wachtlijst, dat ik over circa achttien jaar een stukje grond toegewezen zou krijgen zo werd mij hoogst laconiek meegedeeld. Hoeveel groente en fruit die talloze hobby-boeren produceren in Neder land, is mij ook niet bekend. Maar bij elkaar moet dat toch wel enige procenten zijn. Want je mag dan als vrije-tijds-tuinder puur voor je ple zier bezig zijn, je wil uiteindelijk resultaten op je werk zien en geen groente smaakt beter dan die je zelf gezaaid, met liefde begoten en bege leid hebt. Van echte beroeps-effi- ciëncy kan geen sprake zijn op een lapje van tien bij twintig meter, maar toch haal je nog aardig wat peultjes (bij wijze van spreken) van je goeie grond. Nog geen vijfhonderd kiiomter ten oosten van ons land, neemt het belang van het in vrije tijd in de moestuin bezig zijn van jaar tot jaar met sprongen toe. In alle Oost bloklanden en in de grote Sovjet Unie drijft de voedselvoorziening voor een niet onbelangrijk deel op de amateurs bezigheden van al lerlei moestuin-fanaten. De land bouw is er (behalve in Polen) een staatsaangelegenheid. Bedrijven die in duizenden hectares gemeten worden zijn of van de overheid of worden gerund door (alweer) staatscoöperaties. Produktieplan- nen en dergelijke worden van ho gerhand vastgesteld. De speelruim te van het 'eigen' bedirjf is mini maal. Al bij eerdere gelegenhéden heb ik gefilosofeerd over het (on)nut van dit soort bedrijfsvoering en plan ning; laat ik me ditmaal beperken tot de constatering dat de betrok kenheid van de werknemer-boer mi nimaal en de arbeidsmoraal uiterst laag is. Resultaat: de produktie valt ieder jaar weer tegen hoe laag de planning van staatswege ook al was. Dit alles heeft geleid tot een onge kend grote bloei van de hobby tuiniers. Het leeuwendeel wordt ge leverd door de boeren-arbeiders op de staatsbedrijven. Hoewel privé ei gendom officieel verboden is, zijn de moestuinen van deze mensen de laatste tien jaar toch nogal gegroeid. Soms wel tot één hectare groot. Maar ook de burgerij in het Oost blok en Rusland werkt zich duchtig op moestuin-niveau. Zozeer zelfs dat circa dertig procent van de Russi sche landbouw uit privé-tuinen en tuintjes komt. Bij de Oostbloklan den zijn deze cijfers zelfs nog groter Geen wonder dat niet al te orthodox communistische leiders de privé landbouw in grootschalig moestuin- verband stimuleren. Een merkwaardige conclusie van voorgaande kan dus zijn dat marxis tisch beoefende landbouw slechts kan leven bij de gratie van een amateuristisch beoefende hobby, die stoelt op eigen belang. Oftewel: inefficiëncy wordt niet beloond. Om naar het Westen terug te keren; efficiëncy in de landbouw momen teel evenmin. Onze boeren en tuin ders dreigen ten onder te gaan door eigen ijver en efficiëncy. Overschot ten en voorraden drukken de prijzen en legen de schatkisten. In het Wes ten is al jaren lang een omgekeerde beweging bezig. Boeren zoeken, om een voldoende inkomen en/of bezig heden te krijgen, er een baantje bij buiten de landbouw. Vooral in Duitsland hebben die zogenaamde 'nebenerwerbsgetriebe' een grote vlucht genomen. In Beieren bijvoor beeld waar de landbouw vrij klein schalig wordt bedreven, hebben bij na de helft van alle boeren ook een andere baan erbij. Vaak in part-time verband. De boerderij wordt samen met vrouw en kinderen in vrij uren en in de weekeinden draaiend ge houden. In Nederland heeft men vanuit het landbouwbeleid altijd weinig waardering gehad voor dat soort oplossingen. Het zou de structuur van de landbouw en de bedrijfsont wikkeling in de weg staan. Toch heeft het verschijnsel 'postbode- boeren' ook bij ons zich veel meer ontwikkeld dan ooit voorzien kon worden. Persoonlijk ben ik van mening dat een keuze in deze vooral een zaak van efficiënt ondernemen is. Als je niet voldoende werkmkomen op je bedrijf hebt en je kunt een combinatie maken met ander werk (bijvoorbeeld minicamping) dan moet je dat zeker doen. In de huidi ge en toekomstige jaren, geken merkt door stagnatie en weinig vaart in ontwikkeling en structuur beleid, kan zo'n keuze de enig over gebleven oplossing zijn in som mige gevallen. mr Gerard W. Smallegange Informatie computers makkelijk af te tappen Door Hugo van der Heem Computerfabrikanten hebben ge schokt gereageerd op de mede deling van de PTT dat iedereen met een eenvoudige antenne informatie kan aftappen van computerbeeld schermen. Zelfs tot op kilometers afstand blijkt het mogelijk te zijn op een gewoon televisietoestel het beeld van een computerterminal te reconstrueren. De PTT heeft inmid dels enkele patenten aangevraagd op apparatuur die het onmogelijk moet maken om nog langer compu- tergegvens „af te kijken". Een woordvoerder van de computer producent Digital Equipment spreekt van een schokkende ontdek king. „Een gevaarlijke situatie", wordt bij andere bedrijven gezegd. Bij de Rabobank en bij de ABN is men op de hoogte van de mogelijk heid om informatie te stelen. Volgens de banken is er nog geen reden tot ongerustheid. Onderzoekers op nel ar. Neher Labo ratorium van de PTT weten al vier jaar dat informatie op een beeld scherm, gekoppeld aan een huis- of bedrijfscomputer, meegelezen kan worden met richtantenne of een meetontvanger. „Bijna niemand is zich bewust van het feit dat men dwars door muren heen kan zien wat iemand op termi nal of huiscomputer intikt of over wat voor informatie hij beschikt", zegt stafmedewerker Wim van Eek van het PTT-lab in Leidschendam. Samen met de onderzoeker P. van Kats heeft hij in opdracht van de Dienst Bedrijfsveiligheid van PTT onderzoek gedaan naar de elektro magnetische straling van terminals (beeldschermposten) en bijvoorbeeld ook huiscomputers, die gebruik ma ken van een beeldscherm of monitor. „Hoewel bekend was dat computers en beeldschermen nogal wat radios toring veroorzaken, deden er daar naast verhalen de ronde dat het gemakkelijk zou zijn te kunnen zien wat er op het beeldscherm van de buren te lezen was. Toen wij met het onderzoek begonnen deden wij zoiets af met 'indianenverhalen'. Maar de proef leverde schokkende resultaten op. Een gewone tv, die je een beetje in de buurt van een termi nal zette, bleek zonder veel moeite de gegevens te kunnen oppikken. Laat staan als mensen zich erop gaan toeleggen gegevens van ande ren te bemachtigen". Afhankelijk van het gebruikte type terminal kon men de gegevens die op het scherm verschenen, lezen op een afstand van respectievelijk enige tientallen of honderden meters en soms zelfs op een kilometer. Bepa lende factoren daarbij zijn de bouw van de terminal of huiscomputer, zoals toepassing van (ontstoor-)fil- ters en de afscherming van het appa raat (metalen kast in plaats van gewoon plastic) en dergelijke. Oorzaak van de elektro-magnetisch straling, zeg maar radio-storing, is het feit dat anders dan bij een gewone tv - waar sprake is van analoge (geleidelijke veranderende signalen) - de terminal zogenaamde blokfrequenties (digitale signalen) naar het scherm stuurt. Daarmee worden de tekens (letters en cijfers) op het beeldscherm gevormd. Van deze blokgolven is bekend dat zij reeksen van hogere frequenties in troduceren, zo hoog zelfs dat zij ook vrijwel rechtstreeks door een tv- toestel kunnen worden ontvangen. Met name de zogenaamde tv-band III schijnt gevoelig te zijn. Het gevaar van deze elektro-magne tisch straling van terminals en huis computers, is dat iemand die erop uit is gegevens te verzamelen in staat is op éen behoorlijke afstand te bekijken wat er voor gegevens via het beeldscherm worden binnenge haald en verstuurd (ingetikt). Het aftappen van telefoonlijnen waar computergegevens over worden ver stuurd, is hiermee vergeleken een buitengewoon moeilijke klus. Iemand die er zich op zou toeleggen om persoonlijke gegevens van een ander te weten te komen (bijvoor beeld banksaldo of de code om toe gang tot een computer te krijgen) zou vanuit een aangrenzend huis of een gebouw aan de overkant van de straat, die gegevens kunnen oppik ken. Met name als hij te werk gaat met een zogenaamde richt-antenne. Veelal zal het beeld wat rollen (hori zontaal niet synchroniseren) maar er zijn betrekkelijk eenvoudige technie ken om dat probleem op te vangen, zoals op het PTT-lab gedemon streerd is. Zelfs is het mogelijk met wat vindingrijkheid en technische kennis het beeld van verschillende terminals in een kamer afzonderlijk zichtbaar te maken. Op deze wijze zou het ook mogelijk zijn bij banken of overheidsinstellin gen gevoelige gegevens aan de weet te komen. De onderzoekers stellen dat men zich dat daar veelal niet van bewust is. Alleen op hoog niveau (voor militaire doeleinden en top- overheidsinstellingen) doet men aan afscherming van het beeldstation. Er zijn twee methoden: het werken met een aantal terminals in een van de buitenwereld elektro-magne tisch afgeschermde kamer of het afschermen van de terminal zelf, inwendig met beplating van blad goud enz., wat overigens de prijs van een beeldstation twee tot drie keer zo hoog maakt. Zulke termi nals worden door de een enkele industrie ook alleen maar aan een Het via de televisie afkijken van informatie op een computerbeeld scherm in de buurt kan op vrij eenvoudige wijze moeilijk worden gemaakt. Ir. W. van Eek, productie leider van het dr. Neher laborato rium van de PTT toont hier de 'terminal oscilator' die het afkijken moet verhinderen door een speciaal ontwikkeld codeersysteem. zeer beperkte groep instellingen ge leverd. De normen, van de zoge naamde Tempest-reeks waar deze apparatuur aan moet voldoen, zijn streng geheim en konden door de PTT'ers voor civiel gebruik niet worden achterhaald. De onderzoekers van het Dr. Neher- lab in Leidschendam stellen dat ze met de publikatie van hun onder zoek willen waarschuwen voor priva- cy-problemen. Door hun onderzoek hebben zij zelf een pasklare, goedko pe en inmiddels zwaar gepatenteer de vinding op hun naam gebracht. Het is eenvoudig om een zoort 'scrambler', klutser van het video signaal, in een terminal aan te bren gen. Bij toepassen van deze vinding wor den de beeldlijnen die samen het uiteindelijke beeld op het scherm vormen niet meer in volgorde ge schreven, maar in een volstrekt wil lekeurige volgorde. Een normaal tv- toestel verwacht (625) beeldlijnen die van links naar rechts, van boven naar beneden worden geschreven. Elke terminal zou echter met een eigen 'klutser' een niet te voorspellen beeldopbouw kunnen krijgen omdat er (duizenden en nog eens duizenden manieren zijn om de beeldlijnen op volgorde te zetten. De gebruiker merkt daar niets van, maar het beeld valt elders praktisch niet meer te lezen. De onderzoekers zullen komende morgenavond (donderdag) hun be vindingen voor het landelijke En gelse BBC-tv-programma bekend maken. Engeland is wat het gebruik wat computers en beeldschermen betreft ver voor op Nederland.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1985 | | pagina 4