DOEL
?aep JE
F P-.
pp^
zes keer borssele en
dodewaard op een
steenworp afstand...
ze hebben
zich
stukgebeten
op
dodewaard
groei van
kernenergie
in belgië
PZC/ weekendkrant
trie aan opdrachten te helpen", zegt
hij.
De korte termijnpolitiek, meent Brus-
selaers. geldt ook het afval van de
centrales. Hij wijst erop dat energie
producenten zich tot hun nek in een
wetenschap begeven, die slechts en
kele tientallen jaren oud is en waar
nog weinig ervaring in is opgedaan.
Brusselaers: „In de Veremgde Staten
hebben ze al meer wijsheid verkregen.
Als we de Amerikaanse normen zou
den toepassen hier. zou er geen kern
centrale meer bijkomen"
En grote centrale van 1000 MW levert
jaarlijks drie kubieke meter hoog-
radioactief afval en 200 vaten laag-
radioactief afval. Voorheen werd het
laag-radioactief afval per spoor naar
Zeebrugge vervoerd Daarna werd het
gedumpt in een kloof in de bodem van
de Atlantische Oceaan, zo n 800 kilo
meter ten zuidwesten van Land's End
in Groot-Brittannië Een internatio
nale regeling verbood dit vorig jaar
Ook de Belgen brengen sindsdien dit
afval naar een opslagplaats aan land.
bij Eurochémique in Mol Van hove
acht het dumpen m zee nog steeds de
beste methode. ..Na driehonderd jaar
vind je er weinig van terug", vertelt
hij. „Psychologisch vind ik het echter
onverantwoord. Al is het wel de veilig
ste manier".
De voorlichter meent dat de pers ten
onrechte vaak de nadruk legt op het
afval van de centrales. ..Alsof het
alleen van kerncentrales afkomstig
is", merkt hij op. „Ook van de kemge-
neeskunde komt veel Er gebeuren
dingen waarvan je de haren ten berge
rijzen" Het is de bedoeling dat Euro-
chemique in Mol binnenkort hoog-
radioactief afval gaat heropwerken.
Het opnieuw gebruiken van pluto
nium is goedkoper dan nieuwe staven
kopen Daarnaast bestuderen de on
derzoekers in Mol de mogelijkheid tot
het opslaan van laag- en midden-
radioactief afval In glaskorrels bij
voorbeeld. Ook bekijken de weten
schappers de reactie van het 'afval
met kleilagen, in een kleiput, 230
meter onder de grond Er blijft altijd
een risico", geeft Van hove ridderlijk
toe „Dat is bij alles wat de mens
doet".
Michiels van de VAKS noemt de
ontwikkelingen in Mol 'een stap
voorwaarts'. „Maar de opslag in klei
lagen verkeert nog in een studie-fase.
Het uiteindelijk opslaan zal pas in
2050 gebeuren", is zijn overtuiging.
Brusselaers is minder positief „Zoe
ken naar een opbergmogelijkheid
brengt geen oplossing", betoog hij
Het kemenergiepark bij Doel ilucht
foto bureau Hendnx. Izegemi.
„Ze zouden het onschadelijk moeten
kunnen maken Die kleilagen, ook in
het Belgische, zijn belangrijk voor de
Nederlandse drinkwatervoorziening.
Nederland fungeert als rioolput voor
Europa. Alles helt af naar ons. Als we
niet oppassen, drinken we in Neder
land straks allemaal radioactief wa
ter".
De situering van Doel is bewust aan
de Schelde gekozen De aanwezigheid
van stromend water is voor de koeling
onmisbaar Daarnaast is de linker
Schelde oever, waar Doel op ligt. een
industrieel ontwikkelingsgebied De
industrieterreinen zijn volgens A.
de Jonghe. secretaris-generaal van de
dienst voor ontwikkeling van de lin-
rené groeneveld en
conny v gremberghe
ker Schelde oever (DOLSO) voor
een verantwoord minimum bezet Een
directe band van Doel met de andere
industrieën op de oever, is er niet.
Veiligheid is, onder meer met het oog
op de nabijgelegen agglomeratie Ant
werpen, een belangrijk punt De DOL
SO heeft ervoor gezorgd dat het ter
rein. waarop het kernpark is ge
bouwd, één meter boven het niveau
van de omliggende polders ligt. Bij
een eventuele dijkdoorbraak is de
kans dat het terrein onderloopt, vrij
wel uitgesloten.
De technische beveiliging omvat on
der meer dubbele betonnen muren en
noodvoorzieningen voor de koeling.
Daarnaast ziin tal van andere veilig-
Terwijl Nederland in een
roerige discussie dreigt te
belanden over de plaatsing
van nieuwe kerncentrales,
legt België de laatste hand
aan een vierde reactor in
1956 Belgische Reactor 1
(BR li als experimentele centra
le opgestart in Mol. Niet aan het
elektriciteitsnet gekoppeld.
1961 BR 2, ook een experi
mentele centrale, opgestart in
Mol
1962 BR 3. ook in Mol De
eerste Belgische reactor aan het
net gekoppeld Vermogen: 10.5
Megawatt elektrisch (MWei
1967 Eerste kerncentrale in
het Franse Chooz opgestart. Sa
menwerkingsverband met de
Fransen De Belgische elektrici
teitsmaatschappijen en de Elec-
tricité de France hebben elk een
aandeel hierin van 50 procent
1969 Beslissing tot de bouw
van de kerncentrales in Doel.
1974 Opstarten van Doel 1.
Vermogen: 392,5 MWe.
1975 Opstarten Tihange 1.
wederom samenwerking België
en Frankrijk Vermogen: 870
MWe.
Opstarten Doel 2. Vermogen:
392,5 MWe.
1982 Tihange 2 en Doel 3 in
werking gesteld. Elk een vermo
gen van 900 MWe
1984-1985 Voornemen om
Doel 4 en Tihange 3 op te star
ten. Elk een vermogen van 1000
MWe.
Ter vergelijking: de Nederland
se kerncentrales Dodewaard en
Borssele hebben een gezamen
lijk vermogen van 500 MWe. Bel
gië heeft eind van dit jaar, begin
volgend jaar. een totaal vermo
gen van 520Ó MWe
lg ZATERDAG 21 JULI 1984
Doel. Zo'n anderhalve kilo
meter van de Nederlandse
grens, in de directe nabijheid
van Zeeuwsch-Vlaanderen,
Zuid-Beveland en Woens-
drecht. Als aan het eind van
dit jaar Doel 4 in gebruik
wordt gesteld, ligt de capaci
teit van het 'kernpark' Doel
zes keer hoger dan het totale
vermogen aan kernenergie in
Nederland.
Een optie op een vijfde kerncentrale
in Doel is al genomen. De Belgische
nucleaire industrie lijkt niet te stui
ten.
België is op het gebied van kernener
gie vooruitstrevender dan Nederland.
Onze zuiderburen hebben zich een
drachtig op nucleaire energie gewor
pen. Een opmerkelijk verschil is dat
de Belgische centrales eigendom zijn
van particuliere ondernemingen, ter
wijl in Nederland de overheid de koers
bepaalt. Behalve dat een gigantisch
kapitaal met de kernenergie gemoeid
is, betekenen de centrales werkgele
genheid voor duizenden Belgen. De
bouw van één centrale van 900 MW
(Megawatt) neemt tien jaar in beslag.
De investering beloopt 2,5 miljard
gulden.
De experimenten met kernenergie
kwamen in Belgie op gang tijdens de
economische bloeiperiode van de ja
ren zestig. De vraag naar goedkope
elektriciteit steeg, Proefnemingen
met de Belgische Reactor 3 (BR 3) in
Mol hadden aangetoond dat het op
wekken van elektriciteit uit pluto
nium een hoger rendement opleverde
dan het werken met conventionele
maae centrales. Na het opstarten van de
kerncentrale in Chooz (1967). viel al
snel de beslissing voor Doel 1 en 2.
Deze centrales werden opgeleverd in
een periode van economische terug
gang, in het midden van de jaren
zeventig. De bouw van nieuwe centra
les kwam enkele jaren stil te liggen.
De laatste tijd hebben de Belgen een
heropleving in de vraag naar elektrici
teit geconstateerd. De jaarlijkse groei
d wu wordt geschat op zo'n drie procent in
iost.8 1983.
Ie t«»
eH helft
Het nucleaire aandeel dekte in 1975
zestien procent van de behoefte in
België. Tegen 1985 zal de nucleaire
produktie zelfs meer dan de helft van
de behoefte aankunnen.
Woordvoerder Jos Van hove van het
Doelpark wijst erop dat aan de bouw
van elke centrale een onderzoek is
voorafgegaan. Het streven is met
kernenergie de basisbehoefte, de elek
triciteit, die zeker wordt afgenomen
door de Belgische verbruikers, op te
vangen. De conventionele centrales
vangen de pieken in het verbruik op.
Tevens kan de opgewekte elektriciteit
geleverd worden aan Nederland, Bo
vendien, geeft Van hove aan. speelt de
beveiliging van het Belgische elektri
citeitsnet een rol. Energiegaten die-
nen opgevangen te worden, aldus de
woordvoerder. Enkele jaren terug viel
bijvoorbeeld een van de Doel-centra-
les uit, waardoor de wijde omgeving
zonder stroom kwam te zitten. Thans
kunnen de overige centrales een der
gelijke storing opvangen. Voor de
verdere beveiliging van het net is
levens een 380 kilovoltleiding naar
Nederland in aanleg.
Hoe goedkoop is kernenergie?
Vaststaat dat de bouw van een kern
centrale twee keer zoveel kost als de
bouw van een conventionele centrale.
Daar staat tegenover dat de brandstof
•Plutonium) relatief goedkoper is als
stookolie of steenkool. Woordvoerder
Van hove van Doel stelt dat in
periode 1977-1983 door de invoering
van kernenergie een bedrag bespaard
Is van 86 miljard Belgische frank (4.8
miljard gulden) op het energiever
bruik Dit jaar zou zelfs de honderd
miljard frank ruimschoots gehaald
worden In België wordt jaarlijks 300
miljard francs geïnvesteerd in energie
Do anti-kemenergiebewegingen in
Delgiè en Zeeuwsch-Vlaanderen ver
werpen de berekeningen van de pro
ducenten. „Hoe bereken je die prijs?",
vraagt voorzitter A. Huysmans van de
heidsmaatregelen getroffen. Er is een
dubbele omheining, voorzien van sen
soren, die reageren op licht en warm
te Bovendien houdt een gesloten cir
cuit alle hoeken en gaten van het
terrein m de gebouwen ln de gaten
Doel heeft een eigen bewakingsdienst
en het. Belgische leger is er vieren
twintig uur per dag paraat. „Het is
vrijwel uitgesloten dat er ooit radioac
tieve stoffen in de afrnosfeer terecht
komen", denkt woordvoerder Van ho
ve „En stel je voor dat er iets mis
gaat. Dan kun je altijd ontsmetten en
terug opstarten".
Brusselaers benadrukt het verschil
tussen theoretische en praktische vei
ligheid. „Er is een kans van één op de
duizend, ééns in honderd jaar. Maar in
de praktijk gaat het dikwijls om een
combinatie van menselijk en tech
nisch falen. Zoals in Harnsburg"
Huysmans springt bij. ..Stel je voor
dat een terroristengroep weet door te
dringen in Doel en de primaire koel
systemen uitschakelt. Binnen één mi
nuut smelt de ontmanteling weg en is
de omgeving radioactief besmet".
rampenjaar
werkgroep kernenergie Zeeuwsch-
Vlaanderen zich af. Er is volgens hem
geen rekening gehouden met de kos
ten van de afbouw van de centrales,
de verwerking van het radio-actieve
afval en de kosten, die de bewaking
van de gesloten centrales met zich
meebrengt. Dat zou een veel somber
der beeld geven, meent Huysmans.
Jan Michiels. kernfysicus en bestuurs
lid van de Verenigde Aktiegroepen
voor Kemstop in België (VAKS),
voegt daaraan toe dat ook de kosten,
gemaakt tijdens de heropwerking van
het plutonium buiten beschouwing
zijn gelaten.
belangen
De Verenigde Energiebedrijven van
het Scheldeland (EBES), Intercom en
Unerg beheren de kerncentrales. De
belangen die inmiddels met de cen
trales gemoeid zijn, blijken enorm.
De nucleaire industrie verschaft
werk aan duizenden mensen.
Er zijn: de uitbaters, studiebureaus,
afvalverwerkende industrieën, bouw
kundige aannemers, toeleveringsbe
drijven. veiligheidsinstellingen en tal
van andere ondernemingen, die zijde
lings met de kerncentrales te maken
hebben. De stuwende functie van de
nucleaire industrie in België is vele
keren groter dan die in Nederland.
Een weg terug naar andere opwek-
kingsvormen lijkt onmogelijk. Woord
voerder Van hove heeft daar geen
moeite mee. „Ik moet zeggen, wan
neer een centrale eenmaal op het net
is aangesloten, dan geeft u dat weinig
zorgen". Naar zijn mening dient ook
Nederland zich intensiever op kern
energie te richten. „We hebben soms
het idee dat de Nederlanders in slaap
zijn gevallen op hun gasbel", zegt hij.
Luk Brusselaers van de werkgroep
kernenergie Zeeuwsch-Vlaanderen
grinnikt om de opmerking van de
Belgische Doel-woordvoerder. „Het is
beter uitgerust wakker te worden op
een gasbel en met iets goeds te begin
nen, dan oververmoeid wakker te blij
ven te midden van kernenergie en dan
te beseffen dat er geen weg meer terug
is", stelt hij. „Ze hebben zich in Belgie
overpakt aan kernenergie. Ze zitten er
tot hun nek toe in. Al die gegevens die
zij opsommen, zouden ze over vijfen
twintig jaar eens moeten vergelijken.
En kijken of het dan nog zoveel
goedkoper is".
Brusselaers en Huysmans onderstre
pen dat België weinig geïnvesteerd
heeft in de alternatieven. Brusselaers
vindt het voorts opmerkelijk dat de
geldschieter van de nucleaire indus
trie, La Société Générale, in Belgié
steeds kapitaal gestoken heeft in
kernenergie, terwijl dezelfde Société
één van de grootste zonne-energiein-
stallaties ter wereld in Algerije mede
financiert. „Ze hebben niet op één
paard gewed, maar in Belgie zitten ze
ermee".
korte termijn
Het kernenergie-gebeuren in Belgié
verleent veel mensen werk. Noodlij
dende staalbedrijven zoals Cockerill
in Luik zouden in grote problemen
komen zonder de opdrachten van
EBES, Intercom en Unerg. Volgens
de anti-kernenergiebewegingen zou
er evenwel ook werkgelegenheid ge
creëerd worden wanneer België zich
meer zou richten op alternatieve
energiebronnen.
Bovendien voert Jan Michiels van
de VAKS aan bedreigen de nucleai
re installaties de werkgelegenheid
van 20.000 werknemers in de kolen
mijnen in de Belgische Kempen. De
mensen van de werkgroep Kernener
gie Zeeuwsch-Vlaanderen spreken
van korte termijnpolitiek. „Op den
duur zijn veel minder mensen nodig",
verwacht Brusselaers. Zo zou volgens
hem het beheer van een kerncentrale
vergeleken met het beheer van een
conventionele centrale aan een
kleiner aantal mensen werk bieden.
„En na tien jaar is ook voor de bouw
niemand meer nodig", voegt hij eraan
toe. Naar de mening van Michiels is
doorbouwen de enige manier om de
werkgelegenheid in de kernenergie
sector te behouden. „Wij hebben al
veel kerncentrales staan, maar in feite
gaan we verder om de nucleaire indus-
De aanwezigheid van een kernpark
als Doel verlangt van de lokale over
heden in de directe omgeving een
doordacht rampenplan, dat met cala
miteiten rekening houdt. De Belgi
sche overheden hebben hun plannen
klaarliggen. Overleg met hun Neder
landse buurgemeenten is er nauwe
lijks over deze zaken geweest.
Toch is ook in Hulst, de aangrenzende
gemeente, een rampenplan opgesteld,
afgestemd op het provinciale toet
singsmodel Over de degelijkheid van
het plan lopen de meningen uiteen.
Burgemeester P. J. G. Molthoff van
Hulst heeft al eerder, na kritiek vanuit
de werkgroep kernenergie, beklem
toond dat de verantwoordelijkheid
voor de alarmregelingen bij het njk
ligt. De gemeente, stelt Molthoff. is
alleen verantwoordelijk voor een geo
liede organisatie in geval van nood.
De burgemeester betoogde voorts dat
er goede eva evacuatie-oefeningen op
papier staan en t dat het rampenbe
strijdingsplan van Doel goed werkt
'volgens het Nederlandse ministerie'.
De werkgroep kernenergie heeft felle
kritiek op het lijvige rampenplan van
Hulst. Het stuk kan op minstens
vijftien punten verbeterd worden,
vindt de werkgroep. Zo is een sneller
waarschuwingssysteem vanuit Belgie
noodzakelijk, meent de werkgroep en
zouden er met de Belgische buurge
meenten duidelijke afspraken ge
maakt dienen te worden over het op
elkaar afstemmen van de rampen
plannen. Bovendien achten de leden
van de groep het wenselijk dat orga
nen en instellingen, die betrokken zijn
bij het bestrijden van een nucleaire
ramp. vaker oefenen. De kritiek van
de werkgroep richt zich verder op de
bepaling in het plan. dat een besmet
gebied moet worden afgesloten. „Dat
is te grof', menen de leden. „Wij zijn
tenslotte geen barbaren"
De Nederlandse anti-kernenergiebe-
wegingen hebben zich in de afgelo
pen jaren met al hun energie op
Dodewaard en Borssele gestort. Het
idee was eerst de zwakste schakel.
Dodewaard, te doorbreken. „Ze heb
ben zich daar op stukgebeten", zegt
Huysmans. „Daar hebben we op lan
delijke vergaderingen steeds op ge
wezen".
Ondertussen zagen de activisten in
Zeeuwsch-Vlaanderen met moede
ogen het kempark in Doel gestadig
uitbreiden Zonder dat hun nationale
collega-actievoerders zich om de 'Bel
gische' ontwikkelingen bekommer
den. „Er is veel te veel aan de eigen
streek gedacht", onderstreept Huys
mans.
Naar zijn mening zou er ook op het
anti-kernenergiefront meer Euro
pees gedacht moeten worden. „Het is
toch idioterie. We gaan stemmen op
een Europees parlement, terwjjl we
anderhalve kilometer over de grens
niets te vertellen hebben".
Zeeland zit als provincie het dichtst
bij hel nucleaire 'vuur' En het einde
lijkt nog niet in zicht Doel heeft al
samen met Frankrijk een optie op
een vijfde kerncentrale De kans be
staat dat twee of zelfs vier van de
nieuwe Nederlandse centrales, die de
regering wil. gebouwd worden tussen
Bath en Hoedekenskerke of Borssele
Woensdrecht. waar de omstreden
kruisraketten wellicht komen, ligt op
een steenworp afstand van de ge
meente Reimerswaal. Brusselaers
zegt het met een bittere glimlach. „We
zitten in Zeeland voor alles op de
eerste rang"
