INDIRA
GANDHI
het gezicht
van India
RAJIV GANDHI KWAM BIJ
TOEVAL IN DE POLITIEK
Premier slachtoffer
sectarisch geweld
Wereld reageert geschokt
RELLEN IN STEDEN
Door Henk Damt
J JTndira is India, India is Indira De slogan dateert uit de jaren '75 tot '77, toen in India de
Xdoor premier Indira Gandhi afgekondigde noodtoestand gold, en zij het in het enorme
land met 700 miljoen inwoners praktisch alleen voor het zeggen had.
De leuze heeft niets aan kracht ingeboet. Indira Gandhi, dochter van de eerste premier van
India, Jawaharlal Nehroe, heeft sinds 1966, toen ze voor het eerst tot premier werd gekozen,
het gezicht van India bepaald.
Haar grootste verdienste is ongetwij- 1978. toen ze bij de derde door haar voelde voor politiek. Tot zijn moeder
feld dat ze het land met zijn enorme veroorzaakte splitsing het deel van hem zei dat hij daar wel voor voelde,
tegenstellingen, dat een zesde deel de partij dat achter haar bleef staan. Zoals altijd kreeg ze haar zin: Rajiv,
van de mensheid herbergt, dat hon- de Congres (I) liet noemen, met de I die de afgelopen maanden zijn
derden talen waarvan 15 officiële van Indira. machtsbasis in de Congres (I) aan-
kent. en met een etnisch-culturele zienlijk heeft verbreed, en nu de ge-
verscheidenheid die die van heel Eu- 016 PartlJ was mevrouw Gandhi de doodverfde opvolger van zijn moeder
houd overtre,C' TpXtfSÏ ssre1S- 5taPte "°lltlek in'
hoeven maken om zoiets als interne Voorzichtigheid en wantrouwen be-
Er wordt vaak gezegd dat in de India- verkiezingen. Ze benoemde naai- wil- paalden de manier waarop Indira po
se politiek de mythologische dimensie lekeur de hoogste mensen in de partij, litiek bedreef. Het waren deze karak-
overheerst. Mahatma Gandhi, de va- zij alleen bepaalde toen ze in 1980 tereigenschappen, naast grote intelli-
der des vaderlands, werd door het opnieuw premier werd, wie minister gentie en een legendarische werklust,
democratische India van na 1947 ver- werd, wie leider van een deelstaat. die van haar zo'n formidabel politica
goddelijkt. De eerste regeringsleider
Nehroe werd op zijn beurt hoe langer nuw/jcfw
boe meer geïdealiseerd. -
De op deze wijze door de persoonlijk-
Maar geen van beiden werd b« zijn „cid van ,ndlra Ga„dd, bepaa|dc
leven zo geadoreerd als Indira Gand- c tjj was voor haar ook
hl, vooral tijdens de eerste helft van een Sitstekend voertuig om de dvnas-
haar bewind. Ze was voor hoog en ,ie vei„ lc sle|ien Aanïankclijk
laag in de Indiase maatschappij ren stimtlleerde ze haar jongste zoon
heldenfiguur een redder van de staat. Sanj haar vortsporen 'te trede„,
Toen ze in 1972ale oorlog met Palus „.al'deze mcl graaefc „n grote
tan won ivat leidde tot de geboorte ma,e aa„ jeugdisc onbezonnenheid
van de staat Bangladesj) kon haar -
reputatie helemaal niet meer stuk.
Maar toen Sanjay bij een vliegtuigon-
Ze was dé grote leider geworden, niet
alleen een sterke vrouw, maar ook een
moederfiguur, in het bijzonder voor de
vele vertrapten, de Harijans, de mos
lims. religieuze minderheden, de niet-
Hindi sprekende volksdelen. Zelf
hield ze dat beeld met aanzienlijke
energie in stand.
maakten. Niettemin was er één faux
pas in haar loopbaan.
In 1975 dreigde ze haar macht te
verliezen, en voelde ze zich genood
zaakt de noodtoestand af te kondigen.
Dat betekende dat ze niet alleen de
facto maar nu ook de jure alleenheer
seres was, en daarbij niet aarzelde
burgerlijke vrijheden aan te tasten.
De straf kwam in 1977 toen ze de
verkiezingen verloor, en de Janata-
coalitieregering aan het bewind
kwam. Nadat die coalitie door interne
tegenstellingen twee jaar later op-
geluk om het leven kwam. was het de hield te bestaan, kwam Indira bij de
beurt aan haar oudste zoon Rajiv, die verkiezingen van 1980 zegevierend te-
piloot was, en eigenlijk helemaal niets ïug.
De laatste vier jaar van haar bewind
kreeg de premier met steeds meer
moeilijkheden te maken. Separatisti
sche bewegingen roerden zich, in
onder meer Kasjmir en vooral in de
Punjab, waar de Sikhs grotere vrijhe
den eisten dan Indira wenselijk acht
te.
Sikh-rebellen onder leiding van de
charismatische Sant Bhindranwale
noodzaakten haar, het leger in te
zetten bij de bestorming van de door
deze rebellen bezet gehouden Gouden
Tempel. Honderden doden waren het
resultaat en grote onvrede onder de
Sikhs, die zich dan nu op voor haar
fatale wijze heeft geuit.
Maar er waren meer problemen: de
opkomst van de filmster Rama Rao
als leider van de deelstaat Andhra
Pradesh zag ze als bedreigend. Ze
probeerde Rama Rao opzij te zetten,
maar faalde. Dan was er de grote
strijd met de vrouw van haar overle
den zoon. Maneka, die haar haatte en
trachtte de opkomst van Rajiv te
verhinderen.
Indira Gandhi nam dergelijke opposi
tie zeer serieus. Er is meer dan eens
over haar gezegd dat ze licht paranoï
de trekken had. en te gauw complot
ten en bedreigingen vermoedde.
Uiterlijk januari volgend jaar had ze
verkiezingen moeten uitschrijven.
Die zou ze zeker gewonnen hebben,
niet eens op grond van haar grote
populariteit (die is de afgelopen ja
ren wat getaand), maar omdat de
oppositie te verdeeld is om tegenspel
te bieden.
Gericht
Nehroe beschreef zijn dochter eens
met de woorden: „Ze heeft een bui
tengewoon grote verbeeldingskracht
en is buitengewoon ik-gericht". Indi
ra had ook van jongsafgaan een bui
tengewoon sterke wil. Tegen de uit
drukkelijke wens van haar vader in
bijvoorbeeld trouwde ze met de jour
nalist Feroze Gandhi, die ze tijdens
haar studie in Oxford had leren ken
nen.
In 1941 keerde Indira terug vanuit
Engeland naar haar vaderland, waar
ze een jaar later, tot haar opluchting,
betrokken raakte bij de onafhanke
lijkheidsstrijd toen ze werd gearres
teerd door een Britse politieman en in
de gevangenis terechtkwam.
Indira's huwelijk was niet gelukkig; in
1960 stierf de man die haar in ieder
geval een aansprekende achternaam
achterliet, en van wie ze twee zoons
kreeg, Rajiv en Sanjay. Vanaf de jaren
'60 maakte Indira steeds meer naam
in de door haar vader geleide Congres
Partij, die in 1885 werd opgencht om
voor de vrijheid van het land te
vechten.
Vanaf het moment dat mevrouw
Gandhi premier werd en dus het roer
van de Congrespartij overnam, heeft
ze die partij steedsjjezien als plat
form voor haar eigen ambities. Ze
aarzelde niet de partij te splitsen als
haar dat zo uitkwam, en haar kijk op
de Congrespartij bleek dramatisch in
'Door Bob Mantiri)
De wereld heeft woensdag ge
schokt en met afschuw en droef
heid gereageerd op de gewelddadige
dood van premier Indira Gandhi van
India. De aanslag op premier Indira
Gandhi werd alom scherp veroor
deeld.
De onlangs aan een bomaanslag ont
snapte Engelse premier mevrouw
Thatcher verklaarde in een eerste
reactie „ontsteld" te zijn door de
aanslag op de Indiase premier. Zij
noemde de dood van mevrouw Gand
hi een tragedie voor de hele wereld.
„India is beroofd van een leider met
een onvergelijkbare moed. visie en
menselijkheid, en het Gemenebest
heeft een van zijn formidabele en
onmisbare persoonlijkheden verloren
Van mijn kant zal ik het verlies van
een wijze collega en een persoonlijke
vriendin zeer voelen", aldus Thatcher,
Paus Johannes Paulus II, zelf slacht
offer van een moordaanslag in mei
'81. betreurt de moord op de Indiase
premier. Hij merkte op dat „de
schietpartij de jongste is in een keten
van verschrikkingen in de wereld".
In enkele opmerkingen gedurende
zijn wekelijkse audiëntie, noemde de
paus het geburen „een misdadige
handeling, die afkeer en een schok in
de hele wereld heeft veroorzaakt".
President Reagan van de Verenigde
Staten, die ook een aanslag overleefde
verklaarde, „geschokt en overmand
door droefenis" te zijn. De president
werd midden in de nacht gewekt met
het bericht dat er een aanslag op
mevrouw Gandhi was gepleegd.
De Sowjet-Unie heeft de moord op de
Indiase premier scherp veroordeeld
en haar geprezen als een vooraan
staand politiek leider. Een woordvoer
der van het ministerie van buiten
landse zaken verklaarde dat premier
Gandhi „het slachtoffer is geworden
van een lage moordaanslag". Gandhi
werd voorts geprezen als een politiek
zwaargewicht die groot gezag genoot
in de beweging van niet-gebonden
landen.
De Nederlandse regering heeft met
afschuw en verbijstering kennis geno
men van de moord. In een reactie
sprak de regering de hoop uit dat het
Indiase volk kracht zal kunnen put
ten uit zijn rijke democratische tradi
tie om aan de gevolgen van deze
tereurdaad het hoofd te kunnen bie
den.
President Zia-Ul Haq van Pakistan
was een van de eerste buitenlandse
leiders die zijn „geschoktheid en af
schuw" uitsprak over de moordaan
slag op premier Gandhi. De Pakis
taanse regering heeft naar aanleiding
van de moord op Gandhi drie dagen
nationale rouw afgekondigd. Van ge
zaghebbende zijde is vernomen dat
generaal Zia de crematie van me
vrouw Gandhi zal bijwonen.
President Francois Mitterand van
Frankrijk noemde Gandhi „een pa
triot die niet tot schipperen bereid is
en die zich had opgeworpen als kam
pioen van de rechten en onafhanke
lijkheid van de Derde Wereld".
PLO-voorzitter Yasser Arafat, noemde
de aanslag „een misdaad", de Arabi
sche Liga in Tunis prees haar als „een
leider die haar gehele leven heeft
gewijd aan de vooruitgang van haar
land"
In New York nam de 39e Algemene
Vergadering van de VN een minuut
stilte in acht. Secretaris-generaal Ja-
vier Perez de Cuellar zei dat India
met premier Gandhi „een grote en
moedige leidersfiguur" had verloren
en de wereld „een intelligente en
toegewijde wereldburgers". In de we
reldpolitiek belichaamde zij de geest
van gematigdheid, verdraagzaam
heid en begrip, aldus de VN-secreta-
ris-generaal.
DONDERDAG 1 NOVEMBER 1984
PZC/ opinie en achtergrond 4[
De aanslag op premier Indira Gandhi is de jongste in de recente reeks
van gewelddadigheden die het afgelopen jaar in India hebben
plaatsgehad. Bij dat sectarisch geweld zijn vele honderden mensen om het
leven gekomen. Het bloedvergieten overtrof bij lange na niet de 3.000
doden die door het etnisch geweld vorig jaar in de noordoostelijke
deelstaat Assam vielen. Het geweld woekerde echter uit over heel India, 's
werelds grootste democratie.
De grootste onrust deed zich dit jaar
voor in de deelstaat Punjab, in het
noordwesten van het land. In de
hoofdstad Amritsar stierven in juni
800 mensen toen het leger de Gou
den Tempel bestormde om sikh-ex
tremisten, die zich hadden ver
schanst in de tempel, te verwijderen.
In deze strijd kwam ook de militante
Sikh-leider Bhindranwale om het le
ven. De Gouden Tempel is het hoog
ste heiligdom voor de sikhs.
De sikhs waren begonnen met een
ware moordcampagne onder de hin
does. die de meerderheid vormen
van de 700 miljoen mensen tellende
bevolking van India. Ze wilden op
die manier kracht bijzetten aan hun
eis voor autonomie in de Punjab
waar ze de meerderheid vormen van
de bevolking.
De sikh-godsdienst is ontstaan aan
het eind van de vijftiende eeuw als
een religieuze gemeenschap met ele
menten van het hindoe- en moslim
dat ze vrezen dat ze door de hindoes
in de Punjab worden overvleugeld
In ruim twee jaar heeft het haat
predikende Sikh-fundamentalisme
vat gekregen op Sikh-gelovigen die
eeuwen vreedzaam naast en met hun
hindoe-landgenoten hebben geleefd.
Het herlevend sikh-fundamentalis
me en het daarmee gepaard gaande
geweld kwam volgens waarnemers
voort uit een identiteitscrisis van de
sikhs. Zij voelen zich niet alleen
bedreigd door de invloeden en over
macht van het hindoeisme maar ook
door hel oprukkende materialisme
en het voortgaande proces van de
confessionalisering in eigen kring.
De sikh-historicus Khushwanl
Singh, schrijver van enkele studies
over het sikhisme en van een bijdra
ge in de Encyclopedia Britannica.
zegt dat het sikh-extremisme haaks
staat op de traditie van het sikh-
geloof. dat werd gesticht om een
brug te slaan tussen het hindoeisma!
en de islam.
Het sikh-geloof werd rond 1500 ge-1
sticht door Nanak Chand. een hinJ^
doe die een eind wilde maken aan
het discriminerende kastensysteem5
en aan de verering van de vele godem j
Goeroe 1 leraar) Nanak. zoals zijn,
volgelingen hem noemden, combi
neerde aspecten van het hindoeismëj
en de islam en wist aanhangers van
beide godsdiensten te bekeren. Ar- J
jun, de vijfde goeroe, stelde de Adl-
Granth samen, het heilige boek van J
de sikhs waarin 6.000 verzen staan in j,
zeer eenvoudige taal die elke hindoa*
of sikh kan begrijpen. 1'
Arjun stichtte ook Amritsar. de hei
lige stad. De laatste van de sikh--
goeroes, Gobind Singh, is degene
geweest die de sikhs hun strijdbaar
heid, kenmerkende uiterlijk en ge
bruiken heeft verschaft. Gobind
Singh richtte als verdediging tegen
de vervolging door een islamitische
moghul-vorst in 1699 een militante
broederschap op onder de naam
„Khalsa". Hij schreef voor dat ie
dere sikh het woord Singh (leeuw)
in zijn naam moest hebben ter voor
koming van de kaste-aanduiding in
de namen van de hindoes.
De Sikhs vierden na het bekend worden van de dood van Indira Gandhi groot feest.
geloof. De sikh-gemeenschap telt on
geveer twaalf miljoen aanhangers.
Hun geloof verplicht mannelijke
sikhs een baard te laten staan en
tulbands te dragen. Een kleine min
derheid heeft geen baard.
Tot twee jaar geleden hebben zich
geen noemenswaardige conflicten
voorgedaan tussen de hindoes en de
sikhs.
In 1982 begon echter de Akali Dal. de
politieke partij van de sikhs, een
guerrilla tegen de regering-Gandhi.
De eisen waren deels van religieuze
aard (onder andere het verlenen van
de status van heilige stad aan Amrit
sar), deels van politieke aard, met als
voornaamste eis het verkrijgen van
meer politieke en economische auto
nomie in de Punjab.
De sikhs willen dat hun geloof als
een afzonderlijke godsdienst naast
de hindoe-religie worden erkend om-
(Slot van pagina 1)
en andere voertuigen gezet. Taxi's en
riksja's, die vooral door sikhs worden
bestuurd, werden aangehouden en in
brand gestoken. In New Delhi brand
den zeker 10 bussen uit. Politieman
nen konden blijkbaar alleen toezien
Gewelddadigheden werden ook ge
meld uit de Oostindiase staat Sihar
en de Westindiase metropool Bom
bay.
Voor heel India is vanaf vandaag,
donderdag, twaalf dagen officiële
rouw afgekondigd. Tot het weekein
de blijven alle winkels en openbare
gebouwen op het subcontinent ge
sloten.
Het stoffelijk overschot van me
vrouw Gandhi zal zaterdag worden
gecremeerd. Het lichaam ligt tot die
tijd opgebaard in het huis in New
Delhi van haar vader, de eerste Indi
sche premier Jawaharlal Nehru
(ambtsperiode 1947-1964).
Acht uur na de moord op zijn moe
der is Gandhi's 39-jarige zoon Rajiv
tijdens een besloten zitting doot
president Zail Singh ingezworen
premier-ad interim. Dit is
in New Delhi meegedeeld.
Gandhi was door zijn moeder
leid voor het premierschap
dood van zijn jongere broer Sanjay
die in 1980 bij een vliegtuigongeluk
het leven verloor. Hij leidt een
leden tellend kabinet.
Rajiv Gandhi, zoon van de woensdag
vermoorde premier Indira Gandhi en
diezelfde dag nog tot haar opvolger beë
digd, is „bij toeval" in de politiek geko
men. Hij vond zichzelf na het vliegtuigon
geluk van zijn jongere broer Sanjay in
1980 plotseling in het brandpunt van de
Indische politiek en werd al spoedig
premier Gandhi's naaste medewerker en
gedoodverfde opvolger.
Rajiv, die 14 jaar lang piloot is geweest bij de
Indische luchtvaartmaatschappij Indian Airlines,
liet op 36-jange leeftijd zijn baan in de steek en stelde
zich kandidaat voor de opengevallen parlementsze
tel van zijn broer „Ik was erg gelukkig als piloot
maar na de dood van Sanjay was er een vacuüm in de
partij ontstaan. Bovendien overheerste het gevoel
dat alleen ik dat vacuum kon opvullen", zei hij later
in een interview
De oppositie was fel gekant tegen Rajivs intrede in
de politiek, niet in de laatste plaats de weduwe van
Sanjay, Maneka Zij vormde een eigen politieke
partij Volgens de oppositie was de inschakeling van
Rajiv een onverholen poging de rol van de familie
Nehru naar een derde generatie uit te breiden.
Indira Gandhi deed openlijk een beroep op de
familiebanden tijdens de verkiezingscampagne in
juni 1981 voor haar zoon Rajiv in Amethi, een
kiesdistricht ten zuiden van de hoofdstad New-
Delhi. Zij zou tijdens een verkiezingsbijeenkomst
gezegd hebben: „Ik sta hier voor u noch als premier,
noch als leider van de Congrespartij, maar als een
moeder die steun zoekt voor haar zoon". Hoewel
premier Gandhi ontkende een dynastie te willen
stichten, gaf Rajiv toe dat het voordelen heeft een
familielid van Nehru te zijn. De verkiezingen in
Amethi werden moeiteloos door Rajiv gewonnen.
Rajiv en Sanjay waren duidelijk verschillende per
soonlijkheden Sanjay werd door de pers en de
oppositie afgeschilderd als onhandig, ambitieus en
hooghartig Rajiv (39) daarentegen komt naar voren
als redelijk en gemakkelijk in de omgang Hij kreeg
zijn onderwijs op een exclusieve privéschool in het
noorden van het land en ging studeren aan de a
universiteit van Cambridge in Groot Brittanme. i;
Tijdens de verkiezingscampagnes legde Rajiv de li
nadruk op alledaagse praktische zaken, zoals hel
aanleggen van wegen en waterputten. Na zijn f
verkiezing in het parlement bleef hij tijd vinden om
langdurig in het stoffige district rond te kijken, en
met eigen ogen de schrijnende armoede en de
verschillende ontwikkelingspogingen te bezien. „Je :l
moet het land kennen voor je er wat kunt doen",
aldus Rajiv.
De deelstaatverkiezingen van 1983 leverden een j
zware nederlaag op voor de regerende Congrespartij. 1
In dat jaar klom Rajiv op naar de top van de partij M
Hij werd benoemd tot één van de vijf secretarissen-
generaal. j
