WA TTEA U partij kiezen? daar zit geen lezer op te wachten drukte rond een stille meester PZC/ week-uit FREDERICK FORSYTH ZATERDAG 10 NOVEMBER 1984 19 Zonder werk en platzak zette de Britse journalist Frederick Forsyth zich in 1968 aan een tafel en schreef in 35 dagen zijn eerste boek 'De dag van de jakhals'. Een in 1962 gesitueerde thriller over de voorberei ding en uiteindelijke aanslag op de Franse president De Gaulle. Basis voor het verhaal vormden Forsyth's ervaringen als Parijse correspon dent van het Britse persbureau Reuter. Wat hem met zijn jarenlange nieuwsverslaggeving voor kranten en televisiedocumentaires niet was gelukt, bereikte hij nu: het boek werd een bestseller en bezorgde hem wereldfaam. 'De dag van de jakhals' is inmiddels in 14 talen uitgebracht en verfilmd Geïnspireerd publiceerde hij binnen drie jaar tijd twee andere boeken 'Geheim dossier Odessa' lover de jacht op een oud-nazi en eveneens verfilmd) en 'De honden van de oorlog' lover de staatsgreep tn een kleine republiek in Afrika). Ook deze boeken gingen als warme broodjes over de toonbank en maakten de Brit multi-miljonair. Zijn verhalen waren zo waarheidsge trouw dat de in 'Geheim dossier Odessa' beschreven nazi daadwerkelijk door de Westduitse autoriteiten is gearresteerd. Forsyth's onthullingen over internationale wapenhandel in 'De honden van de oorlog' gaven voedsel aan het gerucht dat de auteur zélf plannen had ontworpen voor een staatsgreep Een bewering die hij tot op de dag van vandaag uil bevestigen noch ontkennen Vijfjaar lang bleef het stil rond Forsyth Tot in 1979 'Het alternatief van de duivel' verscheen. Het verhaal over vrijheidsstrijders uit de Oekraïne die de grootste tanker ter wereld kapen Opnieuw een groot verkoopsuc ces. Hoewel h\j het voor het geld niet meer hoeft te doen. kan Forsyth het kennelijk met laten Nu. weer vijfjaar later, hql zijn nieuwste thriller in de winkels. 'Hel vierde protocol' Een verhaal waarin werkelijkheid en fictie elkaar zoals altijd afunsselen. geheel passend in het nucleaire tijdperk Bntse verkiezingen zijn op komst De in Moskou wonende dubbelspion Kim Philby wijst de Sowjet-leider op de unieke mogelijkheid om Groot Bnttannie onder Russische invloedssfeer te brengen Ecu geraffi neerd plan wordt bedacht om de kiezers in Engeland te manipuleren, zodat er uiteindelijk een extreem-linkse Britse premier wordt gekozen Onderdeel van het verkiezingsprogramma van de l.abourpartij is de afschaffing van kernwapens De Russen besluiten een incident met een portable' kernbom uit te lokken, om zo de Britse kiezers over te halen massaal op de 'vredelievende' socialisten te stemmen Veelvoudig miljonair en tot in de verste uithoe ken van de aardbol bekend, maar Frederick Forsyth is gebleven zoals zijn boeken: recht door zee, geen fratsen. De zoon van een eenvoudige middenstander laat zich ge makkelijk herkennen. Zijn pas verschenen thriller 'Het vierde protocol' is een nieu we proeve van bekwaam heid, geschreven op zijn ou de type-machine. Wat be weegt een man, die schrijven haat, een aardige bankreke ning heeft en zijn levensda gen roemrijk zou kunnen slijten, tot een herhalingsoe fening? „Het is waar dat ik schrijven vrese- lijk vrnd. Als er een soort magische sleutel zou bestaan waarmee een roman zo uit mijn hoofd op papier zou komen, zou mij dat zeer welkom zyn. Zolang die er niet is. blijft het behelpen. Het was dit keer weer precies als altijd. Je loopt tegen een gegeven aan datje bezighoudt en dat zich langzaam in je hoofd ontwikkelt tot een mogelijk verhaal. Je werkt het idee uit en op een geven moment ben je rond. Dan wordt het tijd voor de beslissing: doen of laten? Als je iets dat goed is hebt uitgewerkt, je hebt de research gedaan en het is op het schrijven na klaar, dan is het al gauw zonde om te zeggen: het was een leuke ervaring, maar schrijven nnd ik nu eenmaal vervelend, dus weg ermee. Daarbij komt dat ik het zalig vind om verhalen te vertellen. Dat is echt het leukste wat er is. Vandaar toch weer een nieuw boek". onderzoek -Hebt u schrijven altijd al vervélend gevonden, ook als journalist? „Het onderzoek was steeds de uitda ging. Het verhaal zien, waaraan een ander voorbij gaat. De feiten achter halen en de concurrentie te snel af zijn. Het schrijven moest. Ik was nieuwsverslaggever. Het moest alle maal in vijfhonderd tot maximaal duizend woorden. Voor een beetje zaak heel weinig dus. De jongens van de features en de bijvoegsels kregen twee maanden om iets uit te zoeken en alle ruimte om het te publiceren. Bij ons nieuwsmensen was het: snel. snel, morgen de krant in. Het schrijven was maar een heel klein onderdeel van het werk en daardoor ook veel minder een kwel ling". - De stijl in uw romans is mager, zeker in verhouding tot die in uw verhalen. Alles is ondergeschikt ge makt aan de feiten. ..Maar die zijn ook het leukst. Het is als een puzzel, alle stukjes moeten ultemdeljjk passen, alle lijnen moe ten bij elkaar komen. Er zijn vooreen schrijver vier dingen om rekening mee te houden: het verhaal, de ka rakterontwikkeling van de persona ges, de beschrijving en de dialoog. Er 4)n schrijvers, zoals bijvoorbeeld Graham Green, die meesters zijn in karakterontwikkeling. Green be steedt daar ook veel tijd aan. Bij mij is het tachtig procent verhaal en beschrijving. Daar gaat het om. De ovenge twintig procent is niet meer dan een ruwe karakterschets. Over John Preston, de man uit mijn laat ste boek, vertel ik met eens hoe hij er [Jitziet Niet hoe lang hij is, of hij blauwe of grijze ogen heeft. Nauwe lijks iets van zijn achtergrond. Voor sen held is dat heel weinig Er is wat dat betreft in mijn boeken geen balans, maar die aanpak blijkt toch Populair te zijn". •Mijn lezers vinden kennelijk ook dat het gaat om het mechanisme. Het verhaal moet lopen als een hor loge De taal is niet literair of mooi. Het is zonder stijl. Het is zoals in de «anten Op de man af, zelfs zonder spannende woordkeus. De feiten doen het werk. In korte verhalen is dat heel anders. Daar zit je niet aan feiten vast. Dan heb je niet het Probleem van sub-plots die in één Plot moeten samenkomen. Hoe raar betook klinkt in korte verhalen heb Je de ruimte om een zonsondergang k beschreven In mijn romans is dat tonde van de tijd'" tider - Uw laatste boek speelt ten dele in tet recente verleden en loopt door tof in 1987. Andropov en Tsjemenko «m dood, er is een nieuwe leider in de Sowjet-Unie. U beschrijft hem als een oude zieke man, zittend in een wagentje en met een ondoorgronde lijke blik. Een man die kortom als twee druppels water lijkt op Andro pov. En uw oud-collega's maar in de kranten schrijven dat, als Tsjemen ko dood gaat. de jonge generatie van Gorbatsjov en Romanov het roer zal overnemen. Is dat niet een beetje al te cliché-matige benadering van de feiten? ,,Laat ik eerlijk zijn. Tijdens het schrijven van 'Het vierde protocol' kwam ik in grote problemen. Ik wilde een verhaal aannemelijk ma ken waarin de Sowjet-leider, zonder de KGB erin te betrekken, samen met Philby, de overgelopen Britse spion die als kolonel bij de KGB had gewerkt, een complot beraamde dat in Engeland moest worden uitge voerd. Wat lag er meer voor de hand dan Andropov als leider te kiezen. Die man was hoofd van de KGB geweest en kende Philby persoonlijk en het zou dus logisch zijn geweest dat hij hem voor een dergelijk com plot in de arm zou nemen. In de eerste versie heette de Russische leider dus gewoon Andropov, die zoals we allemaal weten ziek was, in een wagentje zat en zo'n blik had. Toen ging Andropov dood. Dat was natuurlijk niet sportief van hem. Had hij nog een paar jaar geleefd, dan was er niks aan de hand ge weest". „Tsjemenko kwam, een man die Philby nooit gekend kon hebben. Hij is een aparatsjik, van oorspong uit de provincie en zou als insider in het Centrale Comité nooit een dergelijk complot hebben gemaakt. Ik moest dus doen alsof Tsjemenko ook was overleden en hy een oude opvolger had gekregen die ook bij de KGB had gewerkt, wilde ik mijn verhaal aannemelijk houden. Maar je hebt gelijk, straks is er waarschijnlijk een jonge opvolger, hoewel in dat land niets zeker is en het zelfs in dat geval nog de vraag is of er wat verandert. Met Andropov heb ik moeten smok kelen, maar het deert het verhaal verder niet dacht ik". - Rode draad in het boek is de radicalisering van de Britse Labour- party. De beschrijving van het poli tieke proces heeft een voortdurende ondertoon van cynisme. U laat een van de leiders van de geheime dienst zeggen dat politci in dromenland leven en spionnen als enigen de realiteit zien. „Ik ben natuurlijk niet noodzakelijk de stem van mijn karakters. Wat de man in mijn boek zegt, heb ik in werkelijkheid uit de mond van zo iemand opgetekend. Dc spionagewe- reld is, in tegenstelling tot wat de mensen denken, geen fanatasie-we- reld. Een agent die wél in die sfeer zou handelen, is een slechte agent en redt het niet. Politici kunnen rustig roepen dat er volgend jaar weer volledige werkgelegenheid is, ter wijl iedereen weet dat dat onzin is. Spionnen moeten zich aan de feiten houden en hebben niets aan illusies. Dat is de les van de geschiedenis. Je kunt onderhandelen, verdragen ma ken. maar landen zijn altijd bezig daar onderuit te komen als ze een voordeel zien. Met die realiteit moe ten spionnen werken. Terwijl politi ci kunnen zeggen: kijk eens wat een mooi verdrag". - U was ook politiek redacteur. Dat is vermoedelijk de snelste manier om cynisch te worden. „Tja, dat is zeker waar. Ik ben op zijn minst sceptisch, maar ik blijf een democraat. Ik heb in Oost-Duitsland gewoond en in het Spanje van Fran co. Ik ken extreem links en extreem rechts, dus niemand hoeft mij iets te zeggen: het is allemaal hetzelfde en voor democratie is nooit iets beters bedacht. Maar dat neemt natuurlijk niet weg dat je somber wordt als je naar Labour kijkt. Die radicalisering is al sinds 1973 aan de gang. Veel communisten zijn partijlid gewor den. Het is de vraag of één man, ol' die nu Michael Foot of Neil Kinnock heet, die ontwikkeling kan keren. Ik zie dat, registreer de feiten en maak Frederick Forsyth, een onderzoeker die voortdu rend op pad is. Een reiziger met een koffertje vol publiciteit. Een schrijver met tienduizenden lezers. Hij is recht op de man af en schrijft ook zo: het verhaal moet lopen als een horloge. Want, zegt Forsyth, de feiten doen het werk Frederick Forsyth foto roland de bruin een verhaal over waar die ontwikke ling mogelijk toe kan leiden" - Een verhaal met een profetische inslag, zoals dat voor al uw boeken geldt „Het gaat mij om het verhaal, om wat mogelijk is of kan zijn. Ik kies geen partij, daar zitten mijn lezers niet op te wachten. Als ik naar het conflict in de mijnen kijk. dan erger ik me net zo hard aan het optreden van de werkgevers en de regering, als aan de brutaliteiten van de sta kers. die werkwilligen aanpakken. Ik voel me uiteindelijk niet persoon lijk betrokken bij het politieke be drijf. Ik ben geen lid van een partij en zal het ook nooit worden". - Onderzoek is een vitaal onderdeel van uw werk. Als u in een bijzin een straat beschrijft in pakweg Lugano, dan bent u er waarschijnlijk even gaan kijken ..Zeker, ik ga overal naar toe en praat met iedereen Als ik schrijf dat de portier van het Amstelhotel noem eens wat - Jansen heet. dan is het leuk te horen dat lezers zeggen: verdraaid, het is waar. Die man heet echt Jansen Een Zuidafrikaan zal het worst wezen, maar die ergert zich weer aan een verkeerde beschrijving van een plein in Pretoria Vandaar onderzoek In dit geval ben ik een dagje naar België geweest, twee da gen naar Glasgow, vijf naar Zuid- Afrika, maar in totaal ben ik niet meer dan tweeénhalve week van huis geweest De rest kon ik in Engeland doen" circuit - Vroeger ging U ook ondergronds, de onderwereld in Met uw huidige bekendheid kan dat waarschijnlijk niet meer „Dat is veel moeilijker geworden, zo niet onmogelijk Aan de andere kant gaan er nu deuren open die vroeger gesloten bleven Mensen vinden het interessant om met een beroemde schrijver te praten. Om al die techni sche details, bijvoorbeeld over zo'n kleine atoombom, bij elkaar te krij gen. moet je met veel deskundigen praten. Ook dat valt mee. je bent met echt van het officiële circuit afhankelijk Wetenschapsmensen voelen zich doorgaans heel vrij om te praten. En er zijn tal van mensen die zich uit hobby met defensie bezig houden Als je ze hebt opgespoord zijn ze heel bereidwillig Ze vinden het cr.ig om over hur. 'levenswerk' te vertellen. Bovendien: in de VS ls het hele plan voor de bom op Hiroshima nu openbaar en zijn zelfs, ik geloof door een stomme fout. de plannen van Teller voor de waterstofbom gepubliceerd, dus wat wil je nog - Het doorsnee detective lezerspu bliek gaat aan u voorbij Die vinden uw boeken te zwaar, te ingewikkeld. „Mijn publiek is niet in uitstapjes geïnteresseerd. Ik kan halverwege een boek natuurlijk wel zeggen: en nu stoppen we de handeling en lassen w e een ondeugend weekeind je op het platteland in. Een zoge naamde ontspannende liefdestoe stand. Niet omdat het verhaal het vereist, maar gewoon omdat ik dat leuk vind Tw intig pagina's verder moet ik dan zeggen: weekend voor bij, we pakken de draad weer op en gaan met het verhaal verder. Da's onzin natuurlijk, De lezer raakt er door uit zijn concentratie. Het werkt averechts. Als ik een kort verhaal schrijf is dat anders. Dan is er tijd voor de zon achter de pijnbo men en het mooi. mooi. mooi" - Leest u boeken van collega's ..Ik lees Le Carré Heel prettig is dat En Ted Allbeury Als ontspanning, want je gaat elkaar natuurlijk niet kopiëren Gorky Park was prima, het Rode Plein nog wel beter Alleen die Russische namen hé. Ze hebben er soms wel dne. Daar word je als lezer gek van Ludlum'' Tja. die doet geen onderzoek Op elke pagina staat minstens ëen fout. Heel storend Ted Allbeury was zelf agent bij de Britse geheime dienst Hij is ervan overtuigd dat de KGB ai zijn boeken leest, omdat ze er misschien wat van kunnen leren. „Alle spionage romans komen uit eindelijk in Moskou terecht. Ik sprak eens met een hoge KGB-off- cier en die zei me natuurlijk me neer Forsyth, ik ken The Odessa File. De Jackhals had hij ook gele zen. Hij vertelde me dat sommige passages verplichte leerstof waren tijdens de opleiding van nieuwelin gen. Dc manier waarop de Jackhals aan paspoorten kwant bijvoorbeeld. Heel leerzaam vond hij dat. Ik zei: leuk. dank u, altijd tot uw- dienst, meneer". Antoine Watteau. L'lndiffèrent Drieënzeventig schilderijen van dc ongeveer tweehonderd die Antoine Watteau 1084-1721) maakte, brengen in het Parijse Grand Palais de reactie teweeg die tegenwoordig bij tentoonstellingen van internationale betekenis onvermijdelijk lijkt te zijn. Onafzienbare rijen wachtenden in de hal. op de trappen en tot ver in het plantsoen. Bij de briefkaarten- en affichestand heerst zwijgend een zweterig opdringen, terwijl de vijf kilo wegende catalogus tegen betaling van omgerekend zo'n tachtig gulden als zoet brood over de toonbank vliegt. Beleeft hier iemand nog plezier aan? Ondanks zyn ogenschijnlijke uitbundigheid was Watteau een meester van de stilte En die is In het Grand Paiais ver te zoeken. Antoine Wat teau stamde uit een familie van leidekkers. Hij werd in Valenciennes geboren, dat toen tot Vlaanderen behoorde, een omstandigheid waarop in de Franse catalogus nu met meteen de aandacht gevestigd wordt W'atteau's leven duurde maar kort. Hy trouwde nooit en zwierf van de ene vriend naar de andere. Op 37-jarige leeftijd overieed hy aan de tering Het is die alles overheersende eindigheid van het leven die het frivool-aandoende oeuvre van Watteau beheerst Want net als de op zichzelf weinig opwindende binnenhuizen van Vermeer een eeuwigheidswaarde bleken te ontlenen aan een geheimzinnige en universeel verstaanbare harmonie, zo ook trekken de frêle poppetjes van Watteau. die altyd buiten spelen zonder ergens btj te horen, de aandacht omdat er duidelijk meer aan de hand is Watteau was een schilder van 'pastorales', die waren gebaseerd op een al uit de hellenistische tyd stammende verering van het landleven. Bij pastorales hoorden altyd herders en herderinnen en die zyn ook op Wattcau's schilderijen te zien. Alleen zijn het daar verklede dames en heren uit de hogere standen, die van het geordende en saaie leven aan het hof genoeg hadden Watteau behoorde nooit tot die kringen en wat hy uitbeeldde was wat hij er zich van voorstelde Die afstand was tegelyk een afstandelykheid Ze hoorde by de wereld waarin de mensen in de tyd van Watteau leefden Hartstochten toonde men niet en liefde speelde men op afstand Ondanks deze renaissance van het ongedwongen landleven w as alles gedwongen aan het leven dat Watteau uitbeeldde. Het valt op dat veel gezichten van Watteau stereotiepen zijn. Ze vertonen nauwelijks enige emotie. Op de schilderijen van Watteau kijken de mensen eikaar bijna nooit aan. Ze zijn als eenzame eenlingen op zoek naar een onbereikbaar ideaal. Watteau's voorganger Nicalaus Poussin schilderde het beroemde thema van de graftombe waarop zich in opwinding vooroverbuigende'figuren de geheimzinnig tekst van het „Et in Arcadia ego" ontcyferen. De kunsthistoricus Panowsky heeft Jean Antoine Watteau (1684-1721) werd een beroemd schilder en graficus. Hij was zwaar moedig, zocht de een zaamheid en stierf - jong - aan de tering. Pas na het verschijnen van de studie die de gebroe ders De Goncourt in 1865 aan de kunst uit de 18e eeuw wijdden, kwam een echte door braak in de waardering voor Watteau. Nu ver dringen zich de drom men voor de ingang van het Parijse Grand Palais, waar de schilder stevig eer wordt bewezen. uitgelegd dat over de vertaling van deze woorden verschillende versies in omloop zijn. maar dat er maar een van juist is. De gangbare oryuiste luidt: Ook ik was in Arcadie" De enig goede is: „Ook in Arcadie heerst de dood" Op deze laatste manier beleefde Watteau zyn eigen Arcadie Op het beroemde schilderij van Watteau. waar een bontgekleurd rococo-gezelschap zich schijnbaar opmaakt om zich in te schepen naar Cythera. is het zonneklaar dat er van het vertrek niets terecht komt. Cythera is het eiland aan de zuidkant van Griekenland waar volgens de legende Aphrodite - de godin van de liefde - na haar geboorte uit de zee aan land ging. Het Arcadie van Watteau lag niet aan de zuidkust van Laconia, maar in Montmorency, ten noorden van Parijs, waar zijn vriend Pierre Corzat een prachtig park bezat. Voor de verveelde adel en zijn meelopers speelde het hofleven zich in die dagen in de beboste buitenplaatsen rond Parijs af. Een halve eeuw later woonde Jean-Jacques Rousseau in Montmorency en de kloof tussen diens romantische natuurbeleving en die van de mensen uit de tijd van Watteau kon niet groter zijn. Rousseau barstte bij het zien van een bergbeek in tranen uit en daarmee stond hij aan het begin van een tijdperk waarin miljoenen tranen vloeiden, harten vlugger klopten en men in wanhoop de handen wrong. In de tijd van Watteau was de natuur louter een middel op zoek naar een aristocratische getinte perfectie. Het mooiste van Watteau in het Grand Palais is zijn „L'indifferent" (de onverschillige», die normalerwijs in het Louvre hangt en dan hoefje er geen anderhalf uur voor in de nj te staan. De titel tekent de maskerade van Watteau De onverschillige is helemaal niet onverschillig. Het is een perfectiezoeker die weet dat het toch allemaal niets wordt. Bij het zien van 'De Onverschillige' blijf je aan de grond genageld staan. Er gaat een vreemde fascinatie van uit Het heeft dié uitstraling die maakt dat gekken er zich mee gaan bemoeien Zo werd 'De Onverschillige' in 1939 voor enige weken gestolen net de tijd die de dief nodig had om de diabolo te verwyderen, die de jongeman aanvankelijk in de hand had De dief had zich altijd al aan die diabolo geergerd en hij was er vast van overtuigd dat Watteau die met zelf geschilderd had. In 1981 kerfde een onverlaat een kras van rechtsboven naar linksonder op De Onverschillige'. Het doel werd bekwaam gerestaureerd, zo meldt de catalogus en dat is waar, zoals de voortgeduwde bezoekers in het Grand Palais zullen kunnen beamen De catalogus is onontkoombaar' voor de bewonderaars van Watteau, die op de bovenzaal van het Grand Palals in halflicht stuiten op 143 tekeningen van de meester Daar moetje even voor gaan zitten, en dat kan niet als jé voortdurend over schouders moet gluren In de catalogus zijn alle tekeningen afgebeeld en dat is dan de mooie oogst waarmee je als - artistieke eekhoorn de winter door komt. Tot 28 januari. Dinsdags gesloten. Is X.T21

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1984 | | pagina 19