PZC - kerstpuzzel-1984
D
DE PAARSE KERSTKOMEET
2
■^aterdag 22 december 1984
PZC/ kerst '84
31
horizontaal
puntdicht; 7. verhoogde stoep met
reden; 13. Italiaanse worstsoort; 19.
iltstalruimte; 25. vreemde taal; 26.
andglazuur; 27. soort hond; 29. dra-
fnd deel in bruggen; 30. sierlijke
afelfles; 31. stoomschip (afk.); 33.
afgemat; 35. bovenbouw v.e. wagen;
geestelijke; 38. muzieknoot; 40.
aangstem; 41. per procuratie (afk.);
12. raadgeving; 44. bluffer; 47. deur-
Vaciiter; 49. zwaar vergrijp; 52. voor
Latijn); 53. op iets; 55. bloedgever;
66. onbezonnen; 57. afvloeipijpje v.e.
goot; 59. gespannen; 60. land in Azié;
61.stok waarop de kippen slapen; 63.
Insekt; 64. onophoudelijk prater; 65.
vestingwerk; 67. telwoord; 68. her
kauwend dier; 69. ringvormig hand
vat; 70. rund; 72. kamhagedis; 75.
niet gestemd tot spot; 77. niet parke
ren (afk.); 78. Oosteuropeaan; 79.
voorzetsel; 80. edel metaal; 82. voor
zetsel; 83. zandheuvel; 35. kweker
(uitgang in samenstellingen); 86. vis-
bak, 88. regiment infanterie (afk.); 89.
toestemming; 91. metselaarsgereed
schap; 93. vol levenskracht; 95. on
versaagd; 96. dans; 98. Aziaat; 99.
boom; 101. muziekinstrument; 103.
ondiep stilstaand water; 105. hoogste
punt; 108. Europeaan; 110. opnieuw;
112. zangstem; 113. Japanse munt;
115. Javaans orkest; 117. wilddief;
119. zeehond; 121. sprookjesfiguur;
122. maangestalte (afk.); 123. vorm
neerslag; 125. weinig wetend;
126. bejaard; 127. flink manspersoon.
129. muzieknoot; 130. uitvoering v.e.
muziekprogramma door een solis-
t(e); 132. boksterm (afk.); 133. gods
dienst (afk.); 134. Europese hoofd
stad; 136. tuinhaag; 137. Bulgaarse
munt; 139. biljartstok; 140. gelofte;
142. voorbeeld: 143. vreemde taal;
144. zeer hard gesteente; 145. hoofd
stad van Tunesie; 146. verbeten; 148.
metaal; 149. het doel niet treffend;
151. kleur; 153. vloeistof voor hydrau
lische remmen; 156. heer (afk.i; 157.
sportevenement (afk.); 159. ootmoe
dig, 163. voorzetsel; 165. noodzake
lijk; 166. soort dameshalsbont; 167.
boom; 169. bergkloof; 170. muziek
noot; 171. bovendien; 173. onder
richt; 174. vrucht; 176. baksteen van
grote hardheid; 179. stuk stof; 180.
geheel gevuld; 181. hooistapel; 183.
bloeiwijze: 185. vrijgevig; 187. zeker
geluid; 188. vogel; 190. grondslag;
191. onzinnig gepraat; 194. spellei-
ding; 196. kleur: 198. mannelijk dier;
201. exploitant van schepen; 203.
stoutmoedig; 106. lengtemaat (afk.);
208 aardbeienmandje; 209. kunst
mens, 212. muurholte; 213. voor
muur; 216. vrouwelijk dier; 217. met
name (afk 218. moerasvogel, 220.
ingezonden mededeling (afk 221.
technische t.v.-ontvanger voor con
trole van opgenomen beelden; 223.
schoolvak; 225 per maand (afk.); 226.
regiment (afk.227. bijzonder groot;
229. historisch strafwerktuig; 230.
land in Azië, 231. stad in Zwitser
land; 232. kloosterlinge; 234. muziek
stuk; 236. dichting v.e. weefsel: 237.
meerstemmig koorgezang: 239.
gymnstiektoestel; 241. naaldboom;
242. stut, schoor; 244. ruimte in de
mond; 245. verplaatsing v.e. schaak
stuk; 246. zeer grote menigte (fig.i;
248. opening in de zetel van het
reukzintuig; 251. stekelhuidig dier;
253. snijwerktuig; 254. leeg: 255. deel
van de onderkaak; 256. wol vlokje;
258. inhoudsmaat; 259. stoot; 260.
kippenziekte. 262 deel van de dag
(afk.); 263. fijne huidopening; 265.
stuwende kracht (fig.267. water
doorlatende; 268. muziekterm; 270.
biersoort; 272. onderscheidingste
ken; 273. vis; 274. buikgordel v.e.
paard, 275. loofboom.
verticaal
1 menselijke barometer; 2. voorzet
sel; 3. kleefmiddel; 4. bloem; 5. roof
vogel; 6. motorschip (afk.); 7. dierege-
luid; 8. bruine kleurstof; 9. zonder
ling; 10. zwaarlijvig; 11 oude lengte
maat; 12. kernspreuk; 14. Amster
dams peil (afk.); 15. suf en traag
persoon; 16. op alle plaatsen; 17.
broodsuiker; 18. titel (afk.); 19. eerst
komende (afk.); 20. genotmiddel; 21.
stad in Roemenië. 22. ingezet stuk;
23. gereed; 24. tentoonstelling; 27.
mannetjesbij; 28. soort takel; 32, kle
verige vloeistof. 34. bewustzijn; 36.
land in Europa; 37. beeldraadsel, 39.
verzoekschrift: 41. helder; 43. tros
aardwormen; 45. familielid; 46. ge
vleugeld dier; 47. verouderde naam
van kaliumcarbonaat; 48. appel
soort; 50. vis; 51. voorzetsel; 52. ste
vig stuk hout; 54. naschrift (afk.
Latijn); 56. dagelijks; 58. draaien; 60.
maangestalte (afk.); 62. boosheid; 64.
punt bij cricket. 66. duivenhok; 68.
halfedelgesteente; 71. al te goed per
soon; 73. smalle loopplaats in een
schouwburg; 74. edei; 76. ontzag. 77.
vochtig; 80. kleur; 81. plukje; 83.
hofpersoon in vroegere jaren; 84.
bijbelse naam; 86. waterkoud; 87.
niet toebereid (van vlees); 89. li
chaamsdeel; 90. modegek; 91. rust
bank; 92. lading v.e. schip: 93. afgele
gen; 94. aardig; 95. maalstroom; 97.
bij voortduring; 100. alvorens; 102.
zwak; 103. binnenvlakte van de
hand; 104. aanvang; 106. betoger;
107. flink, krachtig; 109. vriezend
weer; 111 lang smal stuk; 113. wijn
soort, 114. keurig; 116. huidziekte
aan het onderbeen van paarden; 118.
klein persoon; 119. mannelijk dier,
120. kleine vrucht; 123. m orde ma
ken; 124. onachtzaam; 127. oorlogs
vaartuig; 128. roofdier; 130. exploi
tant van schepen; 131. bloem; 134.
vrouwelijk dier; 135 buigzaam: 136,
verblijfplaats v.e. vorst(in); 138. hei-
demeertje; 139. toiletartikel; 141.
aanwijzend vnw147. grondvlak;
150. slagvaardig; 152. smerig: 154.
insekteneter; 155 moerasplant; 156.
niet massief; 158. klopje; 160. vallei;
161. geschikt om geplukt te worden;
162. uitwendig geneesmiddel; 164.
zwart paard; 166. zangstem; 168. tak
van sport; 170. metaal; 172. zang
groep; 174. stijging van de water
stand; 175. verfstof; 177. les der erva
ring; 178. lichaamsdeel; 180. zonder
hapering (fig.); 182. soort hond; 183.
vaartuig; 184 ontvangtoestel; 186.
gewricht. 187. deurstijl; 189. tapijt
achtige stof; 190. buitenkansje; 192.
tenen mand; 193. telwoord; 195. ern
stig; 196. stad in Frankrijk; 197. deel
v.e. envelop; 199. schijfvormige stop
in een vat; 200. schroef v.e. helikop
ter; 202. geestelijke; 204. boom; 205.
Europeaan; 207. kledingstuk; 209.
cowboyfeest; 210. steengruis; 211.
hoog bouwwerk; 213. zwaarlijvig;
214. blad papier; 215. jaargetijde; 217.
onmiddellijk; 219. boomscheut; 221.
een redelijke maat niet te buiten
gaande; 222. deugniet; 223. opspo-
ringsapparatuur; 224. ijverig; 226.
roeispaan; 228. telegramafkorting;
229. zeevis: 233. voordeel: 235. klein
kind; 237. kleurstof; 238. zangstem:
240. bloem; 242. stof; 243. land in
Azië; 246. Italiaanse munt; 247. reke
ning; 249. vogel; 250. dwaas; 251.
toewijding; 252. Oosteuropese ha
venstad; 255. vistuig om kabeljauw
te vangen; 257. baarsachtig visje,
259 dakbedekking; 261. hoofddek
sel; 263. symbool plumbum (lood);
264. eminentie (afk.); 265. met be
stemming (afk.); 266. muzieknoot;
268. Chinese afstandsmaat; 269. oos
terlengte (afk 270. langspeelplaat
(afk. Engels): 271. dwarshout aan een
mast.
inzenden
Schrijf uitsluitend de vier sleutelwoor
den op een briefkaart (postzegel van
50 cent) en zorg ervoor, dat uw
inzending uiterlijk vrijdag 4 januari
1985 in het bezit is van Puzzel-redactie
PZC, Postbus 466, Postcode 4380 AL te
Vlissingen.
Vermeldt aan de voorzijde van de
briefkaart: KERSTPUZZEL-PZC.
prijzen
Eerste prijs honderd gulden, tweede
prijs vijftig gulden, derde prijs vijfen
twintig gulden.
Voorts stellen wij enkele boeken ter
beschikking: 'De Vlaamse kustvlakte
van Calais tot Saeftinge', 'Reisvaerdig
Beveland', 'De zee woont in ons huis'
en 'Walcheren in vuur en water'.
Boeken over de eigen streek, alle
uitgegeven door Den Boer-Middel-
burg.
winnaars
Zowel de juiste vier sleutelwoorden
van deze kerstpuzzel alsmede de na
men van de prijswinnaars/-winnares-
sen zullen worden bekendgemaakt in
onze editie van zaterdag 12 januari
1985.
(let wel: ons postbusnummer 466 is enkel en alleen bestemd voor de puzzelredactie, overige post ontvangen
wij graag op onze kantooradressen, zie daarvoor pagina 3).
WELKE 4 SLEUTELWOORDEN ONTSTAAN NA OVERBRENGING VAN DE LETTERS UIT DE OVEREENKOMSTIG
GENUMMERDE VAKJES VAN HET KRUISWOORDRAADSEL-DIAGRAM IN DE BALK HIERONDER
150
205
142
34
24
200
98
171
227
127
152
184
39
274
46
65
197
95
148
53
99
194
13
86
169
144
12
76
130
109
240
145
272
74
174
16
236"
"21?
P* -
lan
In de kerstnacht - van maandag op dinsdag - zal
een komeet zichtbaar zijn - geen gewone komeet,
maar een komeet door mensenhanden gemaakt.
Een paarse wolk zo groot als de maan en zo helder
als de sterren van de Grote Beer zal een tiental
minuten aan de hemel staan. Astronomen kunnen
de komeet langer volgen; zij gebruiken haar om
meer te weten te komen over de zonnewind. Op dat
moment is het in Europa dag en wij zullen dus het
schouwspel moeten missen. Maar de Amerikanen
kunnen er - bij heldere hemel - van genieten.
De kunstkomeet is een project van het Max
Planckinstituut voor buitenaardse natuurkunde in
West-Duitsland en de Johns Hopkins-universiteit in
de Verenigde Staten. De komeet, nog verpakt in
vier kleine aluminium dozen, werd 16 augustus
gelanceerd vanaf Cape Canaveral De eerste
proeven werden vorige maand met succes
uitgevoerd, en volgend jaar zomer moet het
zogeheten AM PTE-project (Active Magnetospheric
Partiele Tracer Explorers) zijn voltooid
staart vooruit
Een van de eerste dingen die opvallen bij een
komeet - een klomp ijs en stof die een wijde baan
om de zon beschrijft - is dat de staart niet, zoals
men zou verwachten, achter haar aan vliegt, maar
voor haar uit. Dat komt omdat de komeet niet de
zon nadert, maar zich van de zon verwijdert.
Astronomen verklaren dit met behulp van de
zonnewind.
Ook dank zij andere verschijnselen werd duidelijk
dat de zon niet alleen veel licht, maar ook deeltjes
de ruimte instuurt. Deze stroom elektrisch geladen
deeltjes wordt de zonnewind genoemd; per seconde
stuurt de zon een miljoen ton materie alle
richtingen uit. Die deeltjes, elektronen en protonen,
hebben een zeer hoge snelheid. Nadat nu de hitte
van de zon de kop van de komeet verhit en er gassen
verdampen, slaat het ultraviolette licht de
elektronen van de gassen los van de atoomkern. De
geladen deeltjes worden een prooi van de
zonnewind en krijgen, via allerlei nog
onopgehelderde processen, een grote snelheid mee.
Zo zien wij de staart van de komeet: als een
rookpluim van de zon afgewend.
Het gas dat van een gewone komeet komt bestaat
uit 'gewone' stoffen als koolmonoxyde en stikstof
De staart zou veel beter zichtbaar zijn als die zou
bestaan uit stoffen die onder invloed van de
zonnewind oplichten - barium of lithium
bijvoorbeeld Precies dat idee had de ontdekker van
de zonnewind, de bij het Max Planckinstituut
werkzame hoogleraar Lud wig Biermann Het wordt
nu uitgevoerd Daarmee kan men veel meer te
weten komen over de zonnewind en kan men de
invloed van de zonnewind in onze regionen
vaststellen.
Die is namelijk zeer merkwaardig. De aarde is.
astronomisch gezien, een grote magneet Zo'n
magnetisch veld weert elektrisch geladen deeltjes
af, dus binnen het magnetisch veld van de aarde
kan de zonnewind niet komen - dacht men De
verbazing was dan ook groot toen de Explorer 1 in
1958 twee grote stralingsnngen aantoonde, die
sindsdien de Van Allengordels worden genoemd
Deze gordels, op vier- en zestienduizend kilometer
van de aarde, bevatten zeer energierijke deeltjes en
er lopen gigantische elektrische stromen Hoe
worden die deeltjes opgelaten en die stromen in
stand gehouden als de zonnewind er niet bij kan
komen?
drie proeven
Op deze vraag moet het project met de
kunstkomeet antwoord gaan geven. Een drietal
proeven zijn hiervoor voorzien, de eerst is
inmiddels geslaagd. Op een afstand van
honderdduizend kilometer van de aarde, dat is ver
buiten het magneetveld, liet een satelliet een klein
wolkje lithium los. dat met behulp van een
vernuftig mechanisme werd verhit en verdampt.
Zo werd het een prooi voor de zonnewind.
Aangezien lithium in het heelal zeer zeldzaam is,
kan men het nieuwe lithium goed volgen, Men
neemt aan dat een gering aantal deeltjes van de
zonnewind, en dus van het lithium, het magnetisch
veld weten binnen te dringen. In het magnetisch
veld wachtte een tweede satelliet de lithiumdeeltjes
op; metingen moesten vaststellen hoeveel lithium
door het magneetveld wist te dringen daarmee zou
men kunnen aantonen dat de Van Allengordels
inderdaad door de zonnewind worden gevoed Hij
heeft de lithium-ionen niet kunnen meten
Een herhaling van de proef, negen dagen later,
bracht wel het verwachte succes. De gegevens zijn
van belang voor de tweede proef met de ware
kunstkomeet Nu wordt geen lithium gebruikt,
maar barium - de geleerden zijn jaren bezig geweest
alleen al om te bepalen welke stoffen ze voor elk
experiment het best konden gebruiken. Dat barium
licht eerst groen op, maar wordt, door het
ultraviolette zonlicht, al snel paars: de elektronen
en protonen worden uit elkaar geslagen. De
oplichtende bariumwolk zal vanaf de aarde
zichtbaar zijn - helaas niet in Europa, want daar is
het. op het voor de proef voorziene tijdstip, dag. Wel
in Noord- en Zuid-Amerika en in Australië
Dan krijgt de zonnewind vat op de bariumdeeltjes.
Ze worden langzamerhand meegevoerd zoals een
brokje klei in het stromende water, en er ontstaat
weer een komeetachtige staart. Midden in die
staart, stroomafwaarts, meet een derde satelliet
weer aantal en snelheid van de deeltjes. Zo wil men
vooral gegevens verzamelen over de
wisselwerkingen tussen beide stromen gelaten
deeltjes op aarde zijn die zeer moeilijk te bekijken.
De geleerden hebben inmiddels uitgerekend dat de
zonnewind de bariumdeeltjes binnen een paar uur
meer dan twee miljoen kilometer wegvoeren, en zij
zfjn zeer benieuwd wat er in die tussentijd gebeurt.
laatste deel
Het derde deel van de proef moet ten slotte nog een
antwoord geven op de oplading van de Van
Allengordels. De theorie is dat deze gordels ook
'aan de lijzijde' zouden kunnen worden opgeladen:
het magneetveld van de aarde heeft aar de zijde
die van de zon is afgewend zwakke plcxkcn, die de
elektrische deeltjes van de zonnewind niet
afdoende kunnen tegenhouden.
De binnendringende deeltjes worden zeer sterk
opgeladen, en pas bij de polen van de aardmagneet
door de lucht afgeremd Men vermoedt dat zo het
poollicht ontstaat. In de schaduw van de zon laat de
satelliet daarom nog eens vier stofwolken los. Men
hoopt nu, dat deze lichtende wolken worden
meegevoerd door de binnendringende deeltjes - en
dan de theorie zullen bevestigen.
