PURE SOLIST Indonesië speelt met vuur in Irian Jaya nimmer briljant, altijd degelijk de stopperspil van de VVD ZUID-AFRIKA EN DE WAPENS boycot werd stimulans Gijs van Aardenne WOENSDAG 19 DECEMBER 1984 PZC/ °P'n"e en achtergrond 4 1Door Frans de Lugtt De politieke carrière van minister Gijs van Aardenne was nimmer glanzend, maar altijd degelijk. Geen briljante wapenfeiten brachten deze liberaal op de hoge stoel van vice-premier en minister van economische zaken, maar zijn onstuitbare werkkracht en feitenkennis. Eigenlijk is Van Aardenne in de politiek wat hij als kind ook altijd was: een buitenbeentje. Vriendjes had hij niet in zijn kinderja ren. Gijs was als jongetje al een solist die niemand nodig had Hij vermaak te zich met zijn konijn, een wit Pool tje. dat de naam van een haas had gekregen Cuwaert. Het beestje inspi reerde tot hele papieren oorlogen tus sen konijnelanden, waarvoor hij aller lei regels had opgesteld. Want Gijs was ook toen al heel precies en for meel. Vriendjes hadden hem ook niet nodig, want de houterige Gijs kon toch niet voetballen. Verder las hij zich suf. Hy kende alle Latijnse vogel namen uit zijn hoofd, zelfs als hij er in de verste verte geen benul van had hoe al die beestjes er uitzagen. Dat de jonge Van Aardenne contac- tarm en beschermd opgroeide, kon hij ook niet helpen. Zijn vader was chi rurg en had een druk bestaan. Broers had hij niet, en zijn zuster was acht jaar ouder. Gijs was dus vooral aange wezen op zijn moeder en op het dienstmeisje, dat er voor zorgde dat altijd alles keurig volgens de klok voor het altijd bezige kind klaar stond. Wennen Los van het beschermde huiselijke milieu kwam hij pas toen hij ging Studeren. Gijs wist niet wat hij wilde worden, en koos daarom een studie richting die bij zijn hobby's en aanleg paste. Eerst natuurkunde, en later kwam daar wiskunde bij. Zo vlot als hij zijn gymnasiumoplei ding had voltooid, zo langzaam ging het in zijn eerste studentenjaren, want de jonge Van Aardenne had duidelijk tijd nodig om in zijn nieuwe wereld te wennen. Na zijn kandidaats ging het weer razendsnel De jonge Van Aardenne wist als 25- jarige nog steeds met goed wat hij nu zou gaan doen. In zijn geval, en in die tijd, was dat echter geen probleem. Via grootvader Van Aardenne was het Dordtse constructiebedrijf Koninklij ke Fabrieken Penn en Bauduin eigen dom geworden van de familie Groot vader Gijs had zich daar als boekhou der ingewerkt, en had geleidelijk het hele bedrijf overgenomen Voor kleinzoon Gijs was er wel een functie te creeren, en na een paar jaar al was hij adjunct-directeur Nog eens een aantal jaren daarna werd hij directeur Maar hij was met de enige Van Aardenne die in het slecht lopen de familiebedrijf als topfunctionaris rondliep. In de rode cijfers voelde hij zich niet happy, bovendien was hij de jongste van de bazen Droom Er was in zijn vrije een activiteit boven komen drijven die hem veel meer trok: de politiek. Van Aardenne roerde zich flink in de Dordtse ge meenteraad. eerst als lid van de VVD-fractie. later als wethouder. Het aantal functies nam snel toe: voorzitter van een ziekenhuisbestuur, voorzitter van de provinciale VW, bestuurslid van de Nationale Zieken huis Raad en commissaris van een spaarbank. In de onder Wiegel snel groeiende WD bleef zijn werkkracht niet onopgemerkt In 1971 ging een droom in vervulling Van Aardenne werd lid van de Tweede Kamer De Dordtse gemeenteraad bleef hij als fractievoorzitter erbij doen Vanaf dat moment werd de carrière van Van Aardenne een heel bijzonde re. De banden met het familiebedrijf waren inmiddels verbroken, boven dien was het bedrijf verkocht aan Troost in Pernis. Van Aardenne werd een echte beroepspoliticus, die dag en nacht met de stukken bezig was en die niet te beroerd was om desnoods drie spreekbeurten in de week te vervullen. Volle zalen trok hij nooit, veel enthousiasme maakten zijn gort droge en met veel kuchjes en veel uh's onderbroken financiële betogen niet los, maar waardering kreeg hij ook, omdat hij „alles" wist. Zo hoog als de noeste werker scoorde in de kamerfractie van de VVD, zo dol' was zijn electorale ster. Op de verkie zingslijsten bleef hij onderaan bunge len. Maar in de politiek telt met alleen de plaats op een kandidatenlijst, maar vooral de positie in het machts spel in de kamerfractie Van Aardenne's geluk was dat zijn fractievoorzitter Wiegel een broertje Kritiek dood aan cijfers had. „Gijs is mijn stopperspil", zei de liberale leider, en beloonde hem na vier jaar van tegen- begrotingen tegen het kabinet-Den Uyl in 1977 voor al het 'vuile werk' door hem minister van economische zaken te maken. Het was in die kabinetsperiode dat Van Aardenne de eigenmachtige daden beging die via de parlementaire enquête met veel publiciteit in het daglicht kwa men. Gijsbert Michiel Vredenrijk van Aar denne. in de familie beter bekend als Vee-Em-Gee. omdat ze daar over de 'Gijseri struikelen, getrouwd met Ma rijke Eerligh, en vader van twee stude rende kinderen en twee kinderen op de rand van de basisschool en het voortgezet onderwijs. Wat voor poli tieke filosofie heeft deze sober levende en wat bekakt overkomende liberaal eigenlijk? Niemand die dat goed weel. Hij heeft ze nooit op papier gezet. Artikelen van hem gingen altijd over praktische zaken Tegenstanders zeggen: ..Van Aarden ne heeft geen visie, hij wil alleen maar regelen'' Zijn PvdA-tegenpool, Van der Hek, zei eens: „Ik kan me met aan de indruk onttrekken dat hij op te kort zicht beleid voert" Maar hij heeft ook waardering, al is die van een bijzonder soort „Gijs van Aardenne is een man die altijd zelf beslissingen neemt. Alleen, die vallen niet altijd even gelukkig uit". Zijn ambtenaren zeggen over hem „Je weet watje aan hem hebt Hij stelt je niet voor verras singen, hy is niet warrig, en hij is er altijd" kritiek. In een interview werd hem eens de vraag gesteld, of er ook maar iets is waarvan hij zegt dat het hem verweten kan worden. Zijn antwoord: „Ik geloof het met. Als u mij dat op de man af vraagt, dan zeg ik: neen" Of hier sprake is van een gebrek aan zelfkritiek, is in zijn geval nooit hele maal duidelijk geworden. Geboren onder het sterrenbeeld van de Vissen, zou hij een gevoelig type moeten zijn. Maar dat blijkt nooit. „Ik heb een gelijkmatige gemoedsrust en trek me van onredelijke kritiek mets aan", is een andere uitspraak van hem. Zijn vrouw onthulde eens dat haar man erg verlegen is. „Maar hij ligt nergens van wakker. Dat kan ook niet, want tot in de kleine uurtjes zit hij in de stukken gedoken. Op bed leest hij dan soms nog wel eens een gedichtje, maar vaak ook hoort zijn vrouw nog het geritsel van een krant". Filosofie ln de Tweede Kamer munt Van Aar denne ook niet uit door gloedvolle betogen. Maar op zijn kennis valt niets af te doen. In het debat voelt hij zich thuis en kan hij zich met de besten meten. Niet door spitsvondig heden, al helemaal niet door humor, maar door zijn onverzettelijkheid. Van Aardenne kan uitstekend tegen Dr. Puchinger, de historicus die tal van bewindslieden portretteerde, zocht bij Van Aardenne in een lang durig gesprek ook eens naar de filoso fie van de minister. Hij kwam niet ver. „In elke maatschappij mag een overheid zich niet te ver verwijderen van de burgers", antwoordde Van Aardenne. „De wensen op collectief gebied kennen hun grenzen". Hij is een bewonderaar van de oude 'Drees. Die was nog eens zuinig. Voorts moeten de sociale voorzieningen niet te gek zijn. Er moet voor de burger zoveel mogelijk individuele ruimte overblijven. In de politiek moeten de afwegingen worden gemaakt, en dat moet gebeuren „op basis van vertrou wen dat voor een bepaalde periode aan bepaalde mensen wordt geschon ken. Als ze dat vertrouwen niet waard zijn. moeten ze niet worden herko zen". Een democraat is Van Aardenne wel. Als de Tweede Kamer hem naar aan leiding van de RSV-affaire zou weg sturen, dan gaat hij direct, en hij zal er niemand voor uitschelden. „Ik ben niet geneigd tot somberheid", zei hij eens. En niemand heeft hem daar ooit op kunnen betrappen. Op het tegen deel trouwens ook niet. Om grappen pleegt hij wat hinnikend te lachen, maar hij zal er nooit een navertellen. Dat is het enige waarin zijn geheugen tekort lijkt te schieten. Toekomst Onder de voorgangers van de huidige minister van economische zaken worden tal van illustere namen ge vonden: Zijlstra (later president van De Nederlandsche Bank), De Pous (later SER-voorzitter), Den Uyl (later minister-president), Nelissen en Langman (beiden nu bankdirecteur), Lubbers (nu premier). De toekomst van Van Aardenne is heel wat minder gewis. Partijleider zou hij toch al nooit heb ben kunnen worden, een nieuw minis terschap na deze kabinetsperiode lijkt - als hij al niet binnenkort zou moeten opstappen - uitgesloten. Het is niet erg waarschijnlijk dat Van Aardenne zich zeer ernstig zorgen maakt over zijn toekomst. Hij heeft een democratische zonde begaan door het parlement om de tuin te leiden. Maar het bedrijfsleven zal hem dat niet aanrekenen. Daar gelden andere wetten. En Van Aardenne heeft na een politieke loopbaan van 13 jaar, waar van zes als minister, voor veel bedrij ven betekenis. Hij kent het departe ment van economische zaken als zijn broekzak, en hij weet in de politiek de weg Bovendien is hij niet bang: zoals gebleken is durft hij zelfs het parle ment te passeren als dat de zaak kan dienen. Want hoewel de afgelopen dagen mis schien soms een andere indruk is gewekt in de publiciteit die zijn han delwijze overspoelde, te goeder trouw is hij altijd Zelfs in het netelige parket waarin hij terecht kwam, bleef hij ten overstaan van de parlementai re enquêtecommissie oprecht. Hij biechtte schoon op wat hij gedaan had, en vooral ook waarom hij meen de zo te moeten handelen. De interna tionale concurrentie van het RSV- concern mocht immers vooral niet weten dat hij als minister beloofd had dat de overheid alle verliezen van het noodlijdende bedrijf zou dekken. Daar zou immers van geprofiteerd kunnen worden. Arrogantie Persoonlijk vindt Van Aardenne nog steeds dat hij juist gehandeld heeft, althans op het moment dat hij tot zijn eigenmachtige royale steun besloot. Zijn zelfverzekerdheid grenst soms aan arrogantie. Eens heeft hij gezegd: „Waar ik slecht tegen kan, zijn dom me mensen in de politiek. Als ik gefrustreerd zou zijn, wat niet het geval is, dan is dat over de manier waarop men in het parlement dom kan zijn Die arrogantie is hem nu opgebroken. Dat het hem ook definitief zal breken is wel uitgesloten. Hij zelf heeft, op vragen over de onzekerheid van het ministeriele bestaan, altijd de be trekkelijkheid ervan ingezien: „Een minister weet nooit hoe lang zijn tijd duurt". En een andere uitspraak in dit verband: „Ik voel me niet gauw bezeerd. Je bent niet geschikt voor de politiek als je niet kunt i De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft vorige week mt algemene stemmen een Nederlandse resolutie aangenomen die a aankoop van in Zuid-Afrika vervaardigde wapens, munitie en rnilUam voertuigen verbiedt. Zuid-Afrika beschikt op dit moment over een vantk meest geavanceerde oorlogsindustrieën in de wereld. Voor de am, apartheidsbeweging is het misschien een bittere constatering, maar 4 oorzaak hiervan ligt in de aanvaarding door de Veiligheidsraad opi november 1977 van een resolutie betreffende een wapenboycot lege Zuid-Afrika. IDoor Ruud de Wit) Onder de slogan „Om onze zoons in leven te houden, hebben we de beste wapens nodig" is Zuid-Afrika er de afgelopen zeven jaar niet alleen in geslaagd voor een grool deel aan de eigen behoefte aan wapens, munitie en a oorlogsmaterieel te voldoen, het is ook een niet te verwaar lozen exporteur van deze wapens geworden. Het produceren van wapens in Zuid- Afrika dateert niet van de laatste jaren. Tijdens de Tweede Wereldoor log werden er in Zuid-Afrika wapens, munitie en voertuigen gefabriceerd voor de geallieerde strijdkrachten. Hoewel er sindsdien duidelijke ver bindingen waren tussen deze parti culiere wapenindustrieën en het Zuidafrikaanse leger, duurde het tot 1977, voordat de Zuidafrikaanse re gering de hele wapenproduktie in het land onder controle bracht. On der invloed van de boycotacties werd toen Armscor opgericht, de Armaments Corporation of South Africa. Aan het hoofd van Armscor staat een bestuursraad van 7 tot 12 leden, die allen door de staatspresident worden benoemd. De bevelhebber van het Zuidafrikaanse leger is even eens lid van deze raad. Wanneer het Zuidafrikaanse leger nieuw materieel of nieuwe wapens nodig heeft, wordt dit doorgespeeld aan de technische divisie van Arms cor. Deze werkt het verzoek uit, doet onderzoek en verzamelt technologie, desnoods in het buitenland als deze niet in Zuid-Afrika voorhanden is, en stelt een begroting op. Nog on langs werden in Engeland vier Zuid afrikanen gearresteerd, die zich daar schuldig hadden gemaakt aan ille gale wapensmokkel. Controle Als een project uiteindelijk door defensie is goedgekeurd, wordt het uitbesteed, meestal in de privé- sector van de Zuidafrikaanse indus trie. Gedurende de produktie houdt Armscor wel de supervisie. Maar Armscor heeft ook een aantal dochterondernemingen, die voor 20 procent in de behoeften van het Zuidafrikaanse leger voorzien. Op deze manier controleert Armscor de hele Zuidafrikaanse wapenindustrie en aanverwante activiteiten. In Zuid-Afrika wordt nagenoeg alles op dit terrein gemaakt, variërend van machinegeweren en handgrana ten tot gestuurde raketten. Maar ook tanks, terreinwagens, patrouil levaartuigen, kanonnen en commu- nicatie-apparatuur. Tot de 'hoogte punten' van de Zuidafrikaanse oor logsindustrie behoren de Impala, een klein gevechts- en verken ningstoestel van Italiaanse oor sprong; de Ratel, een infanterie- gevechtsvoertulg, dat met groot suc ces werd gebruikt tijdens de vb schillende invasies van het Zuidafo kaans leger in Angola en de G5- et G6-kanonnen. Gezien de hoge produktiekostea niet in het minst door de boycotac ties in het buitenland, is Armscor dt laatste jaren zich steeds meer op de export gaan richten, hoewel het tw rendeel van de wapens en militai- materieel gebruikt wordt voor o; eigen defensieve en offensieve doé einden. Om veiligheidsredenen we gert Armscor te vertellen hoe de export van oorlogstuig is. mar insiders zeggen dat deze export aan zienlijk is. Zuid-Afrika zou overigens slechts exporteren naar de zoge naamde vrije wereld en er wel voo: zorgen dat de wapens niet in handei komen van landen en bewegingec die nauwe banden onderhouden het Oostblok. Export Landen die officieel of in het ge heim gebruik maken van Zuidafn kaanse wapens, zijn volgens de bronnen, Marokko, Chili, Argen tinië, Israèl, Taiwan en Saocdl- Arabië. Ook aan gematigde, niet nader genoemde zwarte Afrikaanse landen zou oorlogstuig worden ge leverd. Daarnaast is het bekend, dat Zuid afrikaanse wapens worden gebruiK dqor de Angolese bevrijdingsorganS satie Unita van Jonas Savimbi, ter wijl in het verleden ook wapens zyr gegeven aan de anti-communistl- sche beweging NMR, die in Mozam bique opereert. Volgens informatie van Armscoi zelf. daterend uit 1982, is haar inves teringskapitaal 2,5 miljard gulden Via Armscor vinden ongeveer 26.00' mensen in Zuid-Afnka werk. D( geschatte export van Zuidafrikaans de wapens vertegenwoordigt ee waarde van 300 miljoen gulden. Ano nieme Armscor-officials zeggen ech ter, dat het niet waarschijnlijk is da! de Zuidafrikaanse oorlogsindustrit ooit meer dan een bijrol in het totaal van de Zuidafrikaanse economie spelen. Maar omdat de Zuidafrikaanse wa pens en militaire voertuigen spe ciaal ontwikkeld zijn voor de mon lijke Afrikaanse klimatologische» geografische omstandigheden, zul len ze, boycot of niet, naai waarschijnlijkheid een aantrekke lijk object blijven voor de interna tionale wapenhandel. IDoor Bob Mantiri) Indonesië is niet van plan de vluchtelingen die vanuit Irian Jaya (het "Vroege Nederlands Nieuw- Guinea) naar Papua New Guinea, (het voormalige Australische deel) zijn gevlucht, terug te laten keren. Het is daartoe pas bereid wanneer de regering van Papua New Guinea zestig Papoea's die volgens Jakarta tot de verzetsbeweging Organisasic Papua Merdeka behoren, uitlevert, Dat bleek tijdens het bezoek van de minister van buitenlandse zaken van PNG, Namaliu, aan Jakarta. De besprekingen tussen beide lan den hebben maanden stilgelegen, maar vorige week kwam minister Namaliu eindelijk naar Jakarta om met zijn Indonesische collega dr. Mochter Kusumaatmadja te praten Beiden bleken bereid tot het oprich ten van een gemeenschappelijke werkgroep die de veiligheid van de grenzen moet bestuderen Een Indo nesisch voorstel tot het organiseren van gemeenschappelijke grenspa- trouilles werd door minister Namaliu van de hand gewezen als strijdig met de grondwet De regering van PNG vreest dat op lange termijn het land vol zal komen te zitten met Indonesische Papoea's en dat het voor Indonesië later een koud kunstje zal worden om het gebied ln te lijven Het conflict laaide begin dit jaar op toen Indonesische militairen jacht maakten op Papoea's die voor het parlementsgebouw in Jayapura, de hoofdstad van Irian Jaya. hun vlag hadden gehesen. De ruzie kreeg zijn hoogtepunt in de steniging van een Indonesisch verificatieteam in het "luchtelingenkamp Blackwater. Drie Indonesische leden van het team raakten daarbij ernstig ge wond. In diplomatieke kringen in Jakarta vreest men dat Inan Jaya zich zou kunnen ontwikkelen tot een destabi liserende factor in het gebied van de Stille Oceaan. Een belangrijke oorzaak van (le pro blemen die destabiliserend kunnen werken op het hele gebied, is de verhuizing van honderdduizenden Javanen naar deze voormalige Ne derlandse kolonie. Een van de meest essentiele rechten, de grondenrech- ten van de Papoea's, is hier in het geding. De massale binnenkomst van deze migranten, het verzet daartegen van uit het Papoease volk, de confronta tie met het Indonesische leger en de als gevolg van de militaire acties tegen guerrillastrijders van de Orga- msasie Papua Merdeka aan de grens hebben een stroom van vluchtelin gen in gang gezet naar het buurland Papua New Guinea In vijfjaar wil Indonesië ëën miljoen mensen van het overbevolkte Java naar Inan Jaya overbrengen Emi granten zijn arme boeren uit Java, waar op het ogenblik 160 miljoen mensen wonen. Ze krijgen land en woonruimte in nieuwe nederzettin gen, waarbij de Papoea's een kwart van de overige huizen en grond toe gewezen krijgen om de integratie te bevorderen. Het migratieplan maakt deel uit van een nationaal programma om meer dan 3,7 miljoen mensen naar de dunbevolkte gebieden te laten ver huizen. Irian Jaya is viermaal zo groot als Java. De Papoea's maken zich ernstige zorgen over hun toe komst door deze aanhoudende stroom Javaanse transmigranten die hen tot een minderheid dreigt te maken Spanningen De betrekkingen met Port Moresby na het incident met een Indonesisch verificatieteam zijn uiterst gespan nen. De regering van premier Soma- re ergert zich aan de wat zij noemt „paternalistische houding van het grote buurland". Port Moresby heeft herhaaldelijk ge protesteerd tegen de militaire acties aan de grens, het binnenvallen van dorpen, schending van zijn lucht ruim, maar Jakarta reageerde met voorbedachte vertraging op deze protesten. Premier Somare dreigde zelfs met het uitwijzen van de Indonesische militaire attaché in Port Moresby. Eerder heeft hij zijn ambassadeur voor consultaties teruggeroepen Ook de betrekkingen met het buur land Australië zijn erg gespannen als gevolg van de militaire acties van de Indonesische troepen. Australië heeft namelijk defensieverplichtin gen tegenover zijn ex-kolonie. Onder druk van de machtige legerbevelheb ber generaal Bennie Murdani moest de Australische regering een ambas sadeur in Jakarta benoemen die goed bevriend was met Murdani. Anderzijds is Jakarta geprikkeld door het superioriteitsgevoel van de Australiërs. Kritiek op mensenrech ten pikt het bewind van president Soeharto niet. Doordat Australië voor de defensie Mochter Kusumaatmadja van PNG zorgt, wordt het echter direct geconfronteerd met het Indo nesische leger, hetgeen in de toe komst tot spanningen zou kunnen leiden. Moeilijk Als de hel in Irian Jaya losbreekt, dan zal Indonesië het erg moeilijk krijgen, zo menen westerse diplo maten. Het kan Irian Jaya niet af schermen zoals Oost-Timor, dat be trekkelijk geisoleerd ligt. Eventuele onrust in deze voormalige Neder landse kolonie zal een enorme uit straling hebben naar het Zuid-Paci- fic-gebied. Indonesië zelf ziet geen aanleiding om zich over dit probleem druk te maken. De transmigratie van de mil joenen mensen uit het overbevolkte Java is een noodzaak. De onafzien bare stroom van Javanen, Sumatra- nen en Balinezen za meehelpen aan het ontwikkelen van het achterge stelde gebied. Het mag misschien drastisch zijn, maar wij brengen ze de beschaving bij En als het Melane- sische volk op de eilanden in het Zuid-Pacific-gebied zich ermee wil len bemoeien, laat ze dan wel beden ken dat in Indonesië meer Melane- siërs wonen dan in het Stille-Zuid- zeegebied, zo wordt hier gezegd.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1984 | | pagina 4