levensmiddelenbranche
wil rust en orde
Heteluchtmotor gaat in
Eindhoven in produktie
DROOMAUTO
PZC/ varia
SELECTIE KUSTVISSEN 30 MAART
HENGELEN
CONSUMENT
Grotere druk
Chaos gevreesd
Schaken
Kustvissen
Delta Federatie
h. van schelven
'Scheveningen
A/deling zoet
Amerika
Kennis
Ford
Stirling-motor
autovaria
VRIJDAG 18 JANUARI 1985
BODEMPRIJZEN
TER DISCUSSIE
(Door Kees Cornelisse)
De levensmiddelenhandel wil graag rust en orde op de markt handhaven. Vooral de
zelfstandige ondernemers zien gevaren nu een kleine club kruideniers (ongeveer 200)
woensdag met een soort „prijzenoorlog" is begonnen. Volgens het Vakcentrum (waarbij
enkele duizenden zelfstandigen zijn aangesloten) kan het effect van deze actie wel meevallen.
Tot voor kort bestond de indruk bij de zelf het verlies dragen. Omdat op de rentie, omdat in 1982 die prijsge-
organisatie van zelfstandige levens
middelendetaillisten dat het groot
winkelbedrijf en de groothandel zich
niet van de wijs zouden laten brengen.
Zeker was dat de organisaties van
Trootwinkelbedrijven hun leden advi-
ieerden niet met „stunterijen" te vol
gen. De betreffende fabrikanten vol
den de situatie uiterst scherp.
Feit is dat het de laatste anderhalf
aar betrekkelijk rustig is in de „krui-
ienierswereld". In de loop van 1982
ipraken alle betrokkenen de zogehe
ten prijsgedragsregels (vrijwillig en
zonder sancties) af. Deel daarvan zijn
de zogeheten bodemprijzen, die door
de fabrikanten van bepaalde merkar-
;ikelen zijn ingesteld. Deze prijzen
gelden als minima: ook tijdens acties
zal men daar niet onder gaan.
De 200 deelnemers van de „Super
Club 199" nu gaan zelfs onder hun
inkoopsprijzen. Ze prijzen zich aan als
zelfstandigen met service en aan
dachtvoor de consument, die dezelfde
artikelen voor lagere prijzen dan an
deren verkopen. Tegelijkertijd wijzen
ze erop dat de verkrijgbaarheid van
bepaalde artikelen afneemt doordat
het grootwinkelbedrijf zo sterk op
rukt.
De druk op het vrijwillig filiaalbe
drijf in deze branche is, aldus deze
winkeliersclub, de laatste jaren
steeds groter geworden. In 1981 wa
ren er nog 11.301 zelfstandige levens
middelenzaken, vorig jaar nog maar
9.247. Dat betekent een daling van
bijna 20 procent in drie jaar tijd.
Tussen 1981 en 1984 zakte het markt
aandeel van de zelfstandigen van 53
naar 40 procent.
Tegen deze achtergrond besloot men
unaniem tot actie. Daarmee moet de
bodemprijs ter discussie komen,
.stuntend" met elke week vijf ver
schillende artikelen, die de consu
ment (dan moet hij of zij het hele
pakket wel kopen) enkele guldens
opleveren. Men gebruikt hiervoor de
zogeheten A-merken, dat zijn natio
naal bekende produkten van grote
fabrikanten. Die vormen meer dan de
helft van het assortiment in kleinere
zaken als die van de „Super Club".
In tegenstelling tot eerdere acties in
voorgaande jaren wordt hiermee niet
de producent en de groothandel aan
gevallen, maar zullen de deelnemers
meeste A-merken een kleine marge
zit, zal men, zo is bekend, wat verlies
lijden. Maar de SC-winkeliers hopen
dat door grotere omzet wat te kunnen
compenseren. En verder is „loonkos
ten drukken" het parool.
In de rest van het „levensmiddelen-
veld" kijkt men wat verstoord tegen
dit optreden aan, dat slechts enkele
procenten van het geheel omvat. Het
Vakcentrum (organisatie van enkele
duizenden zelfstandige ondernemers,
onder wie ook leden van de Super
Club) deed direct een beroep op het
grootwinkelbedrijf, fabrikanten en
groothandel mee te werken opdat
geen „conflict" ontstaat.
Het vreest anders, aldus Vakcen
trumvoorzitter H. v. d. Geest een
chaos in de prijzen, die zeker niet in
het belang van de ondernemers en
ook niet in dat van de consument zal
zijn. Die consument mist dan straks
alle doorzichtigheid, die er nu rede
lijk is. Er is nu ook ordelijke concur-
dragsregels zijn afgesproken.
Wel is juist, aldus Van der Geest, dat
de laatste tijd zelfstandige onderne
mers in allerlei plaatsen zijn geirri-
teerd doordat regionaal opererende
grootwinkelbedrijven (niet de lande
lijke groten) af en toe aan het „stun
ten" waren. Dat waren kortdurende
acties, onder meer in plaatsen waar de
concurentie al scherp is en het aantal
winkels in feite te groot.
De Super Club geeft als een van de
redenen op dat die bodemprijzen zo
scherp zijn vastgesteld dat zelfstan
digen hun merkartikelen niet meer
concurrerend kunnen aanbieden. Zo
doende is een doel van de actie het
opheffen van de bodemprijzen en het
verdedigen van de positie van het
A-merk. Daarbij beoogt men ook in
de toekomst de consument een oopti-
male keuze te kunnen geven.
Het Vakcentrum heeft wel begrip voor
deze overwegingen. Maar het is een
korte-termijnbeleid, dat op lange ter
mijn schadelijke effecten kan hebben,
vreest Van der Geest. Dit soort acties
zou op den duur het verdwijnen van
de prijsgedragsregels ten gevolgen
kunnen hebben. Dan komt er zeker
grote verwarring, die gepaard gaat
met grote verliezen op het hele ter
rein.
In deze bedrijfstak zijn de marges
toch al niet zo daverend dat men zich
deze verliezen kan veroorloven, aldus
Van der Geest. Doordat de omzetten
in geld ongeveer op peil blijven, kun
nen zich gelukkig velen nog handha
ven. En overigens: creatieve onderne
mers en andere organisaties beschik
ken zeker in deze tijd over andere
middelen om de consument duidelijk
te maken dat het een goede zaak is bij
de zelfstandigen te kopen.
Ook is het duidelijk, zegt de VC-
voorzitter dat je op die manier het tot
dusver gevoerde beleid niet op een
democratische manier kan toetsen
aan de inzichten van de leden. „Wij
zijn bereid om op korte termijn met de
leden van de Super Club en andere
betrokkenen om de tafel te gaan
zitten en van gedachten te wisselen
over het nut van de bodemprijzen in
de markt van dit ogenblik".
Van der Geest erkent, zoals de Super
Club als bezwaar naar voren brengt,
dat de bodemprijzen in veel gevallen
de „publieksprijzen" zijn geworden.
„Maar laten we er dan eerst over
discussiëren", aldus Van der Geest.
Een suggestie van de VC-voorzitter is
af te spreken niet onder de inkoops
prijs te gaan. „Acties als deze leiden
alleen maar tot verdere afbraak van
kwaliteit en werkgelegenheid in de
branche".
In de schaakrubriek in de PZC
van donderdag is het probleem
van de week onoplosbaar gewor
den door een fout in de opstel
ling van zwart. Aangegeven is
een zwarte pion op b2. Dit moet
zijn: een zwarte pion op c3.
Wedstrijdagenda voor de
zithengelsport boordevol
Met deze winterse weersomstan
digheden zullen wellicht maar
weinig hengelaars aan hengelen te
denken. Moeilijk begaanbare wegen,
aasproblemen en onaantrekkelijke
weersomstandigheden, zorgen aan
het begin van dit nieuwe'jaar niet
direct voor een vlotte start van de
hengelsport. Een tijd die door veel
hengelsportbesturen benut wordt om
te vergaderen en om de plannen voor
1985 vast te stellen. Een van deze
plannen is de wedstrijdagenda die,
zoals de laatste jaren gebruikelijk,
weer overvol zit. Wedstrijden om het
kampioenschap bootvissen, kustvis-
sen en binnenwateren. Federatiewed
strijden van de Delta Federatie en de
Westerschelde Federatie. De overige
wedstrijden met onder meer de ver-
enigingswedstrij den.
Voor 9 en 10 maart staat de selectie
wedstrijd bootvissen op zee, rayon
Zuid op het programma. De henge
laars die lid zijn van een federatie in
Limburg, Brabant en Zeeland kunnen
hieraan deelnemen. Inschrijvingen
voor deze wedstrijd moeten voor 23
januari gebeuren. De wedstrijd wordt
gevist vanaf boten vanuit Stellendam.
Dit jaar is wellicht de laatste maal dat
dit vanuit Stellendam gebeurt. Ge-
hen de onprettige ervaring van vorig
Jaar en de teruglopende belangstel
ling is het wellicht beter om vanuit
Scheveningen te vissen. De pluspun
ten vanuit Scheveningen zijn: minder
varen, betere accomodatie en veelal
°ok betere vangsten. De eindwed-
strijd van het Nederlands Kampioen
schap bootvissen zal plaatsvinden op
13 en 14 april vanuit Scheveningen.
Dp 30 maart zal de selectiewedstrijd
kustvissen zijn. Het wedstrijdpar
koers voor zuid is het strand aan de
Dishoek. Een fraai parkoers met enke
le lastige plaatsen. Treft men het als
deelnemer een ongelukkige plaats te
loten, waar men keer op keer vast zit,
dan kan men beter inpakken. Voor de
hengelaars die deze wedstrijd tot een
goed einde weten te brengen en zich
selecteren is er op 16 november de
eindwedstrijd. Ook aan de jeugd is
gedacht. Op 1 juni zal een kampioen
schap jeugd vissen wrden betwist, op
het terrein van de Leeglopers te 's-
Heerenhoek. Vissen van 12.00-15.00
uur aan de oever van de Westerschel
de. Aan deze wedstrijd kunnen jon
gens en meisjes meedoen die op 1
januari 1985 de leeftijd van 15 jaar nog
niet hadden bereikt.
Voor het kampioenschap Delta Fede
ratie zijn er voor de zeehengelaars in
totaal 12 wedstrijden. Van deze wed
strijden tellen er 7 voor het eindklas
sement. Eind februari staat de eerste
wedstrijd op het programma en 10
november de eindwedstrijd.
Een nadeel van deze wedstrijden is
dat de tijd van voorbereiding, reistijd,
de wachttijd bij inschrijven en prijs
uitreiking te veel de overhand heeft,
in verhouding tot drie uur vistijd. Als
men niets of weinig vangt is drie uur
al lang genoeg, maar wanneer er vis
wordt gevangen en het is aangenaam
visweer, dan is drie uur snel voorbij.
Het programma om het kampioen
schap van de Delta Federatie ziet er
als volgt uit: 1. 24 februari Zeenaald
Rockanje 12.00-15.00; 2. 17 maart
Kloosterzande 11.00-14.00 uur; 3. 23
maart Lepelstraat 15.00-18.00 uur; 4.
14 april De Heen 10.00-13.00 uur; 5. 20
april Sint-Maartensdijk 14.30-17.30
uur; 6. 21 april Bergen op Zoom
14.30-17.30 uur; 7. 4 mei 't Scharretje
Oud-Vossemeer 14.00-17.00 uur; 8. 16
mei Halsteren 13.00-16.00 uur; 9. 27
mei Scherpenisse 9.00-12.00 uur; 10.12
oktober Kapelle 11.30-16.00 uur en 12.
10 november 's-Heerenhoek 11.00-
14.00 uur.
Verder zijn er nog vier wedstrijden om
het kampioenschap van de Wester
schelde Federatie. Dit progamma ziet
er als volgt uit: 1. 5 mei Sluiskil (deze
wedstrijd onder voorbehoud); 2. 15
juni Zaamslag; 3. 18 augustus Bres-
kens en 4. 28 september Hoek.
Voor de zeehengelaars die aan deze
wedstrijden niet genoeg hebben of
eens over de grens willen kijken zijn er
nog een zestal wedstrijden aan de
Belgische kust. Het programma om
aan het kampioenshap van de Belgi
sche kust, waar iedere zeehengelaar
aan kan deelnemen luidt als volgt: 1.
24 maart Blankenberge; 2. 21 april
castingclub Blankenberge; 3. 19 mei
Heist; 4.1 september Zeebrugge (deze
wedstrijd onder voorbehoud); 5. 29
september Wenduine en 6. 20 oktober
Oostende."
Van 16 tot 19 maart zal in Schevenin
gen dit jaar voor de tweede maal een
groot open internationaal boot-zee-
hengeltoernooi worden gehouden.
Een wedstrijd waar de deelnemers
op 17, 18 en 19 maart met een boot
vanuit Scheveningen vertrekken, om
op de Noordzee hun geluk te beproe
ven.
Er wordt iedere dag gevist in drie
perioden van 100 minuten dus totaal 5
uur. Gedurende de pauzes van 10
minuten Wisselen de deelnemers van
plaats. Na terugkeer in de haven volgt
de weging van de vangst. Wanneer de
boten door slecht weer niet kunnen
uitvaren, wordt door de deelnemrs
vanaf de kant gevist in het Europoort-
gebied. Het aantal deelnemers is be
paald op maximaal 200 en de inschrij
ving sluit op 31 januari. Nadere inlich
tingen worden verstrekt door A. D. v.
Elmpt, Vincent van Goghstr. 27d,
1072 KK Amsterdam.
Het eerste toernooi vorig jaar heb ik
zelf als deelnemer meegemaakt. Een
wedstrijd met drie dagen mooi weer,
veel vis, een goede stemming en een
goede organisatie. Een reden om ook
dit jaar weer present te zijn.
Hoewel in Zeeland de zeehengelaars
de overhand hebben "zijn er toch ook
altijd nog hengelaars die een voorkeur
voor het binnenwater hebben. Voor
deze hengelaars is er de mogelijkheid
om zich in competitieverband te me
ten. Voor het wedstrijdprogramma
Delta Kampioenschap zoet staan 6
wedstrijden op het programma waar
van er 4 tellen. Het programma luidt:
1. 2 juni Komm. zoet Wedstrijdwater
Willemstad; 2. 8 juni Roosendaal wed-
strijdwater Roosendaalse Vliet; 3. 16
juni Wouw wedstrijdwater Roosen
daalse Vliet; 4 7 juli Komm. zoet,
wedstrijdwater Wilhelminakanaal te
Oosterhout; 5 18 augustus Bergen op
Zoom wedstrijdwater Wilhelminaka
naal te Oosterhout en 6. 22 september
Komm. zoet wedstrijdwater Roosen
daalse Vliet. Alle wedstrijden worden
vervist van 9.00-12.00 uur.
Tot slot nog twee andere wedstrijden
namelijk op 26 mei Marathon vissen
in de Roosendaalse Vliet van 9 tot 17
uur en op 14 september Groot Int.
Concours in de Roosendaalse Vliet in
verband met het 40-jarig bestaan van
GBV Roosendaal.
Een opengesneden model van de Stirling-motor zoals die in 1986 van de band in de Eindhovense fabriek zal
komen.
De vinding van de Schotse
geestelijke Robert Stirling in
1812 zal na ruim 170 jaar eindelijk
op grote schaal geproduceerd gaan
worden. In Eindhoven zal in een
gebouwencomplex, waar onder an
dere het Expocenter is gevestigd,
in de loop van dit jaar de eerste
serie prototypen worden geprodu
ceerd bij Stirling Motors Europe.
Eind 1986 moet dan de seriepro-
duktie van de heteluchtmotor met
40 kW vermogen volop draaien.
Het zullen standmotoren zijn die
gebruikt gaan worden als generato
ren, warmtepompen, in de offshore
industrie, ook in de scheepvaart bij
plezierjachten en binnenschepen
om dienst te doen als hulpmotor
voor verlichting en dergelijke.
De gereedschappen die voor de mo
toren noodzakelijk zijn worden in
Nederland gemaakt. Financieel-di-
recteur drs. P. J. A. Hamburger
verwacht dat er de komende vijf
jaar ruim driehonderd mensen werk
zullen vinden om de Stirling-motor
te produceren. „We zijn tegen die
tijd bezig om te gaan denken aan
tractiemotoren. Een nieuwe auto
die tegen het jaar 2000 op de markt
zal komen zal begin jaren negentig
in ruwe vorm op de tekentafel ver
schijnen en vanaf dat moment moe
ten we bij dat hele proces betrokken
zijn. Nu concentreren we ons op de
standmotoren".
Ook in Amerika, waar Stirling Ther
mal Motors Inc. in Ann Arbor (Mi
chigan) is gevestigd, is de aandacht
gericht op standmotoren. Het Ame
rikaanse bedrijf is in feite een licen
tienemer, omdat de octrooien en
patenten nog bij Philips berusten.
Het was in 1937 dat dr. ir. Frits
Philips de eerste aanzet gaf tot
vervaardiging van de heteluchtmo
tor. Na de oorlog ging dr. ir. R. J.
Meijer er zich mee bezighouden,
verhuisde met het project naar
Ford Amerika. In de jaren zeventig
stopt Ford het project, er is dan
inmiddels bijna 1 miljard door alle
betrokken partijen geïnvesteerd.
Meijer richt daarna zijn eigen fa
briek op en doet nu zaken met
NASA, energiebedrijven, laborato
ria, leger en transportfirma's. Toch
is STM in Ann Arbor een ontwikke
lingsfirma en geen produktiebedrijf,
hoewel het daar in een later sta
dium wel van zal komen.
De kennis die de zeven a acht man
daar opdoen zal in Eindhoven van
dienst kunnen zijn bij de werkelij
ke produktie. In 1990 moeten er
jaarlijks 10.000 motoren van de
band rollen. De nieuwe industriële
activiteit in ons land zal tegen die
tijd een omzet van ongeveer 150
miljoen gulden bedragen, terwijl
het maatschappelijk kapitaal eni
ge tientallen miljoenen guldens zal
omvatten. In augustus van het vo
rig jaar kende het ministerie van
economische zaken een subsidie
toe van 420.000 gulden om de spoe
dige produktie van de geluids- en
trillingsarme, energiezuinige en
schone motor te kunnen opstarten.
De Stirling-motor is niet onder
houdsgevoelig en hij wordt ook niet
gesmeerd. De motor is qua opbouw
aanzienlijk eenvoudiger dan een
conventionele motor. Hij telt
slechts 250 onderdelen, dat zijn er
bij een benzine of dieselmotor onge
veer duizend. In geval van storing of
onderhoud is de motor eenvoudig te
demonteren.
Op dit moment wordt er ook ge
werkt aan een lichter type met 5 tot
7 kW vermogen, die moet in 1987 in
produktie komen. Die zal gaan die
nen in bijvoorbeeld caravans en
huizen die niet op algemene voor
zieningen zijn aangesloten.
Voorlopig blijft de auto nog buiten
beschouwing in het geheel. Overi
gens heeft er in 1978 wel een Ford
Torino met Stirling-motor gereden.
Onlangs boekte Meijer een aardig
succes in zijn fabriek in Amerika.
Bij gebruik van een bepaald soort
brandstof werd er een rendements
verbetering bereikt van ruim 50
procent.
De motor die nu gebouwd gaat
worden weegt 75 kilo en heeft een
afmeting van 30x30x60 cm. Als de
produktie eenmaal op 10.000 stuks
per jaar ligt verwacht Stirling Mo
tors Europe dat de prijs rond de 15
mille komt te liggen voor deze
standmotor van 40 kW.
De Stirling-motor is in 1812 door de
geestelijke Robert Stirling (1790-
1878) uit Schotland in ontwikke
ling gebracht. In 1816 kreeg hij er
patent op, waarna deze omvangrij
ke machine tot 1922 in produktie is
geweest, vooral om dienst te doen
in de mijnen. Daar werd de motor
met kolen gestookt en dreef een
pomp aan die de mijn droog hield.
De huidige motor zoals die door het
Philips-bedrijf Stirling Motors Eu
rope in Eindhoven gemaakt gaat
worden is stukken kleiner, het prin
cipe is evenwel gelijk.
In tegenstelling tot een conventio
nele benzine of dieselmotor vindt de
verbranding buiten de motor plaats
en wordt de warmte via een 'heatpi-
pe' (buis gevuld met sodium) naar
de motor gevoerd. Daar wordt de
Financieel-directeur drs. P. J. A.
Hamburger, schoonzoon van dr. ir.
R. J. Meijer die in Amerika de
Stirling Motor Company vertegen
woordigt, verwacht dat er in 1990
een eerste aanzet tot tractiemoto
ren voor de auto-industrie gegeven
zal worden.
door siem leeuwenkamp
thermische warmte omgezet in me
chanische beweging. De heatpipe
geleidt warmte 10.000 maal sneller
dan zilver en is een patent van
Philips.
De motor is gevuld met schone
helium onder druk en door de
warmte zet dit gas uit en drijft een
zuiger aan. die op zijn beurt een as
in beweging zet. De hete lucht
wordt door een warmtewisselaar
geleid om op die manier weer af te
kunnen koelen. Doordat er binnen
de motor geen verbrandingsexplo
sies plaatsvinden is hij geheel tril-
lingsvrij, produceert haast geen ge
luid en hinderlijke stank. Naast
brandstoffen als benzine of olie kan
er elke soort vaste brandstof ge
bruikt worden, ook bio-gas, zonne-
energie en zelfs slaolie behoren tot
de mogelijkheden. Het kan ook zon
der brandstof; zonne-energie, hitte
van d uitlaat, chemische of nucleai
re reactie als verwarmingsbron.
Dit dromerig-verbaasde automodel is van de hand van Berry Dillen. De
35-jarige Amersfoortse kunstenaar maakte enkele jaren geleden 'gedefor
meerde speelgoedauto's uit de jaren vijftig'. De vormen van zijn houten
modellen benadrukken bepaalde in het oog springende details van auto's
zoals massieve bumpers of een zeer grote grille. De autootjes, die bedoeld
zijn als kinderspeelgoed, kosten tussen de 1500 en 2100 gulden.
De Nederlandse Spoorwegen hebben in het kader van een project van
een aantal Europese spoorwegen, gebruik gemaakt van SWOV-
modellen om treinongelukken na te bootsen.
De Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid in Leid-
schendam hanteert al langer wiskundige modellen die zijn ontwikkeld in
samenwerking met professor V. Giavotto van de Technische Hogeschool
van Milaan. Botsproeven op het beeldscherm van auto's met vangrail is
een eerste project geweest. Nu wordt er in die samenwerking een treinstel
beproefd dat met een gewicht van 90 ton en een snelheid van 50 km per
uur tegen een 30 tons vrachtwagen botst. Het nieuwe aan dit model is dat
de treinvervormingen, die vele malen groter zijn dan van het overige
verkeer, berekend kunnen worden. Ook de gedragingen van menselijke
lichamen in voertuigen die in botsing raken kunnen op den duur in beeld
gebracht worden.
Die toepassingen zijn zonder meer zeer uitgebreid. Nu vindt er nog
veelvuldig een botsproef plaats met echte auto's en dure dummies. In de
toekomst ziet het er.naar uit dat de auto in de windtunnel en op het
scherm volledig klaar is en dat alle gedragingen van materiaal en
inzittenden onder alle omstandigheden bekend zijn, voor er ook maar een
auto werkelijk geproduceerd is.
Het systeem dat de SWOV nu hanteert voorziet uiteraard ook in de
mogelijkheid om bijvoorbeeld botsingen tussen voetgangers en voertui
gen na te bootsen. Iets wat je om een volledig waarheidsgetrouw beeld te
krijgen anders nooit zou kunnen uitvoeren.
